Agoniści receptorów alfa-

adrenergicznych

(leki alfa-adrenomimemetyczne)

Maciej Zdunek

Milan Śliwarski

Agoniści receptorów beta-

adrenergicznych

(leki beta-adrenomimemetyczne)

Ogólnie receptory alfa można podzielić na dwa rodzaje alfa-1 i

alfa-2 z czego alfa-1 dzielimy na:1A, 1B, 1D natomiast alfa-2:

2A, 2B,2C i ostatnio wykryto obecność receptora 2D.

Wszystkie typy receptorów alfa są receptorami

metabotropowymi związanymi z białkiem G.

Receptory alfa-1:

-sprzężone z PLC

*wzrost IP3

*wzrost DAG

*wzrost Ca2+

Receptory Alfa-2

*spadek cAMP

*zamknięcie Ca2+

*otwarcie K+

Skutki pobudzenia receptorów alfa-1

-

Skurcz mięśniówki*naczyń

*oskrzeli

*macicy

*zwieracza cewki

*inne

-Rozkurcz mięśniówki gładkiej przewodu pokarmowego

-zwiększenie glikogenolizy w wątrobie

-zwiększone wydzielanie śliny

Skutki pobudzenia receptorów alfa-2

-

Rozkurcz mięśniówki gładkiej naczyń

-Rozkurcz mięśniówki przewodu pokarmowego

-Spadek wydzielania insuliny

-Zmniejszenie wydzielania adrenaliny, noradrenaliny, serotoniny,

dopaminy, substancji P, acetylocholiny( nie do końca wiadomo?)

-Nasilenie agregacji płytek

Leki alfa-adrenomimetyczne do stosowania ogólnego

Norfenyfryna, Midodryna(pro-drug), Okserydyna

-

pochodne noradrenaliny

-podwyższa ciśnienie skurczowe i rozkurczowe poprzez skurcz mięśniówki

naczyń poza tt.więcowymi.

-skurcz naczyń skórnych, nerkowych

-odruchowa bradykardia( n.bledny)

-nieznaczny wpływ na mięśniówkę oskrzeli (słaby agonista beta-2)

Zastosowanie:

-zapaści naczyniowe wstrząsy

-jako dodatek do leków znieczulających miejscowo.

Działania niepożądane:

-kołatania serca

-komorowe zaburzenia rytmu

Zaburzenia w oddawaniu moczu

Przeciwwskazania:

- nadczynność tarczycy

-barwiak chromochłonny

-przerost prostaty

-nadciśnienie

Leki alfa-1 adrenomimetyczne do stosowanie

miejscowego

Fenylefryna, Xylometazolina:

-skurcz błon śluzowych nosa, zatok

Zastosowanie:

-nieswoiste i alergiczne zapalenie błon śluzowych spojówek,

zatok,nosogardzieli

Działanie niepożądane:

-szczególnie u małych dzieci zaburzenia oddychania i stany

śpiączkowe po zbyt dużej dawce.

-u osób nadwrażliwych, z nadczynnością tarczycy.

Leki te są ośrodkowymi agonistami receptora alfa-2/imidazolowego. Pobudzają

postsynaptyczne receptory alfa-2 w jądrze pasma samotnego związanego z

odruchem z baroreceptorów co hamuje bodźce współczulne. Dodatkowo pobudzają

obwodowe receptory presynaptyczne zwrotnie hamując uwalnianie NA.

Klonidyna

-pochodna imidazolinowa

-w mniejszych dawkach działa na receptor 2A obniżając ciśnieni, w większych

działa również na 2B powodując skok ciśnienia.

-zmniejsza ośrodkowe i obwodowe uwalnianie noradrenaliny z zakończeń

nerwowych

-Działanie agonistyczne na receptory alfa-2 wywiera podobny wpływ kliniczny na

układ krążenia jak blokada receptorów beta-adrenergicznych

-zapobiega epizodom nadciśnienia tętniczego po znieczuleniu i operacji, co

zmniejsza ryzyko niedokrwienia serca, przy czym redukcja poziomu endogennych

amin katecholowych nie towarzyszy ujemny efekt inotropowy, tak jak przy

stosowaniu

środków blokujących receptory beta-adrenergiczne

-wykazuje działanie przeciwbólowe.

