Brzoza brodawkowata

18a] Brzoza brodawkowata- Betula verrucosa

Inne nazwy: brzoza biała, brzezina.

W celach leczniczych używane są liście, pączki i czyr [guzowata narośl na pniu].

Liście zawierają saponiny, flawonoidy, związki terpenowe, garbniki katechinowe, kwasy organiczne, niewielkie ilości olejku eterycznego, substancje żywicowe, sole mineralne.

Czyr zawiera związki sterolowe i trójterpeny.

Działanie: Czyr - wzmacniające, przeciwzapalne.

Liście - moczopędne, napotne, wzmagające przemianę materii, bakteriobójcze.

Liście brzozy pobudzają wydzielanie moczu, a z nim szkodliwych produktów przemiany materii oraz dezynfekuje drogi moczowe. Mogą być polecane w chorobach nerek powodujących zmniejszone

wydzielanie moczu, w kamicy moczowej, w przewlekłych zakażeniach, w obrzękach pochodzenia

sercowego, a także w gośćcu przewlekłym postępującym i w skazie moczanowej.

Z chorób skóry, w których mogą być pomocne liście brzozy wymienić trzeba zapalenie łojotokowe,

trądzik młodzieńczy i łuszczycę.

Liście mogą być użyteczne w leczeniu uszkodzeń spowodowanych zastosowaniem silnych środków chemicznych.

Pączki, w odróżnieniu od liści, nie odznaczają się tak silnymi właściwościami moczopędnymi, posiadają jednak silne działanie napotne, żółciopędne i przeciwzapalne.

Świeży sok z brzozy od tysięcy lat używany był do kuracji wzmacniających. Jest szczególnie cenny dla

ludzi w podeszłym wieku lub po ciężkich chorobach.

Jest korzystny w chorobach skóry i wątroby. Wzmacnia siły organizmu, reguluje przemianę materii.

Zapobiega tworzeniu się kamieni moczowych.

Stosowany zewnętrznie może być przydatny w walce z piegami, zapobiega też przetłuszczaniu się włosów.

Czyr brzozowy był uważany przez medycynę ludową za lek przeciwnowotworowy.

Badania uczonych wykazały, zwiększa on odporność organizmu. Co ciekawe, poprawia samopoczucie chorych z zaawansowanymi stadiami choroby nowotworowej.

Działa przeciwzapalnie na śluzówki przewodu pokarmowego i narządów rodnych.

Może być stosowany w przewlekłych nieżytach i toksycznych uszkodzeniach wątroby.

Może być również używany do płukania jamy ustnej i w przypadkach zaparć, w zapaleniu pochwy i szyjki macicy.

Liście - odwar: 1 łyżka suszonych liści na 1 szkl wody, gotować 3-5min. Pić w 2-3 porcjach pomiędzy posiłkami w przypadkach obrzęków, zakażeń układu moczowego, kamicy moczowej, chorób skóry.

Liście - napar: 1 łyżka liści na 1 szkl wrzątku, zostawić pod przykryciem na 2-3min. Pić 2-3 razy dziennie.

Pączki - napar: 1 łyżkę suszonych pączków zalać 1 szkl wrzątku, odstawić na 10-15min. Pić w 2-3

porcjach.

Czyr - odwar: 1 łyżkę wysuszonego proszku czyru zalać 1 szkl wody i gotować 10min. Pić w 2-3 porcjach 2-3 razy dziennie w wyżej wymienionych chorobach.

Liście brzozy wchodzą w skład: Betagran, Reumogran, Urogran, Reumosan, Pyrosan, Urosan; wyciągi alkoholowe - w płynie Betasol i w paście Fitolizyna.

18b] Brzoza brodawkowata

Skład chemiczny: głównie saponiny, flawonoidy, garbniki, żywice, olejek eteryczny, sole mineralne, wit C.

Działanie: moczopędny, napotny, bakteriobójczy, poprawiający przemianę materii, stymulujący procesy życiowe,

Zastosowanie: niezawodny środek moczopędny niedrażniący nerek, na przemianę materii, lekko napotny i słabo dezynfekujący.

Zwykle pije się napar [2 łyżki liści na 1 szkl wrzątku] 3-4 razy dziennie między posiłkami.

Częściej miesza się z innymi ziołami.

