DZIAŁ: REGULACJA

DZIAŁ: REGULACJA

NERWOWO-

NERWOWO-

HORMONALNA

HORMONALNA

TEMAT:

TEMAT:

UKŁAD HORMONALNY

UKŁAD HORMONALNY

Opracowała: Małgorzata Domel

Opracowała: Małgorzata Domel

Gruczoły

Gruczoły

to narządy zbudowane z

to narządy zbudowane z

tkanki nabłonkowej

tkanki nabłonkowej

(gruczołowej) i

(gruczołowej) i

tkanki łącznej

tkanki łącznej

wraz z naczyniami

wraz z naczyniami

krwionośnymi.

krwionośnymi.

Gruczoły produkują określone substancje

Gruczoły produkują określone substancje

(np.: pot, ślinę, hormony, enzymy, łój itp.).

(np.: pot, ślinę, hormony, enzymy, łój itp.).

Wyróżnia się gruczoły:

Wyróżnia się gruczoły:

1)

1)

gruczoły wydzielania zewnętrznego

gruczoły wydzielania zewnętrznego

-

-

wyprowadzające wydzielinę przez przewody na

wyprowadzające wydzielinę przez przewody na

zewnątrz (do światła np. przewodu pokarmowego lub

zewnątrz (do światła np. przewodu pokarmowego lub

na powierzchnię skóry), a zaliczają się do nich:

na powierzchnię skóry), a zaliczają się do nich:

- gruczoły

- gruczoły

potowe

potowe

produkujące …,

produkujące …,

- gruczoły

- gruczoły

łojowe

łojowe

produkujące …,

produkujące …,

- gruczoły

- gruczoły

trawienne

trawienne

np.

np.



wątroba

wątroba

produkująca …,

produkująca …,



trzustka

trzustka

produkująca …,

produkująca …,



ślinianki produkujące ….

ślinianki produkujące ….

2)

2)

gruczoły wydzielania wewnętrznego

gruczoły wydzielania wewnętrznego

tzw. gruczoły

tzw. gruczoły

dokrewne - ich wydzielina wydostaje się do krwi, nie

dokrewne - ich wydzielina wydostaje się do krwi, nie

posiadają przewodów wyprowadzających.

posiadają przewodów wyprowadzających.

3)

3)

gruczoły mieszane

gruczoły mieszane

to takie gruczoły, które mają

to takie gruczoły, które mają

przewody wyprowadzające, ale spełniające również

przewody wyprowadzające, ale spełniające również

funkcję gruczołu dokrewnego, wytwarzającego

funkcję gruczołu dokrewnego, wytwarzającego

hormony np. trzustka, jajniki, jądra.

hormony np. trzustka, jajniki, jądra.

Układem gruczołów wydzielania wewnętrznego (układ dokrewny)

Układem gruczołów wydzielania wewnętrznego (układ dokrewny)

nazywamy wiele różnych parzystych, względnie pojedynczych

nazywamy wiele różnych parzystych, względnie pojedynczych

gruczołów, których wspólną cechą jest wytwarzanie i przekazywanie

gruczołów, których wspólną cechą jest wytwarzanie i przekazywanie

czynnych biologicznie substancji tzw. hormonów wprost do krwi lub limfy.

czynnych biologicznie substancji tzw. hormonów wprost do krwi lub limfy.

Hormony to wytwarzane przez organizm, niezbędne dla procesów

Hormony to wytwarzane przez organizm, niezbędne dla procesów

przemiany materii związki, których zadaniem jest koordynowanie

przemiany materii związki, których zadaniem jest koordynowanie

procesów chemicznych zachodzących w komórkach.

procesów chemicznych zachodzących w komórkach.

Od ich działania zależy jednak równowaga środowiska wewnętrznego

Od ich działania zależy jednak równowaga środowiska wewnętrznego

(homeostaza), co jest warunkiem prawidłowego funkcjonowania

(homeostaza), co jest warunkiem prawidłowego funkcjonowania

wszystkich narządów. Hormony występują w organizmie w bardzo

wszystkich narządów. Hormony występują w organizmie w bardzo

małym stężeniu, ale każde odchylenie od stanu pożądanego zakłóca

małym stężeniu, ale każde odchylenie od stanu pożądanego zakłóca

równowagę i powoduje wystąpienie objawów chorobowych.

równowagę i powoduje wystąpienie objawów chorobowych.

Odpowiednie hormony trafiają pod właściwe adresy dzięki

Odpowiednie hormony trafiają pod właściwe adresy dzięki

"pasującym" do nich receptorom znajdującym się na

"pasującym" do nich receptorom znajdującym się na

powierzchni komórek.

powierzchni komórek.

