Podejście
systemowe

Teoria systemów i teoria komunikacji – Gregory Bateson
Podejście systemowe
- Terapia interakcyjna - Jackson
-Terapia strategiczna - Zespół z Mental Reasearch Institute
-Terapia strukturalna - Salwador Minuchin
-Terapia strategiczno -strukturalna – Jay Haley
-Terapia systemowa – Mara Selvini Palazzoli
Podejście międzygeneracyjne – Bowen i Nash

Podejście systemowe -
Zmiana interakcji drogą rozwiązania problemów
indywidualnych i małżeńskich



Zmiana interakcji w rodzinie jest drogą do eliminowania objawów
zaburzeń



1. w relacji małżeńskiej konflikt, rozwód lub dystans;



2. gdy zdrowie fizyczne lub psychiczne jednego z partnerów jest
zagrożone;



3. gdy zdrowie fizyczne lub psychiczne jednego lub więcej dzieci
jest zagrożone np. problemy emocjonalne, psychosomatyczne,
dysfunkcje społeczne.

Podeście systemowe
koncepcja powstawania problemów indywidualnych i małżeńskich
koncepcja eliminowania problemów indywidualnych i małżeńskich

■ Zachowanie problemowe członków rodziny jest utrzymywane przez

patologiczne interakcje między nimi.

■ Transakcjami w rodzinie kieruje zestaw ukrytych reguł określa, jak,

kiedy i z kim dany członek rodziny komunikuje się.

■ Zaburzone zachowanie u członków rodziny powstaje, gdy reguły

kierujące interakcjami w rodzinie nie pozwalają członkom rodziny

dostosować się do (1) zmian wynikających z procesu dojrzewania

członków rodziny lub (2) do zmian wynikających ze zmieniających

się warunków życia.

■ Objawy psychopatologiczne pojedynczego członka rodziny ustąpią ,

gdy zmienia się schematy interakcji w rodzinie, które utrzymują te

objawy.

■ Aby zmienić interakcje w rodzinie, trzeba zmienić reguły, które nimi

kierują.

■ Rozwiązanie problemu indywidualnego jest produktem ubocznym

zmiany relacji w rodzinie

Teoria systemów podstawą teoretyczną rozumienia
rodziny –
Gregory Bateson

■System oznacza pewną całość, która składa się z wzajemnie

połączonych części.

Całość taka jest czymś więcej niż tylko sumą części, a
■ każda zmiana w jednej części wpływa na pozostałe i na całość.

Rodzina jako system kierowany regułami, który
reguluje swoje funkcjonowanie przez sprzężenie
zwrotne



Ujemne sprzężenie zwrotne koryguje odstępstwo

członków rodziny od zestawu reguł zachowania w

rodzinie.



Ujemne sprzężenie zwrotne utrzymujące homeostazę utrzymuje

stabilność zarówno patologicznych, jak i zdrowych relacji.



Dodatnie sprzężenie zwrotne powoduje zwiększenie

odstępstwa od reguł zachowania w rodzinie.



Dodatnie sprzężenie zwrotne prowadzi do zmiany, to jest do

utraty stabilności lub równowagi patologicznych i zdrowych

relacji.



Obydwa procesy czasami są korzystne, czasami destrukcyjne.



W terapii czasami trzeba wspomagać proces korygowania

odchylenia, a czasami proces zwiększenia odchylenia od norm

rodzinnych.

Teoria komunikacji podstawą teoretyczną rozumienia komunikacji w
rodzinie
kanały komunikacji
relacja między kanałami =tworzenie poziomów

Gdy nadawca komunikatów nadaje sprzeczne komunikaty (werbalny i

niewerbalny), obserwator wybiera jako ważniejszy albo kanał werbalny i

unieważnia niewerbalny komunikat albo wybiera jako ważniejszy kanał

niewerbalny i unieważnia komunikat werbalny.

Zwykle komunikaty nadawane przez kanały komunikacji werbalnej i niewerbalnej są ze

sobą zgodne.

Koncepcja metakomunikacji wyjaśnia, że jeden kanał komunikacji może określać

drugi przez to, iż w pewien sposób jest „nad” nim.

Wybierając jako ważniejszy dany kanał, obserwator nadaje mu w ten sposób

pozycję meta wobec drugiego.

Określa w ten sposób relację między kanałami i tworzy poziomy komunikacji.

Np. gdy zastanawiamy się, czy niewerbalny komunikat przesyłany przez ton głosu

potwierdza komunikat przesłany przez inny kanał - postawę ciała i obserwujemy

postawę ciała, wtedy postawa ciała jest „meta” wobec tonu głosu.

Komunikat ma dwa aspekty: (które mogą być sprzeczne lub zgodne)



treść



wskazanie, jak zareagować na treść.