Jest składnikiem mieszanki ziołowej: przeciwgorączkowej [z korą wierzby, kwiatów lipy itp.];

antyreumatycznej przy zapaleniu stawów; moczopędnej.

Pączki działają lekko żółciopędnie. Z liśćmi dodaje się je do kąpieli przy reumatyzmie, zapaleniach skóry, egzemie itp.

18c] Brzoza brodawkowata

Działanie: moczopędne, ochronne na miąższ wątroby.

Sok z liści zwiększa wydalanie moczu, wzmaga nieznacznie wydalanie żółci, ma właściwości odtruwające.

Stosuje się w przewlekłych chorobach dróg moczowych, obrzękach spowodowanych niewydolnością nerek, kamicy moczowej, chorobie gośćcowej, zapaleniu łojotowatym skóry, łuszczycy.

Napar z liści: 2-3 łyżki liści zalać 2 szkl wrzątku, gotować pod przykryciem 3min, odstawić pod

przykryciem na 10min. Pić po 2/3 szkl między posiłkami jako środek moczopędny, przeciwobrzękowe, przeciwzapalny.

18d] Brzoza brodawkowata

Inne nazwy: brzoza biała, brzezina, brzoza zawisła. Jest to jedno z najpospolitszych drzew leśnych, parkowych i przydrożnych w Polsce, a kiedyś dominujących w Europie.

Surowiec leczniczy obecnie stanowią liście, rzadziej pączki brzozy oraz huba [czyr].

Liście zawierają olejek lotny, związki flawonowe, karotenoidy, wit C, prowitamina K, saponiny, żywice, sole mineralne, terpeny, kwasy organiczne.

Pączki - olejki eteryczne, flawonoidy, sole mineralne i żywice.

Huba brzozowa zawiera związki sterolowe i trójterpeny.

Brzoza było to drzewo znane już w starożytności „drzewo Gallów”.

Słowianie uważają ją za zwiastunkę wiosny i symbol wieczności.

Chroniła ona od czarów i uroków, przynosząc ludziom szczęście i powodzenie.

Z gałązek wyrabiano najczulsze „czarodziejskie różdżki”.

Gałązek używano przy różnych obrzędach religijnych.

W dawnej Polsce brzoza miała wszechstronne zastosowanie.

Wykorzystywano pączki, liście, korę, a także sok i hubę [guz - czyr brzozowy].

Stosowana była w schorzeniu stawów, na odleżyny, przy oparzeniach oraz otarciach skóry - w postaci kompresów, różnorakich maści [liście ucierano z sadłem przeciw liszajom i świerzbowi] oraz do wewnątrz - jako balsamy i nalewki spirytusowe na pączkach przeciw reumatyzmowi i przeziębieniu.

Cenionym napojem wzmacniającym i czyszczącym była „oskoła”, czyli sok brzozowy, używany też przy chorobach płucnych i na porost włosów.

Sok taki nazywano ongiś również „brzozownikiem” i uważano go za „napój boski” służący do utrzymania siły, piękności i jędrności ciała. Sok taki zalecany był szczególnie na złą przemianę materii [3-5 szkl dziennie] oraz przy reumatyzmie, chorych nerkach, egzemie.

Z kory brzozowej robiono dziegieć używany do wewnątrz i na zewnątrz przeciwko glistom, kleszczom i wszom.

Stosowano go też przy różnych schorzeniach skórnych [m.in. grzybicy, egzemie i liszajach].

Gotowana kora była dobrym lekiem przy febrze.

Napary i odwary z liści stosowane są często jako środki moczopędne, a więc odwadniające w schorzeniach dróg moczowych, sercowo-naczyniowych [przy obrzękach] i w gośćcu.

Działają również napotnie i przy niektórych schorzeniach skórnych jak łojotok, trądzik młodzieńczy, łuszczyca. Regulują funkcje żeńskich organów rodnych.

Pączki działają żółciopędnie i z tej racji stosuje się je w chorobach wątroby i dróg żółciowych, a także w bronchitach i w schorzeniach tchawicy jako lek odkażający i wykrztuśny.

Hubę wykorzystuje się głównie w chorobach nowotworowych, dla wzmocnienia reakcji obronnych

organizmu oraz w stanach zapalnych.

