1

POBIERANIE KRWI

PRZYGOTOWANIE MIEJSCA WKŁUCIA

NAKŁUCIE ŻYLNE I POBRANIE KRWI

PROCEDURY DOTYCZĄCE OPIEKI PO POBRANIU

PROCEDURY DOTYCZĄCE POWIKŁAŃ PODCZAS DONACJI

MARIO MUON

SIERPIEŃ/WRZESIEŃ 2009

2

Pobieranie krwi od dawcy
Przygotowanie miejsca wkłucia

Miejsce wkłucia żylnego powinno być tak
przygotowane aby zminimalizować ryzyko
zakażenia bakteryjnego.
Skóra dawcy w miejscu wkłucia powinna być
dokładnie i starannie przygotowana z
zastosowaniem metody która w
maksymalnym stopniu zapewnia sterylność
pojemnika krwi. Krew powinna być pobierana
z zastosowaniem aseptycznych metod w
sterylnym systemie, który może być
zamknięty lub otwarty, ale musi on
zapobiegać zakażeniu.

3

Przygotowanie miejsca wkłucia

Pobieranie krwi jest procedurą inwazyjną.

• Dawca podobnie jak biorca musi być
chroniony przed czynnikami zakaźnymi
poprzez odpowiednie przygotowanie miejsca
wkłucia.
• Przygotowanie powinno zapewnić w sposób
maksymalnie możliwy…
- Aseptyczność procedury.
- Uzyskanie sterylnej jednostki krwi.

4

Przygotowanie miejsca wkłucia

• Każda osoba pobierająca krew musi przestrzegać
wytycznych zawartych w procedurach dotyczących
przygotowania zgięcia łokciowego.

• Celem starannego przygotowania miejsca
wkłucia jest zmniejszenie liczby bakterii na skórze
dawcy w obszarze otaczającym miejsce wkłucia
żylnego, które mogłyby zostać przeniesione z
powierzchni skóry do głębiej położonych tkanek w
chwili gdy osoba pobierająca krew wprowadza igłę
pod skórę.

5

Przygotowanie skóry dawcy do
nakłucia

• Dobre mydło bakteriobójcze z detergentem
przygotowuje skórę do nakłucia i likwiduje większość
zanieczyszczeń bakteryjnych.

Kro

k

Działanie

Uzasadnienie

1

Zastosować opaskę uciskową lub mankiet
uciskowy, określić miejsce wkłucia do żyły i
poluzować opaskę uciskową lub mankiet

2

Przecierać obszar o wymiarze co najmniej 4
cm we wszystkich kierunkach w obrębie
wyznaczonego miejsca wkłucia do żyły
przez co najmniej 30 sekund stosując
wodny roztwór 0,7 % jodoforu (dotyczy
Portugalii). Nadmiar piany można usunąć,
jednak przed przeprowadzeniem kolejnego
etapu ramię nie może być suche.

Usuwanie:
-zanieczyszczeń na
powierzchni, tłuszczu,
bakterii
-ukrytych bakterii
poprzez zastosowanie
tarcia

6

Przygotowanie skóry dawcy do
nakłucia

Kro

k

Działanie

Uzasadnienie

3

Rozpoczynając od wyznaczonego miejsca
wkłucia do żyły i przemieszczając się na
zewnątrz z jednoczesnym wykonywaniem
ruchów okrężnych, nakładać roztwór
„przygotowujący”, pozostawić na 30 sekund,
lub zastosować się do zaleceń producenta.

-Zapewnienie
chirurgicznej sterylności
miejsca wkłucia celem
uniknięcia zakażenia
pobranej od dawcy krwi
-Zapewnia usunięcie
maksymalnej ilości
czynników zakaźnych

4

Zakryć zdezynfekowany obszar suchym
sterylnym gazikiem aż do chwili pobrania. Po
dezynfekcji miejsca wkłucia nie należy go
dotykać.
Nie wolno ponownie dotykać żyły w celu
”wyczucia żyły” po zdezynfekowaniu miejsca
wkłucia

Zapobieganie
zanieczyszczeniu miejsca
wkłucia

5

Jeśli dawca jest wrażliwy na produkty zawierające jodynę (nalewka
jodowa lub PVP) należy wykorzystać inny produkt (np.. Exidine), zalecony
przez lekarza centrum krwiodawstwa.