Wskazanie jest określone werbalnie albo niewerbalnie przez nadawcę komunikatu, bądź

wynika z kontekstu.

Aspekty komunikatu mogą być ze sobą zgodne, wtedy wskazanie, jak zareagować

wzmacnia treść.

Albo jeden aspekt zaprzecza lub poddaje w wątpliwość drugi.

Teoria komunikacji - komunikaty sprzeczne
Teoria podwójnego wiązania



Pojedyncze wiązanie ma miejsce wtedy, gdy jedna

osoba przekazuje drugiej niespójne komunikaty

dotyczące tego, jak ta druga ma reagować.

1. Na jednym poziomie komunikacji występuje zakaz

(pierwszego rzędu), aby nie reagowała w określony

sposób.

2. Na innym poziomie komunikacji występuje zakaz

(drugiego rzędu), który jest sprzeczny z pierwszym

zakazem.



Podwójne wiązanie ma miejsce wtedy, gdy występuje

dodatkowo zakaz (trzeciego rzędu) zabraniający

odbiorcy komunikatów wycofania się z pola interakcji.



Z tym zakazem wiąże się groźba kary lub konsekwencji

zagrażających przeżyciu.

Koncepcja przyczynowości kołowej podstawą
rozumienia komunikacji w rodzinie –
wyjaśnia powstawanie reguł i schematów interakcji



Koncepcja przyczynowości kołowej zakłada, że wydarzenie A

wpływa na wydarzenie B, a to z kolei wpływa na wydarzenie A,

które wpływa na B itd.



Wyjaśnia sekwencje interakcji



Np. Żona narzeka (wydarzenie A) i wpływa na męża tak, że on się wycofuje

(wydarzenieB) i wpływa na żonę tak, że ona narzeka (wydarzenie A) itd.



Koncepcja przyczynowości liniowej wyjaśnia jedynie układ wydarzeń, w

którym wydarzenie A wpływa na B, które z kolei wpływa na C itd., a

kontynuowanie tej linii powiększa lub zmniejsza wpływy A, natomiast nie

uwzględnia oddziaływania wydarzenia B na A.



Np. albo żona (bodziec 1) wpływa na męża (bodziec 2) tak, że on się

wycofuje,



albo mąż (bodziec 1) powoduje, że żona (bodziec 2) narzeka.

Jak reguły kierujące zachowaniem w rodzinie są utrzymywane

wniosek Batesona z badania nad rodzinami, w których jest
chory na schizofrenię



Rodziny delegują jednego członka rodziny do pełnienia funkcji

utrzymywania stanu dotychczasowego w zakresie reguł

zachowania w rodzinie.



Tę funkcję pełni za pomocą objawów zaburzonego zachowania.



Dzięki temu, że ktoś w rodzinie ma objawy, inni jej członkowie

utrzymują swoje role w rodzinie, ponieważ zajmując się objawami

osoby delegowanej nie ujawniają innych problemów.

Podejścia oparte na teorii systemów i komunikacji
Terapia trwa 10-20 sesji.

Teoria systemów i teoria komunikacji są podstawą kilku podejść:
■terapii interakcyjnej Dona Jacksona,
■ terapii systemowej Mary Selvini- Palazzoli i jej grupy z Mediolanu,
■ terapii strategicznej zespołu z Mental Research Institute,
■ terapii strukturalnej Salwadora Minuchina,
■ terapii strukturalno-strategicznej Jeya Haleya
Te podejścia różnią się rozumieniem „systemu rodzinnego”.
■ Minuchin , Haley i grupa z Mediolanu uważają, że zaburzone zachowanie jest

wyrazem patologii całego systemu rodzinnego. Dlatego pracują z całą rodziną.

■ Zespół z Mental Research Institute twierdzi, że objawy jednego z członków

rodziny nie muszą być przejawem patologii całego systemu rodzinnego, tylko

wynikać z niewłaściwych prób pomagania lub kontrolowania. Uważa, ze

interakcje związane z problemem trzeba zmienić. Wystarczy oddziaływać

na jednego członka rodziny i zmiana ta wpłynie na pozostałych.

■ Minuchin, a za nim Haley używa koncepcji systemu hierarchicznego. Dlatego

dla Minuchina i Haleya kontrola i władza w rodzinie są ważne.

■ Grupa z Mediolanu podobnie, jak i Jackson, oraz zespół z Mental Research

Institute posługuje się koncepcją systemu jako struktury niehierarchicznej.

Terapia interakcyjna –Jackson
koncepcja powstawania problemów indywidualnych lub
małżeńskich



Zaburzone zachowanie u jednego członka rodziny występuje wtedy, gdy

BRAK REGUŁ DLA ZMIANY



Reguły relacji są tak sztywne i restrykcyjne, że członkowie rodziny nie są w

stanie przystosować się do naturalnych zmian, których doświadczają w

rodzinie w miarę upływu czasu.



