Osobowoś

Osobowoś

ć

ć

społeczna

społeczna

  Każdy człowiek ma swój własny sposób

reagowania ruchowego i emocjonalnego;
także określoną wyobraźnię i pamięć. Ma też
właściwe sobie postawy, motywacje, dążenia i
zainteresowania.

Właściwy

danemu

człowiekowi sposób postrzegania samego
siebie i tego, co go otacza, jego pragnienia, a
także konflikty, jakie go dręczą, jego życie
osobiste i wewnętrzne oraz jego zachowania
społeczne – wszystko to razem składa się na
jego osobowość.

Osobowość

Osobowość

społeczna

społeczna

To

zespół

trwałych

cech

jednostki,

wpływających

na

jej

postępowanie,

a wyrastających na podbudowie cech
biologicznych i psychicznych pochodzących
z wpływu kultury i struktury zbiorowości
ludzkich, w których jednostka została
wychowana i w których uczestniczy.
Osobowość nie jest cechą gatunkową, lecz
cechą kulturową, gdyż o tym jak impulsy
biopsychiczne zostaną zorganizowane z
zinternalizowanymi wartościami i normami
społecznymi decyduje kultura grupy, w
której jednostka się wychowała.

W socjologii wyróżnia się pojęcia takie jak:

osobowość podstawowa i modalna.

Osobowość

podstawowa

to

część

powiązanych

ze

sobą

elementów

osobowości występujących u przedstawicieli

danej kultury i zharmonizowanych z jej

instytucjami. Jest ona podłożem postaw

uczuciowych i systemów wartości wspólnych

dla członków danej zbiorowości. Stanowi

rodzaj kanwy, na której tworzą się

zindywidualizowane formy osobowości.

Osobowość modalna to typ osobowości

występujący najczęściej w danej populacji i

odnosi

się

do

wartości

najczęściej

wyznawanych przez zbiorowości.

Osobowość

jednostki

stanowi

strukturę

trzech

rodzajów

czynników:



Biogennych,



Psychogennych,



Socjogennych.

Czynniki biogenne

Wywodzą się z bioanatomicznych
właściwości

organizmu

i

są

przekazywane genetycznie.

Czynniki psychogenne



Inteligencja,



Pamięć,



Wyobraźnia,



Spostrzegawczość,



Temperament

Czynniki socjogenne

Pochodzą

z

wpływów

społeczeństwa

i

kultury.

Są

nabywane w procesie socjalizacji,
wychowania, w toku rozwoju
jednostki jako członka różnych
zbiorowości społecznych.

Elementy

Elementy

osobowości

osobowości



Kulturowy ideał osobowości narzucany

przez społeczeństwo w toku socjalizacji, a

zwłaszcza w toku wychowania.



Role społeczne spełniane w grupach

społecznych a polegające na

wykonywaniu pewnych układów

czynności w sposób formalnie lub

nieformalnie ustalony przez te grupy.



Jaźń subiektywna, czyli wyobrażenie o

własnej osobie wytworzone pod wpływem

innych ludzi.



Jaźń odzwierciedlona, czyli zespół

wyobrażeń o sobie „odczytanych” z

wyobrażeń innych ludzi o nas samych.

Kulturowy idea

Kulturowy idea

ł

ł

osobowo

osobowo

ś

ś

ci

ci

Kulturowy ideał osobowości to najczęściej

ideał wychowawczy służący jako wzór do

naśladowania, przekazywany młodzieży w

szkołach

i

innych

instytucjach

wychowawczych,

w

rodzinie,

grupie

rówieśniczej. Zależy on od formacji

społecznej, od klas społecznych i od

różnych środowisk. Jest to model, według

którego powinno kształtować się swoje

zachowanie,

jest

to

ucieleśnienie

pożądanych cech, wysoko cenionych w

danej grupie.