7

Nakłucie żylne i pobór krwi
Przygotowanie wyposażenia

Krok

Działanie

Uzasadnienie

1

Sprawdzić pojemnik do pobierania
krwi i dreny pod kątem

nieszczelności

zmiany zabarwienia płynu

konserwującego

zanieczyszczenia igły w sposób

przypadkowy (zsunięcie nasadki)

trwałych zagięć drenu

Kontrola pojemnika w tym
czasie pozwala na wysuszenie
skóry po jego przygotowaniu.
Dreny dysponują „pamięcią”:
-mogą wracać do oryginalnego,
zakręconego ustawienia
ustalonego w trakcie
oddziaływania ciepła na dren,
-jeśli na tym etapie nie zostanie
zauważona nieprawidłowa
pozycja może się to przyczynić
do zwolnienia przepływu w
drenie

2

Przygotować pojemnik zgodnie z
zasadami preparatyki oraz
procedurami centrum
krwiodawstwa.

3

Umieścić klem i zamknąć go na
drenie

Zapobiega to przedostaniu się
powietrza do drenu w chwili
gdy jest zdejmowana osłonka z
igły

8

Nakłucie żylne i pobranie krwi

1

Zacisnąć opaskę uciskową lub
mankiet (napompować do 60 mm
Hg) powyżej wybranego miejsca
wkłucia

Nacisk powinien być taki aby
tętno wyczuwane na tętnicy
promieniowej nie zaniknęło.

2

Podać dawcy do ręki przedmiot
dociskania –dawca zaciska razy
palce na podanym przedmiocie

Powiększenie wymiarów żyły

3

Jeśli zastosowano gazik do
przykrycia przygotowanego miejsca
usunąć gazik:
-usunąć go,
-umieścić gazę kierując jej sterylną
część do góry w miejscu łatwo
dostępnym

Jeśli sterylna strona gazy
zostanie położona na nie
sterylnej powierzchni, materiał
nie będzie zapewniał
sterylności.

4

Usunąć osłonkę igły
-jeśli nie ma zacisku na drenie z
igłą wziąć inny, nowy pojemnik,
-jeśli już wykonano wkłucie do żyły
przerwać pobieranie .
-krew pobrana bez zacisku nie
powinna zostać przetoczona
(powietrze w pojemniku)

-Po zdjęciu osłonki igły wkłucie
należy wykonać w ciągu 10
sekund
-Brak zacisku powoduje
przedostanie się powietrza do
pojemnika

Krok

Działanie

Uzasadnienie

9

Nakłucie żylne i pobranie krwi

5

Używając kciuka wolnej ręki (w
drugiej trzymamy igłę)
umieszczonego powyżej wybranego
miejsca:
-naciągnąć skórę
-poinformować dawcę o gotowości
do wykonania wkłucia do żyły

Pozwala to na uniknięcie
zaskoczenia dawcy.

6

-trzymając igłę pod kątem 30 do 45
stopni przebić skórę wykonując
szybkie pchnięcie, ---po przebiciu
skóry zmniejszyć kąt nachylenia do
10-12 stopni i wprowadzić do żyły

Zmniejszenie oporu tkanki
sygnalizuje, że żyła została
nakłuta prawidłowo.

Podczas pobierania przykryć igłę
sterylnym gazikiem

Zanieczyszczenia z powietrza
nie będą osiadały na igle

Zanotować czas pobierania

Na potrzeby czasu preparatyki
składników.