Ośrodek sterowania produkcją hormonów znajduje się w

Ośrodek sterowania produkcją hormonów znajduje się w

podwzgórzu mózgu

podwzgórzu mózgu

, gdzie "komunikują się" ze sobą system

, gdzie "komunikują się" ze sobą system

nerwowy i system hormonalny. Komunikat o

nerwowy i system hormonalny. Komunikat o

zapotrzebowaniu poszczególnych narządów na

zapotrzebowaniu poszczególnych narządów na

odpowiednie hormony kierowany jest do przysadki

odpowiednie hormony kierowany jest do przysadki

mózgowej, która produkuje hormony sterujące -

mózgowej, która produkuje hormony sterujące -

pobudzające lub hamujące aktywność gruczołów

pobudzające lub hamujące aktywność gruczołów

dokrewnych.

dokrewnych.

Niektóre gruczoły dokrewne mają własne "czujniki" (rodzaj

Niektóre gruczoły dokrewne mają własne "czujniki" (rodzaj

receptorów). Alarmują one, że homeostaza organizmu

receptorów). Alarmują one, że homeostaza organizmu

została zakłócona i należy ją szybko przywrócić.

została zakłócona i należy ją szybko przywrócić.

Pod względem chemicznym hormony

Pod względem chemicznym hormony

stanowią niejednolitą grupę związków,

stanowią niejednolitą grupę związków,

dlatego można je podzielić na:

dlatego można je podzielić na:

- hormony o budowie białkowej

- hormony o budowie białkowej

- hormony steroidowe wywodzące się od cholesterolu

- hormony steroidowe wywodzące się od cholesterolu

- hormony będące pochodnymi aminokwasów.

- hormony będące pochodnymi aminokwasów.

Wydzielane wprost do krwi hormony mogą

Wydzielane wprost do krwi hormony mogą

dzięki temu wywierać swój wpływ na

dzięki temu wywierać swój wpływ na

odległe nieraz narządy.

odległe nieraz narządy.

Do gruczołów dokrewnych

Do gruczołów dokrewnych

zalicza się:

zalicza się:



podwzgórze

podwzgórze



przysadkę mózgową

przysadkę mózgową



gruczoły przytarczyczne

gruczoły przytarczyczne



gruczoł tarczowy,

gruczoł tarczowy,

zwany

zwany

tarczycą

tarczycą



grasicę

grasicę



nadnercza

nadnercza



wyspy trzustkowe

wyspy trzustkowe



gruczoły płciowe –

gruczoły płciowe –

u kobiet jajniki

u kobiet jajniki

u mężczyzn jądra

u mężczyzn jądra

Odkrycie i nadanie

Odkrycie i nadanie

nazwy

nazwy

Pierwszym hormonem

Pierwszym hormonem

wyizolowanym z organizmu i

wyizolowanym z organizmu i

otrzymanym w stanie

otrzymanym w stanie

krystalicznym była

krystalicznym była

adrenalina.

adrenalina.

Uzyskał ją w 1901 japoński

Uzyskał ją w 1901 japoński

naukowiec Jokichi Takamine.

naukowiec Jokichi Takamine.

Duży wkład w badania mieli

Duży wkład w badania mieli

dwaj polscy uczeni N.

dwaj polscy uczeni N.

Cybulski i A. Szymonowicz.

Cybulski i A. Szymonowicz.

Odkrycie to było

Odkrycie to było

przełomowe dla rozwoju

przełomowe dla rozwoju

wiedzy o przyczynach i

wiedzy o przyczynach i

przebiegu chorób

przebiegu chorób

wewnętrznych i pozwoliło na

wewnętrznych i pozwoliło na

ich skuteczne leczenie.

ich skuteczne leczenie.

Nazwa „hormon” pochodzi

Nazwa „hormon” pochodzi

od greckiego słowa:

od greckiego słowa:

hormeo – pobudzam.

hormeo – pobudzam.

Nazwę

Nazwę

hormony

hormony

dla

dla

produktów gruczołów

produktów gruczołów

wydzielania wewnętrznego

wydzielania wewnętrznego

po raz pierwszy zastosował

po raz pierwszy zastosował

angielski fizjolog E.

angielski fizjolog E.

Starling, w 1905 roku.

Starling, w 1905 roku.

