Makroekonomia, wykład 1

Dr Krzysztof Waśniewski

2

Treść programowa – slajd 1

Podstawowe rachunki makroekonomiczne

–

Schemat ruchu okrężnego w gospodarce;

–

Produkt Krajowy Brutto oraz inne miary sytuacji makroekonomicznej;

–

PKB per capita jako podstawowa miara stopnia rozwoju gospodarczego;

–

alternatywne metody porównania PKB per capita w różnych krajach: metoda kursu

walutowego i metoda parytetu siły nabywczej;

–

Zagregowane rachunki i miary wymiany z zagranicą;

–

Złożoność i nieokreśloność zjawisk makroekonomicznych;

Mechanizmy wzrostu gospodarczego

–

Akumulacja czynników wytwórczych oraz przemieszczanie się tych czynników w

przestrzeni;

–

Wzrost produktywności środków wytwórczych;

–

Funkcja produkcji Cobba – Douglasa;

–

Dekompozycja Solova;

–

Ścieżka zrównoważonego wzrostu gospodarczego;

Rynki zagregowane

–

Pojęcie rynków zagregowanych;

–

Rynek pracy i zjawisko bezrobocia;

–

Rynek kapitałowy, giełda papierów wartościowych, fundusze kapitałowe

Prognozowanie sytuacji gospodarczej przy pomocy podstawowego modelu popytowo –

podażowego

–

Czynniki kształtujące zagregowany popyt i zagregowaną podaż w różnych

perspektywach czasowych;

–

Relacje między wzrostem gospodarczym, a zmianami zagregowanego popytu i

zagregowanej podaży;

–

Efekt antycypacji zmian przez uczestników rynku;

3

Treść programowa – slajd 2

• Prognozowanie sytuacji gospodarczej przy pomocy modelu

Keynesowskiego

• Keynes i jego wyjaśnienie Wielkiego Kryzysu;

• Pojęcie Zagregowanych Wydatków;

• Keynesowska równowaga makroekonomiczna;

• Porównanie modelu Keynesa z modelem popytowo – podażowym;

• Polityka fiskalna i wpływ mechanizmów fiskalnych na gospodarkę

– Państwo jako uczestnik procesów makroekonomicznych;

– Deficyt budżetowy i podatki oraz ich oddziaływanie na gospodarkę;

– Keynesowska wizja polityki fiskalnej;

– Polityka fiskalna według szkoły neoklasycznej;

– Polityka fiskalna i zagregowana podaż;

• Pieniądz i system bankowy oraz polityka monetarna

– Pieniądz i jego funkcja w gospodarce;

– Podaż pieniądza;

– System bankowy;

– Popyt na pieniądz;

– Polityka monetarna;

• Polska na tle Unii Europejskiej i USA – analiza wskaźników

makroekonomicznych

4

Zalecana literatura

• Podręczniki akademickie

– David Begg, Stanley Fischer, Rudiger Dornbusch - Ekonomia.

Tom 2. Makroekonomia – PWE Warszawa 2003

– Barro Robert J. – Makroekonomia - PWE Warszawa, 1997

– Burda Michael, Wyplosz Charles - Makroekonomia. Podręcznik

europejski. – PWE Warszawa 2000

– Samuelson William F., Marks Stephen G. - Ekonomia

menedżerska - PWE Warszawa, 1998

• Inne źródła

– Bowden E.V., Bowden J.H. - Ekonomia Nauka zdrowego

rozsądku - Fundacja Innowacja, Warszawa 2002

– P. Bożyk - 24 kraje Europy Środkowej i Wschodniej - Szkoła

Główna Handlowa Oficyna Wydawnicza, Warszawa 1999

– J. Gajdar - Anomalie wzrostu gospodarczego - Centrum Analiz

Społeczno-Ekonomicznych, Warszawa 1999

– Rzeczpospolita. Dział: Ekonomia

5

Czym się zajmuje

makroekonomia ?

• Najogólniej rzecz biorąc, makroekonomia zajmuje się regułami

funkcjonowania złożonych systemów gospodarowania, na

które składają się: zbiory przedsiębiorstw, zbiory gospodarstw

domowych, instytucje publiczne.