Krok

Działanie

Uzasadnienie

10

Nakłucie żylne i pobranie krwi

7

Zwolnić zacisk aby umożliwić
przepływ krwi.
Jeśli krew nie wypływa można
dłonią w rękawiczce sprawdzić
wkłucie (dotykać powyżej wlotu
igły).
-Nie dotykać miejsca, w którym
znajduje się igła.
-Postępować zgodnie z opisem
sposobu rozwiązywania problemów
znajdującym się w tym rozdziale

Umożliwia wprowadzenie krwi
do drenu dawcy celem
rozpoczęcia pobrania.

8

Poinstruować dawcę, aby rozluźnił
dłoń i ściskał mocno ale powoli
element znajdujący się w jego dłoni
co 5-10 sekund.

Zwiększenie przepływu krwi na
skutek pracy mięśni

9

Zabezpieczyć położenie igły i drenu
wg SOP (przyklejają je do ręki
dawcy plastrem).

Zabezpieczenie
niespodziewanego wysunięcia
igły

10

Poluzować opaskę lub mankiet
zwiększając ciśnienie do 40 mm
Hg.

Opaska powinna zapewnić
dawcy komfort-nie uciskać zbyt
mocno

Krok

Działanie

Uzasadnienie

11

Nakłucie żylne i pobranie krwi

11

Dopilnować zmieszania krwi z
antykoagulantem zgodnie z SOP.

Zapobieganie krzepnięciu

12

Zarejestrować dane z pojemnika i
dane dawcy zgodnie z SOP.

Jeśli coś nie zostało
udokumentowane to znaczy, że
nie miało miejsca

13

Kontrolować czas poboru, po 4
minutach pojemnik powinien być
napełniony do połowy.
-Od czasu do czasu podnosić gazę
sprawdzając czy nie utworzył się
krwiak.
-Utrzymać sterylność obszaru.

14

Przez cały czas pobierania
rozmawiać z dawcą i kontrolować
jego stan.
Nie pozostawiać dawcy bez
nadzoru.

-Dawca powinien czuć się
komfortowo.
-Uniknięcie wielu wypadków.

Krok

Działanie

Uzasadnienie

12

Przerwanie pobierania krwi

• Decyzja o przerwaniu pobierania
podejmowana jest zgodnie z wytycznymi SOP
znajdującymi się w danej jednostce
organizacyjnej służby krwi.

• Wiele instytucji określa wagę jednostek krwi
w celu potwierdzenia kiedy pobranie zostało
zakończone.

13

Przerwanie pobrania

Krok

Działanie

Uzasadnienie

1

Kiedy pobranie krwi zakończy się,
poluzować opaskę uciskową i
poinformować dawcę o zamiarze
usunięcia igły

Poluzowanie opaski jest bardzo
ważne, jeśli tego nie zrobimy
krwawienie z miejsca wkłucia
będzie większe.

2

Zamocować zacisk na drenie, aby
zatrzymać przepływ.

3

Zabrać przedmiot do ściskania z
ręki dawcy.

4

Przytrzymać igłę przy nasadce
usunąć plaster.

5

Naciągnąć skórę, chwycić kołnierz
igły, wysunąć igłę szybkim ruchem i
mocno docisnąć jałowym gazikiem
miejsce wkłucia.

Zapobieganie wystąpieniu bólu
w miejscu wkłucia do żyły.

6

Poinformować dawcę, że ma
przyciskać mocno gazę i trzymać
wyżej ramię zgodnie z procedurami
SOP.

Zapobieganie krwawieniu i
powstaniu krwiaka

14

Przerwanie pobrania

Krok

Działanie

Uzasadnienie

7

Odnotować czas pobierania zgodnie
z SOP jednostki

Dokumentacja na potrzeby
określenia możliwości
zastosowania produktu dla
różnych składników.

8

Po upływie określonego czasu
można próbować opuścić ramię
dawcy. Należy nadal utrzymywać
nacisk w miejscu wkłucia do żyły.

9

Skontrolować miejsce wkłucia do
żyły, ewentualnie kontynuować
nacisk.

10

Nadal przykrywając miejsce
wkłucia do żyły sterylną gazą,
usunąć jodynę z obszaru dookoła
zgodnie SOP.