Gruczoły dokrewne i ich hormony

Gruczoły dokrewne i ich hormony

Gruczoł dokrewny

Gruczoł dokrewny

Hormon

Hormon

Znaczenie

Znaczenie

hormonu

hormonu

przysadka

przysadka

mózgowa

mózgowa

hormon wzrostu

hormon wzrostu

hormony tropowe

hormony tropowe

zwiększa szybkość

zwiększa szybkość

podziałów komórek

podziałów komórek

wpływa na pracę

wpływa na pracę

innych gruczołów

innych gruczołów

tarczyca

tarczyca

tyroksyna

tyroksyna

reguluje szybkość

reguluje szybkość

różnych procesów

różnych procesów

życiowych

życiowych

przytarczyce

przytarczyce

parathormon

parathormon

reguluje

reguluje

gospodarkę

gospodarkę

wapniowo-

wapniowo-

fosforową

fosforową

szyszynka

szyszynka

tymozyna

tymozyna

wspomaga

wspomaga

odporność

odporność

organizmu

organizmu

nadnercza

nadnercza

kortykosteroidy

kortykosteroidy

adrenalina

adrenalina

reguluje szybkość

reguluje szybkość

różnych procesów

różnych procesów

życiowych

życiowych

Gruczoły dokrewne i ich

Gruczoły dokrewne i ich

hormony

hormony

Gruczoł

Gruczoł

dokrewny

dokrewny

Hormon

Hormon

Znaczenie hormonu

Znaczenie hormonu

trzustka

trzustka

insulina,

insulina,

glukagon

glukagon

regulują poziom

regulują poziom

cukru we krwi

cukru we krwi

jajniki

jajniki

estrogeny

estrogeny

odpowiadają za

odpowiadają za

powstawanie

powstawanie

żeńskich cech

żeńskich cech

płciowych

płciowych

jądra

jądra

testosteron

testosteron

odpowiadają za

odpowiadają za

powstawanie

powstawanie

męskich cech

męskich cech

płciowych

płciowych

Podsumujmy

Podsumujmy

Gruczoły wydzielania wewnętrznego oraz hormony przez

Gruczoły wydzielania wewnętrznego oraz hormony przez

nie wytwarzane odgrywają ważna rolę w ogólnoustrojowej

nie wytwarzane odgrywają ważna rolę w ogólnoustrojowej

regulacji przebiegu procesów przemiany materii i wielu

regulacji przebiegu procesów przemiany materii i wielu

innych procesów życiowych komórek i tkanek.

innych procesów życiowych komórek i tkanek.

Każdy z wytwarzanych hormonów spełnia

Każdy z wytwarzanych hormonów spełnia

charakterystyczne i wyłączne dla niego działanie.

charakterystyczne i wyłączne dla niego działanie.

Wspólnie z

Wspólnie z

układem nerwowym

układem nerwowym

hormony spełniają rolę

hormony spełniają rolę

koordynatora czynności poszczególnych tkanek i narządów

koordynatora czynności poszczególnych tkanek i narządów

oraz przebiegu podstawowych procesów biochemicznych

oraz przebiegu podstawowych procesów biochemicznych

organizmu.

organizmu.

Porównanie układu

Porównanie układu

nerwowego i

nerwowego i

hormonalnego

hormonalnego

Cecha

Cecha

Układ nerwowy

Układ nerwowy

Układ hormonalny

Układ hormonalny

Budowa

Budowa

wszystkie jego

wszystkie jego

elementy łączą

elementy łączą

się ze sobą

się ze sobą

brak połączeń

brak połączeń

między

między

narządami

narządami

Szybkość

Szybkość

przekazywania

przekazywania

informacji

informacji

duża,

duża,

kilkadziesiąt

kilkadziesiąt

metrów na

metrów na

sekundę

sekundę

mała, taka jak

mała, taka jak

prędkość krwi w

prędkość krwi w

naczyniach

naczyniach

Szybkość reakcji

Szybkość reakcji

organizmu

organizmu

reakcja

reakcja

natychmiastowa

natychmiastowa

reakcja zachodzi

reakcja zachodzi

po dłuższym

po dłuższym

czasie

czasie

Sposób

Sposób

przekazywania

przekazywania

informacji

informacji

elektryczny –

elektryczny –

impulsy nerwowe

impulsy nerwowe

chemiczny -

chemiczny -

hormony

hormony

Działanie na

Działanie na

organizm

organizm

krótkotrwałe

krótkotrwałe

długotrwałe

długotrwałe

Gałąź

Gałąź

medycyny

medycyny

zajmująca

się działaniem i

się działaniem i

schorzeniami układu hormonalnego to

schorzeniami układu hormonalnego to

endokrynologia

endokrynologia

A o tym już na kolejnej lekcji

A o tym już na kolejnej lekcji





Zapraszam

Zapraszam