PSYCHOLOGIA RÓŻNIC

INDYWIDUALNYCH

(2)

TREŚĆ

I.

GENETYKA ZACHOWANIA -

PODSTAWOWE MODELE

BADAŃ. RODZAJE DIAGNOZY

RI

II.

POJĘCIA STYLU, CECHY,

(CZYNNIKA, WYMIARU), TYPU

III.

PIERWSZA TYPOLOGIA

TEMPERAMENTU

HIPOKRATESA-GALENA –

DLACZEGO WARTO O NIEJ

PAMIĘTAĆ?

GENETYKA ZACHOWANIA

- PODSTAWOWE MODELE BADAŃ

A)

BADANIA ZWIERZĄT

metoda chowu wsobnego i selektywnej

hodowli - w obrębie tej samej linii
zwierząt krzyżuje się w kilkudziesięciu
pokoleniach rodzeństwo, by otrzymać czyste
linie osobników o określonej charakterystyce

B) BADANIA LUDZI

1. BADANIA BLIŹNIĄT MONOZGOTYCZNYCH

I DYZYGOTYCZNYCH (MZ i DZ)

wychowywanych razem

Założenia:
•

u MZ – 100%G wspólne, różnice – Ś

•

C (środowisko wspólne) - takie samo u MZ i

DZ

•

dobór rodziców losowy

•

jeśli przewaga G, to r MZ > r DZ gdzie

„r” – współczynnik korelacji badanej

charakterystyki dla MZ i DZ

•

formuła Falconera h

2

= 2(r MZ – r DZ)

2. BADANIA ADOPCYJNE

Założenia:

• korelacja RB i SDB – dominacja czynnika G
• korelacja RA i DA – dominacja czynnika Ś
• korelacja DA i DB – dominacja czynnika Ś

3. STUDIA RODZINNE

porównanie par osób o różnym stopniu

pokrewieństwa

1. OPISOWA

(tylko opis– koncepcja Thomasa

i Chess)

2. WYJAŚNIAJĄCA

(uwzględnia mechanizmy)

– Pawłow, Eysenck, Strelau, Eliasz

• STATYCZNA – pomija zróżnicowanie

wynikające z oddziaływań klas sytuacji,

• DYNAMICZNA – uwzględnia interakcje cech

podmiotu z klasami sytuacji

RODZAJE DIAGNOZY RI

II. POJĘCIA

WYKORZYSTYWANE DO OPISU

RI

STYL – wzgl. stały, typowy sposób przebiegu

czynności lub działania

CECHA –właściwość, predyspozycja,

zgeneralizowana i względnie stała
tendencja do określonych zachowań w różnych
sytuacjach

CZYNNIK – wąsko: efekt analizy czynnikowej,

odpowiednia konfiguracja korelujących ze sobą
cech

WYMIAR – dwubiegunowe kontinuum, na którym

można uporządkować ludzi pod względem
natężenia jakiejś właściwości

KRYTYKA POJĘCIA CECHY

• hipotetyczny konstrukt, fikcja

stworzona przez badaczy, podkreśla
statyczność zach.

• brak przypisywanej cesze

międzysytuacyjnej spójności

OBRONA POJECIA CECHY

•

Spójność czasowa i sytuacyjna jest
funkcją agregacji dokonywanych
pomiarów

•

Istnieją różnice indywidualne w zakresie
spójności międzysytuacyjnej

POJĘCIA – c.d. TYP

Dominująca dyspozycja

psychofizyczna, która przysługuje
grupie, jednak grupy tej nie można
jednoznacznie i wszechstronnie
oddzielić od innych grup (Stern)

RODZAJE TYPOLOGII

A) SZUFLADKOWE – (typologia Hipokratesa –
Galena)
B) BIEGUNOWE (E-I Jung, Eysenck)
C) WYMIAROWE (ilościowe)
- kombinacje wymiarów (N- SE oraz E-I
Eysenck)
D) MODALNE (E – A - I Eysenck )