Gdy członkowie rodziny próbują wprowadzić nowe zachowanie, które nie

jest częścią istniejącego wcześniej repertuaru zachowań akceptowanych w

rodzinie (co oznacza przekraczanie dotychczasowych reguł), to

równocześnie system rodzinny organizuje się tak, aby utrzymać stan

dotychczasowy w zakresie reguł.



Małżonkowie nie są w stanie uzgodnić natury relacji między nimi



I powstają KOALICJE



Każdy z nich używa różnych sposobów zmuszania drugiego, aby przyjął

właśnie jego definicję relacji. W odpowiedzi na presję jednego, drugi może

np. stworzyć przeciw niemu koalicję z członkiem młodszej lub starszej

generacji.

Terapia interakcyjna –Jackson
koncepcja eliminowania problemów indywidualnych lub
małżeńskich przez modyfikację interakcji w rodzinie



1. Ujawnienie ukrytej reguły interakcji mającej

związek z powstaniem symptomu u jednostki -

Badanie interakcji w rodzinie



Jackson testował w trakcie sesji hipotezę homeostazy

mówiącą, że zachowanie symptomatyczne jednego członka

rodziny służy zachowaniu równowagi relacji między

wszystkimi członkami rodziny i ukryciu konfliktu między

nimi (dotyczącego zdefiniowania natury relacji między nimi

lub wprowadzenia zmiany).



2. Modyfikowanie interakcji



Stworzenie nowego lub rozszerzenie

dotychczasowego zestawu reguł funkcjonowania

członków rodziny.

Terapia interakcyjna –Jackson
Techniki ujawniania ukrytej reguły interakcji -
Cel - uzmysłowić ukrytą regułę interakcji mająca związek z objawami
jednostki

1.

Terapeutyczne podwójne wiązanie – prośba, aby członkowie rodziny zachowywali się tak, jak do

tej pory, czyli według ukrytej reguły, po to, aby stała się jawną regułą.



Np. prosi, żeby matka tak się zachowywała, aby dziecko jej nie słuchało i aby prosiła o pomoc męża.



Zanim rodzice zostali poproszeni o postępowanie w sposób, w jaki się zwykle zachowują, postępowali tak

samo, ale spontanicznie (według ukrytej reguły).



Gdy są natomiast o to proszeni, to takie zachowywanie się staje się zachowaniem stosowanym rozmyślnie

(reguła staje się jawna).



Jeśli rodzice z przykładu będą się zachowywać rozmyślnie według tego schematu, to sam ten schemat

ulegnie zmianie i jest prawdopodobne, że zmieni się też symptomatyczne zachowanie syna.



Jeśli nie wykonają zadania, to trudno im będzie zachowywać się wobec siebie w taki sam sposób, a to także

oznacza zmianę.

2. Zalecania objawu”.



Prosił, aby osoba przejawiająca objaw postarała się przejawiać go w sposób zaplanowany.



Tą drogą domagał się od niej zachowania rozmyślnego.



Zachowanie spontaniczne przestawało być spontaniczne, a stawało się kontrolowane, a to prowadzi do

zmiany.

1. „Kołowe zadawania pytań” - Pytał o relacje miedzy dwoma osobami trzecią osobę w obrębie

„trójkąta” składającego się z trzech członków rodziny, (aby ocenić relacje między nimi).



W efekcie opisywał relacje między wszystkimi członkami rodziny.

2. Wyolbrzymianie czyjegoś stanowiska do absurdu – Np. rodzce absolutnie bezradni wobec dziecka.

Nie są w stanie go kontrolować.

Jackson starał się pokazać rodzicom, że gdyby nie mieli czegoś, co odciąga ich od własnej relacji, to

mogłoby się to skończyć tym, że musieliby się zająć uzgodnieniem tego, jak definiują naturę

własnej relacji.

terapia systemowa mediolańska - Mara Sevini Palazzoli –
Techniki
1. Przypisanie pozytywnego znaczenia do zachowania zaburzonego
2. Zalecenie paradoksalne, aby wszyscy w rodzinie pozostali tacy,
jacy są i unikali zmiany
3. Rytuał

■ Przypisywanie pozytywnego znaczenia do zachowania zaburzonego

zachowania



Np. jako związane z pozytywnym wspólnym celem rodziny, aby zachować

jej spójność.

■ Pozytywna konotacja nastawia rodzinę do postrzegania interakcji w

rodzinie w pozytywny sposób.

■ Dwie techniki prowadzą do wglądu w reguły kierujące

zachowaniem w rodzinie

(1) Zalecenie paradoksalne, aby wszyscy w rodzinie pozostali tacy,

jacy są i unikali zmiany – np. anorektyczka ma nie jeść, bo jedząc

odzyska siły i będzie się spotykać z Frankiem a babcia będzie

wtedy cierpiała.