11

Zastosować opatrunek uciskowy
zgodnie z SOP.

Zapobieganie krwawieniu i
krwiakom.

15

Procedury dotyczące okresu po
pobraniu i opieki nad dawcą

Po pobraniu krwi personel powinien dostarczyć
dawcy wszelkich niezbędnych informacji
(opieka nad dawcą).

• Osoba pobierająca krew jest odpowiedzialna
za określenie, kiedy dawca może opuścić
miejsce pobierania krwi

• Zanim dawca opuści miejsce pobierania krwi,
miejsce wkłucia powinno zostać poddane
kontroli pod kątem krwawienia.

16

Procedury dotyczące okresu po
pobraniu i opieki nad dawcą

• Dawca musi uzyskać odpowiednie informacje
dotyczące czynności do wykonania po pobraniu
krwi oraz wystąpienia potencjalnych reakcji
niepożądanych.

• Osoba pobierająca krew powinna zapewnić
wygodę dawcy oraz pomóc zrozumieć
wszystkie procedury.

• Dawcy należy zaoferować wodę lub inny płyn
po donacji, aby umożliwić szybkie
przywrócenie objętości krwi.

17

Instrukcje dotyczące okresu po pobraniu i
opieki

Krok

Działanie

Uzasadnienie

1.

Instrukcja może zawierać:

Pozostawić plaster samoprzylepny
na 4 godziny

Zapobieganie
zanieczyszczeniom z powietrza

Poinformować dawcę, by więcej pił
płynu przez 24 godziny

Należy uzupełnić pobraną
objętość krwi

Poinformować dawcę, by unikał
danego dnia wysiłku fizycznego

Zapobieganie krwawieniu i
krwiakowi w miejscu wkłucia

Zrezygnować z palenia papierosów
na co najmniej 30 minut po
pobraniu ,nie pić alkoholu do
momentu spożycia posiłku

Możliwość wystąpienia mdłości
i zawrotów głowy

18

Instrukcje dotyczące okresu po pobraniu i
opieki

Krok

Działanie

Uzasadnienie

2

Dawca powinien siedzieć na fotelu,
łóżku, na wprost osoby pobierającej
zgodnie z SOP jednostki.

-Stabilizacja ciśnienia krwi.
-Możliwość obserwacji i reakcji
na wczesne powikłania.

3

W momencie wstawania trzeba
dawcy przytrzymać ramię z
którego była pobierana krew.

Dawca nie powinien obciążać
miejsca wkłucia – grozi to
wystąpieniem krwiaka.

4

Należy obserwować dawcę ,jeśli
dawca czuje się dobrze można go
odprowadzić do miejsca gdzie
będzie mógł się czegoś napić i
jeszcze trochę odpocząć.

5

Dawca powinien być pod
obserwacją personelu medycznego
do czasu opuszczenia jednostki.

Zapobiega to okaleczeniu w
przypadku późnej reakcji
organizmu (omdlenie).

19

Rozwiązywanie problemów podczas
pobierania krwi

Niestety podczas pobierania krwi mogą
wystąpić problemy.

• Po wprowadzeniu igły, może okazać się, że
przepływ krwi jest nieodpowiedni.
- Wymagany jest pełny przepływ aby zapewnić
pełne działanie antykoagulantu.
- W przypadku gdy krew po dłuższym czasie
dociera do antykoagulantu w pojemniku może
dojść do powstania skrzepów w całej jednostce
krwi..

20

Rozwiązywanie problemów podczas
pobierania krwi

• Krwawienie do tkanek otaczających miejsce
wkłucia żylnego może spowodować powstanie
krwiaka skutkujące niepełnym lub
niewystarczającym pobraniem lub bólem w
miejscu wkłucia.

