1

1

I. Podstawy

I. Podstawy

epidemiologii.

epidemiologii.

Krystyna Radecka,

Krystyna Radecka,

dr nauk medycznych.

dr nauk medycznych.

2

2

Zagadnienia:

Zagadnienia:



I. Podstawowe pojęcia

I. Podstawowe pojęcia

i definicje.

i definicje.



II. Zapobieganie

II. Zapobieganie

chorobom.

chorobom.



III. Proces epidemiczny.

III. Proces epidemiczny.

3

3

I. Podstawowe

I. Podstawowe

pojęcia

pojęcia

i definicje.

i definicje.

1)

1)

Ewolucja epidemiologii.

Ewolucja epidemiologii.

2)

2)

Współczesne podejście

Współczesne podejście

epidemiologiczne.

epidemiologiczne.

3)

3)

Czynniki gospodarza.

Czynniki gospodarza.

4)

4)

Środowisko i swoiste

Środowisko i swoiste

czynniki etiologiczne.

czynniki etiologiczne.

5)

5)

Współdziałanie czynników.

Współdziałanie czynników.

4

4

1.Ewolucja

1.Ewolucja

epidemiologii

epidemiologii

.

.

1)

1)

zadaniem medycyny

zadaniem medycyny

zapobiegawczej jest:

zapobiegawczej jest:

- dbałość o zdrowie

- dbałość o zdrowie

społeczeństwa,

społeczeństwa,

- zapobieganie chorobom,

- zapobieganie chorobom,

- przedłużanie aktywnego życia

- przedłużanie aktywnego życia

jednostek,

jednostek,

2)

2)

medycyna zapobiegawcza stanowi:

medycyna zapobiegawcza stanowi:

- integralną część medycyny

- integralną część medycyny

praktycznej,

praktycznej,

- usług medycznych świadczonych

- usług medycznych świadczonych

pacjentom przez lekarzy

pacjentom przez lekarzy

praktyków,

praktyków,

5

5

C D.

C D.

3)

3)

epidemiologia

epidemiologia

dostarcza

dostarcza

medycynie zapobiegawczej:

medycynie zapobiegawczej:

- usystematyzowane opisy

- usystematyzowane opisy

historii chorób populacji,

historii chorób populacji,

-

-

metodologię

metodologię

służącą

służącą

uzupełnianiu stanu wiedzy

uzupełnianiu stanu wiedzy

medycznej o etiologii

medycznej o etiologii

schorzeń,

schorzeń,

6

6

C D.

C D.



epidemiologia

epidemiologia

wywodzi się od

wywodzi się od

trzech greckich słów:

trzech greckich słów:

-

-

EPI

EPI

- znaczy „na", „nad",

- znaczy „na", „nad",

-

-

DEMOS

DEMOS

- „ludność",

- „ludność",

-

-

LOGOS

LOGOS

- „nauka„,

- „nauka„,

jest nauką,

jest nauką,

która zajmuje się

która zajmuje się

badaniem czynników

badaniem czynników

wywierających wpływ na

wywierających wpływ na

stan

stan

ludności i jej zdrowie

ludności i jej zdrowie

.

.

7

7

Inne definicje:

Inne definicje:



według K.F. Maxcy'ego,

według K.F. Maxcy'ego,

współczesna epidemiologia:

współczesna epidemiologia:



zajmuje się

zajmuje się

badaniem wpływu

badaniem wpływu

różnych czynników i warunków

różnych czynników i warunków

środowiskowych

środowiskowych

na częstość

na częstość

i rozprzestrzenianie się chorób

i rozprzestrzenianie się chorób

zakaźnych i niezakaźnych,

zakaźnych i niezakaźnych,



bada stany

bada stany

fizjologiczne wśród

fizjologiczne wśród

ludności,

ludności,

8

8

C D.

C D.



J. Kostrzewski:

J. Kostrzewski:

epidemiologia to

epidemiologia to

„nauka o rozpowszechnianiu

„nauka o rozpowszechnianiu

,,

,,

czyli o częstości występowania

czyli o częstości występowania

i

rozmieszczenia

chorób,

i

rozmieszczenia

chorób,

inwalidztwa, zgonów,

inwalidztwa, zgonów,



oraz o:

oraz o:



zjawiskach w populacjach ludzkich

zjawiskach w populacjach ludzkich

i czynnikach wpływających na ich

i czynnikach wpływających na ich

rozmieszczenie lub warunkujących

rozmieszczenie lub warunkujących

ich występowanie,

ich występowanie,

9

9

Podsumowanie:

Podsumowanie:



epidemiologia to wiedza:

epidemiologia to wiedza:



o naturalnej historii

o naturalnej historii

chorób

chorób

populacji

populacji

,

,



o człowieku

o człowieku

w jego naturalnym

w jego naturalnym

środowisku, uwzględniająca

środowisku, uwzględniająca

jego

jego

wrodzoną (uwarunkowana

wrodzoną (uwarunkowana

genetycznie)

genetycznie)

podatność

podatność

,

,



o

o

wpływie

wpływie

środowiska

środowiska

naturalnego,

naturalnego,

środowiska sztucznego (stworzonego

środowiska sztucznego (stworzonego

przez człowieka)

przez człowieka)

na jego zdrowie

na jego zdrowie

.

