WYBRANE

WYBRANE

ZAGADNIEN

ZAGADNIEN

IA Z

IA Z

NARZĄDU

NARZĄDU

RODNEGO

RODNEGO

KOBIETY

KOBIETY

PODSTAWOWE POJĘCIA

• Ginekologia (z greckiego

gyne = kobieta) jest nauką
zajmującą się rozpoznawaniem i
leczeniem

chorób

układu

rodnego kobiety. Jest to nauka
zajmująca się ogólnie pojętym
zdrowiem

kobiety,

z

uwzględnieniem

działań

profilaktycznych.

• Położnictwo jest nauką związaną z

odmiennym stanem kobiety - ciążą
oraz z porodem i połogiem.

• Perinatologia obecnie często

używa się tego terminu do
określenia nauki zajmującej się
szeroko

pojętą

opieką

perinatalną,

obejmującą

planowanie rodziny, opiekę
prekoncepcyjną (sprzyjającą
zajściu

w

ciążę),

przedporodową,
śródporodową, poporodową,
oraz

opiekę

nad

noworodkami i niemowlętami
do pierwszego roku życia.

•

Narządy płciowe żeńskie dzieli się na zewnętrzne i

wewnętrzne. Zewnętrzne narządy płciowe nazywa
się sromem. W skład zewnętrznych narządów
płciowych wchodzi: wzgórek łonowy, wargi sromowe
większe, przedsionek pochwy, wargi sromowe
mniejsze, łechtaczka, gruczoły przedsionkowe
większe (gruczoły Bartholina), błona dziewicza.

Wewnętrzne narządy płciowe

znajdują się w tzw. miednicy

mniejszej

• Stanowią je:

pochwa,
macica,
jajowody,
jajniki.

Przydatkami

macicznymi

• - określa się jajniki, jajowody i

więzadła macicy.

• JAJNIK

• Jest parzystym gruczołem płciowym o

wymiarach: 2,5 – 5 cm dł, 1,5 – 3 cm

szerokości i 0,5 – 1,5 cm grubości u

dojrzałej kobiety oraz o wadze 5 – 8 g.

• Jajniki leżą w miednicy małej i

przyczepione są do jej ścian za

pośrednictwem

więzadła

lędźwiowo- jajnikowego.

• W

jajnikach

znajdują

się

pęcherzyki

pierwotne,

pojedyncze lub w gniazdach.

JAJOWÓD

• Ma długość około 7 – 14 cm,

rozpoczyna się ujściem w
jamie macicy, a kończy się
ujściem brzusznym
przechodząc nad jajnikiem w
formie bańki o średnicy 4 – 11
cm, i lejkowato otwiera się do
jamy otrzewnej w postaci
strzępków.

MACICA

• Wymiary: dł. 6 – 8 cm, szerokość 4

cm, grubość 2,5 cm. Jej masa

wynosi 40 – 50 g.

• Macica składa się z trzonu i szyjki,

część powyżej ujścia jajowodów

nosi nazwę dna macicy.

• Ze względu na funkcję macicy

włókna mięśniowe przebiegają

równolegle do osi długiej macicy,

podłużnie, spiralnie oraz okrężnie.

• Śluzówka macicy zwana - czynną

– ulega zmianom w zależności od

fazy cyklu miesięcznego.

• Macica w prawidłowym położeniu znajduje się w

centralnej części miednicy mniejszej.

• Trzon macicy jest zgięty i pochylony ku przodowi.

Przednia powierzchnia przylega do pęcherza moczowego.

• Prawidłowe położenie macicy, to położenie

pośrodkowe, osiowe, w przodozgięciu i w

przodopochyleniu.

POCHWA

• Jest kanałem o długości 8 – 10 cm, łączącym

się z macicą.
Leży między pęcherzem moczowy, a odbytnicą.

• W nabłonku pochwy, podobnie jak w błonie

śluzowej macicy, zachodzą zmiany w zależności od

fazy cyklu miesiączkowego.

Przymacicza

• -

stanowią

zespół

tkanek

łącznych

pełniących rolę więzadeł zlokalizowanych

w przestrzeni wokół macicy i poza jamą

otrzewnej.

• Dzielą się one na przymacicza boczne,

przednie i tylne.

• Przymacicza są jednym z czynników

warunkujących prawidłowe zawieszenie

macicy i pochwy w miednicy.

• Ich

uszkodzenie,

zwiotczenie

lub

ograniczenie sprężystości na skutek stanów

chorobowych, mogą prowadzić do zaburzeń

statyki narządu rodnego.

•

Dno miednicy tworzy mocne

zamknięcie jamy miednicy od dołu. Ma

kształt czworoboku, zasłonięte jest od

zewnątrz powięziami, warstwą mięśni,

tkanką podskórną i skórą.

