SURDOPEDAGOGI

KA

SURDOPEDAGOGI

KA

jest to dział pedagogiki specjalnej

(rewalidacyjnej) zajmujący się

nauczaniem i wychowaniem jednostek z

wadami słuchu i zaburzeniami mowy

wynikającymi z wad słuchu.

Klasyfikacja

audiometryczna BIAP

Ubytek słuchu w

decybelach

Uszkodzenie słuchu

w stopniu

pow. 20 dB do 40 dB

Lekkim

pow. 40 dB do 70 dB

Umiarkowanym

pow. 70 dB do 90 dB

Znacznym

pow. 90 dB

Głębokim

BIAP- Biuro Inżynierskie Automatyki Przemysłowej

• Niedosłuch-całkowite zniesienie

czynności narządu słuchu (słyszenia))
lub głębokie ich uszkodzenie, które
pomimo korekcji przy pomocy
aparatów wzmacniających
(słuchowych) utrudnia, ogranicza lub
uniemożliwia orientację w otoczeniu i
porozumiewaniu się z osobami
słyszącymi. Głuchota określamy dwa
ostatnie uszkodzenia narządu słuchu
wymienione w klasyfikacji BIAP.

• Głuchota- uszkodzenie słuchu, które

można skorygować przy pomocy
aparatu wzmacniającego
(słuchowego), nie powodujące
większych trudności i ograniczeń w
orientacji w otoczeniu i
porozumiewaniu się z osobami
słyszącymi. Są to osoby z lekkim i
umiarkowanym uszkodzeniem
słuchu.

Etiologia wad słuchu

Obejmuje trzy zasadnicze zespoły

czynników powodujących głuchotę:

•dziedziczną
•wrodzon
ą

•nabyt
ą

Głuchota dziedziczna

• Głuchotę można określić jako dziedziczną,

jeśli występuje również u innych członków

tej samej rodziny. Dzieli się ją na

dominującą i recesywną. Głuchota

dziedziczna dominująca łączy się często z

innymi zaburzeniami. Nie zawsze ujawnia

się od urodzenia, nieraz dopiero po

kilkunastu latach i może być wtedy mylnie

oceniana jako głuchota na tle innych

czynników etiologicznych, występujących

już w trakcie życia dojrzałego. Głuchota

dziedziczna recesywna może pojawić się nie

w każdym pokoleniu.

Głuchota wrodzona

• Przyczyny głuchoty wrodzonej mogą

być różne: choroby matki w czasie
ciąży, zwłaszcza choroby wirusowe,
czynniki toksyczne uszkadzające płód
i działające uszkadzająco na narząd
słuchu, zaburzenia hormonalne,
konflikt serologiczny na tle
niezgodności czynnika Rh matki i
dziecka

Głuchota nabyta

• Głuchota nabyta spowodowana jest

przyczynami działającymi w okresie porodu

i w czasie dalszego rozwoju jednostki. W

czasie porodu słuch dziecka może ulec

uszkodzeniu na skutek urazu powodującego

krwotok i niedotlenienie, a także urazu

związanego z koniecznymi zabiegami przy

utrudnionym porodzie. W okresie

postnatalnym należy wyróżnić przyczyny

powodujące głuchotę w pierwszych 2 - 3

latach i w dalszych latach życia.

• Rozpoznanie głuchoty nabytej we wczesnym

okresie życia dziecka jest niejednokrotnie
trudne. Czynniki chorobowe mogą bowiem
działać nie ostro, a w ciągu dłuższego czasu
wpływać uszkadzająco na organ słuchu. Tak
jest np. w przypadku przewlekłego zapalenia
ucha środkowego. Ponadto osłabiona jest w
tym okresie czujność matki, gdyż
gaworzenie dziecka z uszkodzeniem słuchu
stwarza sugestię, że mowa dziecka rozwija
się normalnie. Gaworzenie pojawia się
zwykle i u dzieci głuchych od urodzenia i
zanika dopiero około 16 miesiąca życia.

