KATEDRA KONSERWACJI ZABYTKÓW

WYDZIAŁ BUDOWNICTWA I ARCHITEKTURY

POLITECHNIKA LUBELSKA

mgr inż. Maciej Trochonowicz

KOROZJA BIOLGICZNA – CZĘŚĆ II

Dokumentacja mykologiczno - budowlana
powinna zawierać:

• Opis stanu technicznego z uwzględnieniem czynników

korozyjnych.

• Identyfikację występujących organizmów.

• Zakres uszkodzeń z podaniem ich lokalizacji i intensywności.

• Wyraźne wskazanie przyczyn zniszczeń z propozycją ich

usunięcia.

• Sposób zwalczania szkodników biologicznych.

• Metody i środki do zabezpieczenia obiektu przed rozwojem

korozji.

METODY ZWALCZANIA I OCHRONY

BUDYNKÓW ZAGROŻONYCH KOROZJĄ

BIOLOGICZNĄ

 Metody zwalczania organizmów powodujących

korozję

 Metody ochrony materiałów przed korozją

biologiczną

METODY ZWALCZANIA ORGANIZMÓW

POWODUJĄCYCH KOROZJĘ

DOBÓR METOD

Metody zwalczania dobierane w zależności od:

• Dominujących szkodników. Identyfikacja organizmów pozwala

na właściwy dobór środków i metod zwalczania. Istotna jest

zwłaszcza w przypadku grzybów domowych charakteryzujących

się różną odpornością na stosowane środki chemiczne.

• Powierzchni i głębokości porażenia. W zależności od sytuacji

zakłada się wykonanie zabiegów doraźnych, remontów

częściowych, kapitalnych lub całkowitą rozbiórkę porażonych

elementów czy też całego obiektu.

• Rodzaju porażonego materiału, elementu.

• Dostępu do miejsc porażonych. Prace wykonywane są często w

miejscach trudnodostępnych (węzły więźby dachowej) lub też

wymagają częściowego demontażu warstw osłaniających (belki

stropów, tynkowane belki ścian drewnianych).

Sposoby zwalczania grzybów i

owadów technicznych

szkodników drewna:

• Metody chemiczne (specjalne impregnaty

chemiczne, gazy toksyczne).

• Metody fizyczne (termiczna, mikrofalowa).

• Metody biologiczne (wprowadzanie

naturalnych wrogów lub gatunków
konkurencyjnych).

METODY OCHRONY

MATERIAŁÓW PRZED KOROZJĄ

BIOLOGICZNĄ

IMPREGNACJA POWIERZCHNIOWA

IMPREGNACJA WGŁĘBNA

IMPREGNACJA

POWIERZCHNIOWA

• MALOWANIE

• WCIERANIE

• NATRYSKIWANIE

• KĄPIEL KRÓTKOTRWAŁA

• Malowanie. Drewno pokrywa się impregnatem pędzlem

lub wałkiem. Jest to sposób oszczędny z niewielkim

zużyciem preparatów oraz niewielką głębokością wnikania

(do

kilka

milimetrów).

Opóźnianie

odparowania

rozpuszczalników uzyskuje się poprzez okrycie powierzchni

drewna folią poliestrową lub polietylenową, które stwarzają

korzystne warunki dla wnikania w głąb tkanki drzewnej.

• Wcieranie. Podobnie jak malowanie jest metoda tania,

prosta, lecz dość pracochłonna do wcierania używa się

tampony, szczotki lub szmaty.

• Natryskiwanie. Metoda znacznie szybsza i wygodniejsza

niż malowanie lub wcieranie. Impregnat nanosi się

spryskiwaczem. Za pomocą długiego wysięgnika można

zaimpregnować również miejsca trudno dostępne. Wadą

takiego sposobu zabezpieczania są duże straty impregnatu.

• Kąpiel krótkotrwała. Zabieg polega na zanurzaniu

drewna

na

kilka

minut

w

roztworze

preparatu

impregnującego. Jest to najskuteczniejsza z metod

impregnacji powierzchniowej dająca równomiernie nasącza

drewno.

IMPREGNACJA WGŁĘBNA

1. BEZCIŚNIENIOWA

•

Kąpiel długotrwała.

