ZAPALENIA WYTWÓRCZE

ZAPALENIA WYTWÓRCZE

Wojciech

Wojciech

Partyka

Partyka

GRUŹLICA

Zapalenia wytwórcze

Zapalenia wytwórcze

1)

1)

Ostre

Ostre

2)

2)

Przewlekłe

Przewlekłe

Zapalenie wytwórcze ostre

Zapalenie wytwórcze ostre

(inflammatio acuta

(inflammatio acuta

productiva)

productiva)

Zawierają się tu trzy przykłady:

Zawierają się tu trzy przykłady:

I.

I.

Rozrost odczynowy węzłów

Rozrost odczynowy węzłów

chłonnych (hyperplasia

chłonnych (hyperplasia

lymphonodularum reactiva) –

lymphonodularum reactiva) –

reakcja wtórna do zakażenia

reakcja wtórna do zakażenia

toczącego się gdzie indziej

toczącego się gdzie indziej

(zazwyczaj w sąsiedztwie)

(zazwyczaj w sąsiedztwie)



Mnożenie się ośrodków reaktywnych grudek

Mnożenie się ośrodków reaktywnych grudek



Rozplem wyściółki zatok (nieżyt zatok)

Rozplem wyściółki zatok (nieżyt zatok)

Zapalenie wytwórcze ostre

Zapalenie wytwórcze ostre

c.d.

c.d.

II.

II.

Ostre rozplemowe zapalenie nerek –

Ostre rozplemowe zapalenie nerek –

intentsywne namnażanie komórek

intentsywne namnażanie komórek

mezangium. Kłębuszek się

mezangium. Kłębuszek się

powiększa

powiększa

III.

III.

Składnik pozawłośniczkowy

Składnik pozawłośniczkowy

kłębuszkowego zapalenia nerek

kłębuszkowego zapalenia nerek

Rozplem nabłonka listka ściennego torebki.

Rozplem nabłonka listka ściennego torebki.

Namnożone komórki wypełniają przestrzeń

Namnożone komórki wypełniają przestrzeń

moczową i układają się w twory

moczową i układają się w twory

półksiężycowate

półksiężycowate

Ta zmiana znacznie pogarsza rokowanie

Ta zmiana znacznie pogarsza rokowanie

Zapalenie wytwórcze

Zapalenie wytwórcze

przewlekłe wytwórcze

przewlekłe wytwórcze

(inflammatio chronica

(inflammatio chronica

productiva)

productiva)

Wyraża się:

Wyraża się:



Rozplemem tkanki łącznej zrębu narządów

Rozplemem tkanki łącznej zrębu narządów



Rozrostami w postaci uszypułowanych

Rozrostami w postaci uszypułowanych

tworów (

tworów (

polipy

polipy

) zwykle w śluzówkach

) zwykle w śluzówkach



Tworzeniem ziarniny nieswoistej (jej obraz

Tworzeniem ziarniny nieswoistej (jej obraz

nie daje żadnych podstaw do wnioskowaniu

nie daje żadnych podstaw do wnioskowaniu

o przyczynie zapalenia)

o przyczynie zapalenia)



Tworzeniem ziarniniaków –mimo iż są to

Tworzeniem ziarniniaków –mimo iż są to

pochodne monocytów, to nie zalicza się ich

pochodne monocytów, to nie zalicza się ich

do zapalenia naciekowego! Ich obraz

do zapalenia naciekowego! Ich obraz

morfologiczny daje podstawę do określenia

morfologiczny daje podstawę do określenia

przyczyny zapalenia (zapalenie swoiste)

przyczyny zapalenia (zapalenie swoiste)

Polipy

Polipy

Odbytu i odbytnicy

Nosa

Przykłady ziarniniaków

Przykłady ziarniniaków

Ziarniniaki Wegenera

Ziarniniak naczyniasty

ziarniniaki

ziarniniaki

Powstają z różnych przyczyn:

Powstają z różnych przyczyn:

a)

a)

Nierozpuszczalne ciała obce

Nierozpuszczalne ciała obce

makrofagi się zlewają w komórki olbrzymie z

makrofagi się zlewają w komórki olbrzymie z

jądrami rozmieszczonymi w całej cytoplazmie (typu

jądrami rozmieszczonymi w całej cytoplazmie (typu

około ciała obcego).

około ciała obcego).