• Najczęściej omawianym w makroekonomii przykładem takiego

systemu jest państwo i związana z nim gospodarka kraju.

• Kraje i społeczeństwa różnią się między sobą zamożnością.

Makroekonomia stara się wyjaśnić, z czego te różnice

wynikają ( makroekonomia opisowa) i jak te różnice

niwelować w górę ( makroekonomia normatywna).

• Najczęściej kraje i społeczeństwa zwiększają swoją zamożność

wraz upływem czasu, czasami zaś biednieją. Makroekonomia

stara się wyjaśnić mechanizm tych procesów

( makroekonomia opisowa) oraz określić, jak uczynić te

procesy maksymalnie korzystnymi dla społeczeństwa

( makroekonomia normatywna).

6

Schemat ruchu okrężnego w

gospodarce

• Przedsiębiorstwa inwestują i produkują, gospodarstwa

domowe zarabiają, konsumują i oszczędzają, a

państwo pobiera podatki i finansuje działalność

publiczną. Wszyscy zaciągają pożyczki. To złożony

system, w którym każdy z elementów zależy od

pozostałych.

• Krwiobiegiem tego systemu jest obieg pieniądza

między podmiotami gospodarującymi.

• System ten nazywa się często schematem ruchu

okrężnego, ze względu na współzależność jego

elementów oraz jednolite medium transferu wartości:

pieniądz. Nazwa jest o tyle nieścisła, że nie jest to

system zamknięty – ma swoje „boczne” dopływy i

ujścia.

7

Przedsiębiorstwa inwestują i

produkują

• Sektor przedsiębiorstw przetwarza produktywne zasoby na produkty i

usługi.

• Produktywne zasoby to przede wszystkim: kapitał fizyczny oraz

produktywne umiejętności siły roboczej. Są nimi również: kapitał

ludzki, infrastruktura, pozytywne efekty zewnętrzne, dobra publiczne.

• Produkty i usługi mogą być przeznaczone dla innych przedsiębiorstw –

wtedy nazywa się je często dobrami pośrednimi – albo dla

gospodarstw domowych, czyli konsumentów finalnych.

• Każde przedsiębiorstwo wytwarza swoje produkty lub usługi przy

pomocy produktów lub usług kupowanych u innych przedsiębiorstw

oraz przy pomocy pracy kontraktowanej u gospodarstw domowych.

Wartość produkcji sprzedanej przez daną firmę, pomniejszona o

wartość dóbr zakupionych od innych podmiotów ( w tym zakupionej

pracy) nazywa się wartością dodaną.

• Wartość dodana wytworzona przez wszystkie przedsiębiorstwa

położone na terenie danego kraju niezależnie od tego, kto jest ich

właścicielem, daje w efekcie PRODUKT KRAJOWY BRUTTO, czyli PKB.

Jest to podstawowa miara działalności gospodarczej na poziomie

makroekonomicznym.

8

Rozmiary działalności

gospodarczej zmieniają się w

czasie

• Jeżeli przedsiębiorstwa mają do dyspozycji więcej

produktywnych zasobów lub potrafią je wykorzystać w bardziej

produktywny sposób, wtedy wartość dodana wytworzona przez

te przedsiębiorstwa rośnie.

• Kiedy takie zjawisko dotyczy całej gospodarki danego kraju, ma

miejsce wzrost Produktu Krajowego Brutto, czyli wzrost

gospodarczy.

• Kiedy rozmiary działalności gospodarczej, mierzone Produktem

Krajowym Brutto, pozostają na stałym poziomie, mówimy o

stagnacji gospodarczej; kiedy maleją, mamy do czynienia z

recesją.

• Rozmiary działalności gospodarczej prowadzonej przez

społeczeństwo kraju zmienia się szybciej, niż liczebność tego

społeczeństwa. W związku z tym można zaobserwować

stosunkowo szybkie zmiany w czasie wskaźnika PKB na 1

mieszkańca. Wskaźnik ten zwany jest często PKB per capita i

jest uznawany za podstawową miarę poziomu rozwoju

gospodarczego.