• Występuje również ograniczenie

więzadłowo – kostne dna miednicy

zwane kroczem, które tworzą:

• Od

przodu

–

spojenie

łonowe,

więzadło łukowate łonowe, gałęzie

dolne kości łonowych,

• Bocznie – gałęzie kości kulszowych z

guzami kulszowymi,

• Od tyłu – więzadło krzyżowo – guzowe

i wierzchołek kości guzicznej.

Macica umocowana jest w miednicy

mniejszej i zawieszona dzięki więzadłom

– pasmom tkanki łącznej.
Więzadła zawierają wiązki mięśniówki

gładkiej, stąd ich znaczna rozciągliwość i

kurczliwość.

Mm krocza:

• - m. poprzeczny krocza głęboki,
• - m. zwieracz cewki moczowej,
• - m. poprzeczny krocza

powierzchowny,

• - m. zwieracz odbytu zew.,
• - m. opuszkowo – gąbczasty,
• - m. kulszowo – jamisty.

Z mm. brzucha współpracuje przepona

miednicy, a szczególnie dźwigacz

odbytu.

Mm ten przy napiętych mm dna

miednicy, bierze udział w wytwarzaniu

tłoczni brzusznej.

Synergistami mm dna miednicy i krocza

są:

mm brzucha, pośladków i

przywodziciele uda.

Pierwsza miesiączka

(menstruacja)

• Pojawia się u dziewcząt około

12 -14. roku życia.
Jest dowodem osiągnięcia przez

dziewczynę dojrzałości płciowej

oraz

podjęcia

przez

jajniki

produkcji w pełni dojrzałych

komórek jajowych.

• Miesiączka jest procesem, w

którym

nie

zapłodniona

komórka

jajowa

zostaje

wydalona wraz ze spulchnioną

śluzówką macicy.

• Od tej pory proces ten będzie

odbywał się cyklicznie, a każdy

cykl trwa od 21 do 42 dni, licząc

od pierwszego dnia ostatniego

krwawienia do pierwszego dnia

następnego

krwawienia

miesięcznego (menstruacji).

• Okres rozrodczości u kobiety trwa

od

osiągnięcia

dojrzałości

płciowej do około 49 r.ż. więc
około trzydziestu pięciu lat.
Najwyższa płodność występuje w
20 – 34 r.ż.

• W

jajnikach

żeńskiego

noworodka znajduje się około
400

tys.

pęcherzyków,

zawierających

niedojrzałe

komórki jajowe.

• Po osiągnięciu przez kobietę

dojrzałości płciowej, dojrzewają
kolejne

z

nich.

Pozostałe

stopniowo starzeją się, co może
być przyczyną uszkodzeń płodu u
matek w starszym wieku.

REGULACJA

NEUROHORMONALNA

• Czynność

narządów

rodnych kobiety dojrzałej
płciowo podlega ciągłej
regulacji
neurohormonalnej.

• Dlatego często używa się

określenia oś sterowania:

• podwzgórze –

przysadka – jajnik.

Podwzgórze wytwarza
hormon GnRH
(Gonadotropin), który
pobudza wydzielanie przez
przysadkę hormonów
regulujących czynność
jajników; 2
gonadotropin:
- FSH –
folikulostymulina,
- LH – hormon
luteinizujący.

• Hormony te regulują czynność

janików,

cyklicznie

pobudzając

dojrzewanie

niektórych

pęcherzyków jajnika, wytwarzanie
żeńskich hormonów płciowych
(estrogenów i progesteronu)
oraz jajeczkowanie.

• Działanie hormonów wytwarzanych

przez jajniki umożliwia cykliczne
przygotowywanie

macicy

na

ewentualne przyjęcie zapłodnionego
jajeczka i rozwój ciąży.

CYKL JAJNIKOWY

• Każdy cykl rozpoczyna się od wzrostu poziomu gonadotropiny FSH

we krwi, który pobudza rozwój pęcherzyków pierwotnych i

dojrzewanie owocytów pierwszego rzędu w tych pęcherzykach.

• Wzrastanie pęcherzyka pierwotnego zaczyna się od zwiększania jego

wielkości i mnożenia się komórek pęcherzykowych, które tworzą

warstwę ziarnistą. Wokół warstwy ziarnistej powstaje błona noszącą

nazwę wieńca promienistego.

• W miarę wzrastania pęcherzyka , jego środek wypełnia się stopniowo

płynem zawierającym hormon pęcherzykowy – estrogen, który

przenika do krwi.

• Kiedy poziom tego hormonu

wzrośnie wystarczająco, przysadka

zaczyna wytwarzać LH – hormon

luteinizujacy, który wywołuje

ostatnią

fazę

wzrostu

pęcherzyka.

