Dr hab. Aleksandra Tokarz

r a. 2007/2008

PSYCHOLOGIA EMOCJI I MOTYWACJI

1. Wprowadzenie

metodologiczne- dwa

paradygmaty w psychologii.

Badania nad miłością.

Dwa znaczenia terminu
PARADYGMAT

Znaczenie niespecyficzne:



wzorzec



schemat postępowania



specyficzny schemat
eksperymentalny

Dwa znaczenia terminu
PARADYGMAT

ZNACZENIE SPECYFICZNE:



„wszystkie powszechnie w danym
okresie uznawane przekonania
teoretyczne (przyrodnicze i filozoficzne)
oraz metody eksperymentalne, jakie
stosowane są przez specjalistów w ich
pracy badawczej” (T. Kuhn, 1968, s.200).

[S. Amsterdamski, Posłowie. W: Kuhn T. (1968)

Struktura rewolucji naukowych]

Thomas Kuhn

1949 Ph. D. physics,

Harvard University

1961 Professor at

California-Berkeley

1979 Professor of

philosophy and history of

science at MIT,

Boston.Kuhn wrote The

Structure of Scientific

Revolutions before

1962 while being

graduate student in

theoretical physics. It

sold some one million

copies in 16 languages.

Określenia synonimiczne
dwóch podstawowych
paradygmatów



Naturalizm



Podejście
przyrodnicze



Podejście
obiektywne



Antynaturalizm



Podejście

humanistyczne



Interpretacja

humanistyczna

[!]„Nieunikniona

subiektywność

interpretacji”

[Gadamer]

Naturalistyczny/antynaturalist
yczny paradygmat w
psychologii

Podstawowe pytania:



Kim jest człowiek?



Jakie właściwości są badane?



Jakie założenia o naturze badanych procesów się

przyjmuje?



Jaki jest cel badań?



Jaka jest metoda?



Jakie jest kryterium prawdy?



Jakie funkcje przypisane są wiedzy?



Jaki jest końcowy rezultat badań?

Co to znaczy
„intencjonalność”



Intencjonalność:

„Nakierowanie („dotyczenie czegoś”)

wielu, jeśli nie wszystkich stanów
świadomości.(…)

Intencjonalność wymaga zrozumienia

relacji zachodzącej pomiędzy stanem
psychicznym, bądź też jego wyrazem, a
rzeczami, do jakich stan ów się odnosi.”

Oxfordzki słownik filozoficznny,1994,s. 172

Jakie właściwości są
badane?

PARADYGMAT
NATURALISTYCZNY



Badane i ważne
jest to, co wspólne
i typowe

Anty
NATURALISTYCZNY



Badane i ważne
jest to, co
indywidualne,
specyficzne

Jakie są założenia ?



NATURALIŚCI



Często brak
określonych
[EXPLICITE] założeń



Raczej założenie
homogeniczności p.
psychicznych



Raczej unifikowanie
zjawisk
psychologicznych



ANTYNATURALIŚCI



Założenie
różnorodności bytów i
ich swoistości



Założenie o
zróżnicowaniu zjawisk
psychologicznych



Założenie o
zróżnicowaniu ludzi

Jaki jest cel badań?



NATURALIŚCI



Określenie zależności
przyczynowo –
skutkowych



WYJAŚNIENIE



Sformułowanie praw
nauki



(W23, R37

)



ANTYNATURALIŚCI



Interpretacja [np.

hermeneutyczna]



Określenie sensu,

znaczenia



„Rozumienie, dzieje,

język”



(R.37)

Jaka jest metoda



NATURALIŚCI



Obserwacja



Eksperyment
[manipulacja
badanym obiektem]



Intersubiektywna
jednoznaczność



Komunikowalność



Powtarzalność



ANTYNATURALIŚCI



Metoda
fenomenologiczna



Interpretacja
humanistyczna



Metoda
hermeneutyczna

[Fenomenologia i

personalizm jako
zaplecze filozoficzne]

Jakie jest kryterium prawdy?



NATURALIŚCI

Rozstrzygają dane

empiryczne

Określone formalne

właściwości
wyjaśniania

Sugerowana wyższość

falsyfikacji



ANTYNATURALIŚCI



Rozmaitość
uzasadnień ?



Sens ?



Intencje podmiotu?



Kontekst?

Jakie funkcje przypisane są
wiedzy?