.

10

10

2. Współczesne

2. Współczesne

podejścia:

podejścia:



epidemiologia:

epidemiologia:



to opisy choroby w kontekście

to opisy choroby w kontekście

trzech głównych elementów

trzech głównych elementów

odpowiedzialnych za

odpowiedzialnych za

wystąpienie choroby:

wystąpienie choroby:



1) czynniki gospodarza,

1) czynniki gospodarza,



2) swoiste czynniki

2) swoiste czynniki

chorobotwórcze,

chorobotwórcze,



3) środowisko.

3) środowisko.

11

11

12

12

3.Czynniki

3.Czynniki

gospodarza:

gospodarza:



podatność gospodarza

podatność gospodarza

na skutki

na skutki

działania środowiska

działania środowiska

zależy od

zależy od

wielu

cech

osobniczych,

do

wielu

cech

osobniczych,

do

których należą:

których należą:



dziedziczność, wiek, płeć, stan

dziedziczność, wiek, płeć, stan

odżywienia,

ogólny

stan

odżywienia,

ogólny

stan

zdrowia,

stan

odporności,

zdrowia,

stan

odporności,

uprzednio

przebyte

choroby,

uprzednio

przebyte

choroby,

narażenie na szkodliwe czynniki

narażenie na szkodliwe czynniki

itd.,

itd.,

13

13

C D.

C D.



podatność

osobnicza

podatność

osobnicza

na

na

zachorowanie

jest

zachorowanie

jest

rezultatem

rezultatem

różnych

mechanizmów

różnych

mechanizmów

,

które

,

które

powodują zmienność w

powodują zmienność w

przenikaniu

przenikaniu

substancji

toksycznych

substancji

toksycznych

ze

ze

środowiska do ustroju,

środowiska do ustroju,



sposobu detoksykacji

sposobu detoksykacji

, typu

, typu

reakcji

reakcji

immunologicznych

oraz

rodzaju

immunologicznych

oraz

rodzaju

reakcji

reakcji

tkankowej

tkankowej

,

,

14

14

C D.

C D.



udało się zidentyfikować szereg

udało się zidentyfikować szereg

uwarunkowań

genetycznych

uwarunkowań

genetycznych

związanych że zwiększeniem lub

związanych że zwiększeniem lub

zmniejszeniem

zmniejszeniem

podatności

podatności

na

na

niektóre choroby:

niektóre choroby:



osoby z grupą krwi A

osoby z grupą krwi A

mają

mają

większe ryzyko zachorowania na

większe ryzyko zachorowania na

raka żołądka,

raka żołądka,



osoby z grupą krwi 0

osoby z grupą krwi 0

na wrzód

na wrzód

dwunastnicy,

dwunastnicy,

15

15

C D.

C D.



niedobór

niedobór

alfalantytrypsyny

alfalantytrypsyny

może być

może być

związany

związany

z niektórymi postaciami

z niektórymi postaciami

przewlekłych nieswoistych

przewlekłych nieswoistych

chorób

chorób

układu oddechowego

układu oddechowego

,

,



cechy osobnicze

cechy osobnicze

gospodarza mogą

gospodarza mogą

się

łączyć

z

wykształceniem

się

łączyć

z

wykształceniem

odporności

swoistej

odporności

swoistej

,

będącej

,

będącej

skutkiem ekspozycji środowiskowej

skutkiem ekspozycji środowiskowej

w przeszłości,

w przeszłości,

16

16

17

17

4. Swoiste

4. Swoiste

czynniki

czynniki

etiologiczne:

etiologiczne:



biologiczne:

biologiczne:

bakterie, wirusy,

bakterie, wirusy,

riketsje i grzyby, ale także

riketsje i grzyby, ale także

rezerwuary infekcji (

rezerwuary infekcji (

ludzie,

ludzie,

zwierzęta, gleba

zwierzęta, gleba

),

),

przenosiciele (stawonogi),

przenosiciele (stawonogi),

florę i faunę (

florę i faunę (

produkty

produkty

żywnościowe, alergeny itp.

żywnościowe, alergeny itp.