• Proces dojrzewania pęcherzyka z

komórką jajową (jajeczkiem) trwa

około 14 dni.

• W pełni dojrzały pęcherzyk

nazywamy pęcherzykiem Graafa,

który

pękając

uwalnia

płyn

pęcherzykowy, w którym pływało

jajeczko.

• Moment pęknięcia pęcherzyka i

wydostania komórki jajowej nazywa

się jajeczkowaniem lub owulacją.

•

Po jajeczkowaniu, pod

wpływem

hormonu

LH,

warstwa ziarnista i osłonka

wew.

pozostające

w

jajniku

przekształcają się w ciałko żółte.

• Jego komórki w dalszym ciągu

wytwarzają

estrogeny,

ale

zaczynają również produkować

drugi

hormon-

progesteron,

którego

zadaniem

jest

przygotowanie śluzówki macicy do

ewentualnego

przyjęcia

zapłodnionego jajeczka, powodując

jej silne ukrwienie.

• W przypadku, gdy w ciągu

kilkunastu godzin po owulacji

nie dojdzie do zapłodnienia, ciałko

żółte stopniowo zanika.

• Zmniejsza się, więc także

poziom progesteronu we krwi,

co z kolei powoduje zmniejszanie

ukrwienia śluzówki macicy.

•

Po mniej więcej 12-14 dniach od

owulacji zostaje ona usunięta wraz

z niezapłodnioną komórką jajową.

• Jeżeli natomiast komórka jajowa

zostanie zapłodniona, ciałko żółte

nie zanika, lecz przekształca się w

tzw. ciałko ciążowe, produkujące

w dalszym ciągu progesteron

(16- 17 tyg ciąży).

• Pomaga on utrzymać rozwijającą

się ciążę i w trakcie jej trwania

hamuje

dojrzewanie

kolejnych

komórek jajowych.

• Z tego powodu progesteron

zwany jest często mianem -

hormon ciążowy.

Etapy cyklu miesięcznego

•

I faza wzrostu – folikularna polegającą

na stopniowym powiększaniu się jej grubości
pod

wpływem

działania

hormonu

-

folikulostymuliny (FSH);

• Po złuszczeniu się błony śluzowej macicy

(endometrium), które następuje w czasie
miesiączki, natychmiast rozpoczyna się
następna faza jej ponownego, dynamicznego
wzrostu, która trwać będzie do ponownej
miesiączki. Rozpoczyna się ona zaraz po
zaprzestaniu krwawienia i jest stymulowana
narastającym wydzielaniem przez jajnik
coraz większej ilości estrogenów. Trwa ona
około 10-14 dni.

•

Równolegle przysadka mózgowa wytwarza

rosnące

ilości

hormonu

powodującego

dojrzewanie komórki jajowej, która wzrasta i
dojrzewa

w

jednym

z

setek

tysięcy

pęcherzyków które znajdują się w jajnikach
kobiety.

• W trakcie trwania tej fazy cyklu, dojrzewa

komórka jajowa znajdująca się w pęcherzyku
Graffa.

II faza cyklu - jajeczkowanie

• Czynnikiem,

który

pobudza

jajeczkowanie

jest

hormon

luteinizujący - LH; stężenie tego

hormonu we krwi kobiety znacznie

wzrasta na kilkanaście godzin przed

owulacją.

• W tym czasie błona śluzowa macicy

ciągle się rozrasta, aby w przypadku

zapłodnienia, komórka jajowa mogła się

w niej swobodnie zagnieździć i dalej się

rozwijać.

• Jeżeli dojdzie do zapłodnienia to na tym

etapie kończy się cykl jajnikowy.

III faza – wydzielnicza – lutealna

• występującą

pod

wpływem

hormonu

ciałka

żółtego

–

progesteronu,

• Jeżeli do zapłodnienia nie dojdzie,

komórka

jajowa

po

24

godzinach obumiera.

• Jej obumarcie jest sygnałem dla

ciałka żółtego do zaprzestania
czynności wydzielniczej.

• Gwałtowny

spadek

poziomu

wydzielanego przez ciałko żółte
progesteronu jest dla organizmu
sygnałem

do

rozpoczęcia

menstruacji .

IV faza złuszczania- krwawienia

miesiączkowego

• Jeżeli nie dochodzi do zapłodnienia,

to pojawia się faza krwawienia

miesiączkowego

(trwającego

prawidłowo 3-5 dni), czyli złuszczenia i

wydalenia

błony

śluzowej

jamy

macicy.

• Warto wspomnieć, że złuszczaniu nie

ulega błona śluzowa szyjki macicy,

reagująca w czasie całego cyklu

miesiączkowego

na

bodźce

hormonalne znacznie słabiej niż błona

śluzowa jamy macicy.