NATURALIŚCI



Wyjaśniająca



Prognostyczna



Technologiczna



Utylitarna

[W.225]



ANTYNATURALIŚC

I



Określenie sensu



Rozumienie



Interpretacja



Wiedza bez koniecznej

funkcji

instrumentalnej



[R. 309]

Jaka jest metoda



NATURALIŚCI



Obserwacja



Eksperyment
[manipulacja
badanym obiektem]



Intersubiektywna
jednoznaczność



Komunikowalność



Powtarzalność



ANTYNATURALIŚCI



Metoda
fenomenologiczna



Interpretacja
humanistyczna



Metoda
hermeneutyczna

[Fenomenologia i

personalizm jako
zaplecze filozoficzne]

Jakie jest kryterium prawdy?



NATURALIŚCI

Rozstrzygają dane

empiryczne

Określone formalne

właściwości
wyjaśniania

Sugerowana wyższość

falsyfikacji



ANTYNATURALIŚCI



Rozmaitość
uzasadnień ?



Sens ?



Intencje podmiotu?



Kontekst?

Jakie funkcje przypisane są
wiedzy?



NATURALIŚCI



Wyjaśniająca



Prognostyczna



Technologiczna



Utylitarna

[W.225]



ANTYNATURALIŚC

I



Określenie sensu



Rozumienie



Interpretacja



Wiedza bez koniecznej

funkcji

instrumentalnej



[R. 309]

Wojciszke B. (1992)
Psychologia miłości.



„Naukowe analizy miłości
przypominają nieco wnioskowanie o
naturze huraganu na podstawie tej
jego części, którą udało się
pracowitemu badaczowi złapać do
słoika”( 1992, s. 1)

Składowe miłości wg trójkątowej teorii
Sternberga-Wojciszki



wg Sternberga (1984)

Wojciszki (1992)



Intymność



Namiętność



Zobowiązanie [zaangażowanie] [W19,49,69]

„Zmiany postaci, w jakiej miłość tych samych

partnerów istnieje i się przejawia, zasadniczo

wynikają nie z nacisków i okoliczności zewnętrznych,

lecz z samej istoty miłości” (Wojciszke, 1992, s.19)

Fazy związku miłosnego wg
trójkątowej teorii Sternberga-Wojciszki

Zakochanie

NAMIĘTNOŚĆ

Romantyczne początki

NAMIĘTNOŚĆ
INTYMNOŚĆ

Związek kompletny

NAMIĘTNOŚĆ
INTYMNOŚĆ
ZOBOWIĄZANIE

Związek przyjacielski

INTYMNOŚĆ
ZOBOWIĄZANIE

Związek pusty

ZOBOWIĄZANIE

Określenie prawidłowości w
dynamice związku:

Pułapki w udanym związku: „im lepiej tym

gorzej”



Pułapka dobroczynności



Pułapka bezkonfliktowości



Pułapka obowiązku



Pułapka sprawiedliwości

(za: Wojciszke, 1992)

Co to jest
hermeneutyka



„Metoda interpretowania, po pierwsze –
tekstów, po drugie- całego świata
społecznego, historycznego i
psychicznego”

Oxfordzki słownik filozoficzny,1994,s. 150

Miłość a świat kultury zachodniej –
D. de Rougemont, 1938/1956, wyd. pol.
1999

Denis de Rougemont:

„Punktem wyjścia jest ten rodzaj namiętności,

który charakterystyczny bywa dla ludzi
Zachodu – i to w postaci krańcowej, pozornie
wyjątkowej: mit o Tristanie i Izoldzie. Potrzeba
nam tego baśniowego punktu odniesienia(…)
jeśli chcemy zrozumieć sens i cel namiętności
miłosnej w naszym życiu” (tamże, s.6)

Denis de Rougemont

Miłość a świat kultury zachodniej –
D. de Rougemont, 1938/1956, wyd. pol.
1999

(…)mit jest opowieścią, symboliczną baśnią, prostą i

sugestywną, skupiającą w sobie niezliczona ilość

mniej lub bardziej podobnych sytuacji”

(1956/1999,s.12)

(...) najgłębszą cechą mitu jest siła, z jaką,

niezależnie od naszej świadomości, wpływa na

nas. Jeśli fakt historyczny, zdarzenie lub osoba

przekształca się w mit, to dzięki władzy, jaką

uzyskują nad nami, lecz jakby wbrew naszej woli.