W warunkach domowych używa się jako środka moczopędnego odwaru: 1 łyżka liści na 1 szkl wrzątku, gotować kilka minut, pić 2 razy dziennie między posiłkami.

Środek napotny - liście brzozy plus kwiat bzu czarnego [1 łyżka mieszanki na 1 szkl wrzątku] parzyć pod przykryciem 10min, pić 2 razy dziennie po 0,5 szkl.

Wyciąg witaminowy - sporządza się ze świeżych liści: przemywa się je przegotowaną wodą, zalewa ponownie gotowaną wodą o temp 50 st C i pozostawia na 6 godz. Taki otrzymany wodny wyciąg ma zielonożółty kolor, gorzkawy smak i zawiera dużo wit C.

Z soku brzozowego i spirytusu sporządza się tzw wodę brzozową, zapobiegającą wypadaniu włosów i przetłuszczaniu się oraz likwidującą łupież i nadającą włosom połysk i elastyczność.

Zbliżone działanie mają również szampony brzozowe.

Dla oczyszczenia i regeneracji skóry, a także likwidacji plam spowodowanych złym rozłożeniem pigmentu poleca się stosowanie kąpieli z naparu liści [100g na 1 litr wrzątku] parzyć pod przykryciem 20min, odcedzić i dolać do kąpieli.

Przy oparzeniach i otarciach skóry można stosować okłady ze świeżych liści.

Sokiem z liści poleca się przemywać twarz przy trądziku, piegach, plamach pigmentalnych.

Przy niewłaściwie rozkładających się podskórnych tkankach tłuszczowych u kobiet [na udach i biodrach] poleca się wiosenną kurację ze świeżych, młodych, jeszcze lepkich listeczków.

Napar - 40g tych listków na 1 litr wrzątku, pić 3 razy dziennie po 1 szklance.

18e] Brzoza brodawkowata

Niegdyś za najcenniejsze uważano pączki brzozowe. Dziś wiadomo, że cenniejsze są dojrzałe liście.

Zawierają do 1,5% flawonoidów, do 2,8% kwasu askorbinowego [wit C], do 9% garbników, do 3,2% saponiny, alkohole trójterpenowe, olejek lotny, związki żywicowe i poliprenowe oraz sole mineralne.

W pączkach natomiast znajdują się znaczne ilości [do 5,3%] olejku lotnego, flawonoidy, związki żywicowe i niewielkie ilości soli mineralnych.

Napary z liści brzozy działają moczopędnie, łagodnie napotnie, pobudzają wydzielanie żółci, zwiększają wydalanie z moczem jonów sodu i chloru.

Podaje się też pomocniczo napary z liści brzozy w kamicy pęcherzowej i nerkowej, w niektórych chorobach skórnych, a także w schorzeniach spowodowanych niedoborem wit C.

Do niedawna sądzono, że to związki żywicowe przyczyniają się do działania moczopędnego, ale dziś

wiemy, że to nie żywice, ale flawonoidy. Czyli że…nie pączki, bogate w żywice, a liście bogate w flawonoidy, a także w azotan potasowy, który wzmaga moczopędne działanie flawonoidów.

Z pączków brzozy przygotowuje się kąpiele skuteczne w leczeniu przewlekłych egzem.

Na wiosnę od niepamiętnych lat, uzyskiwano sok brzozowy [oskołę], który stosowano jako środek na porost włosów i przeciw piegom. Jest to też skuteczny lek w kamicy nerkowej i pęcherzowej oraz lek ogólnie wzmacniający.

Najciekawszy jest jednak grzyb występujący na brzozie. Zwie się on włóknouszek ukośny.

Tworzy na pniu brzozy guzowate narośla, o spękanej czarnej powierzchni. Wyciągi z tego grzyba

wzmagają mechanizmy obronne organizmu osłabionego chorobą nowotworową.

Długotrwałe podawanie wodnego wyciągu z tego grzyba powoduje wstrzymanie wzrostu tkanki nowotworowej oraz zmniejsza przerzuty.

Dawniej z kory brzozowej przez suchą destylację uzyskiwano dziegieć, którym leczono świerzb i grzybice skórne.

Napar z liści brzozowych: 1 łyżkę suszonych liści zalać 1 szkl wrzątku, przykryć, po 5min odcedzić.

Pić 3 razy dziennie małymi porcjami jako lek moczopędny i lekko napotny.