• Jedną z najczęstszych przyczyn

głuchoty nabytej w pierwszych latach
życia jest zapalenie opon
mózgowych. W dalszych latach
wzmaga się wpływ chorób zakaźnych
(płonica, odra, gruźlica i inne) i wpływ
urazów (silne urazy akustyczne, urazy
przypadkowe). Zdarza się, ale
rzadziej, że głuchota spowodowana
jest czynnikami psychogennymi, np.
po silnym wstrząsie psychicznym.

Konsekwencje uszkodzenia

słuchu:

Narząd równowagi znajduje się w bliskim

sąsiedztwie narządu słuchu: organ słuchu

w ślimaku, a organ równowagi w

przedsionku i kanałach półkolistych. Stąd z

uszkodzeniem ucha wewnętrznego wiąże

się nie tylko zaburzenie zmysłu słuchu, ale

często także zmysłu równowagi. Wśród

dzieci z wadami słuchu na tle uszkodzeń

ucha wewnętrznego znacznie wyższy jest

procent dzieci z zaburzeniami równowagi,

niż w ogólnej populacji dzieci tego samego

wieku.

Zaburzenia słuchu utrudniają przyswajanie języka

słownego i w konsekwencji powodują ograniczenie

zakresu otrzymywanych informacji oraz

utrudnienie kontaktów społecznych. Stopień i

rodzaj ubytku słuchu i związane z tym

zniekształcenia percepcji są u każdego dziecka

inne. Mowa dziecka rozwija się spontanicznie - jeśli

nie działają inne zaburzenia rozwojowe - u dzieci o

lekkim i umiarkowanym niedosłuchu w granicach

do 45 db (D.R. Frisina 1967), jakiekolwiek

utrudnienie słyszenia powoduje zazwyczaj pewne

zniekształcenie języka. Przy ubytkach w granicy 60

db dziecko ma już znaczne trudności z

rozumieniem języka i prawidłową budową zdań, a

przy ubytkach poważniejszych nie zauważa się już

rozwoju spontanicznego języka.

Defekt słuchu ogranicza lub uniemożliwia

dziecku słyszenie mowy, a nawet recepcję

wszelkich bodźców akustycznych. Odbiór

informacji przekazywanych drogą głosową jest

ograniczony lub niemożliwy, więc czyni

słabszym kontakt ze środowiskiem

społecznym. Na skutek niesłyszenia mowy

dziecko głuche - drogą sprzężenia zwrotnego -

nie ma możliwości kontrolowania własnej

wymowy. Jego głos jest mniej dźwięczny,

często bezbarwny, pozbawiony rytmu,

nieprawidłowo modelowany. Dziecko głuche,

które w szkole w wyniku treningu mowy i

długotrwałych ćwiczeń artykulacyjnych, zdołało

opanować mowę ustną, łatwo ją traci w

późniejszym okresie, jeżeli jej nie traktuje jako

podstawowego środka porozumiewania się.

Metody porozumiewania

się:

• Metoda migowa - porozumiewanie się

przy pomocy umownych znaków

migowych, określających pojęcia

dotyczące czynności, rzeczy, osób itp. Ma

ona charakterystyczną strukturę

gramatyczną, która nie posiada zakończeń

fleksyjnych. Natomiast w

systemie językowo-migowym

, gdzie

stosowane jest porozumiewanie

językiem migowym

, końcówki fleksyjne

uzupełnia się znakami

daktylograficznymi

Daktylografia - mowa palcowa,
wprowadzona do nauczania przez
hiszpańskiego mnicha Pedra de
Ponce w

XVI wieku

. Prawdopodobnie

powstała w klasztorach o surowym
rygorze, które zakazywały
zakonnikom rozmowy. Jest ona oparta
na odpowiednich układach palców
jednej, lub obydwu dłoni. Przestrzega
zasad gramatycznych.