),

),

18

18

C D.

C D.



fizykochemiczne:

fizykochemiczne:

temperatura,

temperatura,

wilgotność, zanieczyszczenia

wilgotność, zanieczyszczenia

chemiczne powietrza

chemiczne powietrza

atmosferycznego (

atmosferycznego (

komunalnego

komunalnego

)

)

w miejscu pracy,

w miejscu pracy,

w domu, wody i gleby,

w domu, wody i gleby,

promieniowanie, nasłonecznienie

promieniowanie, nasłonecznienie

itd.,

itd.,

19

19

C D.

C D.



społeczne:

społeczne:

wzajemne relacje

wzajemne relacje

i oddziaływania pomiędzy

i oddziaływania pomiędzy

jednostkami

jednostkami

i grupami

i grupami

wynikające ze

wynikające ze

społecznej organizacji i innych

społecznej organizacji i innych

aspektów życia społecznego,

aspektów życia społecznego,

20

20

5. Współdziałanie

5. Współdziałanie

czynników.

czynników.



oddziaływanie

oddziaływanie

czynników

czynników

chorobotwórczych może mieć

chorobotwórczych może mieć

charakter:

charakter:



addytywny

addytywny

- wówczas, gdy

- wówczas, gdy

sumują

sumują

się

się

efekty biologicznego działania

efekty biologicznego działania

dwóch (lub więcej) czynników,

dwóch (lub więcej) czynników,

21

21

C D.

C D.



synergistyczny

synergistyczny

- gdy skutek

- gdy skutek

współdziałania

współdziałania

dwóch (lub

dwóch (lub

więcej)

więcej)

czynników

czynników

jest znacznie

jest znacznie

większy od prostego sumowania

większy od prostego sumowania

ich następstw,

ich następstw,

22

22

C D.

C D.



antagonistyczny

antagonistyczny

- gdy działanie

- gdy działanie

jednego czynnika

jednego czynnika

,,chroni"

,,chroni"

przed

przed

szkodliwym działaniem innego

szkodliwym działaniem innego

lub

lub

w jakiejś mierze

w jakiejś mierze

ogranicza

ogranicza

szkodliwe następstwa jego

szkodliwe następstwa jego

działania.

działania.

23

23

II. Zapobieganie

II. Zapobieganie

chorobom:

chorobom:



Przebieg choroby.

Przebieg choroby.



Zapobieganie I fazy

Zapobieganie I fazy

/podstawowej/.

/podstawowej/.



Zapobieganie II fazy

Zapobieganie II fazy

/przedklinicznej/.

/przedklinicznej/.



Zapobieganie III fazy

Zapobieganie III fazy

/zaawansowane stadium choroby/.

/zaawansowane stadium choroby/.

24

24

1. Przebieg choroby:

1. Przebieg choroby:



zmiany patologiczne

zmiany patologiczne

pojawiają się

pojawiają się

i utrwalają stopniowo, aż w końcu

i utrwalają stopniowo, aż w końcu

stają się nieodwracalne,

stają się nieodwracalne,



w

w

zwalczaniu choroby

zwalczaniu choroby

konieczne jest

konieczne jest

przesunięcie

przesunięcie

wykrywalności na

wykrywalności na

najwcześniejsze stadia

najwcześniejsze stadia

chorobowe,

chorobowe,



podejmowanie działań

podejmowanie działań

interwencyjnych

interwencyjnych

do czynników ryzyka,

do czynników ryzyka,

25

25

C D.

C D.

-

zapobieganie to:

zapobieganie to:

-

przeciwdziałanie

przeciwdziałanie

rozwojowi

rozwojowi

choroby,

choroby,

-

przerwanie

przerwanie

lub

zahamowanie

lub

zahamowanie

dalszego rozwoju choroby w

dalszego rozwoju choroby w

stadium przedklinicznym lub w

stadium przedklinicznym lub w

stadium klinicznym,

stadium klinicznym,

-

zapobieganie

zapobieganie

na

różnych

na

różnych

poziomach

procesu

poziomach

procesu

chorobowego,

chorobowego,

26

26

2. Zapobieganie I

2. Zapobieganie I

fazy:

fazy:



zapobieganie pierwszej fazy:

zapobieganie pierwszej fazy:

to przeciwdziałanie powstaniu

to przeciwdziałanie powstaniu

choroby

przez

choroby

przez

zwiększenie

zwiększenie

odporności

odporności

osobniczej

na

osobniczej

na

zachorowania,

zachorowania,



zmniejszenie ekspozycji osób

zmniejszenie ekspozycji osób

wrażliwych

na

czynniki

wrażliwych

na

czynniki

szkodliwe,

szkodliwe,

27

27

C D.

