1

1

Biopsychologia

Biopsychologia

16.1 Wprowadzenie

16.1 Wprowadzenie

– pobudliwość komórek nerwowych

– pobudliwość komórek nerwowych

Połączenia nerwowe: nerw-nerw, nerw-kom.wydzielnicza; nerw-kom.mięśniowa.

Połączenia nerwowe: nerw-nerw, nerw-kom.wydzielnicza; nerw-kom.mięśniowa.

Metody badania: neuroanatomiczne, elektrofizjologiczne, biochemiczne i inne.

Metody badania: neuroanatomiczne, elektrofizjologiczne, biochemiczne i inne.

16.2 Wrodzone i nabyte odruchy

16.2 Wrodzone i nabyte odruchy

Odruch jest jednostką funkcjonalną OUN. Umożliwiającą reakcję organizmu na

Odruch jest jednostką funkcjonalną OUN. Umożliwiającą reakcję organizmu na

bodziec zewnętrzy lub wewn. Istotną cechą odrychy jest przekazywanie serii

bodziec zewnętrzy lub wewn. Istotną cechą odrychy jest przekazywanie serii

pobudzeń w określonej kolejnośći od jednej grupy neuronów do następnej.

pobudzeń w określonej kolejnośći od jednej grupy neuronów do następnej.

Ośrodek nerwowy to zgrupowanie neutonów o podoobnych właściwościach,

Ośrodek nerwowy to zgrupowanie neutonów o podoobnych właściwościach,

wynikających z ich budowy, cech biochemicznych i połączeń anatomicznych.

wynikających z ich budowy, cech biochemicznych i połączeń anatomicznych.

Odruchy wrodzone są realizowane za pośrednictwem struktur nerwowych,

Odruchy wrodzone są realizowane za pośrednictwem struktur nerwowych,

których udział, jak również wzorzec zmian pobudliwości, przekazywane są

których udział, jak również wzorzec zmian pobudliwości, przekazywane są

genetycznie wszystkim osobnikom danego gatunku.

genetycznie wszystkim osobnikom danego gatunku.

Znajomość środowiska to poznanie zależności między poszczególnymi jego

Znajomość środowiska to poznanie zależności między poszczególnymi jego

elementami (skojarzenia i asocjacje). Dotyczą one bliskich sobie w czasie i

elementami (skojarzenia i asocjacje). Dotyczą one bliskich sobie w czasie i

przestrzeni elementów.

przestrzeni elementów.

Warunkowanie jest szczególną formą uczenia się asocjacyjnego, polegającą na

Warunkowanie jest szczególną formą uczenia się asocjacyjnego, polegającą na

poznawaniu zależności między bodźcami o różnym znaczeniu biologicznym oraz

poznawaniu zależności między bodźcami o różnym znaczeniu biologicznym oraz

między określonymi reakcjami organizmu a możliwością uzyskania lub uniknięcia

między określonymi reakcjami organizmu a możliwością uzyskania lub uniknięcia

bodźca. Wytworzone odruchy warunkowe utrwalane są w LTM skąd osobnik może z

bodźca. Wytworzone odruchy warunkowe utrwalane są w LTM skąd osobnik może z

nich czerpać w ciągu życia, ale nie są przekazywane genetycznie.

nich czerpać w ciągu życia, ale nie są przekazywane genetycznie.

Odruchy klasyczne=odruchy pawłowskie.

Odruchy klasyczne=odruchy pawłowskie.

Procesy pobudzenia i hamowania określają charakter wzajemnych oddziaływań

Procesy pobudzenia i hamowania określają charakter wzajemnych oddziaływań

pomiędzy ośrodkami nerwowymi. Morfologicznym podłożem tych oddziaływań są

pomiędzy ośrodkami nerwowymi. Morfologicznym podłożem tych oddziaływań są

synaptyczne połączenia między neuronami.

synaptyczne połączenia między neuronami.

Procesy

Procesy

warunkowania

warunkowania

2

2

Biopsychologia

Biopsychologia

16.2 Warunkowania jako proces synaptyczny

16.2 Warunkowania jako proces synaptyczny

1)

1)

Sumowanie pobudzeń

Sumowanie pobudzeń

Czasowe i przestrzenne sumowanie – Lorente de No. Koncepcja długotrwałego

Czasowe i przestrzenne sumowanie – Lorente de No. Koncepcja długotrwałego

pobudzenia neuronu docelowego zostałą rozwinięta przez dwóch

pobudzenia neuronu docelowego zostałą rozwinięta przez dwóch

uczonych: J. Konorskiego i Donalda O. Hebba.

uczonych: J. Konorskiego i Donalda O. Hebba.