Leki alfa-2 adrenomimetyczne

Zastosowanie:

-w leczeniu nadciśnienia tętniczego

-leczenie migreny

-w leczeniu zespołu odstawienia w uzależnieniu opiatowym

-podawana w trakcie znieczuleń ogólnych oraz w okresie

pooperacyjnym

-w okresie menopauzy

Działania niepożądane:

-zahamowanie wydzielania śliny

-obrzęki

-senność

-wzrost masy ciała

-gwałtowny wzrost ciśnienia po nagłym odstawieniu

Przeciwwskazania:

-bradykardia

-zaparcia

-depresje

-zaburzenia przewodnictwa

-interakcje z alkoholem, lekami

nasennymi(klonidyna nasila ich

działanie)

Metyldopa:

-pochodna L-DOPY

-działanie na receptory alfa-2 jak w

przypadku klonidyny.

Zastosowanie:

-głównie w leczeniu nadciśnienia u

ciężarnych.

Działania niepożądane

-jak w przypadku Klonidyny

-gorączka

-niedokrwistość

-uszkodzenia wątroby

Przeciwskazania:

-jak Klonidyna

-barwiak chromatochłonny

-niewydolność wątroby

Agoniści receptorów beta-

Agoniści receptorów beta-

adrenergicznych

adrenergicznych

•

Receptory beta możemy podzielić na

Receptory beta możemy podzielić na

•

Beta 1

Beta 1

•

Beta 2

Beta 2

•

Beta 3

Beta 3

•

Są one receptorami metabotropowymi związanymi z

Są one receptorami metabotropowymi związanymi z

białkiem G

białkiem G

•

Stymulacja receptorów beta powoduje-w powiązaniu ze stymulowanym białkiem

Stymulacja receptorów beta powoduje-w powiązaniu ze stymulowanym białkiem

G-

G-

•

aktywację cyklazy adenylanowej i związane z tym zwiększone powstawanie

aktywację cyklazy adenylanowej i związane z tym zwiększone powstawanie

cAMP, który jako przekaźnik wtórny ( second messenger) indukuje następną

cAMP, który jako przekaźnik wtórny ( second messenger) indukuje następną

reakcję.

reakcję.

•

W sercu dochodzi za pośrednictwem receptorów beta 1 poprzez fosforylację

W sercu dochodzi za pośrednictwem receptorów beta 1 poprzez fosforylację

napięciowozależnych kanałów wapniowych, do nasilenia przepływu jonów do

napięciowozależnych kanałów wapniowych, do nasilenia przepływu jonów do

komórki i w ten sposób do podwyższenia stężenia jonów wapnia

komórki i w ten sposób do podwyższenia stężenia jonów wapnia

wewnątrzkomórkowego.

wewnątrzkomórkowego.

•

Poza tym wzrasta przyswajalność Ca przez siateczkę sarkoplazmatyczną i

Poza tym wzrasta przyswajalność Ca przez siateczkę sarkoplazmatyczną i

zmniejsza się odpływ Ca.

zmniejsza się odpływ Ca.

•

W mięśniach gładkich natomiast obniża się stężenie wewnątrzkomórkowych

W mięśniach gładkich natomiast obniża się stężenie wewnątrzkomórkowych

wolnych jonów wapnia. Dzieje się to dzięki receptorom beta 2, poprzez nasilenie

wolnych jonów wapnia. Dzieje się to dzięki receptorom beta 2, poprzez nasilenie

transportu na zewnątrz i magazynowanie w siateczce sarkoplazmatycznej.

transportu na zewnątrz i magazynowanie w siateczce sarkoplazmatycznej.

