INSTYTUCJE

ZARZĄDZAJĄCE ŚRODKAMI

NA INWESTYCJE W

OCHRONIE ŚRODOWISKA

Narodowy Fundusz Ochrony

Środowiska

i Gospodarki Wodnej

Narodowy Fundusz Ochrony

Środowiska

i Gospodarki Wodnej

•

27 kwietnia 1989 r.

– powołanie

Narodowego

Funduszu

Ochrony

Środowiska

i

Gospodarki

Wodnej

(NFOŚiGW) na podstawie nowelizacji
Ustawy o ochronie i kształtowaniu
środowiska z 1980 r.

•

15 lipca 1989 r.

– początek

działalności

NFOŚiGW

zgodnie

z

zarządzeniem

Ministra

Ochrony

Środowiska,

Zasobów

Naturalnych

i

Leśnictwa

Podstawy prawne działalności

Prawne i finansowe podstawy działalności
NFOŚiGW

wyznacza

ustawa

Prawo

ochrony środowiska

(Dz. U. z 2008 r., nr

21, poz. 110 z późn. zm.)

,

Ustawa o finansach publicznych

(Dz. U.

z 2001 r., nr 219, poz. 2101 z późn. zm.)

R

ozporządzenie Ministra Środowiska

z dnia 20 grudnia 2002 r. w sprawie
szczegółowych

zasad

gospodarki

finansowej

Narodowego

Funduszu

Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
i

wojewódzkich

funduszy

ochrony

środowiska i gospodarki wodnej

(Dz. U. z

2002 r., nr 210, poz. 1911).

Struktura organizacyjna

• Na czele zarządu stoi Prezes wyłoniony w

drodze konkursu, powoływany i odwoływany
przez ministra właściwego do spraw środowiska
na wniosek Rady Nadzorczej Funduszu.

• Zastępcy prezesa są powoływani przez ministra

środowiska na wniosek Rady Nadzorczej
Funduszu.

Do podstawowych kompetencji Prezesa Narodowego

Funduszu należy reprezentowanie jego na zewnątrz, a
ponadto dokonywanie wszelkich czynności prawnych w
zakresie praw i obowiązków majątkowych funduszu.

Struktura organizacyjna

Zarząd

Narodowego

Funduszu

i

Funduszy

Wojewódzkich realizuje następujące zadania:

•

opracowuje projekty planów działalności funduszy łącznie z

planami finansowymi funduszy wojewódzkich,

• opracowuje projekty rocznych planów finansowych,
• decyduje o wyborze przedsięwzięć do finansowania ze środków

funduszy,

• gospodaruje środkami funduszy z zastrzeżeniem uprawnień

przewidzianych dla Rady Nadzorczej Narodowego Funduszu i rad
nadzorczych wojewódzkich funduszy,

• sprawuje kontrolę związaną z wykorzystaniem pożyczek i dotacji

przyznanych ze środków funduszy,

• sporządza analizy i oceny efektywności funkcjonowania funduszy,
• składa Radzie Nadzorczej Narodowego Funduszu i radom

nadzorczym wojewódzkich funduszy sprawozdania z działalności
funduszy.

Struktura organizacyjna

W świetle art. 414 ustawy – Prawo ochrony środowiska

zadania Rady Nadzorczej Narodowego funduszu i rad
nadzorczych wojewódzkich funduszy koncentrują się
wokół funduszy sprawozdania z działalności funduszy.

1

.

ustalania kryteriów wyboru przedsięwzięć finansowanych ze

środków obydwu funduszy,

2. uchwalania projektów rocznych planów finansowych,
3. ustalania zasad udzielania i umarzania pożyczek, udzielania

dotacji oraz dopłat do oprocentowania preferencyjnych
kredytów i pożyczek,

4. zatwierdzania wniosków zarządu w sprawach emisji

obligacji własnych oraz nabywania obligacji, akcji i
udziałów spółek, zaciągania kredytów o pożyczek,
wnoszenia udziałów do spółek,

Struktura organizacyjna

5. zatwierdzania rocznych sprawozdań zarządu z

działalności i rocznego sprawozdania finansowego
Narodowego Funduszu i wojewódzkich funduszy,

6. ustalania zasad wynagradzania członków zarządu i

pracowników biura Narodowego Funduszu oraz członków
zarządów i pracowników biur wojewódzkich funduszy,

7. kontroli działalności Zarządu Narodowego Funduszu i

zarządów wojewódzkich funduszy,

8. składania w terminie do 30 kwietnia roku

kalendarzowego sprawozdań w przypadku Narodowego
Funduszu Ministrowi Środowiska, a w przypadku
wojewódzkich funduszy właściwemu zarządowi
województwa oraz wojewodzie,

9. zatwierdzania wyboru podmiotu właściwego do badania

sprawozdania finansowego.