Identycznie niezależnie od rodzaju ciała obcego

Identycznie niezależnie od rodzaju ciała obcego

(zapalenie półswoiste)

(zapalenie półswoiste)

b)

b)

Ziarniniaki gruźlicze (gruzełki)

Ziarniniaki gruźlicze (gruzełki)

Z komórek nabłonkowatych, komórek olbrzymich

Z komórek nabłonkowatych, komórek olbrzymich

Langhansa i limfocytów na obwodzie

Langhansa i limfocytów na obwodzie

Nie mają naczyń

Nie mają naczyń

Kiedyś nazwano je „swoistymi” i ta nazwa

Kiedyś nazwano je „swoistymi” i ta nazwa

przetrwała (choć okazało się, że podobne ziarniniaki

przetrwała (choć okazało się, że podobne ziarniniaki

powstają z wielu przyczyn)

powstają z wielu przyczyn)

Komórka Langhansa

Komórka Langhansa

Ziarniniaki c.d.

Ziarniniaki c.d.

c)

c)

Ziarniniaki gruźliczopodobne

Ziarniniaki gruźliczopodobne

W sarkoidozie

W sarkoidozie

W brucellozie

W brucellozie

W tularemii

W tularemii

W chorobie kociego pazura

W chorobie kociego pazura

W berylozie

W berylozie

W chorobie Crohna

W chorobie Crohna

Czasem w węzłach chłonnych w pobliżu raka

Czasem w węzłach chłonnych w pobliżu raka

d)

d)

Ziarniniaki rzeczywiście swoiste

Ziarniniaki rzeczywiście swoiste

Guzek Ashoffa w chorobie reumatycznej

Guzek Ashoffa w chorobie reumatycznej

Ziarnina w twardzieli z komórkami Mikulicza

Ziarnina w twardzieli z komórkami Mikulicza

(makrofagi o cechach zwyrodnienia

(makrofagi o cechach zwyrodnienia

wodniczkowego obładowane pałeczkami

wodniczkowego obładowane pałeczkami

twardzieli)

twardzieli)

Sarkoidoza

Sarkoidoza

Tularemia

Tularemia

Gruźlica

Gruźlica

Mycobacterium tuberculosis

Mycobacterium tuberculosis

Drogą oddechową (kropelkowo, najczęściej), układ

Drogą oddechową (kropelkowo, najczęściej), układ

pokarmowy, łożysko i skórę

pokarmowy, łożysko i skórę

Zjawisko Kocha (zakażenie świnki morskiej)

Zjawisko Kocha (zakażenie świnki morskiej)



Wstrzyknięcie prątków zdrowej śwince ► faza I

Wstrzyknięcie prątków zdrowej śwince ► faza I

(odczyn wysiękowy z martwicą) –rozległe

(odczyn wysiękowy z martwicą) –rozległe

owrzodzenia skóry gojące się z trudem i powoli ►

owrzodzenia skóry gojące się z trudem i powoli ►

śmierć, albo wyzdrowienie

śmierć, albo wyzdrowienie



Wstrzyknięcie prątków ozdrowiałej śwince ► faza

Wstrzyknięcie prątków ozdrowiałej śwince ► faza

II (odpowiedź typu opóźnionego, uwrażliwione

II (odpowiedź typu opóźnionego, uwrażliwione

makrofagi i limfocyty układajęce się w gruzełki) –

makrofagi i limfocyty układajęce się w gruzełki) –

mniej rozległe ubytki skóry, szybciej gojące się.

mniej rozległe ubytki skóry, szybciej gojące się.

Próba tuberkulinowa wypada dodatnio.

Próba tuberkulinowa wypada dodatnio.

Szczepienie słabym szczepem Calmette’a

Szczepienie słabym szczepem Calmette’a

i Guerina (Bacillus Calmette-Guerin – BCG)

i Guerina (Bacillus Calmette-Guerin – BCG)

Odpowiedź odpornościowa typu KOMÓRKOWEGO!

Odpowiedź odpornościowa typu KOMÓRKOWEGO!