Świeży sok z liści utrwalony spirytusem pić po 30-50 kropli w szklance wody 3 razy dziennie.

Napar z pączków: 1 łyżkę pączków zalać szkl wrzątku i pić 2 razy dziennie jako środek żółciopędny.

18f] Brzoza brodawkowata

Roślina lecznicza - jej pozyskiwany wiosną sok (oskoła) zawiera głównie fruktozę, liczne sole mineralne (potas, miedź, mangan, fosfor i wapń) oraz witaminę B.

Surowiec zielarski: surowce zawierają saponiny (betulina), flawonoidy, kwasy organiczne, żywice,

garbniki, sole mineralne, olejek eteryczny. W młodych liściach i pączkach znajduje się więcej olejków eterycznych.

Działanie: działa moczopędnie, odtruwająco i wzmacniająco.

Jest stosowany przy kamicy nerkowej, przy obrzękach na tle krążeniowym, jako środek na porost włosów, a w medycynie ludowej - do wybielania skóry i przeciw piegom.

W przewlekłych chorobach dróg moczowych, niewydolności nerek, przy gośćcu i przy łuszczycy stosuje

się napar z liści, które zawierają szereg czynnych substancji, m.in. flawonoidy, garbniki, sole mineralne i związki żywiczne.

Można nim przemywać też suchą i łuszczącą się skórę.

18g] Brzoza brodawkowata

Sok z brzozy brodawkowatej to orzeźwiający, słodkawy napój, który działa leczniczo.

Przyspiesza przemianę materii i wzmacnia organizm. Wypłukuje tez z przewodów moczowych złogi, zapobiegając w ten sposób tworzeniu się kamieni nerkowych. Wspomaga leczenie stanów zapalnych nerek, pęcherza moczowego i dny moczanowej

Surowcem leczniczym są głównie liście, jak również grzyb (tzw. guz brzozy) oraz sok, zawarty w pniu i gałęziach.

Guz brzozy zawiera związki sterolowe i trójterpeny.

Liście brzozy brodawkowatej są jednym ze starszych leków ludowych.

Kiedyś świeżych liści brzozy używano do okładów przeciw reumatyzmowi, a naparu z liści i pączków - przy czerwonce i biegunce.

Obecnie wyciąg z liści brzozy stosuje się przy przewlekłych chorobach dróg moczowych, z małym wydzielaniem moczu, szczególnie przy obrzękach na tle nerkowo-sercowym.

Pomocniczo przyjmuje się go przy kamicy nerkowej i gośćcu.

Ma on także zastosowanie zewnętrzne przy niektórych schorzeniach skóry: łojotoku, łuszczycy i trądziku młodzieńczym, do obmywa przy zaczerwienieniu skóry i pielęgnacji włosów.

Liście brzozy wchodzą w skład mieszanek i leków ziołowych, takich jak Reumergan, Urogran, Fitolizyna.

Guz brzozy brodawkowatej stosowany jest przy chorobach nowotworowych, przewlekłych chorobach przewodu pokarmowego i bakteryjnych schorzeniach wątroby.

Niezależnie od tego z kory brzozowej otrzymuje się aromatyczny olejek leczniczy, a z drewna, korzeni i kory - dziegieć, smołę i olej juchtowy.

W warunkach domowych jako środka moczopędnego używamy wywaru z liści brzozy, biorąc łyżeczkę liści na 2 szklanki wody i gotując 3 minuty i pije się 3 razy dziennie po pół szklanki między posiłkami.

18h] Brzoza brodawkowata

Brzoza dostarcza pączków - Gemmae, liści - Folium, kory - Cortex i soku - Succus Betulae,

Surowce zawierają związki flawonoidowe (3-galaktozyd kwercetyny, 3-di-galaktozyd mirycetyny, garbniki, saponiny, trójterpeny, olejek eteryczny, wit. P i C, sole mineralne, betulinę i kwasy organiczne. Kora zawiera dużo betuliny i żywicy.