(…) jego wyraz twórczy rozbraja krytykę, zmusza

rozum do milczenia, lub przynajmniej czyni jego

interwencję nieskuteczną.

Miłość a świat kultury zachodniej –
D. de Rougemont, 1938/1956, wyd. pol.
1999



(…) stawiam tezę, że Tristana należy rozpatrywać
nie jako dzieło literackie, lecz jako schemat
związków mężczyzny z kobietą w danej, społecznej
sytuacji historycznej; w przenikniętej duchem
rycerskim elicie dworskiej w. XII i XII. Ta warstwa już
od dawna znikła, lecz jej prawa życiowe są wciąż
jeszcze naszymi w sposób sekretny i rozproszony.
Chociaż są odrzucone i profanowane przez oficjalne
kodeksy, stają się tym bardziej uciążliwe, ze mają
władzę na naszymi marzeniami. (s.12)

Miłość a świat kultury zachodniej –
D. de Rougemont, 1938/1956, wyd. pol.
1999

(….)ów romans musiał się pojawić w określonym

czasie, na przecięciu tylu tradycji heretyckich, i
tylu instytucji, które dziko potępiały herezję,
zmuszając ją do ukrywania się w dwuznacznych
symbolach i przybierania formalnego kostiumu
mitu”(s.106, podkr. AT)

(…) „Miłość-namiętność sławiona przez mit była w

wieku XII (…) religią (…) konkretnie herezją
chrześcijańską historycznie zdeterminowaną”
(ibidem)

Miłość a świat kultury zachodniej –
D. de Rougemont, 1938/1956, wyd. pol.
1999

WNIOSKI:

1.

(…)

namiętna miłość, zwulgaryzowana w

naszych czasach przez powieść i film, jest

niczym innym jak przypływem dalekiego

morza, anarchicznym wdzieraniem się w nasze

życie herezji spirytualistycznej, do której szyfru

zgubiliśmy klucz”

2.

U źródeł kryzysu małżeństwa tkwi konflikt

dwóch tradycji religijnych

(op. cit. s. 106, podkr. A.T.)

Miłość a świat kultury zachodniej –
D. de Rougemont, 1938/1956, wyd. pol.
1999

„Jeżeli nasza cywilizacja ma przetrwać, musi

dokonać wielkiej rewolucji obyczajowej,
musi uznać, że małżeństwo, od którego
zależna jest cała struktura socjalna, to
coś znacznie bardziej ważkiego niż
miłość, którą się tak kultywuje.
Cywilizacja wymaga innych podstaw niż
piękny, gorączkowy szał” (s.8)

Pogodzenie paradygmatów?

Proste rozwiązanie:

Koncepcja J.A. Lee:[W.239]: typy miłości wg „archetypów”

kultury śródziemnomorskiej:

Eros

Ludus

Storge

Pragma

Mania

Agape

Badanie kwestionariuszowe, w celu dokonania porównań

kulturowych

Teoretyczny model miłości Johna
Lee

Wyodrębnił sześć typów miłości. Podstawowe;
storge



Miłość zrównoważona, czuła, przyjacielska, o silnej

intymna, z komponentem duchowym Intymność fizyczna

- rzadka. Analogia do miłości między rodzeństwem.

eros



Miłość romantyczna. Zafascynowanie kochaną osobą.

Miłość od pierwszego wejrzenia i dążenie do stworzenia

związku doskonałego (miłość „wieczna”). Silny pociąg

fizyczny,.

ludus
Miłość jako zabawa, chęć uzyskania przewagi nad

partnerem. Seks zaspokojenie własnych przyjemności.

Teoretyczny model miłości Johna
Lee

Typy te łączą się z sobą i tworzą:
mania (eros i ludus),



Miłość maniakalna jest intensywna i obsesyjna,

myśl o partnerze jest przyczyną ciągłego lęku przed

jego utratą. Stała potrzeba podtrzymywania uczuć i

nieustannego rozpraszania wątpliwości co do

wierności i zaangażowania.

pragmę (ludus i storge),



Pragma to miłość praktyczna -inwestowanie w

miłość przez kalkulację zysków i strat. Związek

możliwy tylko z partnerem, który odpowiada

względu na pochodzenie i warunki życiowe

.