•

Kąpiel gorąco-zimna.

•

Impregnacja dyfuzyjna.

2. CIŚNIENIOWA

•

Próżniowe (pojedynczej i podwójnej próżni)

•

Pełnokomórkowe

•

Pustokomórkowe

•

Hydrostatyczne (metoda zastępowania soków)

Metody bezciśnieniowe:

• Kąpiel długotrwała.

Impregnacja

polega

na

długotrwałym

zanurzenie całego elementu w roztworze

impregnacyjnym.

Ma

miejsce

kapilarne

przemieszczenie się roztworu w głąb drewna.

Wymaga to jednak odpowiednich pojemników,

dużej ilości impregnatu oraz hermetyzacji

całego procesu, aby nie dopuścić do

nadmiernego wzrostu lepkości substancji

impregnującej

na

skutek

ubytku

rozpuszczalnika.

• Kąpiel gorąco-zimna.

Metoda ta polega na zanurzeniu drewna w

impregnacie o temp. ok. 60°C i szybkim

przeniesieniu go do roztworu o takim samym

stężeniu i temp. 15-20°C. Nagłe ochłodzenie

powoduje wzrost siły ssącej naczyń włosowatych.

Dzięki temu impregnat jest zasysany z dużą

intensywnością. Ilość wchłoniętego środka mierzy

się ważąc drewno przed i po impregnacji.

• Impregnacja dyfuzyjna.

Przy metodach dyfuzyjnych wykorzystywane są

zjawiska dyfuzji, jak również osmozy, które występują

wówczas, gdy mamy do czynienia z drewnem o dużej

wilgotności i przy użyciu środków rozpuszczalnych w

wodzie, które będą stopniowo dyfundowały w

materiał drzewny.

Proces nasycania w metodach dyfuzyjnych ustaje po

wyschnięciu drewna, wznawia się zaś przy

powtórnym

nawilgoceniu

zaimpregnowanego

materiału. Dyfuzyjne sposoby impregnacji obejmują

następujące metody: suchej impregnacji, pastowania,

bandażowania,

zastrzykową

metodę

Cobra,

nawiercania otworów, osmotyczną.

Metody ciśnieniowe:

Wszystkie wymienione metody ciśnieniowe mają

charakter przemysłowy i ograniczają się raczej do

drewna nie wbudowanego. Jest jedną z najczęściej

stosowanych metod impregnacji wgłębnej jest

Impregnacja

próżniowo–ciśnieniowa.

Wykorzystywane są w niej urządzenia zwane

autoklawami, w których odsysane jest powietrza z

komórek drewna, a następnie wtłaczany w jego

miejsce środek impregnujący.

PREPARATY IMPREGNACYJNE I
BIOBÓJCZE

Preparaty chemiczne stosowane do ochrony drewna i

materiałów drewnopochodnych dzieli się na substancje o
działaniu zabezpieczającym i zwalczającym.

W literaturze fachowej spotkać można również podział

związany z typem zastosowanego rozpuszczalnika lub też
nośnika substancji aktywnej (oleiste, rozpuszczalnikowe,
wodorozcieńczalne, solne). Podział ten nie do końca
odpowiada

obecnie

stosowanym

środkom.

Środki

rozpuszczalnikowe oraz na bazie olejów, ze względu na
swoją szkodliwość lub też nieprzyjemny zapach zostały
wycofane z użycia.

• I klasa odnosi się do drewna nienarażonego na kontakt z ziemią i

niebędącego bezpośrednio pod wpływem warunków atmosferycznych -

wewnętrzne

elementy

budowlane.

Zabezpieczenie

przeciwko

owadom.  

• II klasa - drewno nienarażone na kontakt ziemią i niebędące pod

wpływem

warunków

atmosferycznych,

możliwe

przejściowe

zawilgocenie - wewnętrzne i zewnętrzne elementy budowlane (dotyczy

m.in. więźby w trakcie budowy do momentu ułożenia pokrycia).

Zabezpieczenie przeciwko owadom i grzybom.