Struktura wpływów

Narodowego Funduszu

Narodowy i wojewódzkie fundusze działają w
formule funduszy odnawialnych tzw.
rewolwingowych.

Podstawową

formą

dofinansowania

udzielanego

przez

te

fundusze

na

przedsięwzięcia służące ochronie środowiska
są pożyczki udzielane na preferencyjnych,
w stosunku do rynkowych, warunkach.
Pożyczki mogą być również częściowo
umarzane.

Struktura wpływów

Narodowego Funduszu

Wpływy

środków

pieniężnych

zasilających Narodowy Fundusz można
podzielić na dwie kategorie.

Dochody, czyli wpływy zwiększające
majątek Funduszu, do których należą: opłat,
także dochody z oprocentowania pożyczek,
dochody z operacji finansowych (głównie z
oprocentowania lokat przejściowo wolnych
środków) oraz dywidendy z posiadanych
akcji i udziałów w spółkach.

Wpływy

nie

zwiększające

majątku

Funduszu.

Struktura wpływów

Narodowego Funduszu

Wpływy własne Narodowego

Funduszu w latach 1989-2008

(mln zł )

Formy finansowania

Dofinansowanie ze środków Narodowego Funduszu może być

prze-

znaczone na cele i zadania określone w Prawie ochrony

środowiska. Narodowy Fundusz stosuje następujące formy

dofinansowania:

• udzielanie oprocentowanych pożyczek;
• udostępnianie środków finansowych bankom z
przeznaczeniem na udzielanie kredytów na wskazane
przez Narodowy Fundusz programy i przedsięwzięcia;
• przyznawanie dotacji;
• dokonywanie dopłat do oprocentowania
preferencyjnych kredytów bankowych i pożyczek;
• poręczanie spłaty kredytów oraz zwrotu środków
przyznanych przez rządy państw obcych i organizacje
międzynarodowe, przeznaczonych na realizację zadań
ochrony środowiska
i gospodarki wodnej;
• przekazywanie środków jednostkom budżetowym;
• nagrody za działalność na rzecz ochrony środowiska i
gospodarki wodnej, niezwiązaną z wykonywaniem
obowiązków pracowników administracji rządowej i
samorządowej.

Narodowy Fundusz jako

akcjonariusz

Ustawa Prawo ochrony środowiska przewiduje

wspieranie projektów poprzez obejmowanie
przez Narodowy Fundusz

udziałów lub akcji

w spółkach prawa handlowego, zwłaszcza
jeżeli

statutowym

lub

ustawowym

przedmiotem ich działalności jest ochrona
środowiska i gospodarka wodna.

Narodowy Fundusz posiada

obecnie akcje lub udziały w 57

spółkach.

Akcje i udziały stały się własnością Narodowego Funduszu w drodze zmiany
wierzytelności powstałych z tytułu zadłużeń wobec Funduszu za uchylanie
się od wnoszenia opłat ekologicznych. Udział NFOŚiGW w kapitale tych spółek
nie przekracza kilku procent.

Wnioskodawcami ubiegającymi

się o środki z Narodowego

Funduszu mogą być:

1. jednostki samorządu

terytorialnego,

2. przedsiębiorstwa,
3. instytucje i urzędy,
4. szkoły wyższe i uczelnie,
5. organizacje pozarządowe w tym

fundacje i stowarzyszenia,

6. administracja państwowa,
7. osoby fizyczne.

„Lista

priorytetowych

programów

Narodowego

Funduszu

Ochrony

Środowiska

i

Gospodarki

Wodnej

planowanych

do

finansowania

w roku…”,

„Zasady udzielania dofinansowania ze

środków NFOŚiGW”

„Kryteriach

wyboru

przedsięwzięć

finansowanych ze środków NFOŚiGW”

Programy priorytetowe

Kryteria wyboru przedsięwzięć

Dwie podstawowe

procedury wyboru

przedsięwzięć do

dofinansowania:

nabór ciągły oraz

konkurs

Finansowanie ochrony środowiska

w latach 1989-2008 (mln zł )

Przez wszystkie lata działalności

dominującą formą finansowania ochrony

środowiska stosowaną w Narodowym

Funduszu było udzielanie pożyczek.

Drugą pod względem wielkości pozycją

wydatków są środki przeznaczone na

bezzwrotne finansowanie ochrony

środowiska, które jednakże ze względu

na swój wpływ na zmniejszanie majątku

funduszu i na utrzymanie rewolwingowego

charakteru Funduszu nie mają głównego

udziału w finansowaniu.