C D.



zapobieganie podstawowe to:

zapobieganie podstawowe to:



podejmowanie

działań

podejmowanie

działań

zmierzających do

zmierzających do

wzmocnienia

wzmocnienia

ogólnego

stanu

zdrowia

ogólnego

stanu

zdrowia

(odporności

nieswoistej

(odporności

nieswoistej

i swoistej/,

i swoistej/,

28

28

C D.

C D.



dobry stan zdrowia człowieka

dobry stan zdrowia człowieka

jest

wynikiem

procesu

jest

wynikiem

procesu

adaptacji

adaptacji

takich

takich

wzorów

wzorów

zachowań

zachowań

osobniczych, które

osobniczych, które

prowadzą do

prowadzą do

poprawy zdrowia

poprawy zdrowia

i

zwiększenia

satysfakcji

i

zwiększenia

satysfakcji

życiowej

poszczególnych

życiowej

poszczególnych

członków społeczeństwa,

członków społeczeństwa,

29

29

C D.

C D.



promocja zdrowia

promocja zdrowia

to systemowe

to systemowe

działania

instytucjonalne

działania

instytucjonalne

zmierzające

do

zwiększenia

zmierzające

do

zwiększenia

dobrostanu

i

zdrowia

dobrostanu

i

zdrowia

poszczególnych

członków

poszczególnych

członków

społeczeństwa poprzez

społeczeństwa poprzez

wychowanie

wychowanie

zdrowotne

zdrowotne

,

zmiany

codziennych

,

zmiany

codziennych

nawyków i stylu życia,

nawyków i stylu życia,

30

30

C D.

C D.



epidemiologia

epidemiologia

to:

to:



poznanie

poznanie

znaczenia

znaczenia

czynników

czynników

ryzyka w różnych chorobach na

ryzyka w różnych chorobach na

poziomie

poziomie

populacji

populacji

,

,



metody

metody

badań

badań

epidemiologicznych,

które

są

epidemiologicznych,

które

są

kryterium

kryterium

weryfikującym

weryfikującym

skuteczność programów

skuteczność programów

promocji

promocji

zdrowia ludności,

zdrowia ludności,

31

31

C d…

C d…

32

32

33

33

34

34

Podsumowanie:

Podsumowanie:



„

„

Każda

Każda

osoba

osoba

, niezależnie

, niezależnie

od

aktualnej

kondycji

od

aktualnej

kondycji

zdrowotnej,

zdrowotnej,

jest zdolna

jest zdolna

do

do

osiągnięcia

osiągnięcia

znacznej

znacznej

poprawy

poprawy

w zakresie

w zakresie

jakości

jakości

swojego

życia

poprzez

swojego

życia

poprzez

zachowania prozdrowotne

zachowania prozdrowotne

”.

”.

35

35

3. Zapobieganie II

3. Zapobieganie II

fazy:

fazy:



zapobieganie drugiej fazy

zapobieganie drugiej fazy

-

-

(w stadium przedklinicznym

(w stadium przedklinicznym

choroby) polega na możliwie

choroby) polega na możliwie

wczesnym

wykrywaniu

wczesnym

wykrywaniu

choroby

choroby

i jej skutecznym

i jej skutecznym

leczeniu,

leczeniu,

36

36

C D.

C D.



to przeciwdziałanie

to przeciwdziałanie

konsekwencjom

konsekwencjom

zdrowotnym choroby poprzez:

zdrowotnym choroby poprzez:



a) wczesne rozpoznanie i leczenie

a) wczesne rozpoznanie i leczenie

(badania przesiewowe, badania

(badania przesiewowe, badania

okresowe),

okresowe),



b) poprawę skuteczności

b) poprawę skuteczności

lecznictwa,

lecznictwa,



c) poprawę skuteczności

c) poprawę skuteczności

rehabilitacji.

rehabilitacji.

37

37

C D.

C D.



choroba wykryta we

choroba wykryta we

wczesnym

wczesnym

stadium to:

stadium to:



zwiększenie szansy na szybkie

zwiększenie szansy na szybkie

jej wyleczenie lub

jej wyleczenie lub

zahamowanie

zahamowanie

rozwoju,

rozwoju,



zapobieganie

zapobieganie

powikłaniom

powikłaniom

lub

lub

innym

innym

niekorzystnym

niekorzystnym

następstwom

następstwom

,

,

38

38

C D.