• III klasa odnosi się do drewna niemającego kontaktu z gruntem,

narażonego na czynniki atmosferyczne - zewnętrzne elementy

budowlane, wewnętrzne elementy budowlane w pomieszczeniach

wilgotnych.

Zabezpieczenie

przeciwko

owadom,

grzybom

i

wymywaniu. 

• IV klasa - elementy drewniane będące w stałym kontakcie z gruntem i

(lub) wodą, także, gdy znajdują się pod osłoną. Zabezpieczenie

przeciwko owadom, grzybom, wymywaniu i próchnicy.

• V

klasa

dotyczy

drewna

mającego

kontakt

z

wodą

morską. Zabezpieczenie przeciwko owadom, grzybom, wymywaniu i

próchnicy.

Europejskie normy nasycania drewna wyodrębniają
klasy jego zagrożenia podając stopień narażenia
elementu na korozję, z jednoczesnym wskazaniem
intensywności działań ochronnych.

Obecnie zdecydowana większość nowoczesnych
preparatów rozpuszczalna jest w wodzie.
Bardziej zasadnym staje się podział tych
preparatów na:

• Niewymywalne.

W przypadku tego typu środków składnik biobójczy w sposób

trwały wiąże się z drewnem. Czas wiązania trwa od kilku

godzin do kilku dni. Stosowane mogą we wszystkich klasach

narażenia elementu na korozję.

• Wymywane.

W preparatach tego typu substancja biobójczy nie wiąże się

trwale z materiałem i może zostać wypłukana. Powoduje to

możliwość stosowania tych preparatów jedynie w przypadku

elementów nienarażonych na kontakt z ziemią i niebędących

wystawionych na działanie czynników zewnętrznych. Do

środków wymywanych należą wszystkie impregnaty

trójfunkcyjne.

PREPARATY IMPREGNACYJNE I
BIOBÓJCZE

Nazwa preparatu

Zastosowanie

IMPREX AQUADUR

- IncoVeritas

Ekologiczny, wodorozcieńczalny impregnat do drewna o kompleksowym
działaniu i szerokim zakresie stosowania. Zabezpiecza drewno przed
działaniem grzybów domowych, pleśniowych, owadów żerujących w
drewnie i sinizną wtórną. Zmniejsza nasiąkliwość drewna

IMPREX

BUDOWLANY -
IncoVeritas

Ochrona drewna przed grzybami domowymi i pleśniowymi oraz owadami.
Zwalczanie grzybów domowych. Stosowany do wnętrz i na zewnątrz
obiektów. Głęboko wnika w drewno, po okresie sezonowania staje się
niewymywalny.

INTOX "U" -

IncoVeritas

Uniwersalny

solny

środek

ochrony

drewna

i

materiałów

drewnopodobnych. Cechuje go szerokie spektrum działania: jest aktywny
wobec grzybów domowych, grzybów pleśniowych i wobec owadów
niszczących drewno. Zwalcza pleśnie na tynkach i murach. Może być
stosowany na drewno zarówno suche jak i wilgotne oraz mokre
przeznaczone do wnętrz i na zewnątrz

IMPREX "W2" -

IncoVeritas

Oleisty, wodochronny środek do zabezpieczania drewna: narażonego na
częste i silne zawilgocenie, przed korozją biologiczną powodowaną przez
grzyby domowe, pleśniowe i owady oraz do zwalczania grzybów
domowych. Środek jest szczególnie zalecany do drewna iglastego.
Głęboko wnika w drewno. Po okresie sezonowania staje się
niewymywalny.

ANTOX "B" -

IncoVeritas

Specjalistyczny środek ochrony drewna; do zwalczania owadów
żerujących w drewnie i do zabezpieczania przed owadami. Stosowany do
wnętrz i na zewnątrz obiektów. Nie przebarwia drewna.

ANTOX "Z" –

IncoVeritas

Specjalistyczny środek do konserwacji drewna zabytkowego o bardzo
szerokim zakresie stosowania i obszarze działania. Przeznaczony do
ochrony drewna przed działaniem grzybów domowych, pleśniowych,
owadów oraz do zwalczania grzybów domowych i owadów w
konstrukcjach i detalach drewnianych o wartości zabytkowej, również w
elementach narażonych na opady atmosferyczne. Środek nie może być
stosowany w obiektach mieszkalnych lub innych przeznaczonych na stały
pobyt ludzi i zwierząt.