2) Koncepcja Konorskiego

2) Koncepcja Konorskiego

Asocjacje tworzą się w wyyniku zmian w synaptycznych połączeniach między

Asocjacje tworzą się w wyyniku zmian w synaptycznych połączeniach między

neuronami. Analiza wygaszania reakcji orientacyjnej, tj. wrodzonej

neuronami. Analiza wygaszania reakcji orientacyjnej, tj. wrodzonej

reakcji organizmu na nowy bodziec. Jeśli stan układu nerowowego jest

reakcji organizmu na nowy bodziec. Jeśli stan układu nerowowego jest

dobry to może zajść reakcja wygaszania. Polega ona na tym, że przy

dobry to może zajść reakcja wygaszania. Polega ona na tym, że przy

powtarzaniu tego samego bodźca

powtarzaniu tego samego bodźca

reakcja orientacyjna

reakcja orientacyjna

zanika.

zanika.

Dwojakiego rodzaju zmiany były obserwowane: Jedne zanikają w krótkim

Dwojakiego rodzaju zmiany były obserwowane: Jedne zanikają w krótkim

czasie, a inne utrzymują się dłużej (plastyczne zmiany ukł.nerwowego).

czasie, a inne utrzymują się dłużej (plastyczne zmiany ukł.nerwowego).

Wielokrotne powtórzenie danego bodźca powoduje, żę wywołana zmiana

Wielokrotne powtórzenie danego bodźca powoduje, żę wywołana zmiana

plastyczna staje się bardziej trwała, a przerwa powoduje zanik tego

plastyczna staje się bardziej trwała, a przerwa powoduje zanik tego

efektu.

efektu.

Zanikanie odruchów warunkowych jest związane z atrofią połączeń

Zanikanie odruchów warunkowych jest związane z atrofią połączeń

synaptycznych.

synaptycznych.

3) Warunki powstawania zmian plastycznych

3) Warunki powstawania zmian plastycznych

1. Istnienie potencjalnych połączeń pomiędzy neuronami ośrodka

1. Istnienie potencjalnych połączeń pomiędzy neuronami ośrodka

wysyłającego informację o działaniu bodźca a ośodkiem otrzymującym

wysyłającego informację o działaniu bodźca a ośodkiem otrzymującym

tę informację.

tę informację.

Procesy

Procesy

warunkowania

warunkowania

3

3

Biopsychologia

Biopsychologia

16.2 Warunkowania jako proces synaptyczny

16.2 Warunkowania jako proces synaptyczny

2. Jeśli wzrostowi pobudzenia jednego ośrodka towarzyszy to samo w

2. Jeśli wzrostowi pobudzenia jednego ośrodka towarzyszy to samo w

drugim to połączenia potencjalne pomiędzy nimi przekształcają

drugim to połączenia potencjalne pomiędzy nimi przekształcają

się w aktualne połączenia pobudzające.

się w aktualne połączenia pobudzające.

…

…

4) Poglądy Hebba

4) Poglądy Hebba

Rozwinął koncepcję pobudzeń krążących po zamkniętych obwodach

Rozwinął koncepcję pobudzeń krążących po zamkniętych obwodach

neuronalnych. Punktem wyhącia były procesy nerwowe

neuronalnych. Punktem wyhącia były procesy nerwowe

towarzyszące percepcji bodźców. Powtarzające się pobudzenie

towarzyszące percepcji bodźców. Powtarzające się pobudzenie

prowadzi w konsekwencji do utworzenia zespołu neuronów, w

prowadzi w konsekwencji do utworzenia zespołu neuronów, w

którym jeszcze przez pewien czas po zakończeniu działania

którym jeszcze przez pewien czas po zakończeniu działania

bodźca utrzymuje się wywołane przez niego pobudzenie. Ślad

bodźca utrzymuje się wywołane przez niego pobudzenie. Ślad

pamieciowy. Do utrwalenia tych przejściowych stanów niezbędne

pamieciowy. Do utrwalenia tych przejściowych stanów niezbędne

są zmiany morfologiczne.

są zmiany morfologiczne.

Procesy

Procesy

warunkowania

warunkowania

4

4

Biopsychologia

Biopsychologia

16.4 Odmiany odruchów warunkowych

16.4 Odmiany odruchów warunkowych

W klasycznych tworzą się asocjacje między bodźcem pierwotnie

W klasycznych tworzą się asocjacje między bodźcem pierwotnie

obojętnym a specyficznym dla danej reakcji odruchowej.

obojętnym a specyficznym dla danej reakcji odruchowej.