Gruźlica u człowieka

Gruźlica u człowieka

Typy reakcji na zakażenie:

Typy reakcji na zakażenie:

Tkanka nie reaguje –powstaję tylko ogniska

Tkanka nie reaguje –powstaję tylko ogniska

martwicy, zwykle prosowate (gruźlica

martwicy, zwykle prosowate (gruźlica

Landouzy o bardzo ciężkim przebiegu)

Landouzy o bardzo ciężkim przebiegu)

Wysięk surowiczo-włóknikowy z małym

Wysięk surowiczo-włóknikowy z małym

udziałem granulocytów i większym

udziałem granulocytów i większym

komórek wysiękowych (makrofagi) oraz

komórek wysiękowych (makrofagi) oraz

limfocytów

limfocytów

Wytworzenie gruzełków

Wytworzenie gruzełków

Gruzełki

Gruzełki

Gruźlica c.d.

Gruźlica c.d.

Zapalenie jest zapaleniem wysiękowo-wytwórczym!

Zapalenie jest zapaleniem wysiękowo-wytwórczym!

Uszkodzenie jest opisane wzorem Richa:

Uszkodzenie jest opisane wzorem Richa:

Opornosc –mała wrażliwość na prątki, jest wyrazem zdolności

Opornosc –mała wrażliwość na prątki, jest wyrazem zdolności

uwrażliwionych makrofagów do walki, zależy od:

uwrażliwionych makrofagów do walki, zależy od:

Gatunku (szczur jest oporny)

Gatunku (szczur jest oporny)

Rasy (biali są bardziej oporni niż Murzyni)

Rasy (biali są bardziej oporni niż Murzyni)

Narządów (niemal nie dotyczy tarczycy, trzustki, jąder,

Narządów (niemal nie dotyczy tarczycy, trzustki, jąder,

jajników, a często dotyczy płuc, nadnerczy, najądrzy,

jajników, a często dotyczy płuc, nadnerczy, najądrzy,

jajowodów i nerek)

jajowodów i nerek)

Odżywiania i warunków bytowych

Odżywiania i warunków bytowych

Odczyn wysiękowy jest mniej korzystny niż wytwórczy

Odczyn wysiękowy jest mniej korzystny niż wytwórczy

Serowacenie jest mniej korzystne niż wapnienie, lub włóknienie

Serowacenie jest mniej korzystne niż wapnienie, lub włóknienie

)

(

)

(

)

(

)

(

)

(

immunitas

i

a

resistenti

r

virulentia

v

numerous

n

laesio

l







odpornosc

ustroju

opornosc

zjadliwosc

pratkow

ilosc

e

uszkodzeni







_

_

Gruźlica pierwotna

Gruźlica pierwotna

Po pierwszym wtargnięciu powstaje

Po pierwszym wtargnięciu powstaje

ognisko pierwotne (w płucu nazywane

ognisko pierwotne (w płucu nazywane

ogniskiem Ghona)

ogniskiem Ghona)

Najpierw wysięk surowiczo-włóknikowy z niewielką

Najpierw wysięk surowiczo-włóknikowy z niewielką

ilością komórek (faza wysiękowa)

ilością komórek (faza wysiękowa)

Potem powstają gruzełki (faza wytwórcza)

Potem powstają gruzełki (faza wytwórcza)

Zarówno wysięk jak i gruzełki mogą serowacieć –

Zarówno wysięk jak i gruzełki mogą serowacieć –

zagrożenie rozsiewu prątków

zagrożenie rozsiewu prątków

Zapalenia naczyń chłonnych i węzłów

Zapalenia naczyń chłonnych i węzłów

(zespół pierwotny – complexus

(zespół pierwotny – complexus

primarius)

primarius)

Zmiany w ognisku

Zmiany w ognisku

pierwotnym i zespole

pierwotnym i zespole

pierwotnym

pierwotnym

W krajach o wysokim poziomie życia

W krajach o wysokim poziomie życia

zwykle dochodzi do wapnienia, lub

zwykle dochodzi do wapnienia, lub

włóknienia

włóknienia

Czasem zdarza się że powstaje

Czasem zdarza się że powstaje

rozległe zapalenie wysiękowe, które

rozległe zapalenie wysiękowe, które

obejmuje cały płat płuca i

obejmuje cały płat płuca i

serowacieje razem z nim. Jest to

serowacieje razem z nim. Jest to

zjawisko bardzo groźne.

zjawisko bardzo groźne.