• Fonogesty - system znany w krajach

anglojęzycznych pod nazwą

Cued Speech

(CS), opracowany przez dr Roberta Orin

Cornetta. W krajach, gdzie używa się języka

francuskiego metoda ta jest znana pod

nazwą Langage Parl Complt (LPC). Są to

umowne ruchy jednej dłoni, wykonywane na

wysokości twarzy mówiącego. Ruchom ręki

towarzyszy głośne i wyraźne mówienie.

Osoba słysząca powinna mówić wyraźnie,

aby niesłyszące dziecko mogło zobaczyć

wymawiane słowa (czytać z ust). Dzięki

temu niesłyszące dziecko może nauczyć się

słów i języka. Polska wersja tej metody

została opracowana przez prof. Kazimierę

Krakowiak

• Mowa kombinowana - składa się z mowy

ustnej w formie graficznej lub dźwiękowej,
alfabetu palcowego i języka migowego.

• Metoda totalnej komunikacji -

uwzględnia wszelkie drogi komunikacji
(język migowy, daktylografia i mowa ustna).

• Metoda ustna czyli oralna - opracowana w

XVII wieku. Do jej form zalicza się m.in.:
metodę matczyno-słowną (uczenie się
mowy ustnej oparte na podstawach
fonetyczno-psychologicznych) i audytywno-
werbalną (słuchowo-ustna).

Mowa migowa, mowa znaków, gestów i

mimiki, jest w treści uboższa, gdyż przy

jej pomocy treści abstrakcyjne dają się

wyrazić tylko w ograniczonej mierze.

Dziecko, które posługuje się przede

wszystkim mową migową, ma trudności

z uogólnianiem i myśleniem

abstrakcyjnym. Dlatego też w

nauczaniu dzieci głuchych wyraźnie

preferowana jest mowa ustna, głosowa.

Rewalidacja:

Między rozwojem sprawności w

odczytywaniu mowy z ust i rozwojem

mowy ustnej a postępami w nauce

istnieje wyraźna korelacja. Rozwój

mowy ustnej ma zasadniczy wpływ

na rozwój intelektualny dziecka, więc

działania rewalidacyjne w stosunku

do dziecka głuchego idą przede

wszystkim w kierunku rozwoju i

kształtowania mowy ustnej.

W tym celu należy dziecko otoczyć specyficzną

opieką pedagogiczną jak najwcześniej, gdy już
stwierdzono wadę słuchu i w miarę możliwości
jej przyczynę. U dzieci z głuchotą dziedziczną,
wrodzoną lub okołoporodową opieka ta
powinna być zapewniona w okresie
przedszkolnym tj. około drugiego roku życia.
Im młodsze dziecko, tym większe szanse
ukształtowania kompensacyjnych
mechanizmów recepcyjnych w zakresie
odbioru wrażeń komunikatywnych, a także
ukształtowanie gotowości do posługiwania się
mową ustną i formami językowymi.

Rozwój mowy wspierany jest przez inne formy

porozumiewania wzrokowego, a mianowicie

mową pisaną i palcową. Mowa pisana

często wyprzedza mowę dźwięczną

(szczególnie w przypadku zaniedbań w

zakresie rozwoju mowy ustnej), a z reguły

stosowana jest jako forma porozumiewania się

towarzysząca i wspierająca kształtowanie

mowy dźwiękowej. Dla dalszego rozwoju

dziecka opanowanie sztuki czytania,

rozumienie tekstów drukowanych i sprawne

posługiwanie się pismem ma ogromne

znaczenie. Symbole optyczne, ujmowanie

wzrokowe układów gramatycznych,

fleksyjnych i składniowych, wpływają także na

doskonalenie języka ustnego.

Mowa palcowa również może być

wykorzystywana jako środek pomocniczy w

kształtowaniu mowy ustnej. Mowa palcowa

(tzw. dyktylografia od dyktylos - palec) w

odróżnieniu od mowy migowej, umożliwia

stosowanie form gramatycznych, a więc

porozumiewanie w języku poprawnym.