Odruchy warunkowe są trwałe, jęsli jest zachowana zasada

Odruchy warunkowe są trwałe, jęsli jest zachowana zasada

kojarzenia w czasie działania dwóch bodźców. Zbieżność w

kojarzenia w czasie działania dwóch bodźców. Zbieżność w

czasie. Bodziec warunkowy pełni role sygnalizatora.

czasie. Bodziec warunkowy pełni role sygnalizatora.

Odruchy instrumentalne – do modyfikacji ruchowych reakcji zzwierząt

Odruchy instrumentalne – do modyfikacji ruchowych reakcji zzwierząt

niezbędne jest uzależnienie otrzymania bodźca lub też

niezbędne jest uzależnienie otrzymania bodźca lub też

aktywnego powstrzymania się od wykonania określonego ruchu.

aktywnego powstrzymania się od wykonania określonego ruchu.

W reakcjach instrumentalnych reakcja warunkowa jest z reguły

W reakcjach instrumentalnych reakcja warunkowa jest z reguły

odmienna od reakcji wywołanej przez sam bodziec

odmienna od reakcji wywołanej przez sam bodziec

bezwarunkowy. Reakcja zmienia prawdopodobieństwo

bezwarunkowy. Reakcja zmienia prawdopodobieństwo

pojawienia się bodźca o istotnym dla organizmu znaczeniu.

pojawienia się bodźca o istotnym dla organizmu znaczeniu.

16.5. Informacyjna wartość bodźca

16.5. Informacyjna wartość bodźca

Dwa treningi = zbliżania i unikania. Trening reakcji aktywnego

Dwa treningi = zbliżania i unikania. Trening reakcji aktywnego

unikania prowadzi do gwałtownego zmniejszenia się

unikania prowadzi do gwałtownego zmniejszenia się

częstotliwości stosowania awesyjnego bodźca bezwarunkowego.

częstotliwości stosowania awesyjnego bodźca bezwarunkowego.

Osiągany skutek, a nie zasada sryczności bodźców, jest

Osiągany skutek, a nie zasada sryczności bodźców, jest

odpowiedzialn za wytwarzanie reakcji instrumentalnych.

odpowiedzialn za wytwarzanie reakcji instrumentalnych.

(Thorndike).

(Thorndike).

Jeśli jednoczeńsnie działają dwa bodźce o potencjalnie podobnych

Jeśli jednoczeńsnie działają dwa bodźce o potencjalnie podobnych

właściwościach, to jeden z nich, bardziej wyrazisty, zostaje

właściwościach, to jeden z nich, bardziej wyrazisty, zostaje

bodźcem warunkowym, natomist znaczenie drugiego bodźca

bodźcem warunkowym, natomist znaczenie drugiego bodźca

ulega zmniejszeniu. ZACIENIANIE i BLOKOWANIE. Blokowanie

ulega zmniejszeniu. ZACIENIANIE i BLOKOWANIE. Blokowanie

polega na tym, że jak się uwarunkuje jeden bodziec warunkowy,

polega na tym, że jak się uwarunkuje jeden bodziec warunkowy,

a potem próbuje inny do tego dołożyć to to nie działa, bo jest on

a potem próbuje inny do tego dołożyć to to nie działa, bo jest on

blokowany przez ten pierwszy.

blokowany przez ten pierwszy.

Procesy

Procesy

warunkowania

warunkowania

5

5

Biopsychologia

Biopsychologia

16.6 Selekcja i pamięć bodźców

16.6 Selekcja i pamięć bodźców

Bodziec musi wnosić jakąś informację by został uwarunkowany.

Bodziec musi wnosić jakąś informację by został uwarunkowany.

Habituacja- zjawisko stopniowego, stosunkowo którkotrwałego zmniejszania się

Habituacja- zjawisko stopniowego, stosunkowo którkotrwałego zmniejszania się

wrodzonej reakcji organizmu na powtarzający się bodziec.

wrodzonej reakcji organizmu na powtarzający się bodziec.