Odrębności w zależności od

Odrębności w zależności od

drogi zakażenia:

drogi zakażenia:

Droga oddechowa:

Droga oddechowa:



Ognisko Ghona o średnicy 5-10 mm, pod

Ognisko Ghona o średnicy 5-10 mm, pod

opłucną w dolnej części płata górnego, bądź

opłucną w dolnej części płata górnego, bądź

górnej części płata dolnego

górnej części płata dolnego



Zajęte węzły we wnęce płuca i w rozwidleniu

Zajęte węzły we wnęce płuca i w rozwidleniu

tchawicy

tchawicy

Droga pokarmowa:

Droga pokarmowa:



Ognisko pierwotne w ścianie jelita, szybko się

Ognisko pierwotne w ścianie jelita, szybko się

wygaja, trudne do odnalezienia

wygaja, trudne do odnalezienia



Zajęte węzły krezki serowacieją i wapnieją.

Zajęte węzły krezki serowacieją i wapnieją.

Ewentualny ich rozpad grozi zakażeniem i

Ewentualny ich rozpad grozi zakażeniem i

zapaleniem otrzewnej.

zapaleniem otrzewnej.

Odrębności w zależności od

Odrębności w zależności od

drogi zakażenia (c.d.):

drogi zakażenia (c.d.):

Przez łożysko (drogą krwi):

Przez łożysko (drogą krwi):



Gruźlica prosowata płodu

Gruźlica prosowata płodu

Czasem ognisko umiejscawia się w

Czasem ognisko umiejscawia się w

obrębie jamy ustnej:

obrębie jamy ustnej:



Zwykle w migdałku

Zwykle w migdałku



Zajęte są węzły szyjne

Zajęte są węzły szyjne



Rozmiękanie mas serowatych powoduje

Rozmiękanie mas serowatych powoduje

przebicie skóry i przetoki

przebicie skóry i przetoki

Po rozmiękaniu mas

Po rozmiękaniu mas

serowatych

serowatych

Gruźlica popierwotna

Gruźlica popierwotna

Po przebyciu zespołu pierwotnego

Po przebyciu zespołu pierwotnego

Prątki pochodzą z zewnątrz (reinfectio

Prątki pochodzą z zewnątrz (reinfectio

exogenes), lub ze zmian już

exogenes), lub ze zmian już

istniejących

istniejących

Zazwyczaj zajęty jest jeden narząd

Zazwyczaj zajęty jest jeden narząd

(gruźlica izolowana)

(gruźlica izolowana)

Zwykle dotyczy płuc, kory nadnerczy,

Zwykle dotyczy płuc, kory nadnerczy,

najądrza, jajowodów, nerek, kości,

najądrza, jajowodów, nerek, kości,

stawów, skóry, jelita

stawów, skóry, jelita

Gruźlica skóry

Gruźlica popierwotna płuc

Gruźlica popierwotna płuc

Zaczyna się:

Zaczyna się:



W szczytach płuc (większe tendencje do

W szczytach płuc (większe tendencje do

włóknienia)

włóknienia)



Na wysokości obojczyka (naciek Assmana) –

Na wysokości obojczyka (naciek Assmana) –

łatwiej serowacieje, łatwiej powstaję jamy

łatwiej serowacieje, łatwiej powstaję jamy

gruźlicze połączone z oskrzelem, które są

gruźlicze połączone z oskrzelem, które są

źródłem zakażenia reszty płata lub płuca

źródłem zakażenia reszty płata lub płuca

Zmiany posuwają się oskrzelami z góry

Zmiany posuwają się oskrzelami z góry

na dół (najświeższe zmiany na dole,

na dół (najświeższe zmiany na dole,

najstarsze na górze)

najstarsze na górze)

Gruźlica popierwotna płuc

Gruźlica popierwotna płuc

W niższych partiach płuc gruźlica przybiera

W niższych partiach płuc gruźlica przybiera

postać:

postać:

1)

1)

Groniasta, lub groniasto-guzkowa –gruzełki na

Groniasta, lub groniasto-guzkowa –gruzełki na

poziomie gronek w kształcie listków koniczyny,

poziomie gronek w kształcie listków koniczyny,

albo większe konglomeraty (guzki). Zejściem

albo większe konglomeraty (guzki). Zejściem

jest często włóknienie (gruźlica włóknista)

jest często włóknienie (gruźlica włóknista)

2)

2)

Zapalenie zrazikowe wysiękowe z serowaceniem

Zapalenie zrazikowe wysiękowe z serowaceniem

3)

3)

Zapalenie płatowe wysiękowe –często kończy

Zapalenie płatowe wysiękowe –często kończy

się serowaceniem i niszczeniem całego płata

się serowaceniem i niszczeniem całego płata

płuca („suchoty galopujące”). Takie cechy

płuca („suchoty galopujące”). Takie cechy

miewa także ognisko pierwotne!

miewa także ognisko pierwotne!