C D.



wczesne leczenie chorób

wczesne leczenie chorób

zakaźnych

zakaźnych

:

:



chroni przed zachorowaniem inne

chroni przed zachorowaniem inne

osoby, czyli jest jednocześnie

osoby, czyli jest jednocześnie

zapobieganiem podstawowym

zapobieganiem podstawowym

(pierwszej fazy)

(pierwszej fazy)

w stosunku do

w stosunku do

osób, które na tę chorobę jeszcze

osób, które na tę chorobę jeszcze

nie zachorowały, ale mogłyby być

nie zachorowały, ale mogłyby być

nią zagrożone,

nią zagrożone,

39

39

C D.

C D.



przykładami

chorób,

w

przykładami

chorób,

w

których

leczenie

jest

których

leczenie

jest

wyłącznie

zapobieganiem

wyłącznie

zapobieganiem

drugiej fazy to:

drugiej fazy to:



nadciśnienie tętnicze krwi,

nadciśnienie tętnicze krwi,

cukrzyca, rak szyjki macicy

cukrzyca, rak szyjki macicy

itp.,

itp.,

40

40

C D.

C D.



w

profilaktyce

pierwotnej

w

profilaktyce

pierwotnej

zapobieganie drugiej fazy zależy

zapobieganie drugiej fazy zależy

od:

od:



lekarza

lekarza

praktyka,

praktyka,



instytucji

instytucji

systemu

opieki

systemu

opieki

zdrowotnej, których zadaniem jest

zdrowotnej, których zadaniem jest

prowadzenie badań przeglądowych

prowadzenie badań przeglądowych

służących wykrywaniu chorób w

służących wykrywaniu chorób w

przedklinicznym ich stadium,

przedklinicznym ich stadium,

41

41

4. Zapobieganie III

4. Zapobieganie III

fazy:

fazy:



przeciwdziałanie

przeciwdziałanie

inwalidztwu lub

inwalidztwu lub

zejściu śmiertelnemu chorych,

zejściu śmiertelnemu chorych,

którzy nie mogą

którzy nie mogą

być wyleczeni,

być wyleczeni,



polega na:

polega na:



zmniejszeniu

zmniejszeniu

zagrożenia

zagrożenia

inwalidztwem,

poprzez

inwalidztwem,

poprzez

odpowiednie

działania

odpowiednie

działania

rehabilitacyjne,

rehabilitacyjne,

42

42

C D.

C D.



rehabilitacja:

rehabilitacja:

to zespół działań

to zespół działań

ukierunkowanych

ukierunkowanych

na

na

przywrócenie

przywrócenie

osobie

osobie

poszkodowanej

poszkodowanej

możliwie pełnej

możliwie pełnej

sprawności

sprawności

,

,

potrzebnej

do

potrzebnej

do

pełnienia ról osobniczych,

pełnienia ról osobniczych,



zasobów sił i sprawności w celu

zasobów sił i sprawności w celu

kompensacyjnego

kompensacyjnego

wyrównania

wyrównania

ewentualnych

ubytków

ewentualnych

ubytków

zdrowotnych

zdrowotnych

,

,

43

43

C D.

C D.



współczesne

rozumienie

współczesne

rozumienie

rehabilitacji

rehabilitacji

obejmuje

obejmuje

psychospołeczne

psychospołeczne

(w tym również

(w tym również

zawodowe)

zawodowe)

i medyczne składniki

i medyczne składniki

,

,



wymagana

wymagana

jest

jest

współpraca

współpraca

zespołowa specjalistów z różnych

zespołowa specjalistów z różnych

dziedzin,

dziedzin,

44

44

III. Proces

III. Proces

epidemiczny:

epidemiczny:



Choroby zakaźne.

Choroby zakaźne.



Źródła zakażenia.

Źródła zakażenia.



Drogi szerzenia się zakażenia.

Drogi szerzenia się zakażenia.



Populacja

wrażliwa

na

Populacja

wrażliwa

na

zakażenie.

zakażenie.



Rodzaje epidemii.

Rodzaje epidemii.



Strategia zwalczania chorób

Strategia zwalczania chorób

zakaźnych.

zakaźnych.

45

45

1. Choroby zakaźne:

1. Choroby zakaźne:



choroby zakaźne i inwazyjne

choroby zakaźne i inwazyjne

stanowią grupę schorzeń, w

stanowią grupę schorzeń, w

których

których

czynnikiem

czynnikiem

chorobotwórczym jest żywy

chorobotwórczym jest żywy

ustrój zwierzęcy lub roślinny

ustrój zwierzęcy lub roślinny

oraz

produkty

z

nich

oraz

produkty

z

nich

pochodzące, jak np. toksyny

pochodzące, jak np. toksyny

lub jady,

lub jady,

46

46

C D.

