BRZOZA BRODAWKOWATA

Betula verrucosa Ehrh.

Opracował: Zbigniew
Jacoszek

Systematyka

• gromada
Angiospermatophyta (okrytozalążkowe)
• klasa
Dicotyledonopsida (dwuliścienne)
• rodzina
Betulaceae (brzozowate)
• rodzaj
Betula (brzoza)
• gatunek
Betula verrucosa Ehrh. (brzoza brodawkowata)
 

Budowa

• Forma wzrostu – drzewiasta.
• Wysokość do 30 m.
• Pierśnica do 80 cm.
• Biała kora.
• Liście zwykle trójkątne,

podwójnie piłkowane dł. 3–7
cm, osadzone na około 3 cm
ogonku.

• System korzeniowy silnie

rozwinięty, powierzchniowy.

• Długość życia 90-100 lat.

• Coroczne owocowanie na otwartej przestrzeni już

od 10 roku życia, w zwarciu od 20-25 roku.

• Kwitnienie w kwietniu razem z rozwojem liści.
• Dojrzewanie nasion w lipcu-sierpniu
• Owoce w postaci orzeszka ok. 2 mm. z 2-3 krotnie

szerszym skrzydełkiem.

Kwiat
męski

Kwiat żeński

•

Liczba szyszeczek w 1 kg – 5500
szt.

•

Liczba orzeszków w 1 kg
szyszeczek- 2,7 mln.

•

Liczba orzeszków w 1 kg
czystych orzeszków- 6,7 mln.

•

Masa 1000 orzeszków – 0,15 g.

•

Zdolność kiełkowania świeżych
nasion- około 60%.

•

Zdolność kiełkowania nasion
przechowywanych do wiosny-
20%.

•

Wschody po 4-5 tygodniach
po wysiewie.

Występowanie

• Brzoza brodawkowata występuje w

całej Europie, na południu od
Półwyspu Apenińskiego, poprzez
Serbię, Rodopy, Małą Azję, Armenię,
po Kaukaz. Na wschodzie sięga do
Japonii, na zachodzie do Atlantyku,
Wielkiej Brytanii i Portugalii.

• W Polsce brzoza brodawkowata jest

gatunkiem przechodzącym.

c.d. występowanie

• Dostosowanie do klimatu

kontynentalnego.

• Optymalne warunki wzrostu to obszar

krajów nadbałtyckich z chłodnym
i wilgotnym klimatem.

• W dogodnych warunkach może tworzyć

jednogatunkowe drzewostany.

• W Polsce górny zasięg brzozy br.

to wysokość ok. 1300 m npm.

Wymagania siedliskowe

• Klimat:

- przystosowanie do klimatu kontynentalnego,
- odporność na niskie temperatury,
- odporność na suszę,
- optimum dla fotosyntezy to 20

0

C,

- zahamowanie fotosyntezy przy – 9,9

0

C.

• Światło:

- wybitna światłożądność,
- minimum niezbędne do wzrostu w młodym wieku to 12-
15% światła pełnego.

c.d. wymagania siedliskowe

• Wilgotność:

- akceptowany dość szeroki zakres warunków wilgotnościowych,
- wymagania wilgotnościowe podobne jak sosny,
- najlepszy wzrost na glebach umiarkowanie wilgotnych,
- duża transpiracja,
- nie lubi wysokiego poziomu wód gruntowych,
- dobra gospodarka wodą.

• Gleba:

- małe wymagania w stosunku do zasobności gleby,
- preferuje gleby mineralne – głównie z piasków gliniastych,
- jako gatunek pionierski rośnie też na glebach suchych,
piaszczystych,
- unika rędzin,
- optymalna kwasowość to 4-5 pH.

Zagrożenia abiotyczne

• Odporność na mróz.
• Niewielkie szkody od okiści.
• W pierwszych latach życia wrażliwa na suszę.
• Średnia odporność na wywalające wiatry.

Wrażliwość na zanieczyszczenia

przemysłowe

• Większa odporność na zanieczyszczenia od sosny.
• Szerokie zastosowanie do rekultywacji terenów w strefach

przemysłowych jako gatunek odporny na zanieczyszczenia.

Siedliskowe typy lasu

• Według ZHL z 2002 r. brzoza brodawkowata

wykorzystywana jest w odnowieniach i zalesieniach
jako gatunek domieszkowy.

• Odstępstwem są krainy I Bałtycka i II Mazursko-

Podlaska, gdzie brzoza może wchodzić w skład
przyszłego drzewostanu jako jeden z gatunków
głównych, oraz drzewostany zakładane na terenach
zagrożonych przez emisje przemysłowe.

• Cenny gatunek przedplonowy dla buka, jodły, świerka.
• Z uwagi na dużą odporność na Heterobasidion

annosum szczególnie zalecana do zalesiania gruntów
porolnych.

c.d. siedliskowe typy lasu

• Siedliska nizinne:

- Bs, Bśw, BMśw, BMw, LMśw, LMw,
Lł.

• Siedliska wyżynne:

- BMwyż, LMwyż, Lwyż.