Mowa palcowa w niektórych szkołach jest

wykorzystywana metodycznie jako środek

porozumiewania się we wstępnym okresie

nauki, gdy jeszcze występują duże trudności

w porozumiewaniu się mową ustną. Mowę

palcową opanowuje dziecko głuche z reguły

łatwiej i szybciej.

Szkolnictwo:

• Szkolnictwo dla dzieci z wadami słuchu obejmuje

przedszkola, szkoły podstawowe i zasadnicze szkoły

zawodowe dla dzieci głuchych oraz szkoły

podstawowe dla dzieci niedosłyszących. Dla dzieci

głuchych z obniżonym poziomem umysłowym istnieją

odrębne szkoły specjalne, a także klasy przy szkołach

dla dzieci głuchych o normalnym rozwoju

intelektualnym. Selekcja dzieci do szkół dla dzieci z

wadami słuchu i mowy oparta jest na dokładnych

badaniach psychologicznych, lekarskich i

audiologicznych. Małe dzieci, u których istnieje

podejrzenie głuchoty lub niedosłuchu, badane są w

audiologicznych i foniatrycznych poradniach

specjalistycznych i tam otrzymują pierwszą opiekę.

• Od 1960 roku przy zakładach dla dzieci

głuchych istnieją komisje selekcyjne. W skład

komisji wchodzą: laryngolog, pediatra,

psycholog i doświadczony surdopedagog.

Zapewnia to dziecku wszechstronne badanie

rozwoju intelektualnego, rozwoju fizycznego i

ogólnego stanu zdrowia, słuchu i stopnia

rozumienia mowy. Ze szkołami dla dzieci

głuchych i niedosłyszących współpracuje

Polski Związek Głuchych. Statutowym

działaniem Związku jest niesienie pomocy i

zapewnienie opieki kulturowej oraz

materialnej inwalidom słuchu na terenie

całego kraju.

Zaopatrzenie ludzi

głuchych i niedosłyszących:

• Duże znaczenie w rozwoju i kształtowaniu

mowy głosowej mają nowoczesne protezy
słuchowe. Aparatura elektroakustyczna
powinna być traktowana jako nieodzowny
środek pomocniczy w rewalidacji głuchych.
Protezy słuchowe wzmacniają bodźce
akustyczne, ułatwiają odbiór wrażeń
słuchowych także wtedy, gdy słuch jest
bardzo osłabiony - tym samym poprawiają
warunki i możliwości rozwoju mowy.

Problemy społeczne:

• Dziecko źle słyszące lub niesłyszące przejawia stany

wzmożonej pobudliwości nerwowej - nerwowość. Wpływa

na to brak równowagi uczuciowej u rodziców, traktowanie

w sposób nierówny, raz z nadmierną czułością

wypływającą z litości, innym razem z wrogą niechęcią.

Dziecko odczuwa niepewność swojej sytuacji, co łączy się

z brakiem poczucia bezpieczeństwa.

• Drugą zasadniczą przyczyną tzw. nerwowości u małego

dziecka niesłyszącego są trudności w porozumiewaniu

się z otoczeniem. U starszych dzieci wytwarza się często

poczucie mniejszej wartości, odczuwają bowiem, że ich

sytuacja jest inna niż dzieci słyszących. Na tym tle często

kształtuje się postawa nieufności wobec otoczenia i

grawitowanie do dzieci z upośledzeniem słuchu, z którym

dziecko ma łatwiejszy kontakt i prostsze możliwości

porozumiewania.

Ludzie głusi w pracy:

Dorośli głusi są przeważnie cenieni w

pracy zawodowej. Są skupieni, a zręczność

i sprawność wyróżnia ich często wśród

innych pracowników. Wyostrzona

spostrzegawczość optyczna i większa

wrażliwość na doznania dotykowe czynią

ich szczególnie podatnymi do pracy na

określonych stanowiskach i w niektórych

zawodach. Z dużą przyjemnością

uprawiają sport i turystykę, która daje im

nowe, żywe optycznie doznania.

DZIĘKUJEMY