C D.



choroba

zakaźna

choroba

zakaźna

to

choroba

to

choroba

rozwijającą

rozwijającą

się w

się w

wyniku zakażenia

wyniku zakażenia

ustroju czynnikiem zakaźnym,

ustroju czynnikiem zakaźnym,



zakażenie

zakażenie

to wniknięcie

to wniknięcie

do ustroju

do ustroju

gospodarza

gospodarza

i

rozwój

lub

i

rozwój

lub

rozmnażanie

rozmnażanie

się

się

określonego

określonego

chorobotwórczego

czynnika

chorobotwórczego

czynnika

biologicznego

(wirus,

bakteria,

biologicznego

(wirus,

bakteria,

pierwotniak),

pierwotniak),

47

47

C D.

C D.



większość

większość

chorób zakaźnych

chorób zakaźnych

jest zaraźliwa dla otoczenia,

jest zaraźliwa dla otoczenia,



choroba zaraźliwa

choroba zaraźliwa

ma charakter

ma charakter

udzielający się tzn.

udzielający się tzn.

że czynnik

że czynnik

chorobotwórczy

chorobotwórczy

przenosi się

przenosi się

pośrednio lub bezpośrednio

pośrednio lub bezpośrednio

z

z

osoby

osoby

albo

albo

zwierzęcia

zwierzęcia

zakażonego

zakażonego

na osobę zdrową,

na osobę zdrową,

48

48

C D.

C D.



epidemia:

epidemia:



to pojawienie się

to pojawienie się

w zbiorowisku

w zbiorowisku

ludzkim na określonym terenie,

ludzkim na określonym terenie,

w określonym czasie zachorowań

w określonym czasie zachorowań

na daną chorobę w większej

na daną chorobę w większej

liczbie niż poprzednio,

liczbie niż poprzednio,



proces epidemiczny

proces epidemiczny

prowadzi do

prowadzi do

powstania epidemii,

powstania epidemii,



jest to

jest to

proces

proces

złożony

złożony

pod

pod

względem biologicznym,

względem biologicznym,

ekologicznym

ekologicznym

i społecznym,

i społecznym,

49

49

C D.

C D.



epidemia choroby zakaźnej to

epidemia choroby zakaźnej to

relacja trzech elementów:

relacja trzech elementów:



1)

1)

źródła

źródła

zakażenia,

zakażenia,



2)

2)

drogi

drogi

szerzenia się zakażenia,

szerzenia się zakażenia,



3)

3)

osoby

osoby

wrażliwe na zakażenie

wrażliwe na zakażenie

,

,

50

50

51

51

2. Źródła zakażeń:

2. Źródła zakażeń:



pierwszym

i

najczęstszym

pierwszym

i

najczęstszym

źródłem zakażenia jest chory

źródłem zakażenia jest chory

człowiek

człowiek

wydalający zarazki,

wydalający zarazki,



wydalanie zarazków

wydalanie zarazków

determinuje

determinuje

zaraźliwość

zaraźliwość

, która utrzymuje się

, która utrzymuje się

w różnych chorobach różnie,

w różnych chorobach różnie,

najczęściej

jednak

aż

do

najczęściej

jednak

aż

do

ustąpienia objawów klinicznych,

ustąpienia objawów klinicznych,

52

52

C D.

C D.



drugie źródło zakażenia to

drugie źródło zakażenia to

nosiciel różnego typu:

nosiciel różnego typu:



1) nosiciel zdrowy,

1) nosiciel zdrowy,



2) nosicielstwo okresu

2) nosicielstwo okresu

wylęgania,

wylęgania,



3) nosicielstwo ozdrowieńców,

3) nosicielstwo ozdrowieńców,

53

53

C D.

C D.



trzecim źródłem zakażenia: są

trzecim źródłem zakażenia: są

zakażone zwierzęta

zakażone zwierzęta

, które mogą

, które mogą

przechodzić zakażenie objawowe,

przechodzić zakażenie objawowe,

poronne lub bezobjawowe,

poronne lub bezobjawowe,



przeniesienie się choroby

przeniesienie się choroby

ze

ze

zwierzęcia na człowieka

zwierzęcia na człowieka

dokonuje

dokonuje

się

się

bezpośrednio, pośrednio lub

bezpośrednio, pośrednio lub

w

w

drodze kontaktu

drodze kontaktu

z surowcami,

z surowcami,

(

(

mięso, skóra, sierść

mięso, skóra, sierść

).

).