Finansowanie ochrony

środowiska wg dziedzin w

2008 r.

Finansowanie zadań

budżetowych

Od kilku lat Narodowy Fundusz

przejął obowiązki finansowania
przedsięwzięć, które wcześniej
dotowane były przez budżet
państwa.

Do wydatków odciążających

budżet państwa należą między

innymi:

• finansowanie budowy wielkich zbiorników

retencyjnych oraz przeciwpowodziowych,
stopni wodnych i innych budowli
hydrotechnicznych,

• finansowanie procesu likwidacji górnictwa

siarkowego,

• dofinansowanie państwowej służby

hydrometeorologicznej,

• rekultywacja terenów zdegradowanych

przez wojska Federacji Rosyjskiej,

• finansowanie inwestycji w parkach

narodowych.

Do wydatków ponoszonych przez

Narodowy Fundusz odciążających

budżet państwa doliczyć należy

także:

• utrzymanie systemu Państwowego Monitoringu

Środowiska,

• finansowanie inwestycji i działalności

nieinwestycyjnej w parkach narodowych,

• nakłady na edukację ekologiczną,
• dotacje z subfunduszu geologicznego i górniczego,

które są podstawowym źródłem środków dla
krajowej służby geologicznej oraz rekultywacji
terenów zdegradowanych w wyniku działalności
górnictwa,

• środki przeznaczane na przeciwdziałanie

nadzwyczajnym zagrożeniom środowiska (obecnie:
zapobieganie klęskom żywiołowym i awariom oraz
usuwanie ich skutków).

EkoFundusz

Geneza EkoFunduszu sięga roku

1991

,

kiedy to Klub Paryski, zrzeszający
państwa będące wierzycielami Polski,
podjął decyzję o redukcji polskiego długu

o 50%

, pod warunkiem spłaty pozostałej

części do roku 2010. Rząd Polski
zaproponował, aby dalsze 10% długu
można było przeznaczyć na wsparcie
najpilniejszych przedsięwzięć w ochronie
środowiska.

Struktura organizacji

• Rada EkoFunduszu

Rada Fundacji określa kierunki działalności

Fundacji, zatwierdza

roczny plan finansowy

,

przyjmuje

roczne

sprawozdania

z

pracy

EkoFunduszu, oraz powołuje i odwołuje jego
Zarząd. Rada zatwierdza przyznanie pomocy
finansowej

dla

poszczególnych

projektów.

Rada Fundacji składa się z przedstawicieli Polski
oraz

reprezentantów

krajów-

donatorów.

Przewodniczącego

Rady

mianuje

Minister

Środowiska a pozostałych członków Rady
Minister Skarbu jako Fundator. 

Struktura organizacji

• Zarząd EkoFunduszu reprezentuje

Fundację na zewnątrz.

Kieruje

działalnością Biura Fundacji podejmując
wszelkie decyzje związane z jego bieżącym
funkcjonowaniem. Jest on odpowiedzialny za
prawidłową

selekcję

wniosków

przedstawianych do zatwierdzenia Radzie
Fundacji oraz nadzorowanie projektów w ich
fazie

realizacyjnej.

Ponadto

Zarząd

podejmuje decyzje o przyznaniu pomocy
finansowej w ramach udzielonych przez
Radę Fundacji pełnomocnictw.

Struktura organizacji

• Biuro EkoFunduszu prowadzi obsługę merytoryczną

i finansową Fundacji. W strukturze Fundacji
funkcjonują trzy działy:

Dział Merytoryczny, który tworzą pracownicy

czterech sektorów:

• sektor ochrony powietrza
• sektor ochrony Morza Bałtyckiego
• sektor ochrony przyrody
• sektor gospodarki odpadami

Dział Finansowy, obejmujący księgowość oraz

zespół specjalistów do spraw analiz i rozliczeń
projektów

Dział Ogólny,
  

Ponadto z Fundacją stale współpracuje Radca Prawny.

PRIORYTETY EKOFUNDUSZU

W Statucie EkoFunduszu pięć sektorów uznanych

zostało za dziedziny priorytetowe. Są nimi:

• Ograniczenie

transgranicznego

transportu

dwutlenku siarki i tlenków azotu oraz eliminacja
niskich źródeł ich emisji (ochrona powietrza).

• Ograniczenie dopływu zanieczyszczeń do Bałtyku

oraz ochrona zasobów wody pitnej (ochrona wód).

• Ograniczenie emisji gazów powodujących zmiany

klimatu Ziemi (ochrona klimatu).