21

Rozwiązywanie problemów podczas
pobierania krwi

Zmniejszony przepływ

Problem

Rozwiązanie

Dreszcze, niepokój lub ból które prowadzą do
zmniejszenia wypływu krwi lub zapadnięcia się
żyły

zapewnić ciepło (okryć)

rozmawiać z dawcą miło, z

humorem, odwracając jego uwagę
od własnych reakcji

jeśli był to ból, starać się wykryć

przyczynę bólu

Dawca poruszył ręką z umieszczoną w niej igłą

Poprawić ustawienie igły

Zdrętwienie ręki na skutek mocnego zaciśnięcia
opaski uciskowej i ściskania przedmiotu

Na chwilę poluzować staże i
poprosić dawcę o rozluźnienie
mięśni

22

Rozwiązywanie problemów podczas
pobierania krwi

Zmniejszony przepływ

Problem

Rozwiązanie

Skos (skośnie przycięty czubek) igły może
znajdować się przy ścianie igły
Igła nie leży prawidłowo w żyle

spróbować odwrócić igłę obracając

wokół własnej osi

zmienić położenia plastra

mocującego

Żyła się zapada wskutek ciśnienia ssącego
wypływającej krwi

Stymulować poszerzenie żyły
poprzez:

częste zwalnianie i zaciskanie

pięści na przedmiocie w dłoni
dawcy,

kontrolowanie zaciśnięcie opaski

pod kątem jego prawidłowości.

23

Rozwiązywanie problemów podczas
pobierania krwi

Brak krwi w drenie

Problem

Rozwiązanie

Problem ze sprzętem:
-Mogło dojść do zagięcia drenu
-Nie zwolniony zacisk na drenie
-Nadmiernie zaciśnięta opaska uciskowa

sprawdzić dren

zwolnić zacisk

Zredukować ciśnienie w mankiecie

do
40 mm Hg lub niższej wartości

Zła pozycja igły
Dawca mógł unieść ramię
Igła nie jest w żyle
Skos igły przy ściance żyły uniemożliwia wpływ
krwi (zasysanie))

zmienić pozycję ramienia dawcy

sprawdzić stabilność igły

skorygować pozycję igły-umieścić

w żyle

obrócić delikatnie igłę wokół

własnej osi

24

Rozwiązywanie problemów podczas
pobierania krwi

Ustawienie igły optymalne (wkłucie)

Kro

k

Procedura

Uzasadnienie

1

Dawca musi mocno zaciskać palce na
przedmiocie

Rozszerzenie żyły

2

Sprawdzić prawidłowe ustawienie i zacisk
opaski

Rozszerzenie żyły

3

Palpacyjnie wyczuć żyłę powyżej miejsca
wkłucia do żyły

Kontrola miejsca wkłucia

4

Naciągnąć skórę

Stabilizacja żyły

5

Obrócić obsadką igły o pół obrotu

Jeśli igła opiera się o
ścianę żyły

6

Wycofać szybko igłę

Jeśli igła przebiła szybę
na wylot

7

Wsunąć sprawnie igłę wzdłuż żyły

Najlepiej jeśli igła
znajdzie się w całości w
żyle

25

Rozwiązywanie problemów podczas
pobierania krwi

Ponowne wkłucie

Problem

Rozwiązanie

Jeżeli nie można uzyskać zadawalającego wkłucia należy
poprosić dawcę o pozwolenie na kolejne wkłucie do innej
żyły

Przed ponownym wkłuciem :
-Należy wykonać procedurę
dezynfekcji miejsca wkłucia
-Należy zastosować nowy
pojemnik do pobierania krwi z
igłą.

26

Rozwiązywanie problemów podczas
pobierania krwi

Krwiak

Problem

Rozwiązanie

Przyczyny:

przebicie „na wylot”

niecałkowite wprowadzenie czubka igły

zbyt mała siła nacisku po usunięciu igły po

pobraniu
Skutki:
Duży krwiak po nakłuciu „na wylot”,
powiększający się krwiak ,mały krwiak bez
wpływu na pobieranie.