54

54

3. Drogi szerzenia się

3. Drogi szerzenia się

zakażeń:

zakażeń:



1) kontaktowa,

1) kontaktowa,



2) inhalacyjna,

2) inhalacyjna,

(zanieczyszczenie

(zanieczyszczenie

pyłem zawierającym zarazki

pyłem zawierającym zarazki

chorobotwórcze, wysuszone

chorobotwórcze, wysuszone

kropelki śluzu zakażone

kropelki śluzu zakażone

bakteriami itp.),

bakteriami itp.),



3) pokarmowa,

3) pokarmowa,

(zakażone surowce

(zakażone surowce

pochodzenia zwierzęcego, jak Np.

pochodzenia zwierzęcego, jak Np.

mleko, mięso),

mleko, mięso),

55

55

C D.

C D.



4) żywi przenosiciele

4) żywi przenosiciele

, Np,

, Np,

stawonogi (muchy, komary, pchły,

stawonogi (muchy, komary, pchły,

wszy, kleszcze itp.), stanowiące

wszy, kleszcze itp.), stanowiące

niekiedy również

niekiedy również

rezerwuar

rezerwuar

zarazka

zarazka

:

:



a)

a)

bierne przenoszenie

bierne przenoszenie

,

,



b)

b)

czynne przenoszenie

czynne przenoszenie

(Np. pchły

(Np. pchły

zakażone dżumą, komary-malaria,

zakażone dżumą, komary-malaria,

kleszcze zapalenie mózgu).

kleszcze zapalenie mózgu).

56

56

Epidemia:

Epidemia:



epidemia

epidemia

pojawia się wtedy,

pojawia się wtedy,

gdy

gdy

w populacji jest odpowiednia

w populacji jest odpowiednia

proporcja

proporcja

osób wrażliwych na

osób wrażliwych na

zakażenie

zakażenie

,

,



jeżeli odsetek ten jest

jeżeli odsetek ten jest

mniejszy

mniejszy

niż 20%,

niż 20%,

nie ma warunków do

nie ma warunków do

szerzenia się epidemii,

szerzenia się epidemii,

nawet

nawet

jeśli stopień zaraźliwości danej

jeśli stopień zaraźliwości danej

choroby jest bardzo wysoki,

choroby jest bardzo wysoki,

57

57

4. Rodzaje epidemii:

4. Rodzaje epidemii:



utrzymywanie się zachorowań

utrzymywanie się zachorowań

w populacji na pewnym stałym

w populacji na pewnym stałym

poziomie to

poziomie to

endemia,

endemia,



pojawienie

pojawienie

się

się

licznych

licznych

zachorowań powyżej średnich

zachorowań powyżej średnich

wartości dla danego terenu to

wartości dla danego terenu to

epidemia

epidemia

,

,

58

58

5. Strategia zwalczania

5. Strategia zwalczania

chorób zakaźnych:

chorób zakaźnych:



uwzględnia:

uwzględnia:



1) rezerwuar zarazka:

1) rezerwuar zarazka:



jeżeli rezerwuarem są zwierzęta

jeżeli rezerwuarem są zwierzęta

domowe, ogniska choroby

domowe, ogniska choroby

zakaźnej mogą być opanowane

zakaźnej mogą być opanowane

przez:

przez:



szczepienia zwierząt,

szczepienia zwierząt,



fizyczne zniszczenie chorych

fizyczne zniszczenie chorych

osobników,

osobników,

59

59

C D.

C D.



źródłem zakażenia jest człowiek:

źródłem zakażenia jest człowiek:



usunięcie

usunięcie

rezerwuaru zarazków

rezerwuaru zarazków

z ustroju, (Np. cholecystektomia

z ustroju, (Np. cholecystektomia

u przewlekłych nosicieli duru

u przewlekłych nosicieli duru

brzusznego).

brzusznego).

60

60

C D.

C D.



procedurą związaną z izolacją

procedurą związaną z izolacją

chorych

jest

tzw.

chorych

jest

tzw.

kwarantanna,

przez

którą

kwarantanna,

przez

którą

rozumie

się

ograniczenie

rozumie

się

ograniczenie

swobody poruszania się osób

swobody poruszania się osób

zdrowych, które były narażone

zdrowych, które były narażone

na„ zakażenie, czyli kontakt z

na„ zakażenie, czyli kontakt z

osobą chorą,

osobą chorą,

61

61

C D.

C D.



obecnie coraz częściej w takich

obecnie coraz częściej w takich

chorobach, jak: cholera, ospa lub

chorobach, jak: cholera, ospa lub

dżuma,

dżuma,

kwarantanna

kwarantanna

zastępowana jest tzw. czynnym

zastępowana jest tzw. czynnym

nadzorem

epidemiologicznym

nadzorem

epidemiologicznym

poszczególnych

poszczególnych

osób.

osób.

