Profilaktyka zaburzeń zdrowia

i rozwoju dzieci i młodzieży

Pielęgniarstwo
pediatryczne

Profilaktyka zdrowotna I faza

Dotyczy ludzi zdrowych, całej populacji lub co

najmniej znacznej jej części.

Składa się z dwóch typów działań:



swoiste – zapobieganie konkretnej chorobie, np.

zakaźnej – szczepienia ochronne, próchnicy

zębów – uzupełnianie fluoru, krzywicy –

podawanie witaminy D,;



nieswoiste – zapobieganie wielu zaburzeniom i

chorobom, np. przez prowadzenie zdrowego stylu

życia, eliminowanie zagrożeń w środowisku

fizycznym i społecznym, stwarzanie dziecku

warunków do prawidłowego rozwoju (np.

karmienie piersią, miłość, akceptacja.

Profilaktyka zdrowotna II faza

Dotyczy osób ze zwiększonym ryzykiem występowania

niektórych chorób i zaburzeń.

Celem profilaktyki II fazy jest:



identyfikacja grup ryzyka,



wczesne wykrycie u ich członków objawów

chorobowych,



podjęcie postępowania kompensacyjnego,

korekcyjnego lub leczniczego w celu zahamowania

rozwoju choroby lub zmniejszenia negatywnych jej

skutków.

W Polsce obowiązuje:



program testów przesiewowych i powszechnych

profilaktycznych badań lekarskich dzieci i młodzieży,

Profilaktyka zdrowotna III

faza

Dotyczy ludzi przewlekle chorych lub niepełnosprawnych.
Celem profilaktyki III fazy jest zapobieganie dalszym,

niepomyślnym skutkom chorób, w tym:



pomoc w radzeniu sobie z chorobą i zaakceptowanie

swego stanu;



pomoc w utrzymaniu dobrej kondycji fizycznej i

samopoczucia, rozwijaniu funkcji kompensacyjnych

niepełnosprawność, wyrabianie umiejętności

samooceny swego zdrowia i kondycji, rozwijanie

zainteresowań i uzdolnień ułatwiających wybór zawodu

i zwiększających szansę niezależnego i twórczego życia;



przeciwdziałanie izolacji społecznej prowadzącej do

wtórnego kalectwa społecznego;



przywrócenie (rehabilitacja ruchowa) lub zastąpienie

(proteza) uszkodzonych funkcji.

DIAGNOSTYKA

AUKSOLOGICZNA

METODY OCENY ROZWOJU FIZYCZNEGO



tabele norm, czyli biologiczne układy

odniesienia,



siatki centylowe,



wskaźniki proporcji np. BMI i inne,



morfogramy,



ocena wieku biologicznego (rozwojowego),



wskaźniki oceny składu ciała,



biochemiczne wskaźniki rozwoju.

METODY OCENY ROZWOJU

FIZYCZNEGO DZIECKA

TABELE NORM



W tabelach norm podawane są średnie wartości danej cechy i jej

zakres zmienności w odniesieniu do wieku i płci.

SIATKI CENTYLOWE



Zaletą tej metody jest możliwość graficznego przedstawienia pozycji

badanej cechy i odniesienia jej do normy.



Przez nanoszenie na siatce kolejno uzyskiwanych wartości pomiarów,

wykreślić można krzywą, odzwierciedlającą indywidualne tempo

wzrastania.

WSKAŹNIKI PROPORCJI



Wyrażają one stosunek dwóch lub więcej cech morfologicznych

względem siebie.



Mają one na celu ocenę kształtowania proporcji ciała, czyli procesów

różnicowania.



wskaźnik proporcji masy ciała do wysokości ciała,

PROFILE ROZWOJU. MORFOGRAMY



Morfogram wykreślony na podstawie kilku cech morfologicznych

pozwala na ocenę proporcji między odcinkami ciała.

METODY OCENY ROZWOJU

FIZYCZNEGO DZIECKA

WIEK BIOLOGICZNY (ROZWOJOWY)



Wiek biologiczny jest to rzeczywiste zaawansowanie w rozwoju kilku

cech (wyrażone w latach), na podstawie których przeprowadza się

ocenę auksologiczną.