Kulturowy idea

Kulturowy idea

ł

ł

osobowo

osobowo

ś

ś

ci

ci

Realizowanie

tego

ideału,

starannie

zmierzające w kierunku zbliżania się do

niego, ściąga na jednostkę pozytywną

ocenę i różne nagrody, zachowanie

zgodne z ideałem jest usankcjonowane

pozytywnie, podczas gdy zachowania

rozbieżne z nim są przedmiotem sankcji

negatywnych.

W

ten

sposób

ideał

kulturowy osobowości zostaje przyswojony

przez jednostki i staje się elementem ich

osobowości.

Role spo

Role spo

ł

ł

eczne

eczne

W każdej grupie, kręgu czy zbiorowości

społecznej

istnieją

pewne

pozycje

czy

stanowiska, które zajmowane przez różnych

ludzi,

wymagają

od

nich

określonych,

ustalonych sposobów zachowania się, np. rola

społeczna

studenta

polega

na

zespole

zachowań

określonych

regulaminem

i

ślubowaniem studenckim. Rola jednakże

wymaga nie tylko, aby człowiek zajmujący

dane stanowisko wykonywał pewne czynności,

rola wymaga od niego, także aby „był”

człowiekiem godnym tego stanowiska. Z każdą

rolą społeczną wiążą się określone prawa i

obowiązki. Prawa polegają na tym, że człowiek

grający daną rolę może oczekiwać od innych

okazywania wobec niego ustalonych sposobów

postępowania, np. okazywać mu szacunek.

Role spo

Role spo

ł

ł

eczne

eczne

Obowiązki są zespołem zachowań oczekiwanych

od niego.
Każdy człowiek spełnia wiele ról równocześnie. Jest

synem, studentem, członkiem organizacji

politycznej, narzeczonym, kuzynem. Jedne z tych

ról są uważane za ważniejsze od pozostałych.

Zależy to od ważności grupy, w której się daną rolę

spełnia. Jednostka może się z grupą identyfikować

mniej lub bardziej. Ta grupa, z którą się

identyfikuje najsilniej, którą uważa za

najważniejszą spośród wszystkich, do których

należy, której nakazy i wzory nie budzą sprzeciwu –

określa także najważniejszą rolę społeczną tej

jednostki.

Role spo

Role spo

ł

ł

eczne

eczne

Aby więc zrozumieć zachowanie
jakiegoś człowieka i zdefiniować
go, kim jest, trzeba znać jego
cechy

biogenne,

psychiczne,

kulturowy ideał osobowości, który
jest dla niego modelem i rolę, z
którą się identyfikuje najsilniej.

Ja

Ja

źń

źń

subiektywna

subiektywna

Jest

to

element

organizujący

wszystkie

elementy pozostałe naszej osobowości. Jest
pochodzenia społecznego i rozwija się pod
wpływem oddziaływań rodziców, rodzeństwa,
krewnych, rówieśników itp. Na ogół jaźń
subiektywna jest zespołem urojeń, fantazji
kompensujących niepowodzenia i upokorzenia
w wykonywaniu różnych ról. Jaźń subiektywna
wyznacza zachowania w tych sytuacjach, kiedy
jednostka znajduje się w konflikcie kilku ról i
staje wobec rozbieżnych wymagań dwóch lub
więcej grup, do których należy.

Ja

Ja

źń

źń

subiektywna

subiektywna

Jaźń

subiektywna,

wytworzona

pod

wpływem oddziaływań innych ludzi i
środowiska, staje się niezależna od tego
wpływu w procesie umacniania się i w
procesie utrwalania się przez postępowanie
człowieka „zgodnie z samym sobą”. Kiedy
człowiek˛ już głęboko wierzy, że jest taki
właśnie jak sobie wyobraża, wtedy jaźń
subiektywna staje się zupełnie niezależna i
może

się

przeciwstawiać

naciskom

otoczenia.