Gruźlica popierwotna układu

Gruźlica popierwotna układu

kostnego

kostnego

Nasady kości długich

Nasady kości długich

Kręgi –zniszczone często ulegają

Kręgi –zniszczone często ulegają

zgnieceniu (uszkodzenie rdzenia).

zgnieceniu (uszkodzenie rdzenia).

Masy serowate rozpływają się i

Masy serowate rozpływają się i

ściekają po przedniej powierzchni

ściekają po przedniej powierzchni

kręgosłupa między mięśnie miednicy

kręgosłupa między mięśnie miednicy

mniejszej. Przypomina to ropę i jest

mniejszej. Przypomina to ropę i jest

zwane „ropniem opadowym”, lub

zwane „ropniem opadowym”, lub

„zimnym” (abscessus frigidus)

„zimnym” (abscessus frigidus)

Gruźlica prosowata

Gruźlica prosowata

W przebiegu pierwotnej lub

W przebiegu pierwotnej lub

popierwotnej

popierwotnej

Rozległy rozsiew prątków za

Rozległy rozsiew prątków za

pośrednictwem krwi

pośrednictwem krwi

Liczne gruzełki w wielu narządach

Liczne gruzełki w wielu narządach

Zwykle nie wpływa na czynność wątroby

Zwykle nie wpływa na czynność wątroby

i nerek (tu zwykle jest mało gruzełków)

i nerek (tu zwykle jest mało gruzełków)

Jeśli jest obfity rozsiew w płucach –

Jeśli jest obfity rozsiew w płucach –

niewydolność oddechowa

niewydolność oddechowa

Gruźlica prosowata opon

Gruźlica prosowata opon

miękkich

miękkich

Najniebezieczniejsza postać

Najniebezieczniejsza postać

Gruzełki (zapalenie wytwórcze) powstają

Gruzełki (zapalenie wytwórcze) powstają

wzdłuż naczyń, lub w ich ścianie (mogą

wzdłuż naczyń, lub w ich ścianie (mogą

prowadzić do zamknięcia naczyń i w

prowadzić do zamknięcia naczyń i w

następstwie do ogniskowego rozmiękania

następstwie do ogniskowego rozmiękania

mózgu)

mózgu)

Wysięk surowiczo-włóknikowy (zapalenie

Wysięk surowiczo-włóknikowy (zapalenie

wysiękowe) blokuje przepływ płynu mózgowo-

wysiękowe) blokuje przepływ płynu mózgowo-

rdzeniowego do komory IV przez podstawę do

rdzeniowego do komory IV przez podstawę do

bruzdy bocznej (Sylwiusza) i na sklepistości.

bruzdy bocznej (Sylwiusza) i na sklepistości.

Rozwija się wodogłowie wewnętrzne, trudne do

Rozwija się wodogłowie wewnętrzne, trudne do

opanowania.

opanowania.

Gruźlica prosowata opon

Gruźlica prosowata opon

miękkich (c.d.)

miękkich (c.d.)

Leczenie przeciwprątkowe grozi

Leczenie przeciwprątkowe grozi

zarośnięciem przestrzeni

zarośnięciem przestrzeni

podpajęczynówkowej i pogłębieniem

podpajęczynówkowej i pogłębieniem

wodogłowia.

wodogłowia.

Zarastanie można hamować podawaniem

Zarastanie można hamować podawaniem

steroidów, co jednak ułatwia dalszy

steroidów, co jednak ułatwia dalszy

rozsiew prątków

rozsiew prątków

Dobranie leków przeciwprątkowych i

Dobranie leków przeciwprątkowych i

przeciwzapalnych w odpowiedniej proporcji

przeciwzapalnych w odpowiedniej proporcji

jest sprawą bardzo trudną.

jest sprawą bardzo trudną.

DZIĘKUJĘ!!!

DZIĘKUJĘ!!!