62

62

Odporność czynna:

Odporność czynna:



czynna

odporność

naturalna

czynna

odporność

naturalna

powstaje w wyniku klinicznej lub

powstaje w wyniku klinicznej lub

podklinicznej

infekcji

i

jest

podklinicznej

infekcji

i

jest

skierowana

skierowana

przeciw drobnoustrojom

przeciw drobnoustrojom

,

,

które tę infekcję spowodowały,

które tę infekcję spowodowały,



tężec nie powoduje żadnej odporności

tężec nie powoduje żadnej odporności

i osoba, która przebyła tężec musi być

i osoba, która przebyła tężec musi być

szczepiona

szczepiona

dla zapobieżenia powtórnemu

dla zapobieżenia powtórnemu

zachorowaniu,

zachorowaniu,

63

63

C D.

C D.



czynna odporność sztuczna

czynna odporność sztuczna

jest

jest

wynikiem zastosowania

wynikiem zastosowania

procedur

procedur

immunizacyjnych

immunizacyjnych

, /szczepienia/,

, /szczepienia/,



czynne

uodpornienie

czynne

uodpornienie

przeciw

przeciw

błonicy, tężcowi i kokluszowi było

błonicy, tężcowi i kokluszowi było

głównym kierunkiem

głównym kierunkiem

praktycznych

praktycznych

działań służby zdrowia przez wiele

działań służby zdrowia przez wiele

dziesiątków lat,

dziesiątków lat,

64

64

Odporność bierna:

Odporność bierna:



podawanie gotowych przeciwciał

podawanie gotowych przeciwciał

osobom wrażliwym:

osobom wrażliwym:



przykładem

przykładem

biernego

biernego

uodpornienia naturalnego

uodpornienia naturalnego

jest

jest

przenikanie przez łożysko ciał

przenikanie przez łożysko ciał

odpornościowych matki

odpornościowych matki

do płodu lub z mlekiem matki

do płodu lub z mlekiem matki

do ustroju noworodka,

do ustroju noworodka,

65

65

C D.

C D.



bierne uodpornianie sztuczne

bierne uodpornianie sztuczne

to podawanie:

to podawanie:



odpornościowych

odpornościowych

globulin

globulin

w profilaktyce odry i żółtaczki

w profilaktyce odry i żółtaczki

zakaźnej,

zakaźnej,



antytoksyny

antytoksyny

przeciwtężcowej

przeciwtężcowej

osobom ze zranieniami,

osobom ze zranieniami,



surowicy

surowicy

przeciwko wściekliźnie

przeciwko wściekliźnie

osobom pokąsanym przez zwierzęta,

osobom pokąsanym przez zwierzęta,

66

66

Opracowanie ogniska

Opracowanie ogniska

choroby zakaźnej

choroby zakaźnej

:

:



1) szybkie ustalenie

1) szybkie ustalenie

źródła

źródła

zakażenia

zakażenia

i jego unieszkodliwienie,

i jego unieszkodliwienie,



2) określenie

2) określenie

dróg szerzenia się

dróg szerzenia się

choroby

choroby

i ich przerwanie,

i ich przerwanie,



4) uodpornienie

4) uodpornienie

pozostałej

pozostałej

populacji,

populacji,

(zdrowych).

(zdrowych).

67

67

C D.

C D.



3)

3)

zidentyfikowanie osób

zidentyfikowanie osób

, które

, które

były eksponowane na zakażenie,

były eksponowane na zakażenie,



4)

4)

zabezpieczenie

zabezpieczenie

przed

przed

zachorowaniem,

zachorowaniem,



5)

5)

zabezpieczenie

zabezpieczenie

„źródeł” przed

„źródeł” przed

dalszymi zachorowaniami,

dalszymi zachorowaniami,

68

68

6. Strategia

6. Strategia

zwalczania chorób

zwalczania chorób

zakaźnych.

zakaźnych.



poprawa warunków sanitarnych

poprawa warunków sanitarnych

i higienicznych środowiska

i higienicznych środowiska

(

(

woda, powietrze, gleba

woda, powietrze, gleba

),

),





dezynfekcje

dezynfekcje

zapobiegawcze

zapobiegawcze

(

(

ustępy, zakłady fryzjerskie,

ustępy, zakłady fryzjerskie,

przychodnie lekarskie

przychodnie lekarskie

),

),

69

69

C D.

C D.



dezynsekcja

dezynsekcja

(zwalczanie

(zwalczanie

wszawicy, komarów),

wszawicy, komarów),



deratyzacja

deratyzacja

oraz nadzoru

oraz nadzoru

sanitarnego nad żywnością i

sanitarnego nad żywnością i

przyrządzaniem posiłków.

przyrządzaniem posiłków.

70

70

Serdecznie dziękuję

Serdecznie dziękuję

za uwagę.

za uwagę.

Krystyna Radecka

Krystyna Radecka