Wykład 10

Ból i cierpienie

Marlena Kossakowska

2

Natura bólu



Życie bez bólu a życie w ciągłym bólu



Interpretacja bólu (obserwacje Beechera,

1959, żołnierze – 20%, cywile- 80%): ból

daje świadomość, że żyję, daje poczucie

bycia chorym



Osobowość, potrzeby emocjonalne



Kontekst – np. sportowcy



Kultura – np. ból porodowy (plemię Yap-

wyspy Południowego Pacyfiku)



Pamięć bólu

Marlena Kossakowska

3

Definicja bólu



Nieprzyjemne doznanie odczuwane
zmysłami, także na poziomie
emocjonalnym związane z
uszkodzeniem strukturalnym tkanki
lub zagrożeniem jej uszkodzenia



Próg bólu a próg wrażliwości na ból

Marlena Kossakowska

4

Pomiar bólu



Subiektywizm odczuć bólowych, opisywanie
bólu, używane określenia (sensoryczne

palenie, ucisk, uderzenie..,

afektywne

okropny,

przerażający...,

wartościujące

średni, rozpaczliwy,

rozdzierający…

ocena intensywności tych odczuć)

McGill Pain Questionnaire; Visual Analog
Scale:



Pomiar zachowań związanych z bólem



Pomiar zmian fizjologicznych

Marlena Kossakowska

5

Fizjologia bólu



Włókna A-delta i A-beta – najgrubsza

osłonka mielinowa (ostry,

przeszywający, zlokalizowany ból)



Włókna B



Włókna C – najwolniej przewodzą, bo

najcieńsza osłonka (tępy i rozległy ból)



Droga rdzeniowo- wzgórzowa boczna:

rdzeń kręgowy, twór siatkowaty,

wzgórze, kora mózgowa

Marlena Kossakowska

6

Teoria Kontroli Wejścia (Melzack, Wall, 1960)



Drogi bólowe zyskują lub tracą
dostęp do mózgu w zależności od
informacji z innych narządów i
wyższych ośrodków mózgowych
(myśli, oceny, emocje, motywacje,
reaktywność)

Marlena Kossakowska

7

Instrumentalna koncepcja bólu (Fordyce,
1976)



Ból to zestaw zachowań (skarżenie
się na ból , CIERPIENIE)



Terapia bólu: kształtowanie,
wzmacnianie zachowań niebólowych
np. nagradzanie za aktywność



NIE WZMACNIAĆ ZACHOWAŃ
BÓLOWYCH (czy ból się opłaca?)

Marlena Kossakowska

8

Ból i osobowość



Chorzy cierpiący na ból ostry: wysoka

Hy i Hd, ewentualnie Ma (MMPI)



Chorzy cierpiący na ból przewlekły

(wysoka triada neurotyczna Hy, Hd,

De)



Jeżeli dodatkowo podwyższone są

skale: Sc, Pt, Pa ->chory odczuwa

mniejszy poziom bólu z racji adaptacji

do niewłaściwego stylu życia (Bradley,

Van der Heide, 1984)

Marlena Kossakowska

9

Psychologiczna terapia bólu



Oddziaływanie na Zachowania, Uczucia, Doznania,

Wyobrażenia, Procesy Poznawcze, Czynniki

Interpersonalne + Leki (Eimer, 1988)



Zachowanie: terapia instrumentalna



Doznania, uczucia: leczenie depresji i lęku –terapia

behawioralna, relaksacja, hipnoza, autohipnoza,

wizualizacja, biofeedback



Procesy poznawcze, wyobrażenia – terapia

poznawcza, zmiana wyobrażeń: to nie ból, to ukłucie;

odwracanie uwagi: pomyśl o czymś miłym;

wyobrażeniowa zmiana kontekstu: jesteś fakirem,

który nie czuje bólu



Czynniki interpersonalne: nie nagradzać zachowań

bólowych, naprawa komunikacji



Stopniowe odstawianie leków

Marlena Kossakowska

10

Leczenie medyczne



Leki (opiaty, paracetamole)



zabiegi resekcyjne obolałych narządów



przerwanie przewodzenia bodźców bólowych z

trzustki do centralnego systemu nerwowego, czyli

tzw. zabiegi odnerwiające. Np. przerwanie

przewodzenia bodźców bólowych z trzustki można

osiągnąć poprzez ciągłą analgezję

zewnątrzoponową, blokadę lub neurolizę (środkami

chemicznymi) splotu trzewnego i/lub nerwów

trzewnych albo też na drodze chirurgicznego

wycięcia tych struktur.



Zabiegi chirurgiczne: przecięcie lub wycięcie nerwów

trzewnych (splanchnicektomia), wycięcie zwoju

trzewnego (ganglionektomia) lub pozazwojowe

przecięcie nerwów trzustkowych

Marlena Kossakowska

11

Ból a strategie zaradcze



Badanie strategii zaradczych u chorych z przewlekłym
zapaleniem trzustki (

Marlena Kossakowska, Tomasz Stefaniak, Wojciech

Makarewicz, Aleksander Stanek, Zbigniew Gruca, 2001)

niski poziom bólu
wysoki poziom bólu

rodzaje strategii

p

o

zi

o

m

s

tr

a

te

g

ii

za

ra

d

cz

y

ch

1,0

1,2

1,4

1,6

1,8

2,0

2,2

2,4

2,6

2,8

3,0

1

2

3

4

5

6

7 *

8

7 – używanie alkoholu i
innych środków
odurzających

Marlena Kossakowska

12

Kwestionariusz Strategii Radzenia Sobie z Bólem
CSQ (Rosenstiel, Frances, Keefe; Juczyński, 2001)



Odwracanie uwagi



Przewartościowanie doznań bólu



Katastrofizowanie



Ignorowanie doznań



Modlenie się / pokładanie nadziei



Deklarowanie radzenia sobie



Zwiększona aktywność behawioralna

Staram się myśleć o czymś przyjemnym
Próbuję zdystansować się od bólu tak, jakby ból tkwił w jakimś

innym ciele.

To jest okropne i czuję, że nigdy nie będzie lepiej.
Nie myślę o bólu.
Modlę się, aby to nie trwało długo.
Wmawiam sobie, że potrafię pokonać ten ból.