W niektórych przypadkach można
kontynuować pobieranie, ale tylko wtedy
jeśli krwiak nie powiększa się i krew
wypływa ze stałą prędkością

Jeśli krwiak się powiększ należy przerwać
pobieranie, bo dalsze pobieranie grozi
bólem i krwiakiem, który będzie się
wchłaniał kilka dni.

Zatrzymać pobieranie krwi oraz

dokładnie wyjaśnić co się stało i dlaczego

przerwano pobieranie

zastosować opatrunek uciskowy w miejscu

wkłucia

powiadomić przełożonego o powikłaniu

(stan nadzwyczajny)

sporządzić protokół wg SOP dla danej

jednostki

wyjaśnić dawcy dalsze postępowanie z

krwiakiem aby się wchłonął bez powikłań

27

Rozwiązywanie problemów podczas
pobierania krwi

Silny ból lub (i) drżenie palców lub dłoni

Problem

Rozwiązanie

Przeszywający lub duży ból
Niewielki ból związany z nakłuciem jest
normalny i zanika po kilku sekundach od
nakłucia. Przedłużony ból może być
spowodowany uszkodzeniem nerwu
podczas nakłucia.

-Jeśli ból jest silny i jego czas przedłużony,
usunąć igłę aby uniknąć dalszych lub
trwałych uszkodzeń.
-Należy udokumentować incydent.

Drętwienie lub mrowienie

Mrowienie może wystąpić po zbyt silnym

lub zbyt długotrwałym zaciśnięciu opaski
Jeśli ramie dawcy leży na twardej płaskiej
powierzchni sztywno może to spowodować
nacisk na nerwy i drętwienie i mrowienie

Sprawdzić czy zaciśnięcie opaski nie jest
nadmierne, poluzować ją –objawy ustąpią
Sprawdzić położenie ręki i odpowiednio ją
poprawić ,sprawdzić wypływ
Jeśli mimo poprawiania objawy nie
ustępują zakończyć pobieranie- usunąć
igłę

28

Rozwiązywanie problemów podczas
pobierania krwi

Pozostałe problemy związane z pobieraniem

Problem

Przyczyny

Rozwiązanie

Silny wypływ krwi obok igły
w momencie wprowadzani
igły do żyły

Wprowadzenie:
Zbyt powolny ruch
wprowadzania igły lub
wprowadzenie igły zbyt
wysoko
Wyposażenie:
Zbyt mocna zaciśnięty
mankiet.

Próbować wsunąć igłę
głębiej wzdłuż żyły
Wprowadzać igłę
energicznym zdecydowanym
ruchem
Poluzować mankiet.

Brak możliwości
wprowadzenia igły do żyły

-Dawca ma zbyt napięte
ramiona.
-Skóra dawcy i znajdująca
się pod nią tkanka mogły
utracić turgor i elastyczność

Poprosić dawcę o
rozluźnienie mięśni
Naciągnąć bardziej skórę w
przypadku zwiotczenia

29

Rozwiązywanie problemów podczas
pobierania krwi

Pozostałe problemy z pobieraniem

Problem

Przyczyny

Rozwiązanie

Wydłużenie krwawienia po
pobraniu krwi , lub sączenie
się krwi z miejsca wkłucia
długo po pobraniu.

Wprowadzono igłę w zrost.

Unikać takich miejsc.

Wprowadzono igłę do żyły
pod tym samym kątem co
przebicie skóry

Skórę przebić pod kątem 30-
45 stopni, potem zmniejszyć
kąt igły do 10-15 stopni i
wprowadzić igłę do żyły

Dawca nie naciska miejsca po
wkłuciu dostatecznie mocno

Ponownie wyjaśnić dawcy w
jaki sposób uciskać miejsce
pobrania –trzema palcami a
kciuk za łokciem, z drugiej
strony ręki, uniesione ramię
powyżej głowy

U dawcy mogą występować
zaburzenia krzepnięcia o
których dawca nie wie, nie
zostały wcześniej wykryte

Jeśli sączenie nadal będzie się
utrzymywać, zwrócić się do
osoby sprawującej nadzór o
pomoc.

30

Pytania?