PLEŚNIOTEX -

IncoVeritas

Środek do: zwalczanie grzybów domowych i pleśniowych na podłożu
mineralnym i na drewnie, zabezpieczanie drewna i materiałów
drewnopochodnych przed grzybami pleśniowymi i domowymi. Środek nie
wywiera ujemnego wpływu na zdrowotność pomieszczeń, trwałość
podłoża oraz przyczepność tynku. Środek nie przenika przez tynk
gipsowy, tynk cementowo - wapienny, powłoki malarskie z farb
akrylowych. W niewielkim stopniu przenika przez powłoki z farb
klejowych i emulsyjnych.

PLEŚNIOTOX E

Wodorozcieńczalny środek do zwalczania grzybów pleśniowych na
tynkach, powłokach malarskich, tapetach, okładzinach drewnianych,
meblach itp. wyłącznie wewnątrz pomieszczeń mieszkalnych i
użyteczności publicznej. Preparat jest zdolny do głębokiego wnikania i
trwałego wiązania się z podłożem. Nie przebarwia tynków i powłok
malarskich.

FOBOS M-4 – Z.

CH.

Luboń

Preparat jest mieszaniną soli nieorganicznych z niewielkim dodatkiem
soli organicznych. Jest środkiem wielofunkcyjnym: chroni drewno przed
ogniem, grzybami domowymi, grzybami pleśniowymi oraz owadami -
technicznymi szkodnikami drewna. Drewno po zastosowaniu Fobosu M-4
ma właściwości materiału niezapalnego. Impregnat nie obniża
wytrzymałości drewna i nie powoduje korozji stali. Jest skuteczny
zarówno przy impregnacji wgłębnej,  jak i powierzchniowej. 

ALTAXIN - Altax

Ochronno-dekoracyjny środek do drewna Nadaje drewnu odpowiednią
barwę, zachowując równocześnie jego rysunek. Hydrofobizuje, umożliwia
drewnu oddychanie i wyprowadzanie nadmiaru wilgoci na zewnątrz.
Chroni przed grzybami i larwami owadów szkodnikami technicznymi

ALTAXIN

LAKIEROBEJC
A - Altax

Impregnat do drewna Łączący w sobie bejcę i lakier. Zapewnia, dzięki
transparentnym pigmentom, wyjątkowe efekty estetyczne, a środki
grzybobójcze gwarantują skuteczną ochronę drewna przed grzybami,
owadami. Chroni przed niszczącym działaniem promieniowania
słonecznego zapobiega efektowi szarzenia drewna.

HYLOTOX PLUS -

Altax

Owadochronny i owadobójczy preparat do drewna. Preparat stosuje się
do zabezpieczania drewna przed atakiem larw owadów - szkodników
technicznych oraz do zwalczania larw żerujących w drewnie. Środek
zwalcza oraz zabezpiecza przed najczęściej spotykanymi szkodnikami
wtórnymi drewna.

OGNIOCHRON -

Altax

Zabezpiecza przed ogniem, grzybami domowymi i owadami -
technicznymi szkodnikami drewna. Działa na zasadzie poboru ciepła i
obniżenia stężenia tlenu i gazów palnych w strefie ognia.

BORAMON - Altax

Środek grzybobójczy do murów, tynków, powłok malarskich oraz do
drewna. Służy do zwalczania grzybów domowych i pleśniowych
występujących powierzchniowo na ścianach, murach, tynkach, powłokach
malarskich. Przeznaczony jest do zastosowania wewnątrz oraz na
zewnątrz budynków.

ALGAT - Altax

Zwalcza glony, porosty oraz mchy. Oczyszczoną powierzchnię zabezpiecza
przed ponownym porastaniem.

FOBOS M-4 – Z.

CH.