•

Beta 1

Beta 1

•

Serce

Serce

•

Struktura Wzrost

Struktura Wzrost

•

Węzeł zatokowy Częstość serca

Węzeł zatokowy Częstość serca

•

Mięśnie przedsionków Kurczliwość

Mięśnie przedsionków Kurczliwość

•

Węzeł przedsionkowo-komorowy Szybkość przewodzenia

Węzeł przedsionkowo-komorowy Szybkość przewodzenia

•

Mięsień komór Kurczliwość

Mięsień komór Kurczliwość

•

Przewód pokarmowy

Przewód pokarmowy

•

Gruczoły trawienne aktywacja amylazy

Gruczoły trawienne aktywacja amylazy

•

Nerki i drogi moczowe

Nerki i drogi moczowe

•

Wydzielanie reniny wzmożone

Wydzielanie reniny wzmożone

•

Beta 2

Beta 2

•

Mięśnie szkieletowe Rozkurcz naczyń

Mięśnie szkieletowe Rozkurcz naczyń

•

Naczynia wieńcowe Rozkurcz naczyń

Naczynia wieńcowe Rozkurcz naczyń

•

Drogi żółciowe Zwiotczenie

Drogi żółciowe Zwiotczenie

•

Trzustka Wzrost wydzielania

Trzustka Wzrost wydzielania

endokrynnego insuliny

endokrynnego insuliny

•

Mięśniówka oskrzeli Zwiotczenie

Mięśniówka oskrzeli Zwiotczenie

•

Mięśnie ściany pęcherza Zwiotczenie

Mięśnie ściany pęcherza Zwiotczenie

•

Macica Zwiotczenie

Macica Zwiotczenie

•

Wątroba Nasilenie glikogenolizy,

Wątroba Nasilenie glikogenolizy,

glikoneogenezy

glikoneogenezy

•

Komórki tłuszczowe Nasilenie lipolizy

Komórki tłuszczowe Nasilenie lipolizy

•

Mięśnie szkieletowe Nasilenie glikogenolizy

Mięśnie szkieletowe Nasilenie glikogenolizy

Agoniści rec.alfa i beta

Agoniści rec.alfa i beta

•

Szereg N-podstawionych syntetycznych pochodnych noradrenaliny ma działanie

Szereg N-podstawionych syntetycznych pochodnych noradrenaliny ma działanie

pobudzające receptory zarówno alfa, jak i beta-adrenergiczne.

pobudzające receptory zarówno alfa, jak i beta-adrenergiczne.

•

Lekami z tej grupy są ETILEFRYNA i OKSILOFRYNA

Lekami z tej grupy są ETILEFRYNA i OKSILOFRYNA

•

Po podaniu doustnym powodują one utrzymujące się zwiększenie ciśnienia.

Po podaniu doustnym powodują one utrzymujące się zwiększenie ciśnienia.

•

Podwyższenie ciśnienia krwi jest spowodowane, obok obkurczania naczyń

Podwyższenie ciśnienia krwi jest spowodowane, obok obkurczania naczyń

będącego skutkiem stymulacji receptorów alfa-adrenergicznych, także dodatnim

będącego skutkiem stymulacji receptorów alfa-adrenergicznych, także dodatnim

działaniem inotropowym i chronotropowym na serce w następstwie pobudzenia

działaniem inotropowym i chronotropowym na serce w następstwie pobudzenia

receptorów beta-adrenergicznych.

receptorów beta-adrenergicznych.

•

Przeciwskazania: nadczynność tarczycy, przerost prostaty, barwiak chromochłonny

Przeciwskazania: nadczynność tarczycy, przerost prostaty, barwiak chromochłonny

•

Działania niepożądane: kołotania serca, komorowe zaburzenia rytmu, dolegliwości

Działania niepożądane: kołotania serca, komorowe zaburzenia rytmu, dolegliwości

wieńcowe

wieńcowe

Agoniści receptorów beta-

Agoniści receptorów beta-

adrenergicznych

adrenergicznych

•

Pobudzenie receptorów beta 1-adrenergicznych powoduje zwiększenie

Pobudzenie receptorów beta 1-adrenergicznych powoduje zwiększenie

częstotliwości pracy serca, siły skurczu i szybkości przewodzenia

częstotliwości pracy serca, siły skurczu i szybkości przewodzenia

pobudzenia.

pobudzenia.