• Ochrona

różnorodności

biologicznej

(ochrona

przyrody).

• Racjonalizacja gospodarki odpadami i rekultywacja

gleb zanieczyszczonych.

Typy projektów, które mogą ubiegać się

o dofinansowanie EkoFunduszu

w poszczególnych sektorach

priorytetowych:

• Sektor I – Ochrona

powietrza

• likwidacja niskich źródeł emisji w miastach o

udokumentowanym ponadnormatywnym stężeniu
dwutlenku siarki;

• budowa kotłów z paleniskami fluidalnymi;
• budowa turbin gazowo-parowych (preferowane

będą układy wykorzystujące biogaz, gaz odpadowy
lub lokalne złoża gazu ziemnego);

• zmniejszenie emisji zanieczyszczeń atmosfery z

pojazdów samochodowych w miastach (jedynie
modernizacja taboru komunikacji miejskiej w
ramach systemu dopłat).

Typy projektów, które mogą ubiegać się

o dofinansowanie EkoFunduszu

w poszczególnych sektorach

priorytetowych:

• Sektor II - Ochrona wód

• budowa lub modernizacja oczyszczalni ścieków oraz budowa sieci

kanalizacyjnej w ramach Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków
Komunalnych w aglomeracjach o równoważnej liczbie mieszkańców (RLM)
15 - 100 tys., położonych bezpośrednio nad Bałtykiem lub w zlewniach:
Zalewu Wiślanego, Zalewu Szczecińskiego, rzek Przymorza, Wisły – poniżej
ujścia Brdy, Odry – poniżej ujścia Warty;

• budowa lub modernizacja oczyszczalni ścieków oraz budowa sieci

kanalizacyjnych w aglomeracjach powyżej 15 tys. RLM mających wpływ na
jakość wody pitnej dla mieszkańców Warszawy i Krakowa;

• budowa lub modernizacja oczyszczalni ścieków oraz budowa sieci

kanalizacyjnych niezbędnych dla zachowania czystości jezior o dużej
wartości przyrodniczej lub wód w obrębie parków narodowych i rezerwatów
przyrody;

• budowa lub modernizacja oczyszczalni ścieków oraz sieci kanalizacyjnych

na obszarach Głównych Zbiorników Wód Podziemnych – lista priorytetowa
EkoFunduszu;

• budowa instalacji do utylizacji osadów ściekowych w komunalnych

oczyszczalniach ścieków.

Typy projektów, które mogą ubiegać się

o dofinansowanie EkoFunduszu

w poszczególnych sektorach

priorytetowych:

• Sektor III - Ochrona klimatu

• oszczędność energii w miejskich systemach zaopatrzenia w

ciepło (jedynie w ramach konkursu na oszczędność energii w
systemach ogrzewczych);

• wykorzystanie biomasy do celów energetycznych w sektorze

komunalno-bytowym

i

w

zakładach

przemysłowych;

gospodarcze wykorzystanie biogazu z sektora rolniczego, z
wysypisk odpadów komunalnych i z oczyszczalni ścieków oraz
gazu odpadowego z procesów przemysłowych;

• wykorzystanie energii solarnej (panele fotowoltaiczne oraz

kolektory słoneczne w ramach systemu dopłat); wykorzystanie
płytkiej geotermii (pompy ciepła);

• promocja technologii ogniw paliwowych;
• wykorzystanie energii odpadowej z procesów przemysłowych i

z procesów spalania.

Typy projektów, które mogą ubiegać się

o dofinansowanie EkoFunduszu

w poszczególnych sektorach

priorytetowych:

• Sektor IV - Ochrona przyrody

• ochrona gatunków fauny i flory zagrożonych

wyginięciem;

• ochrona cennych przyrodniczo obszarów wodno-

błotnych; czynna ochrona przyrody w parkach
narodowych i krajobrazowych;

• ochrona obszarów Europejskiej Sieci Ekologicznej

Natura 2000;

• budowa infrastruktury edukacji ekologicznej w

parkach narodowych;

• dostosowanie składu gatunkowego lasu do siedlisk

w parkach narodowych i w ich otulinach oraz w
rezerwatach przyrody.

Typy projektów, które mogą ubiegać się

o dofinansowanie EkoFunduszu

w poszczególnych sektorach

priorytetowych:

• Sektor V - Gospodarka

odpadami

• organizacja kompleksowych systemów zbiórki,

recyklingu i zagospodarowania odpadów komunalnych
obsługujących 50 - 250 tys. mieszkańców; technologie

• przerobu odpadów biodegradowalnych pochodzących

z gospodarki komunalnej;

• unieszkodliwianie odpadów niebezpiecznych;
• budowa instalacji do recyklingu odpadów

komunalnych i niebezpiecznych;

• modernizacja technologii przemysłowych prowadząca

do eliminacji powstawania odpadów niebezpiecznych
(tzw. „czyste technologie”).