III. PIERWSZA

TYPOLOGIA

TEMPERAMENTU

Hipokrates „O naturze ludzkiej” – zdrowie /

choroba

Galen „De Temperamentis” - źródło różnic:

proporcja soków w organizmie

4 TYPY PODSTAWOWE:

• SANGWINIK – KREW
• CHOLERYK – ŻÓŁĆ
• MELANCHOLIK – CZARNA ŻÓŁĆ
• FLEGMATYK – FLEGMA

+ TYP ZRÓWNOWAŻONY

TYPOLOGIA

HIPOKRATESA – GALENA

Sangwinik

–

wesoły, pogodny, w

sytuacjach nieprzyjemnych bywa
speszony i smutny. Jego przeżycia są
płytkie, słabe – dominuje u niego
reakcja „słomiany ogień”, szybko
zmienia obiekty zainteresowań.
W stosunkach międzyludzkich –
towarzyski, lubiany ale jednocześnie
niewierny i niezrównoważony, przez co
sprawia innym kłopoty

Choleryk

–

tendencja do

przeżywania niezadowolenia,
podniecania się, gniewu,
skłonność do agresji. Przeżycia
szybkie, silne, trwałe. Nie unika
trudności, wychodzi im
naprzeciw.
W stosunkach z ludźmi akcentuje
swoje „ja”, cechuje go żądza
panowania, niecierpliwy, zawzięty

Flegmatyk

–

uczucia słabe,

powolne, stałe – „zimnokrwisty”,
cechuje go niewzruszony spokój
duszy; z reguły zadowolony z
siebie i świata, trudno go zrazić,
szybko odzyskuje równowagę
afektu.
Bierny, spokojny, duża tolerancja,
nie stawia dużych wymagań, nie
lubi zmian.

Melancholik

– typowy smutny nastrój,

skłonny widzieć tylko cienie życia,
wraca do przeszłości, przyszłość
spostrzega jako zagrażającą. Dominują
przeżycia lęku, troski, zgryzoty.
Przeżycia są głębokie, powstają wolno,
bardzo trwałe
Lubi spokój, nie znosi hałasu, traktuje
życie jako ciężkie zadanie, które trzeba
wykonać z powagą i pełną
odpowiedzialnością. Cierpi na kompleks
niższości, mało towarzyski, skierowany
do wewnątrz. Stały i wierny.

TYPOLOGIA HIPOKRATESA-

GALENA –DLACZEGO WARTO

O NIEJ PAMIĘTAĆ?

1.

TYPOLOGIA DOMINUJĄCA
I ROZWIJANA DO XX WIEKU

2.

PUNKT ODNIESIENIA WIELU
WSPÓŁCZESNYCH KONCEPCJI

3. INSPIRACJA DLA SZUKANIA

ŹRÓDEŁ RÓŻNIC

1. TYPOLOGIA DOMINUJĄCA I

ROZWIJANA DO XX WIEKU

A)KANT (1912) wykorzystał

charakterystykę temperamentów
Galena, opisując je na dwóch
wymiarach: uczucia i właściwości
działania

B) WILHELM WUNDT –
temperament jest dyspozycją
odnoszącą się do emocji
i popędów

2. TYPY HIPOKRATESA-

GALENA – PUNKT

ODNIESIENIA WIELU

WSPÓŁCZESNYCH KONCEPCJI

W WIELU KONCEPCJACH ODWOŁYWANIE

SIĘ DO 4 TYPÓW:

• Pawłow

– 4 typy UN

• Eysenck
• Zawadzki i Strelau

 

I

E,

AK

F

S

N

, RE

St

, WT

M

CH

3. INSPIRACJA DLA

SZUKANIA ŹRÓDEŁ RÓŻNIC

SOKI:

• „CHEMIZM KRWI” - JAKO WSPÓLNA

PRZYCZYNA BUDOWY CIAŁA I
TEMPERAMENTU (KRETSCHMER)

• DZIŚ : UKŁAD HORMONALNY – JEDNO

ZE ŹRÓDEŁ RÓŻNIC

• OGÓLNIEJ –WAŻNYM ŹRÓDŁEM

RÓŻNIC SĄ PROCESY FIZJOLOGICZNE
I BIOCHEMICZNE