•

Stymulacja beta 2-adrenergicznych powoduje zwiotczenie mięśni oskrzeli

Stymulacja beta 2-adrenergicznych powoduje zwiotczenie mięśni oskrzeli

i macicy, a także rozszerzenie naczyń.

i macicy, a także rozszerzenie naczyń.

•

Leki beta-adrenergiczne są wobec tego wskazane:

Leki beta-adrenergiczne są wobec tego wskazane:

•

W bradykardii i zaburzeniach przewodnictwa

W bradykardii i zaburzeniach przewodnictwa

•

Jako leki rozszerzające oskrzela

Jako leki rozszerzające oskrzela

•

Jako leki hamujące skurcze macicy w czasie porodu. Kolejnym

Jako leki hamujące skurcze macicy w czasie porodu. Kolejnym

wskazaniem jest stosowanie miejscowe w przypadku świądu.

wskazaniem jest stosowanie miejscowe w przypadku świądu.

Agoniści receptorów beta-adrenergicznych z

Agoniści receptorów beta-adrenergicznych z

podobnym działaniem na receptory beta 1 i beta

podobnym działaniem na receptory beta 1 i beta

2

2

•

Pierwsze wprowadzone do użytku leki beta-adrenomimetyczne

Pierwsze wprowadzone do użytku leki beta-adrenomimetyczne

pobudzały podobnie silnie receptory zarówno beta1, jaki i beta2

pobudzały podobnie silnie receptory zarówno beta1, jaki i beta2

•

Prototypem takicj substancji jest

Prototypem takicj substancji jest

izoprenalina

izoprenalina

, i jej analogiczny

, i jej analogiczny

preparat,

preparat,

orciprenalina

orciprenalina

•

Działania niepożądane: zaburzenia rytmu serca, napady dławicy

Działania niepożądane: zaburzenia rytmu serca, napady dławicy

piersiowej, nudności, uczucie osłabienia i nadmierne wytwarzanie

piersiowej, nudności, uczucie osłabienia i nadmierne wytwarzanie

potu.

potu.

•

Podobnie jak przy epinefrynie, podawanie ogólne orciprenaliny jest

Podobnie jak przy epinefrynie, podawanie ogólne orciprenaliny jest

przeciwskazane w nadciśnieniu, chorobie wieńcowej, zaburzeniach

przeciwskazane w nadciśnieniu, chorobie wieńcowej, zaburzeniach

rytmu serca, nadczynności tarczycy i podczas znieczulenia

rytmu serca, nadczynności tarczycy i podczas znieczulenia

ogólnego halogenowanymi węglowodorami

ogólnego halogenowanymi węglowodorami

.

.

Agoniści receptorów beta-adrenergicznych z

Agoniści receptorów beta-adrenergicznych z

przeważającą stymulacją receptorów beta2

przeważającą stymulacją receptorów beta2

•

W wyniku zmiany podstawników przy azocie aminowym epinefryny uzyskano leki

W wyniku zmiany podstawników przy azocie aminowym epinefryny uzyskano leki

beta-adrenomimetyczne, które przede wszystkim pobudzają receptory beta-2.

beta-adrenomimetyczne, które przede wszystkim pobudzają receptory beta-2.

•

Leki te służą przede wszystkim do leczenia dychawicy oskrzelowej

Leki te służą przede wszystkim do leczenia dychawicy oskrzelowej

•

Np..

Np..

•

Salbutamol, Fenoterol

Salbutamol, Fenoterol

•

Pirbuterol, Reprotelol

Pirbuterol, Reprotelol

•

Salmeterol, Formotelol

Salmeterol, Formotelol

•

Terbutalina, Klenbuterol

Terbutalina, Klenbuterol

,

,

•

Działania niepożądane i przeciwskazania odpowiadają w większych dawkach

Działania niepożądane i przeciwskazania odpowiadają w większych dawkach

występującym po epinefrynie i izoprenalinie.

występującym po epinefrynie i izoprenalinie.