WARUNKI FINANSOWANIA

PROJEKTÓW

• Dofinansowanie

ze

środków

EkoFunduszu uzyskać mogą jedynie
projekty

dotyczące

inwestycji

bezpośrednio związanych z ochroną
środowiska, a w dziedzinie ochrony
przyrody

również

projekty

nieinwestycyjne.

• Środki EkoFunduszu mają charakter

bezzwrotnej pomocy zagranicznej i
stosują

się

do

nich

preferencje

wynikające

z

obowiązujących

przepisów.

WARUNKI FINANSOWANIA

PROJEKTÓW

• EkoFundusz

nie

dofinansowuje

projektów dotyczących prowadzenia
badań

naukowych,

akcji

monitoringowych,

konferencji

i

sympozjów

oraz

innych

form

działalności edukacyjnej.

• Wyjątkami od tej reguły są zadania

edukacyjne i szkoleniowe stanowiące
integralną

część

projektów

innowacyjnych oraz projektów w
dziedzinie ochrony przyrody.

WARUNKI FINANSOWANIA

PROJEKTÓW

• Wszystkie wnioski o dofinansowanie

oceniane są według obowiązujących
procedur EkoFunduszu na podstawie
kryterium

ekologicznego,

technologicznego,

ekonomicznego

i

organizacyjnego. Aby otrzymać dotację
wszystkie

te

oceny

muszą

być

pozytywne,

a

wnioskodawca

musi

wykazać się wiarygodnością finansową,
organizacyjną, a także zapewnieniem
pełnego finansowania projektu w części
nie objętej dotacją EkoFunduszu.

WARUNKI FINANSOWANIA

PROJEKTÓW

• EkoFundusz

może

wspierać

finansowo

zarówno

projekty

dopiero rozpoczynane, jak i będące
w fazie realizacji, jeżeli ich
zaawansowanie

finansowe

nie

przekracza 60% w dniu złożenia
wniosku

do

EkoFunduszu.

Odstępstwo od tej zasady jest
traktowane

jako

wyjątkowe

i

wymaga odrębnego uzasadnienia.

WARUNKI FINANSOWANIA

PROJEKTÓW

• Ze względu na ponoszone

koszty

administracyjne

dotacja EkoFunduszu dla
pojedynczego projektu

nie

może być niższa niż 50
tys. zł.

WARUNKI FINANSOWANIA

PROJEKTÓW

• Wszystkie

projekty

rozpatrywane

przez

EkoFundusz

można

podzielić

na

projekty

techniczne

oraz

przyrodnicze.

WARUNKI FINANSOWANIA

PROJEKTÓW

• Projekty techniczne

mogą

być typowe albo innowacyjne.
Przez projekty innowacyjne
Fundacja rozumie takie, które
prowadzą

do

pierwszego

zastosowania

nowej

technologii

w

Polsce

lub

stwarzają warunki dla jej
wprowadzenia na polski rynek.

WARUNKI FINANSOWANIA

PROJEKTÓW

• Projekty

przyrodnicze

dotyczą

aktywnej

ochrony bioróżnorodności
zgodnie z priorytetami
sektora IV.

Projekty innowacyjne

• Poprzez wspieranie (finansowanie) projektów

innowacyjnych

EkoFundusz

promuje

wykorzystanie najnowszych technologii w
obszarze ochrony środowiska. Warunki
dofinansowania projektów innowacyjnych
zgłaszanych

do

EkoFunduszu

są

korzystniejsze niż w projektach typowych.
Udział

dotacji

w

kosztach

projektu

przedstawiony

w

tabeli

1

zostaje

powiększony

o

10%.

Do

projektów

innowacyjnych nie stosuje się tzw. „szybka
ścieżka” przyznawania dotacji ani procedura
konkursowa.

Zasady udzielania dotacji dla

projektów przyrodniczych

• Projekty

przyrodnicze

obejmują

wszystkie przedsięwzięcia finansowane
przez EkoFundusz w sektorze IV (ochrona
różnorodności

biologicznej).

Projekty

takie

mogą

otrzymywać

dotację

EkoFunduszu

w

wysokości

nie

przekraczającej 80% akceptowanych
kosztów projektu. Projekty dotyczące
budowy infrastruktury edukacyjnej oraz
przebudowy

drzewostanów

mogą

otrzymać dotację nie przekraczającą
50% akceptowanych kosztów projektu.