Wyciągi z brzozy zwiększają wydalanie moczu, a wraz z nim jonów sodu, chloru i kwasu moczowego (odkwaszają organizm), regulują przemianę materii, odtruwają organizm (wywierają wybitne działanie oczyszczające organizm ze szkodliwych produktów), ochraniają miąższ wątroby, ogólnie wzmacniają, działają silnie napotnie (zwłaszcza kora i całe gałązki), przeciwobrzękowo, przeciwgośćcowo, żółciopędnie, przeciwtrądzikowo, zapobiegają kamicy moczowej i żółciowej, uszczelniają i wzmacniają naczyńka krwionośne, pobudzają wydzielanie soku żołądkowego, regulują trawienie.

Wskazania: skąpomocz, kamica moczowa, zapalenie nerek, moczowodów i pęcherza moczowego, kamica żółciowa, skaza dna (artretyzm), obrzęki, nadmierna ilość kwasu moczowego, sodu i chloru (chlorku sodowego) w organizmie, reumatyzm, choroby skórne (np. trądziki, łuszczyca, wypryski), uczulenie, zatrucia, uszkodzenie wątroby, wadliwa przemiana materii, otyłość, osłabienie, złe samopoczucie, rekonwalescencja, choroby zakaźne, gorączka, przeziębienie.

Działanie i zastosowanie

Napar: 2 łyżki suchych liści lub pączków zalać 400 ml wrzącej wody; odstawić na 20 minut; przecedzić.

Pić 4 razy dz. po 200 ml; niemowlęta ważące 3 kg - 8,5 ml, 4 kg - 11 ml, 5 kg - 14 ml, 6 kg - 17 ml, 8 kg -22ml, 3-4 razy dz.; dzieci ważące; 10 kg - 28 ml, 15 kg - 40 ml, 23 kg -65 ml, 32 kg - 91 ml, 42 kg - 120 ml, 54 kg - 154 ml, 3-4 razy dz.

I
ntractum Betulae: pół szkl. świeżych zmielonych liści lub świeżych półotwartych

pączków brzozowych zalać 300 ml gorącej wódki; macerować 10 dni; przefiltrować.

Zażywać 3-4 razy dz, po 15 ml w 50 ml wody; dzieci ważące 10-12 kg - 2 ml, 13-15 kg - 3 ml, 16-18 kg - 4 ml, 19-21 kg - 4,5-5 ml, 22-24 kg - 5 ml, 25-27 kg - 6 ml, 28-30 kg -

6,5-7 ml, 32-35 kg - 7,5 ml, 36-42 kg - 8-8,5 ml, 43-49 kg - 9 ml, 54 kg - 11-12 ml, 3-4 razy dz. w 50 ml wody.

Kora, podobnie jak gałązki są silnym środkiem moczopędnym, napotnym, przeciwgorączkowym, przeciwobrzękowym, uspokajającym, hipotensyjnym (obniżającym ciśnienie krwi), przeciwbólowym, żółciopędnym i oczyszczającym.

Polecam ją stosować przy chorych zatokach, bólach głowy, zatruciach, nadciśnieniu, wszelkich chorobach skórnych i zakaźnych, gorączce, przeziębieniu, kamicy moczowej i żółciowej, obrzękach, niewydolności krążenia, wyczerpaniu nerwowym, osłabieniu i wielu innych chorobach.

Wyciągi z kory i gałązek są mocnym lekiem i wyjątkowo skutecznym. U niektórych osób zaobserwowałem, iż wyciągi z kory i gałązek za każdym razem po wypiciu przyczyniały się do wydalenia piasku i bardzo drobnych kamieni moczowych wraz z moczem. Szczególnie intensywnie proces ten zachodził, gdy korę brzozy zmieszałem z korą wierzby i z korą bzu czarnego lub hebdu w równych częściach: 1 łyżka kory brzozowej, 1 łyżka kory wierzbowej, 1 łyżka kory z bzu;

surowce wymieszać i zalać 400 ml wody; gotować 10 minut (uzupełniać wyparowaną wodę); odstawić na 30 minut; przecedzić; pić co 3 godz. po 100 ml; stosować tak przez 5 dni, potem pić 2 razy dz. po 200 ml przez 7 dni; w razie potrzeby kurację powtórzyć; proponuję równocześnie pić 3 razy dz. napar z glistnika w ilości 100 ml, który jest silnym spazmolitykiem rozkurczającym drogi moczowe co ułatwia sprawę, a przy tym działa też moczopędnie i przeciwkamiczo; kuracja zupełnie nieszkodliwe. Przedstawiona mieszanka działa silnie przeciwgorączkowo, przeciwbólowe i napotnie.