9

Zmiany cen w czasie i pomiar

PKB

• Jeżeli chcemy porównać PKB z różnych okresów, dla tego

samego kraju, musimy urealnić PKB poprzez uwzględnienie

wzrostu cen, czyli inflacji.

• PKB z okresu późniejszego trzeba skorygować o tzw.

deflator PKB, czyli wskaźnik wzrostu cen w stosunku do PKB

z okresu wcześniejszego.

• Inflacja jest zjawiskiem złożonym. Z jednej strony ceny

rosną bez przerwy od dziesięcioleci. Dlatego lokata w banku

jest oprocentowana i dlatego mówi się, że pieniądz traci na

wartości w czasie. Trudno nawet sobie wyobrazić świat bez

tej długoterminowej inflacji.

• Z drugiej strony mamy często do czynienia z nagłym

przyspieszeniem tego wzrostu cen, na skutek szybkich

zmian koniunktury ekonomicznej. Inflacja możliwa do

uchwycenia statystycznie jest mieszaniną tych dwóch

zjawisk.

10

Różnice cen i walut w

przestrzeni

• W różnych krajach posługujemy się różną walutą.

• Dla porównania poziomów rozwoju gospodarczego w

różnych krajach, wskaźnik PKB per capita, wyrażony

w walutach krajowych, sprowadzamy do dolara

amerykańskiego. Można to robić dwiema metodami.

– Metodą kursu walutowego: przeliczamy PKB per capita z

różnych krajów na USD przy pomocy kursów walut

krajowych do USD;

– Metodą Parytetu Siły Nabywczej ( ang. Purchasing Power

Parity – PPP): określamy jednolity koszyk dóbr i

sprawdzamy, ile takich koszyków może kupić konsument w

każdym z porównywanych krajów za przypadającą na niego

cząstkę PKB, po cenach praktykowanych w danym kraju.

• Obecnie w badaniach ekonomicznych częściej

stosuje się metodę Parytetu Siły Nabywczej.

11

Przykłady różnic kursu walut krajowych i

Parytetu Siły Nabywczej ( źródło: Penn

Tables)

12

Przykłady różnic w

poziomie i tempie

rozwoju

gospodarczego

( źródło: Penn

Tables)

13

O czym świadczą różnice PKB

per capita między krajami ?

• W 1989 roku PKB per capita, standaryzowany według parytetu siły

nabywczej, w Polsce wynosił 6 120,36 USD PPP, w Argentynie 6 519,51

USD PPP a w Wielkiej Brytanii 15 238,91 USD PPP.

• W dużym uproszczeniu można przyjąć, że poziom życia – rozumiany jako

faktyczny dostęp gospodarstw domowych do różnorakich dóbr i usług – był

w Polsce mniej więcej taki, jak w Argentynie, zaś w Wielkiej Brytanii był

mniej więcej 2,5 razy wyższy.

• Te proporcje wynikały z jednej strony z rozmiarów działalności gospodarczej

w przeliczeniu na 1 mieszkańca w każdym z tych krajów, a z drugiej strony

z różnic cen.

• W kraju, w którym ceny są przeciętnie niższe gospodarstwa domowe mają

lepszy dostęp do dóbr i usług, przy podobnych rozmiarach działalności

gospodarczej, niż w kraju o cenach przeciętnie wyższych.

• Jeżeli w dwóch krajach ceny są względnie wyrównane, wyższy poziom życia

jest tam, gdzie rozmiary działalności gospodarczej na 1 mieszkańca są

większe.

• Poziom rozwoju gospodarczego, rozumiany jako poziom życia gospodarstw

domowych, zależy od dwóch podstawowych czynników:

– Wartości dodanej wytwarzanej przez przedsiębiorstwa, czyli przez zatrudnionych

w nich ludzi;

– Poziomu cen w relacji do zarobków;

14

Kraje różnią się nie tylko

poziomem, ale i tempem rozwoju

gospodarczego

• W 2000 roku PKB per capita, standaryzowany według parytetu siły

nabywczej, wynosił w Polsce 9 661,36 USD PPP, w Argentynie 11 729,08

USD PPP, a w Wielkiej Brytanii 24 252,44 USD PPP.