Ja

Ja

źń

źń

odzwierciedlona

odzwierciedlona

Jest to zespół wyobrażeń, jaki każdy z nas
wytwarza sobie na podstawie ocen otoczenia,
na podstawie tego co sobie sami wyobrażamy,
że inni sądzą o nas. Jaźń odzwierciedlona jest
elementem kontroli środowiska społecznego
nad postępowaniem jednostki i wpływa na
nasze postępowanie wobec innych osób, gdyż
staramy się je dostosować do tego, jak sobie
wyobrażamy, że dany osobnik nas ocenia. Jaźń
odzwierciedlona nie pokrywa się z jaźnią
subiektywną.

Osobowość nie jest cechą gatunkową,
jest raczej „uwewnętrznioną” kulturą,
która

podporządkowała

sobie

elementy bio – i psychogenne. Jest
ona zawsze czymś indywidualnym,
nosi piętno występowania różnych
elementów w różnych kombinacjach i
w różnym natężeniu.

Osobowość jako system działa w sposób
skoordynowany, dopóki konflikty między
jaźnią subiektywną w odzwierciedloną (np.
popęd głodu a rola społeczna człowieka
dobrze

wychowanego

odmawiającego

przyjęcia poczęstunku) nie są zbyt silne i nie
rozluźniają wewnętrznej spójności.
Osobowość, w której wewnętrzne konflikty
zostają rozwiązane i opanowane nazywamy
osobowością zintegrowaną lub normalną.
Każda osobowość może ulec dezintegracji
czyli rozkładowi, rozchwianiu elementów, i
wtedy mówimy, że człowiek jest chory
psychicznie czy nerwowo.

Taka dezintegracja może dokonać się na
skutek rozbieżności między elementami bio–

i psychogennymi a socjogennymi, np. gdy
kulturowy

ideał

osobowości

lub

role

społeczne wymagają bezwzględnej represji
popędów biologicznych. Może się dokonać na
skutek schorzenia układu nerwowego lub
gruczołowego, czy też zaburzeń w innych
funkcjach organizmu. Wśród socjologicznych
dezintegracji wymienia się:



Uczestniczenie w kilku grupach społecznych
narzucających jednostce rozbieżne role i
rozbieżne systemy wartości;



Uczestniczenie w życiu i wybieranie jako
grupy odniesienie grupy
zdezorganizowanej , w której brak
wyraźnie określonych kryteriów ocen,
brak pozytywnego ideału osobowości,
grupy znajdującej się w silnym
antagonizmie z innymi grupami (np.
grupy przestępcze)



Rozbieżności między elementami bio- i
psychogennymi a wymaganiami roli
społecznej, kiedy np. człowiek nieśmiały
zostaje postawiony na stanowisku
wymagającym dużej odpowiedzialności



Na tle zawodów, systematycznej
negatywnej oceny, może się
dokonać rozpad jaźni
subiektywnej; człowiek zaczyna
wątpić w swoją wartość.
Osobowość

zintegrowana

jest

warunkiem „normalnego” udziału
w życiu społecznym, tzn udziału
zgodnego z przyjętymi normami i
wzorami zachowań.

T

T

ypy osobowości

ypy osobowości

-

przykłady

Wg Hipokratesa



Typ sangwinika, melancholika,
choleryka, flegmatyka

Wg Kretschmera



Typ pykniczny, asteniczny,
atletyczny, dysplastyczny

T

T

ypy osobowości

ypy osobowości

-

przykłady

Wg Junga



Typ introwertyka, ekstrawertyka

Wg Znanieckiego



Typ człowieka dobrze wychowanego, człowieka

pracy, człowieka zabawy, ludzie – zboczeńcy

(nie

pasują

do

żadnej

kategorii,

nie

podporządkowują się naciskowi swoich kręgów,

odrzucają także ideały osobowości a tworzą

nowe, ludzi wprowadzających innowacje w

kulturze, we wzorach zachowania itp.)