Odwar: 3 łyżki rozdrobnionej kory lub gałązek zalać 400 ml wody; gotować 10 minut; odstawić na 20

minut; przecedzić. Zażywać 4 razy dz. po 100-150 ml; dzieciom podawać 30-50-100 ml, zależnie od wieku. Zmiana barwy odwaru i moczu na czerwoną lub brunatną jest zjawiskiem normalnym.

Sok kupiony w aptece pije się 4 razy dz. po 1 łyżeczce lub 1 łyżce w 50 ml wody. Osoby leczące się sulfonamidami (Biseptol, Amidoxal, Merafin, Urenil itd.) oraz antybiotykami powinny pić sok brzozowy, napar z liści lub odwar z kory brzozowej, co zapobiegnie powstaniu objawów niepożądanych lub ubocznych.

W odwarze z kory można płukać chore, przetłuszczające się włosy oraz z łupieżem, po każdorazowym umyciu. Odwar z kory znakomicie leczy też stany zapalne gardła i jamy ustnej.

Okłady na oczy z naparu brzozowego lub odwaru z kory działają przeciwzapalnie, odkażająco i

przeciwropnie (okład trzymać 5 minut i stosować 3-4 razy dz. przy stanach zapalnych i ropnych spojówek, gałki ocznej itd.).

BRZOZA BRODAWKOWATA, BRZOZA OMSZONA

Właściwości lecznicze:

Liście działają moczopędnie, oczyszczająco, napotnie. Pączki usuwają zastój gruczołów chłonnych,

kora oczyszcza (np krew), ma właściwości trawienne i przeciwgorączkowe, świeży sok działa przeczyszczająco, usuwa kamicę moczową. Świeży sok z liści brzozy pobudza przesączanie w kłębkach nerkowych i zwiększa wydalanie szkodliwych produktów przemiany materii oraz potu i żółci.

Huba brzozowa a właściwie czyr brzozowy działa przeciwzapalnie, przeciwbakteryjnie, wzmacniająco, zwiększa odporność organizmu i zwalcza wirusy szkodliwe dla organizmu, ma więc znaczenie przeciwnowotworowe, zmniejsza niebezpieczeństwo przerzutów.

Odwary podawane doustnie działają przeciwzapalnie na błony śluzowe przewodu pokarmowego, a w irygacjach - na błony śluzowe narządów rodnych.

Przetwory z brzozy muszą być dawkowane przez lekarza !

Wskazania lecznicze:

wewnętrznie: obrzęk pochodzenia sercowo-nerkowego, skąpomocz, nadmiar związków azotowych we krwi dający zawroty głowy, reumatyzm, nadmiar kwasu moczowego we krwi, kamica moczowa, bóle nerkowe, puchlina wodna, otyłość, nadmierne wypełnianie naczyń krwią. artretyzm, białkomocz, nadciśnienie i wywołane przez nie zaburzenia ( mózgowe, zawroty głowy, muszki przed oczami), pasożyty jelitowe, miażdżyca (stwardnienie tętnic).

zewnętrznie: choroby skórne, zapalenie węzłów chłonnych, rany.

Brzoza brodawkowata (Betula verrucosa Ehrh.)

Inne nazwy: brzezina, brzoza zwisła, brzoza biała. Angielska: Common Birch. Francuska: Bouleau

verruqueux. Niemiecka: Rauh-Birke. Rosyjska: Bierjoza.

W pradawnych czasach, w zimnym i bardzo suchym okresie tzw. preborealnym brzoza dominowała wśród drzew w Europie, o czym świadczą niepodważalnie skrupulatne badania ziaren pyłku i zarodników roślin współczesnych i kopalnych. Nic zatem dziwnego, że powszechnie znana była już w starożytności.

W Grecji na przykład pęczki drobnych gałązek, zwane czarcimi miotłami, zalecano jako pożywienie

ludziom o zbyt niskim wzroście i młodym zwierzętom - ponoć dzięki takiej kuracji przybywało im

kilkanaście centymetrów rocznie!

Oczywiście drzewo to odwiecznie związane jest również z kulturą materialną Słowian, którzy uważali je przede wszystkim za zwiastuna wiosny. Więcej, pogańscy Słowianie, żyjący przecież bez uporządkowanego kalendarza, okres w którym zakwitały brzozy nazywali po prostu: brzezień. A niektóre plemiona słowiańskie na białych zwitkach kory brzozowej czyniły swoje pierwsze zapiski.