Leki pośrednio działające

Leki pośrednio działające

adrenomimetycznie

adrenomimetycznie

•

Do pośredniego działania adrenomimetycznego dochodzi wówczas, gdy

Do pośredniego działania adrenomimetycznego dochodzi wówczas, gdy

leki powodujące uwalnianie noradrenaliny z pęcherzyków spichrzowych

leki powodujące uwalnianie noradrenaliny z pęcherzyków spichrzowych

we współczulnych zakończeniach nerwowych i/lub hamują wychwyt

we współczulnych zakończeniach nerwowych i/lub hamują wychwyt

zwrotny noradrenaliny ze szczeliny synaptycznej do aksoplazmy.

zwrotny noradrenaliny ze szczeliny synaptycznej do aksoplazmy.

•

W wyniku podwyższonego st. Noradrenaliny wokół receptorów dochodzi

W wyniku podwyższonego st. Noradrenaliny wokół receptorów dochodzi

do podwyższenia napięcia całego układu współczulnego.

do podwyższenia napięcia całego układu współczulnego.

•

Po następnych dawkach-szczególnie przy dużym dawkowaniu-

Po następnych dawkach-szczególnie przy dużym dawkowaniu-

gwałtownie zmniejsza się działanie większości tych substancji, bowiem

gwałtownie zmniejsza się działanie większości tych substancji, bowiem

niewystarczająco szybko może być tworzona noradrenalina i dlatego

niewystarczająco szybko może być tworzona noradrenalina i dlatego

coraz mniej uwalnianej jest substancji przekaźnikowej.

coraz mniej uwalnianej jest substancji przekaźnikowej.

•

Należą do tej grupy leki:

Należą do tej grupy leki:

•

Amfetamina, Tyramina, Efedryna, Kokaina i Metylosiarczan amezynium

Amfetamina, Tyramina, Efedryna, Kokaina i Metylosiarczan amezynium

•

Efedryna-

Efedryna-

główny składnik Ephedra vulgaris, jest stosowana

główny składnik Ephedra vulgaris, jest stosowana

przede wszystkim w skojarzeniu z innymi substancjami- w

przede wszystkim w skojarzeniu z innymi substancjami- w

zapaleniu oskrzeli, a także w celu miejscowego zwężenia naczyń

zapaleniu oskrzeli, a także w celu miejscowego zwężenia naczyń

(np. w kroplach do nosa). Poza działaniem obwodowym, efedryna

(np. w kroplach do nosa). Poza działaniem obwodowym, efedryna

wykazuje także ośrodkowe działanie pobudzające, przenika

wykazuje także ośrodkowe działanie pobudzające, przenika

bowiem dobrze przez barierę krew-płyn mózgowo-rdzeniowy.

bowiem dobrze przez barierę krew-płyn mózgowo-rdzeniowy.

•

Wobec isniejącego potencjału uzależnienia efedryna powinna być

Wobec isniejącego potencjału uzależnienia efedryna powinna być

podawana ogólnie, jeśli w ogóle, z dużą powściągliwością.

podawana ogólnie, jeśli w ogóle, z dużą powściągliwością.

•

Kokaina

Kokaina

- środek miejscowo znieczulający, uwalnia bardzo małe

- środek miejscowo znieczulający, uwalnia bardzo małe

ilości noradrenaliny, podwyższa jednak stężenie katecholamin

ilości noradrenaliny, podwyższa jednak stężenie katecholamin

wokół receptorów, ponieważ blokuje wychwyt zwrotny

wokół receptorów, ponieważ blokuje wychwyt zwrotny

noradrenaliny przez błonę presynaptyczną.

noradrenaliny przez błonę presynaptyczną.

•

Podając kokainę z norepinefryną zwiększymy jej działanie

Podając kokainę z norepinefryną zwiększymy jej działanie

terapeutyczne

terapeutyczne

.

.