• Na przestrzeni 11 lat wartość tego wskaźnika wzrosła w Polsce o 58%, w

Argentynie o 80%, w Wielkiej Brytanii o 59%.

• Zróżnicowane tempo rozwoju spowodowane było odmiennym

oddziaływaniem czynników rozwoju gospodarczego.

• Każdy kraj i region mają nieco odmienne uwarunkowania rozwoju

gospodarczego. Zróżnicowanie to jest jednym z głównych obszarów

zainteresowania makroekonomii.

• Trzy analizowane kraje – Polska, Argentyna i Wielka Brytania – różnią się

tempem rozwoju gospodarczego. W Argentynie tempo to układa się w

sekwencję „wzlotów i upadków”, w Polsce jest nieco bardziej stabilne,

natomiast najbardziej wyrównane wydaje się być w Wielkiej Brytanii.

• Najwyraźniej w Argentynie zarówno rozmiary działalności gospodarczej na

1 mieszkańca, jak i ceny zmieniają się bardziej turbulentnie niż w Polsce, a

u nas zmiany te są gwałtowniejsze niż w Wielkiej Brytanii.

• Takie turbulencje procesów rozwojowych nazywa się kryzysami

gospodarczymi. Wiążą się one zarówno z zaburzeniami w funkcjonowaniu

przedsiębiorstw, jak i z nagłymi, skokowymi zmianami cen.

15

Skąd biorą się pokazane wcześniej różnice w

czasie i przestrzeni ? – to jedno z głównych

pytań makroekonomii

• Odpowiedzi na to pytanie szukamy badając relacje

między uczestnikami tzw. schematu ruchu okrężnego.

• Badamy w ten sposób wiele różnych zjawisk

makroekonomicznych. Oto ich przykłady:

– Rozmiary inwestycji przedsiębiorstw i w przedsiębiorstwa.

– Relacje przedsiębiorstw z rynkami zagranicznymi: eksport i

import, bilans wymiany handlowej.

– Rozmiary konsumpcji gospodarstw domowych oraz rozmiary

ich oszczędności.

– Udział państwa w gospodarce, pobierane przez państwo

podatki, jego deficyt budżetowy i wydatki na cele publiczne.

– Rozwój kapitału ludzkiego.

– Rozwój infrastruktury.

– Innowacyjność i postęp techniczny.

– Zmiany cen, czyli inflacja

16

Gospodarstwa domowe

zarabiają, konsumują i

oszczędzają

• Gospodarstwa domowe osiągają dochody z różnych źródeł:

praca na etacie, własna działalność gospodarcza,

inwestycje kapitałowe, świadczenia społeczne.

• Gospodarstwa domowe używają osiąganych dochodów do

sfinansowania bieżącej konsumpcji oraz do gromadzenia

oszczędności.

• Gospodarstwa domowe występują wobec przedsiębiorstw w

potrójnej roli: dawców pracy, dawców kapitału oraz

finalnych nabywców dóbr.

• Decyzje gospodarstw domowych - konsumować czy

oszczędzać, co konsumować, jak oszczędzać – mają istotny

wpływ na rozmiary działalności gospodarczej, a tym samym

na wzrost gospodarczy oraz rozwój gospodarczy.

17

Państwo pobiera podatki i

finansuje działalność publiczną

• Ekonomiczna rola państwa, jako systemu instytucji

publicznych, polega na:

– Zależności między podatkami ściąganymi od przedsiębiorstw i

gospodarstw domowych, a tzw. transferami, czyli kwotami

przekazywanymi przedsiębiorstwom i gospodarstwom

domowym, w różnej formie;

– Gwarantowaniu bezpieczeństwa obrotu;

– Redystrybucji PKB;

– Kompensowaniu niedoskonałości rynku, czyli: efektów

zewnętrznych, konsumpcji dóbr publicznych;

• Państwo może również interweniować na poziomie cen i

rozmiarów produkcji, poprzez: reglamentację, kwoty

produkcyjne, ustalanie cen minimalnych i cen

maksymalnych. Ten aspekt działalności państwa jest jednak

zawsze problematyczny do oceny z ekonomicznego punktu

widzenia, gdyż z reguły jest nieracjonalny wg kryteriów

ekonomicznych.