W późniejszej historii polskiej kultury ludowej „płaczące gałązki brzozy przewijają się w licznych

obrzędach religijnych. Wchodziły w skład śmigusowych miotełek, tak popularnych gdzieniegdzie do dziś w drugi dzień świąt Wielkiej Nocy, którymi smaga się oblewane wodą dziewczęta; cienkimi i młodymi pędami strojono też chaty i ołtarze na Zielone Święta i w Boże Ciało; również już w czasach chrześcijańskich na grobach powszechnie stawiano małe krzyżyki brzozowe, widoczne z daleka dzięki bieli okrywającej je kory.

W Polsce od najdawniejszych lat brzoza uznawana była za drzewo szczęśliwe, obdarzone samymi dobrymi znamionami. Aż po dzień dzisiejszy zachowaliśmy dla niej wiele sentymentu...

Brzoza to jedno z najbardziej polskich drzew, rośnie w całym naszym kraju (na niżu i w górach), spotkać możemy ją w lesie, przy drogach i w parkach.

Jest drzewem jednopiennym, o jajowato-piramidalnej koronie i białej cienkiej korze, łuszczącej się okrężnie, która jednak grubieje w dole pnia, gdzie jest czarniawa i głęboko spękana. Brzoza brodawkowata ma bardzo charakterystyczne młode gałązki: cienkie, wiotkie, zwisające (stąd zwane niekiedy „płaczącymi") pokryte żywicznymi gruczołami.

Innym gatunkiem, który również często spotkać możemy w Polsce jest brzoza omszona, niższa od brodawkowatej, o gałązkach znacznie bardziej wzniesionych do góry. Ale jej najbardziej chyba charakterystyczną cechą jest omszenie młodych gałązek i gęste owłosienie odrośli.

Brzozę zaliczyć trzeba do drzew mało wybrednych, odpornych nie tylko na zmiany klimatyczne, ale także wysiewających się samorzutnie na glebach suchych, jałowych.

W zielarstwie cenione są przede wszystkim liście brzozy, które zbieramy, kiedy są jeszcze młode, a więc w drugiej połowie maja i na początku czerwca. Z gałązek brzozy ściętych zimą lub bardzo wczesną wiosną (często nawet do wyrobu mioteł) zbiera się pączki.

W medycynie ludowej wykorzystuje się również hubę brzozową czarną, czyli ciemne, guzowate narośla będące grzybem pasożytniczym o nazwie włóknouszek ukośny, które jesienią lub na przedwiośniu odcina się od pni drzew żywych i starannie suszy.

Liść brzozy zawiera wiele związków flawonoidowych (m.in. hiperozyd i mirycetynę), żywice, garbniki, olejek lotny, trójterpeny, kwasy organiczne, sporo witaminy C i mikroelementy.

W pączkach jest znacznie mniej flawonoidów, natomiast więcej olejków eterycznych.

W hubie brzozowej wykryto m.in. trójterpeny, sterole i kwasy tłuszczowe.

Liście pobudzają przede wszystkim wydalanie moczu, a wraz z nim - szkodliwych produktów przemiany materii, dezynfekują drogi moczowe. Działają też ochronnie na miąższ wątroby.

Pączki brzozowe (obecnie bardzo rzadko stosowane) działają przeciwzapalnie i zwiększają wydzielanie potu.

Silne właściwości przeciwzapalne wykazuje również huba, która wzmacnia i zwiększa odporność

organizmu.

Odwar z liści. 1 łyżkę suszonych liści zalewamy szklanką wrzątku i gotujemy na małym ogniu przez około 5 minut. Pijemy w 2-3 porcjach pomiędzy posiłkami

Napar z liści. 1 łyżkę suszu zalewamy szklanką wrzącej wody i parzymy pod przykryciem około 10 minut. Pijemy 2-3 razy dziennie pomiędzy posiłkami.

Sok z liści. Około 100 g świeżych liści przepuszczamy przez maszynkę do mięsa, z uzyskanej zielonej masy przez gęstą gazę lub sito wyciskamy sok, który możemy utrwalić na cały rok mieszając go pół na pół ze spirytusem. Pijemy 30-40 kropli soku na kieliszek wody 2-3 razy dziennie, pół godziny przed jedzeniem.