• Siedliska górskie:

- BMG, LMG, LG, LŁG.

Wpływ na siedlisko

• Stosunkowo słabe ocienienie gleby. Do dna lasu przedostaje

się ok. 37% pełnego światła.

• Szybkie zadarnianie i jałowienie gleby w litych brzezinach.
• Niewielki opad ścioły (5 krotnie mniejszy niż u sosny).
• Mały udział odnowień naturalnych pod drzewostanem

macierzystym.

• Wysoka transpiracja powodująca przesuszenie gleby.
• Intensywne pobieranie z gleby soli mineralnych przez

osobniki dorosłe.

• Allelopatia ujemna.
• Intensywna konkurencja wewnątrzgatunkowa w litych

drzewostanach, powodująca szybkie wydzielanie się drzew
i nadmierne przerzedzenie drzewostanów.

Odnowienie naturalne

• Łatwe odnawianie się brzozy w sposób

naturalny.

• Z uwagi na niewielką wagę nasion, odnowienie

naturalne możliwe w dużej odległości
od drzewostanu matecznego.

• Do odnowienia wystarczy przygotowanie gleby

jak dla innych gatunków.

• Trudne odnowienia naturalne pod okapem

z uwagi na niekorzystne oddziaływanie na
młode pokolenie drzewostanu macierzystego.

Odnowienie sztuczne

• Słaba udatność upraw zakładanych przy pomocy siewu.
• Bardzo ważne właściwe przygotowanie gleby,

niedopuszczające do zachwaszczenia w pierwszych
latach życia uprawy.

• Stosowanie odpowiedniego materiału sadzeniowego

(sadzonki 1/0k, 1/0, 1,5/0, 2/0, 1p1, 1/1, 2p1, 1/2, 2/1).

• Więźba 1,3x1,3 do 1,6x1,6 mb.
• Zmieszanie grupowe, kępowe lub pasowe.
• Częste zastosowanie w formie pasów przy drogach,

liniach podziału, pasach ppoż, oraz do rozdzielania
dużych powierzchniowo upraw sosnowych na słabych
siedliskach.

Pielęgnowanie

• Pielęgnowanie gleby i niszczenie chwastów

w fazie uprawy.

• Czyszczenia wczesne:

- w odnowieniach naturalnych,
- w odnowieniach sztucznych.

• Czyszczenia późne:

- etapowość zabiegu dla poszczególnych
gatunków w młodnikach wielogatunkowych.

c.d. pielęgnowanie

• Podkrzesywanie:

- umożliwia uzyskanie bardzo dobrego surowca,
- podkrzesywanie prowadzimy na bogatszych siedliskach,
- duża wrażliwość brzozy na podkrzesywanie,
- żywe gałęzie do 10 mm obcinamy przy pniu, grubsze
z pozostawieniem tylca długości 3-4 cm.
- pozostawiamy 65-75% żywej korony,
- podkrzesanie do 5-6 m wysokości,
- do podkrzesywania przeznaczamy 500-600 drzew na 1 ha,
- częste, ale słabsze zabiegi,
- podkrzesywanie wyłącznie przed ruszeniem soków.

c.d. pielęgnowanie

• Trzebieże wczesne:

- przystępujemy w wieku około 15 lat,
- typujemy 300-500 drzew dorodnych na 1
ha,
- cięcia na korzyść drzew dorodnych,
- utrzymanie drzewostanu podrzędnego,
- wprowadzenie gatunków pielęgnujących
glebę,
- nawrót zabiegu co 5 lat.

c.d. pielęgnowanie

• Trzebieże późne:

- przystępujemy w wieku 30 lat,
- nawrót zabiegu co 7-10 lat,
- redukcja do 200-400 osobników na 1 ha
we wczesnych fazach zabiegu,
- wprowadzenie II piętra,
- z uwagi na krótki okres życia, stopniowe
eliminowanie gatunku z drzewostanu na korzyść
gatunków dłużej żyjących z pozostawieniem
części drzew do naturalnej śmierci.

Rębnie

Brzoza jako gatunek wybitnie
światłożądny i
szybkorosnący może być prowadzona
w drzewostanach
zagospodarowanych przy pomocy
rębni zupełnej (Ib, Ic), oraz rębni
częściowej (IIa,IIb,IIc,IId) z krótkim
okresem odnowienia.

Literatura

• A. Jaworski „Charakterystyka hodowlana drzew leśnych”

Wydawnictwo Gutenberg . Kraków 1995

• E. Murat „Poradnik hodowcy lasu” Wydawnictwo Świat.

Warszawa 1999

• E. Murat „Szczegółowa hodowla lasu” Wydawnictwo

Świat. Warszawa 2002

• E. Bernadzki i inni „Trzebieże. Poradnik leśniczego”

PWRiL. Warszawa 1999

• J. Tomanek „Botanika leśna” PWRiL. Warszawa 1997
• T. H. Puchniarski „Zabiegi pielęgnacyjne w lasach.

Poradnik leśniczego” PWRiL. Warszawa 2005

• Z.Rozwałka „Zasady Hodowli Lasu” ORW LP. Bedoń 2003