• Brzoza omszona

Brzoza omszona jest drzewem pospolicie występującym w niemalże całej Polsce. Jej liście ceni się nie tylko za działanie moczopędne i dezynfekujące drogi moczowe. Wykorzystuje się je również do sporządzania wzmacniających płukanek do włosów.

• Opis

Brzoza omszona jest pospolitym drzewem spotykanym w całej Polsce z wyjątkiem terenów górskich. Porasta głównie lasy bagienne i nie wymaga nasłonecznienia tak dużego jak brzoza brodawkowata. Osiąga nawet do 20 metrów wysokości, jednak często przyjmuje postać krzewiastą

Młodą brzozę omszoną łatwo rozpoznać po jej białej korze łuszczącej się płatami. Starsza kora wygląda na porośniętą mchem (stąd jej nazwa) i jest bardzo spękana. Młode pędy dodatkowo są miękko owłosione, ale po pewnym czasie łysieją.
Ogonkowe liście o trójkątnie jajowatym kształcie i są drobno ząbkowane. Mają żywą zieloną barwę i wydzielają przyjemny zapach.

Niepozorne kwiaty brzozy nie posiadają okwiatu i są rozdzielnopłciowe. Brzoza jest rośliną jednopienną , dlatego na jednym drzewie znajdują się kwiaty męskie i żeńskie. Kwitnienie ma miejsce wczesną wiosną, jeszcze przed wypuszczeniem liści przez roślinę. Kwiaty często nazywane są kotkami lub baziami. Ich owocem są uskrzydlone orzeszki rozsiewane przez wiatr.

• Uprawa

Brzoza omszona jest drzewem pospolicie występującym na obszarze całej Polski. Nielubi jednak terenów górskich. Chętnie porasta wilgotne lasy bagienne o lekko zakwaszonej, piaszczystej glebie. Dobrze znosi mrozy.

Surowcem leczniczym są liście, pączki, kora, sok i dziegieć (smoła brzozowa uzyskiwana poprzez suchą destylację drewna). Najczęściej jednak wykorzystywane w ziołolecznictwie są liście pochodzące ze stanu naturalnego. Osmykuje się je w maju i czerwcu z młodych drzew. Podczas zbiorów nie pobiera się jednak więcej niż 1/3 wszystkich liści. Zaleca się również zbieranie surowca z dolnych, bocznych gałązek pozostawiając koronę drzewa nienaruszoną. Surowiec transportuje się do suszenia w wiklinowych kosza uważając przy tym na niepogniecenie go.

Liście suszy się rozłożone cienką warstwą w suszarniach naturalnych lub ogrzewanych do temperatury nieprzekraczającej 40 stopni Celsjusza. Prawidłowo wysuszony surowiec zachowuje przyjemny zapach i zmienia kolor na oliwkowozielony.

Pączki brzozy pozyskuje się wczesną wiosną, zanim się jeszcze rozwiną, ale już są nabrzmiałe. Suszenia odbywa się w suszarniach ogrzewanych lub piekarnikach w temperaturze nieprzekraczającej 30 stopni Celsjusza. Należy uważać, aby pączki podczas suszenia się nie rozwinęły.
Wczesną wiosną pozyskuje się również świeży sok z naciętych gałązek i korę.

• Podstawowe substancje czynne

Młode liście brzozy obfitują w saponiny, flawonoidy i garbniki katechinowe, a także związki triterpenowe. Zawierają również olejki eteryczne, żywice i kwasy organiczne: jabłkowy i cytrynowy. Są też źródłem witaminy C, prowitaminy K i soli mineralnych.

Pączki zawierają głównie olejek eteryczny, saponiny, gorczyce i flawonoidy, których jest mniej niż w liściach.

Sok brzozowy jest źródłem soli mineralnych, peptydów, cukru inwertowanego, aminokwasów i kwasów organicznych.

Smoła brzozowa, czyli dziegieć brzozowy przyjmuje konsystencje gęstej, brunatnoczarnej cieczy obfitującej w związki fenolowe.

W korze natomiast znaleźć można betulozyd, betulinę, saponiny, garbniki, kwasy żywicowe i olejek.

• Działanie i zastosowanie

Współczesna fitoterapia wykorzystuje liście brzozy omszonej głównie  w leczeniu chorób dróg moczowych. Stosuje się je w postaci naparów i odwarów przy kamicy moczowej i niewydolności nerek, ponieważ mają działanie moczopędne i dezynfekujące na drogi moczowe. Wykazuje działanie saluretyczne, czyli powodują wydalanie jonów sodu i potasu.

Napar z liści to również odżywcza płukanka do włosów. Odświeża i wzmacnia włosy, nadając im lekkość, blask i nieco je rozjaśniając.

Dziegieć obecnie wykorzystywany jest niezwykle rzadko. Kiedyś stosowano go zewnętrznie do smarowania skóry dotkniętej świerzbem, grzybicą i do leczenia egzem.

Z kolei sokiem z brzozy kiedyś leczono kamicę nerkową. Obecnie świeży sok z brzozy stosuje się w przewlekłych chorobach układu moczowego i do wiosennego oczyszczania organizmu. Ma właściwości wzmacniające i odtruwające, przyśpiesza przemianę materii i pomaga usunąć z organizmu jej zbędne produkty.

• Napar z liści brzozy

Napar z liści brzozy przygotowuje się z łyżki suszu. Należy go wsypać do szklanki wrzątku i pozostawić pod przykryciem na 15 minut. Spożywać po 0,5 szklanki pomiędzy posiłkami.

• Płukanka z liści brzozy

Liście brzozy wchodzą w skład wielu płukanek do włosów, które można kupić w sklepach i aptekach. Przeważnie przygotowuje się je z dwóch torebek zaparzonych w litrze wody. Płukankę po zalaniu wodą należy pozostawić pod przykryciem na okres od 5 do 15 minut, a następnie dolać chłodnej wody tak, żeby dało się jej użyć. Przed płukaniem trzeba oczywiście umyć głowę.

---