Wg Kamina działanie nie oczekiwanego lub nie w pełni przewidywalnego bodźca o

Wg Kamina działanie nie oczekiwanego lub nie w pełni przewidywalnego bodźca o

istotnym dla organizmu zabarwieniu powoduje aśladów pamięciowych

istotnym dla organizmu zabarwieniu powoduje aśladów pamięciowych

poprzedzającej go sytuacji bodźcowej. I powstaje asocjacja między śladami

poprzedzającej go sytuacji bodźcowej. I powstaje asocjacja między śladami

pamięciowymi. Asocjacje powstają nie tylko w wyniku zbieżności procesów

pamięciowymi. Asocjacje powstają nie tylko w wyniku zbieżności procesów

nerwowych towarzyszących aktyalnie działającym bodźcom, ale także

nerwowych towarzyszących aktyalnie działającym bodźcom, ale także

pomiędzy wewnętrznymi reprezentacjami bodźców, zakodowanymi w

pomiędzy wewnętrznymi reprezentacjami bodźców, zakodowanymi w

układzie nerwowym i przywoływanymi z pamięci.

układzie nerwowym i przywoływanymi z pamięci.

16.7 Biologiczne predyspozycje warunkowania

16.7 Biologiczne predyspozycje warunkowania

Jeśli ta sama reakcja instrumentalna została wytworzona u danego psa na kilka

Jeśli ta sama reakcja instrumentalna została wytworzona u danego psa na kilka

różnych bodźców, to wytworzenie reakcji na STS (bodziec specyficzny)

różnych bodźców, to wytworzenie reakcji na STS (bodziec specyficzny)

prowadzi do wyraźnego osłabienia reakcji instrumentalnej na inne bodźce.

prowadzi do wyraźnego osłabienia reakcji instrumentalnej na inne bodźce.

Przecięcie włókien bruzdy środkowej znosiło w szczególności właściwości STS.

Przecięcie włókien bruzdy środkowej znosiło w szczególności właściwości STS.

Ta sama reakcja instrumentalna może być wykonywana za pośrednictwem różnych

Ta sama reakcja instrumentalna może być wykonywana za pośrednictwem różnych

mechanizmów wykorzystujących różne wrodzone połączenia między

mechanizmów wykorzystujących różne wrodzone połączenia między

ośrodkami nerwowymi.

ośrodkami nerwowymi.

……

……

..STRUKTURY KTÓRE UCZESTNICZĄ W POSZCZEGÓLNYCH ROdZAJACH

..STRUKTURY KTÓRE UCZESTNICZĄ W POSZCZEGÓLNYCH ROdZAJACH

WARUNKOWANIA!

WARUNKOWANIA!

Przebieg procesu warunkowania w znacznym stopniu zależy od wykorzystania

Przebieg procesu warunkowania w znacznym stopniu zależy od wykorzystania

zakodowanych genetycznie połączeń między ośrodkami nerwowymi.

zakodowanych genetycznie połączeń między ośrodkami nerwowymi.

…

…

Procesy

Procesy

warunkowania

warunkowania

6

6

Biopsychologia

Biopsychologia

16.8 Złożony charakter reakcji warunkowych

16.8 Złożony charakter reakcji warunkowych

W efekcie warunkowania zawsze mamy do czynienia z aktami

W efekcie warunkowania zawsze mamy do czynienia z aktami

behawioralnymi złożonymi z wielu elementów. Uczestniczą w

behawioralnymi złożonymi z wielu elementów. Uczestniczą w

nim różne odmiany odruchów warunnkowych, wrodzone formy

nim różne odmiany odruchów warunnkowych, wrodzone formy

zachowania i zmiany powstałe w wyniku uczenia się

zachowania i zmiany powstałe w wyniku uczenia się

nieasocjacyjnego. Wszystko to razem jest zaprzęgnięte by

nieasocjacyjnego. Wszystko to razem jest zaprzęgnięte by

uzyskać jak najmniejsze koszty energetyczne.

uzyskać jak najmniejsze koszty energetyczne.

…

…

16.9. Wygaszanie i przekształcania reakcji warunkowych

16.9. Wygaszanie i przekształcania reakcji warunkowych

Wygaszanie jest najprostszym przykładem zmiany reakcji

Wygaszanie jest najprostszym przykładem zmiany reakcji

warunkowej. Pamięć o wygaszonej asocjacji przeszkadza w

warunkowej. Pamięć o wygaszonej asocjacji przeszkadza w

utworzeniu nowej na jej miejscu.

utworzeniu nowej na jej miejscu.

…

…

.

.