Wszystkie przetwory z liści brzozy pijemy w kamicy moczowej, przy zmniejszonym wydzielaniu moczu, w gośćcu przewlekłym, a także pomocniczo w schorzeniach skóry - np. trądziku młodzieńczym i łuszczycy.

Napar z pączków. 1 łyżkę suszonych pączków zalewamy szklanką wrzątku i parzymy przez 15 minut.

Po przecedzeniu pijemy w 2-3 porcjach w schorzeniach wątroby i woreczka żółciowego, a także jako

środek wykrztuśny.

Odwar z huby. 1 płaską łyżkę wysuszonej i sproszkowanej huby zalewamy wrzątkiem i gotujemy na

małym ogniu przez 10 minut. Po przecedzeniu pijemy w 2-3 porcjach pomiędzy posiłkami w celu

podniesienia odporności i ogólnego wzmocnienia organizmu.

Trzeba też wspomnieć o soku brzozowym, który otrzymuje się wiosną przez wywiercenie głębokiego

otworu w pniu - zbiera go do naczynia po założeniu w otworze specjalnej rurki. Z dużej brzozy, bez szkody dla drzewa, można uzyskać 3-4 litry soku, który nadaje się do przechowywania w lodówce przez okres 4-5 dni. Po zebraniu soku otwór w pniu trzeba koniecznie mocno zakorkować! A najlepiej pozyskiwać go z drzew przeznaczonych do wyrębu. Pijemy przez 2-3 tygodnie po pół lub pełnej szklance soku, przeprowadzając w ten sposób wiosenną kurację wzmacniającą.

Przed wojną „oskołę", czyli właśnie sok brzozowy, tak zachwalał w Kurierze lekarskim profesor

Uniwersytetu Wileńskiego, dr J. Muszyński: „Sfermentowany sok brzozy pospolitej był swego rodzaju

winem narodów Północy. Lud wiejski, zwłaszcza na kresach wschodnich, dotychczas jeszcze zbiera

wczesną wiosną beczułki soku brzozowego. Bogaty w cukier sok brzozowy zaczyna fermentować i już po upływie kilku dni daje przyjemny w smaku, musujący płyn, zawierający 3-5% alkoholu. (...)

Przyrządzanie butelkowego brzozowiaku, do którego dodawano rodzynki, zawierające na swej powierzchni szlachetne drożdże winne, miało miejsce i w dworach kresowych. Sok brzozowy jest nie tylko napojem odświeżającym, lecz swego rodzaju środkiem dietetycznym i remineralizującym, albowiem zawiera sole organiczne potasu, wapnia, magnezu oraz krzemionkę rozpuszczalną". Według innych cenionych przed wojną zielarzy - Wyżyckiego i Dziarkowskiego - sok brzozowy „pędzi mocz, pomocny jest na kamień, a nawet zapobiega dalszemu tworzeniu się tegoż; uspokaja przy tern boleści z niego pochodzące. Mocz dzielniej pędzi niż inne zioła".

W medycynie ludowej brzoza była lekiem ziołowym powszechnie stosowanym. Wspomniany już sok

brzozowy zalecano na cerę(przeciwko piegom), a także do nacierania skóry na głowie przy łupieżu i

wypadaniu włosów. Uważano go za cudowny napój pomocny w utrzymaniu siły i piękności ciała.

Różnego rodzaju rany wiejscy znachorzy leczyli przykładając na nie cieniutką zewnętrzną warstwę kory brzozowej.

Z kory wycinano też specjalne wkładki do butów, które miały ,,od wyczerpania uwalniać". Wyrabiano z niej również „dziegieć" przeciwko glistom, wszom i innemu robactwu.

Pączki brzozowe smażone w smalcu były skutecznym smarowidłem w dokuczliwych bólach reumatycznych. Na obolałe stawy kładziono również świeże liście.

Powszechne zastosowanie miało picie huby brzozowej.

Dzisiaj liście brzozy wchodzą w skład wielu preparatów produkowanych przez przemysł zielarski:

Betagranu , Reumogranu , Urogranu , Pyrosanu , a wyciągi alkoholowe znajdujemy w płynie Betasol i

paście Fitolizyna.

---