W diagnostyce wykorzystuje się:



Wiek morfologiczny określa się, porównując uzyskany pomiar

wysokości i masy ciała ze zbliżoną wartością z tabel norm i odczytując

odpowiadający im wiek.



Wiek zębowy określa się u małych dzieci na podstawie wyrzynania się

zębów mlecznych i stałych.



Wiek cech płciowych można ocenić na podstawie stopnia

zaawansowania rozwoju cech płciowych i jego odniesienia do wieku

metrykalnego.

W ocenie rozwoju cech płciowych wykorzystuje się skalę Tannera.



Wiek kostny jest miernikiem ogólnego poziomu i prognozy rozwoju

dziecka.

W ocenie wieku kostnego najpopularniejsza jest metoda atlasowa.

TESTY PRZESIEWOWE



TESTY PRZESIEWOWE obowiązujące w Polsce służą

do wykrywania:



WRODZONEJ NIEDOCZYNNOŚCI TARCZYCY



FENYLOKETONURII



WRODZONEJ DYSPLAZJI STAWÓW BIODROWYCH



NIEZSTĄPIONEGO JĄDRA



ZABURZEŃ W ROZWOJU SOMATYCZNYM



ZABURZEŃ WIDZENIA



WAD SŁUCHU



PODWYŻSZONEGO CIŚNIENIA TĘTNICZEGO KRWI

TEST PRZESIEWOWY DO

WYKRYWANIA WRODZONEJ

NIEDOCZYNNOŚCI TARCZYCY

Cel testu – identyfikacja noworodków podejrzanych o

wrodzoną niedoczynność tarczycy.

Wiek badanych 3-7 dni życia, optymalnie 5 dzień życia.
Rodzaj testu – oznaczenie ilościowe stężenia TSH w

wysuszonej kropli krwi. Wskaźnikiem niedoczynności

tarczycy jest zwiększone stężenie TSH we krwi. Testy

wykonują specjalistyczne laboratoria przesiewowe.

Interpretacja wyniku testu

Diagnostyka potwierdzająca obejmuje oznaczenie

tyroksyny oraz TSH w poradni endokrynologicznej.



W przypadku potwierdzenia podejrzenia wrodzonej

niedoczynności tarczycy bezzwłocznie włączane jest

leczenie L-tyroksyną.

TEST PRZESIEWOWY DO

WYKRYWANIA FENYLOKETONURII

Cel testu – identyfikacja noworodków podejrzanych

o fenyloketonurię.

Wiek badanych 3-7 dni życia, optymalnie 5 dzień

życia.

Rodzaj testu – oznaczenie ilościowe fenyloalaniny w

wysuszonej kropli krwi.

Interpretacja wyniku testu



Diagnostyka potwierdzająca prowadzona jest w

poradni wad metabolicznych.



W przypadku potwierdzenia fenyloketonurii

leczenie musi być rozpoczęte w pierwszych 4

tygodniach życia.

TEST PRZESIEWOWY DO

WYKRYWANIA WRODZONEJ DYSPLAZJI
STAWÓW BIODROWYCH

Cel testu – identyfikacja noworodków, niemowląt i

dzieci w wieku poniemowlęcym podejrzanych o

wrodzoną dysplazję stawów biodrowych.

Wiek badanych – badanie stawów biodrowych należy

przeprowadzać wielokrotnie w okresie

noworodkowym, a następnie powtarzać 4-6 razy w

pierwszych 6 miesiącach życia, stosując różne

metody badania. W wieku poniemowlęcym

(około18 m.ż.) należy ocenić prawidłowość chodu i

długość kończyn dolnych.

Interpretacja wyników W przypadku uzyskania

dodatniego wyniku badania, dziecko należy
skierować do poradni ortopedycznej

TEST PRZESIEWOWY DO

WYKRYWANIA ZABURZEŃ W

ROZWOJU SOMATYCZNYM

Cel testu – identyfikacja dzieci i młodzieży z niedoborem

długości/wysokości ciała oraz z nadmiarem lub niedoborem

masy ciała.

Wiek badanych – pomiary wykonuje się wielokrotnie:

–

noworodek,

–

niemowlę – 3,4,5,6,9 i 12 m.ż

–

dziecko w 2, 4, 6 r.ż.