Luboń

Preparat jest mieszaniną soli nieorganicznych z niewielkim dodatkiem
soli organicznych. Jest środkiem wielofunkcyjnym: chroni drewno przed
ogniem, grzybami domowymi, grzybami pleśniowymi oraz owadami -
technicznymi szkodnikami drewna. Drewno po zastosowaniu Fobosu M-4
ma właściwości materiału niezapalnego. Impregnat nie obniża
wytrzymałości drewna i nie powoduje korozji stali. Jest skuteczny
zarówno przy impregnacji wgłębnej,  jak i powierzchniowej. 

ALTAXIN - Altax

Ochronno-dekoracyjny środek do drewna Nadaje drewnu odpowiednią
barwę, zachowując równocześnie jego rysunek. Hydrofobizuje, umożliwia
drewnu oddychanie i wyprowadzanie nadmiaru wilgoci na zewnątrz.
Chroni przed grzybami i larwami owadów szkodnikami technicznymi

ALTAXIN

LAKIEROBEJC
A - Altax

Impregnat do drewna Łączący w sobie bejcę i lakier. Zapewnia, dzięki
transparentnym pigmentom, wyjątkowe efekty estetyczne, a środki
grzybobójcze gwarantują skuteczną ochronę drewna przed grzybami,
owadami. Chroni przed niszczącym działaniem promieniowania
słonecznego zapobiega efektowi szarzenia drewna.

HYLOTOX PLUS -

Altax

Owadochronny i owadobójczy preparat do drewna. Preparat stosuje się
do zabezpieczania drewna przed atakiem larw owadów - szkodników
technicznych oraz do zwalczania larw żerujących w drewnie. Środek
zwalcza oraz zabezpiecza przed najczęściej spotykanymi szkodnikami
wtórnymi drewna.

OGNIOCHRON -

Altax

Zabezpiecza przed ogniem, grzybami domowymi i owadami -
technicznymi szkodnikami drewna. Działa na zasadzie poboru ciepła i
obniżenia stężenia tlenu i gazów palnych w strefie ognia.

BORAMON - Altax

Środek grzybobójczy do murów, tynków, powłok malarskich oraz do
drewna. Służy do zwalczania grzybów domowych i pleśniowych
występujących powierzchniowo na ścianach, murach, tynkach, powłokach
malarskich. Przeznaczony jest do zastosowania wewnątrz oraz na
zewnątrz budynków.

ALGAT - Altax

Zwalcza glony, porosty oraz mchy. Oczyszczoną powierzchnię zabezpiecza
przed ponownym porastaniem.

MYKOTAX - Altax Środek do zwalczania pleśni na ścianach wewnątrz budynków. Stosowany jako

dodatek do farby emulsyjnej lub klejowej do wymalowań wewnętrznych;
zabezpiecza powłoki malarskie przed działaniem grzybów pleśniowych.

IMPRAPOL PS -
Altax

Środek do zabezpieczania drewna świeżo ściętego przed sinizną oraz grzybami
pleśniowymi.

FOBOS M2 –
Chemia Katowice

Trójfunkcyjny impregnat do drewna przeciw ogniowi, owadom i grzybom
Do impregnacji drewnianych elementów budowlanych oraz materiałów
drewnopochodnych, które powinny należeć do klasy materiałów trudno
zapalnych.

FOBOS M2
KOLOR– Chemia
Katowice

Środek ochronny drewna przed działaniem ognia, grzybów i owadów do
zabezpieczania drewnianych elementów budowlanych stosowanych wewnątrz
pomieszczeń. Nie wpływa na wytrzymałość drewna. Jest preparatem solnym
rozpuszczalnym w wodzie. Roztwór barwi drewno po dodaniu do środka
załączonej porcji bejcy. Jest nietoksyczny, nie wydziela substancji szkodliwych
dla zdrowia.

ANTY-PAL–
Chemia Katowice

Impregnat przeciwogniowy do drewna. Do impregnacji przeciwogniowej
drewna, do zabezpieczania: więźby dachowej, drewnianych elementów
podpodłogowych,

drewnianych

ścian

konstrukcyjnych

i

działowych,

konstrukcji nośnych z drewna.

FUNGIT– Chemia
Katowice

Impregnat przeciwgrzybiczny do drewna. Zabezpiecza drewno przed
biodegradacją, do zabezpieczania drewna przed grzybami domowymi.