Procesy

Procesy

warunkowania

warunkowania

7

7

Biopsychologia

Biopsychologia

16.9 Uwagi końcowe

16.9 Uwagi końcowe

Ogromna złożoność procesów warunkowych. Prawie każda struktura

Ogromna złożoność procesów warunkowych. Prawie każda struktura

mózgu może uczestniczyć w zmianach aktywności neuronowej

mózgu może uczestniczyć w zmianach aktywności neuronowej

towarzyszącej warunkowaniu. Nabywanie długotrwałych śladów

towarzyszącej warunkowaniu. Nabywanie długotrwałych śladów

pamięciowych, związanych z uaktywnieniem istniejących lub z

pamięciowych, związanych z uaktywnieniem istniejących lub z

tworzeniem nowych synaps, wymaga syntezy nowych białek, a

tworzeniem nowych synaps, wymaga syntezy nowych białek, a

także syntezy RNA. …

także syntezy RNA. …

16.10 Podsumowanie

16.10 Podsumowanie

Odruch jako mechanizm sekwencyjny przekazywania serii pobudzeń

Odruch jako mechanizm sekwencyjny przekazywania serii pobudzeń

od jednej grupy neuronów do następnej. W trakcie

od jednej grupy neuronów do następnej. W trakcie

przetwarzania informacji zachodzą długotrwałe funkcjonalne i

przetwarzania informacji zachodzą długotrwałe funkcjonalne i

morfologiczne zmiany układu nerwowego świadczące o jego

morfologiczne zmiany układu nerwowego świadczące o jego

plastyczności (uczenie się jest tego przykładem). Odruch

plastyczności (uczenie się jest tego przykładem). Odruch

warunkowy jest złożonym procesem obejmującym zjawiska

warunkowy jest złożonym procesem obejmującym zjawiska

uwagi i selekcji bodźców oraz polegający na stałym

uwagi i selekcji bodźców oraz polegający na stałym

przekształcani się i doskonaleniu struktury całościowego aktu

przekształcani się i doskonaleniu struktury całościowego aktu

behawioralnego w zależności od aktualnych potrzeb organizmu.

behawioralnego w zależności od aktualnych potrzeb organizmu.

Procesy

Procesy

warunkowania

warunkowania

8

8

Biopsychologia

Biopsychologia

Ważny jest stan motywacyjny w instrumentalnym. Trwałe nawyki. Perlisty chichot.

Ważny jest stan motywacyjny w instrumentalnym. Trwałe nawyki. Perlisty chichot.

Żeby coś wygasić (warunkowanie instrumentalne) stosujemy przeciwwarunkowanie.

Żeby coś wygasić (warunkowanie instrumentalne) stosujemy przeciwwarunkowanie.

Np. zrobić tak by palacz lepiej się czuł nie paląc. Jak to już będzie wiedział i go

Np. zrobić tak by palacz lepiej się czuł nie paląc. Jak to już będzie wiedział i go

tak uwarunkują to będzie git. Inny odruch zostaje wytworzony. Powstrzymanie

tak uwarunkują to będzie git. Inny odruch zostaje wytworzony. Powstrzymanie

tego czego się chce daje nagrodę. To jest mechanizm tworzenia się pamięci

tego czego się chce daje nagrodę. To jest mechanizm tworzenia się pamięci

proceduralnej.

proceduralnej.

Jak pojawia się reakcja to pojawia się wzmocnienie awersyjne…

Jak pojawia się reakcja to pojawia się wzmocnienie awersyjne…

\Awersyjne jest bardzo trudno wygasić. Nie można tego oduczyć.

\Awersyjne jest bardzo trudno wygasić. Nie można tego oduczyć.

W reakcji unikania mamy połączenie dwóch rodzajów warunkowania. Klasyczne – trwa

W reakcji unikania mamy połączenie dwóch rodzajów warunkowania. Klasyczne – trwa

przez pewien okres, pierwszą fazę. Bodziec warunkowy i szok -> ucieczka.

przez pewien okres, pierwszą fazę. Bodziec warunkowy i szok -> ucieczka.

Wytwarza klasyczną reakcję warunkową = strachu (emocjonalna). Ten strach

Wytwarza klasyczną reakcję warunkową = strachu (emocjonalna). Ten strach

jest stale motywującym zachowaniem instrumentalnym. Potem zwierze już nie

jest stale motywującym zachowaniem instrumentalnym. Potem zwierze już nie

czeka na szok (bezwarunkowy bodziec) tylko od razu ucieka. I to się nie

czeka na szok (bezwarunkowy bodziec) tylko od razu ucieka. I to się nie

wygasza. Jest to zachowanie instrumentalne. W klasycznym bez bodźca

wygasza. Jest to zachowanie instrumentalne. W klasycznym bez bodźca

bezwarunkowego nie byoby później reakcji na bodziec warunkowy.

bezwarunkowego nie byoby później reakcji na bodziec warunkowy.

Procesy

Procesy

warunkowania

warunkowania