–

dziecko w 10 i 12 r.ż – III i V kl. szkoły podstawowej

–

dziecko w 13 r.ż. – I kl. gimnazjum

–

dziecko w 16 r.ż. – I kl. szkoły ponadgimnazjalnej

–

dziecko w ostatniej klasie szkoły ponadgimnazjalnej

Interpretacja wyników testu



Wyniki pomiarów ciała dziecka porównuje się z

odpowiednimi dla wieku i płci wskaźnikami (normami),

opracowanymi dla populacji, z której pochodzi dziecko.



Najczęściej stosuje się do tego celu siatki centylowe.

TEST PRZESIEWOWY DO

WYKRYWANIA PODWYŻSZONEGO

CIŚNIENIA TĘTNICZEGO KRWI

Cele testu



identyfikacja dzieci i młodzieży z podwyższonym ciśnieniem

tętniczym krwi,



uświadamianie dzieciom i młodzieży znaczenia i potrzeby

systematycznego dokonywania pomiarów ciśnienia tętniczego we

wszystkich okresach życia.

Wiek badanych



dzieci w wieku 10 lat – III kl. szkoły podstawowej,



dzieci w wieku 13 lat – I kl. gimnazjum



dzieci w wieku 16 lat – I kl. szkoły ponadgimnazjalnej



uczniowie ostatniej klasy szkoły ponadgimnazjalnej



Wskazane są pomiary ciśnienia tętniczego krwi w czasie badania

profilaktycznego dziecka, począwszy od 2 roku życia.

Interpretacja wyników testu



Normy : prawidłowe ciśnienie skurczowe i rozkurczowe

odpowiada 90 i 95 centylowi według płci, wieku i wysokości ciała.

TESTY PRZESIEWOWE DO

WYKRYWANIA ZABURZEŃ

WIDZENIA



BADANIE NARZĄDU WZROKU U
NOWORODKÓW I NIEMOWLĄT



TEST PRZESIEWOWY DO
WYKRYWANIA NIEPRAWIDŁOWEJ
OSTROŚCI WZROKU



TEST PRZESIEWOWY DO
WYKRYWANIA ZABURZEŃ
WIDZENIA BARW

TEST PRZESIEWOWY DO

WYKRYWANIA NIEPRAWIDŁOWEJ

OSTROŚCI WZROKU

Cel testu – identyfikacja dzieci z osłabioną ostrością wzroku oraz różnicą w

ostrości wzroku obu oczu.

Wiek badanych :



dziecko w wieku 4, 6 lat,



dziecko w I, III, V kl. szkoły podstawowej,



dziecko w I i III kl. gimnazjum



dziecko w I i ostatniej kl. szkoły ponadgimnazjalnej

Rodzaj testu – badanie ostrości wzroku do dali za pomocą tablic

dostosowanych do wieku dziecka:



tablice z optotypami w postaci figur geometrycznych – dzieci w wieku 4

lat,



tablice z optotypami w postaci litery E – dzieci w wieku 6 lat,



tablice z optotypami w postaci cyfr – dzieci w wieku powyżej 7 lat.

Interpretacja wyników



W przypadku uzyskania dodatniego wyniku dziecko należy skierować do

lekarza okulisty.

TEST PRZESIEWOWY DO

WYKRYWANIA ZABURZEŃ

WIDZENIA BARW

Cel testu – identyfikacja dzieci z zaburzeniami

widzenia barw.

Wiek badanych – III klasa szkoły podstawowej.
Rodzaj testu – badanie widzenia barw za

pomocą tablic pseudoizochromatycznych.

Interpretacja wyniku testu – dodatni wynik testu

uzyskuje się, jeżeli dziecko nie odczytało lub
nieprawidłowo odczytało nawet jedną tablicę
(poza tablicą nr 7)

TESTY PRZESIEWOWE DO

WYKRYWANIA WAD SŁUCHU

Orientacyjne badania słuchu noworodków, niemowląt i dzieci w wieku 2 lat.
Cel testu – wykrywanie wad słuchu.
Wiek badanych



noworodek w 2 – 3 dobie życia,



niemowlę w 6, 9 i 12 m. ż. i dziecko w 24 m. ż.