FIRESTOP -
Dekspol

Do zabezpieczania drewna budowlanego montowanego w przestrzeniach
uniemożliwiających wymywanie. Chroni przed działaniem ognia, owadów
oraz grzybów domowych powodujących głęboki rozkład drewna. Nadaje się
również do zwalczania owadów i larw już drążących w drewnie. Może być
stosowany w pomieszczeniach mieszkalnych i użyteczności publicznej.

DEKOLIT KD -
Dekspol

Do powierzchniowej impregnacji drewna przeciw grzybom powodującym
głęboki rozkład drewna, grzybom pleśniowym, glonom oraz insektom.
Podczas suszenia drewna, montowanego pod zadaszeniem jak i narażonego
na wymywanie, zabezpiecza także przed sinizną.

ŚRODEK
GRZYBOBÓJCZY
- Dekspol

Środek do usuwania grzybów pleśniowych z murów, ścian, tynków, drewna,
jak również do powłok farb malarskich, klejowych i emulsyjnych. Służy do
stosowania na powierzchniach narażonych na dużą wilgotność. Może być
stosowany wewnątrz i na zewnątrz budynków.

Wood Protector
W-2 - Dekspol

Niewymywalny olejowy impregnat do drewna. Do zabezpieczenia
elementów budowlanych wykonanych z drewna przed działaniem grzybów
domowych, grzybów pleśniowych i owadów – technicznych szkodników
drewna. Do zwalczania grzybów domowych, niszczących drewno elementów
budowlanych.

Wood Protector
Z - Dekspol

Preparat do drewna zabytkowego, do stosowania na zewnątrz i wewnątrz
budynków. Przeznaczony do zwalczania grzybów i owadów – technicznych
szkodników drewna. Środek gotowy do użycia, niszczy szkodniki poprzez
bezpośrednie oddziaływanie substancji czynnej na ich układ pokarmowy.
Nie powoduje przebarwienia surowego drewna. Można stosować do
prewencyjnej ochrony drewna. Hamuje rozwój sinizny.

Wolmanit CX-10
- Dr. Wolman

Preparat do zabezpieczania drewna metodą ciśnieniowo-próżniową. Jest to
środek oparty na miedzi HDO: chroni elementy drewnianej architektury
ogrodowej przed biologicznymi czynnikami degradacji drewna.

Wolmanit CX-H
200- Dr. Wolman

Do zabezpieczania drewna metodą kąpieli. Oparty na miedzi HDO służy do
zabezpieczania drewna budowlanego. Jest niewymywalny.

Wolsin FL 35 -
Dr. Wolman

Rozpuszczalny w wodzie koncentrat do zabezpieczania drewna przed
sinizną i innymi grzybami przebarwiającymi drewno.

Sinesto B -
Dr. Wolman

Rozpuszczalny w wodzie koncentrat do zabezpieczania drewna przed
sinizną i innymi grzybami przebarwiającymi drewno.

WNIOSKI

• Korozja biologiczna dotyczy wszystkich materiałów budulca i

wyposażenia budynku. Może się rozwijać zarówno w jego

wnętrzu jak i na zewnątrz, od fundamentów piwnic kończąc na

pokryciu dachu.

• Sama infekcja, a następnie rozwój organizmów niszczących ma

miejsce dopiero po stworzeniu odpowiednich warunków. W

największym stopniu za rozwój korozji odpowiadają sami

użytkownicy.

• Większość uszkodzeń i zniszczeń ma charakter nieodwracalny, co

powoduje konieczność skomplikowanych napraw lub też

wymiany całych elementów.

• Niezwykle istotnym elementem przeciwdziałania rozwojowi

korozji

jest

likwidacja

przyczyn

powstawania

oraz

zabezpieczanie materiałów o niskiej odporności na degradację

biologiczną.

• Intensyfikacja zjawisk korozyjnych wymaga natychmiastowych

działań. Przygotowania dokumentacji mykologiczno-budowlanej,

projektowej,

a

następnie

wykonania

zaleconych

prac

remontowych. Wszystkie powinno się zlecić wyspecjalizowanym

jednostkom.