Rodzaj testu – bada się reakcje dziecka na sygnały akustyczne.
Interpretacja wyników testu



Uszkodzenie słuchu podejrzewa się, gdy dziecko nie reaguje na bodźce akustyczne.

W przypadku uzyskania dodatniego wyniku dziecko należy skierować do badania

laryngologicznego i audiologicznego.

Orientacyjne badania słuchu dzieci przedszkolnych i szkolnych.
Cel testu – identyfikacja dzieci i młodzieży podejrzanej o uszkodzenie słuchu.
Wiek badanych – 4, 6 lat i 13 lat
Rodzaj testu: badanie szeptem - pokaż co słyszysz (dzieci 4 lata),

powtórz co słyszysz (dzieci 6 i 13 lat )

Interpretacja wyników testu



Dodatni wynik testu przesiewowego uzyskuje się gdy dziecko:



nie pokazuje prawidłowo obrazków, zabawek lub części ciała,



nie powtarza prawidłowo słów.



Dziecko należy skierować dolaryngologa

TESTY PRZESIEWOWE DO

WYKRYWANIA ZABURZEŃ

NARZĄDU RUCHU



TEST RZESIEWOWY DO WYKRYWANIA

BOCZNEGO SKRZYWIENIA KRĘGOSŁUPA



TEST PRZESIEWOWY DO WYKRYWANIA

NADMIERNEJ KIFOZY PIERSIOWEJ



TEST PRZESIEWOWY DO WYKRYWANIA

ZNIEKSZTAŁCEŃ STATYCZNYCH

KOŃCZYN DOLNYCH

TEST PRZESIEWOWY DO

WYKRYWANIA BOCZNEGO

SKRZYWIENIA KRĘGOSŁUPA

Cel testu – identyfikacja dzieci podejrzanych o boczne skrzywienie

kręgosłupa.

Rodzaj badania- test składa się z dwóch części:



badanie symetrii osi długiej kręgosłupa w płaszczyźnie

czołowej,



badanie symetrii klatki piersiowej i okolicy lędźwiowej podczas

skłonu.

Wiek badanych, klasa



dziecko w wieku 6 lat,



dziecko w wieku 7, 10 i 12 lat – I, III i V kl. szkoły podstawowej,



dziecko w wieku 13 lat – I kl. gimnazjum,



dziecko w wieku 16 lat – I kl. szkoły ponadgimnazjalnej.

Interpretacja wyników testu



Za dodatni wynik testu przesiewowego (boczne skrzywienie

kręgosłupa) przyjmuje się stwierdzenie co najmniej jednego z

niżej wymienionych objawów

TEST PRZESIEWOWY DO

WYKRYWANIA NADMIERNEJ

KIFOZY PIERSIOWEJ

Cel testu – identyfikacja dzieci z nadmiernie

pogłębioną kifozą piersiową.

Rodzaj badania - badanie wielkości kifozy piersiowej

za pomocą pionu.

Wiek badanych, klasa



dziecko w wieku 13 lat – I kl. gimnazjum,



dziecko w wieku 16 lat – I kl. szkoły

ponadgimnazjalnej

Interpretacja wyników testu



Dodatni wynik testu: pion spuszczony ze środka

zewnętrznej guzowatości kości potylicznej przylega

do kifozy piersiowej lub się na niej zgina.

TEST PRZESIEWOWY DO

WYKRYWANIA ZNIEKSZTAŁCEŃ

STATYCZNYCH KOŃCZYN

DOLNYCH

Cel testu – identyfikacja dzieci z koślawością kolan

oraz stopami płasko-koślawymi.

Rodzaj testu – składa się z dwóch części:



mierzenie odległości między kostkami

przyśrodkowymi kończyn dolnych,



badanie ustawienia osi długiej podudzia i pięty za

pomocą pionu.

Wiek badanych – dziecko w wieku 6 lat.
Interpretacja wyników testu: Postępowanie w

przypadku dodatniego wyniku testu –

poinformować dziecko rodziców z zaleceniem

zgłoszenia się do lekarza rodzinnego.