(2) Rytuały – regularne powtarzanie zachowania na podstawie

określonej reguły, np. zablokować i drzwi i mówić tylko dobre

rzeczy o rodzinie =ukryta reguła „ nie wolno krytykować rodziny”.

■ Wgląd dotyczący reguł prowadzi do zmiany reguły.
■ A zmiana reguły do zmiany zachowania w interakcjach.

Terapia systemowa mediolańska - Mara Sevini Palazzoli –
Zalecenie paradoksalne, aby wszyscy w rodzinie pozostali tacy, jacy
są i unikali zmiany
Mechanizm działania intencji paradoksalnej

■ Rodzina reaguje „Paradoksem ”
Członkowie rodziny nadają dwa przekazy członkowi rodziny z

objawami:

(1) Ukryty przekaz =„nie zmieniaj się”.
(2) Jawny przekaz =„Zmień się”.
■ Zespół terapeutyczny reaguje „Przeciwparadoksem”
Przekazuje odwrotne dwa przekazy członkowi rodziny i rodzinie:
(1) Ukryty przekaz =„Zmień się”.
(2) Jawny przekaz =„Nie zmieniaj się”.
■ W reakcji rodzina wykonuje „ruch przeciwny”:
Ukryty przekaz =„Nie zmieniaj się” występuje w małym

zakresie.

Jawny przekaz = „Zmień się” = występuje w dużym zakresie.
W rezultacie następuje zmiana u członka rodziny z objawami.

Terapia strategiczna zespołu z Mental Research Institute
Jak powstają problemy?



Problemy, z którymi ludzie zgłaszają się do terapii, bez względu na ich początek i

etiologię, są utrzymywane przez powtarzające się, aktualne zachowanie pacjenta lub

innych osób, z którymi pozostaje w interakcji.



Zatem jeśli zachowanie utrzymujące problem zostanie zmienione lub wyeliminowane,

problem ustąpi, bez względu na swoją naturę, początek czy czas trwania.



Mechanizm powstawia problemów



Zródłem problemów jest błędne rozwiązywanie trudności



1. Trudności w życiu codziennym



2. Trudności wynikających ze zmian w życiu jednostki lub rodziny, które wymagają adaptacji.



Aby powstał problem, muszą zaistnieć dwa warunki:



(1) trudność jest źle rozwiązana (co oznacza, że pozostaje nie rozwiązana),



(2) wtedy nasila się próby tego samego złego jej rozwiązywania.



Uruchamia się proces błędnego koła: więcej błędnego rozwiązania/więcej trudności.



3. Trudność urasta do problemu



WNIOSEK



Zachowanie pacjenta lub osób z którymi jest w interakcji będące rozwiązaniem problemu

utrzymuje problem w procesie błędnego koła.



Powstaje pętla dodatniego sprzężenia zwrotnego między problemem i błędnym rozwiązaniem



1.Zachowanie określane jako „złe” lub „nieodpowiednie” = problem



2. Zachowanie mające funkcję kontrolowania lub eliminowania problemu = błędne rozwiązanie .



3. Błędne rozwiązanie wzmacnia problem

Jak powstają problemy psychologiczne i jak się
utrzymują?

Utrzymywanie się
problemu

Powstawanie problemu

Błędne
rozwiązanie

Trudnoś
ć

nasila się

Problem

Błędne
rozwiązanie

Terapia strategiczna zespołu z Mental Research Institute

Błędne rozwiązania problemu



1. Zaprzeczanie istnieniu trudności polega na zachowywaniu się tak, jakby ona nie istniała.



Wynikają z tego dwie konsekwencje:



trudność pozostaje bez jakiegokolwiek rozwiązania,



(2) powstały problem wymagający zmiany zostaje otoczony przez wtórne problemy powstające z

powodu braku rozwiązania problemu pierwotnego.



2. Konsekwencją dążenia do utopijnego celu jest niepowodzenie.



Osoba uważa to niepowodzenie za problem. Stara się mu zaradzić, a gdy te próby nie udają się,

wówczas je intensyfikuje.



Nie uświadamia sobie, że stara się zapobiec niepowodzeniu w dążeniu do niemożliwego do

osiągnięcia celu.



Niemożność osiągnięcia celu przypisuje własnej nieudolności lub czyjejś złej woli. (Tu



umieszcza problem).



3. Paradoksy w komunikacji



(1) Usiłowanie wymuszenia za pomocą woli funkcjonowania, które może pojawić się wyłącznie

spontanicznie.



(2) Usiłowanie, aby opanować zachowanie związane z sytuacją, która budzi lęk, przez jej

odraczanie.



(3) Usiłowanie osiągnięcia współdziałania przez opozycję.



(4) Usiłowanie osiągnięcia dobrowolnego posłuszeństwa.



5) Potwierdzenie podejrzeń oskarżającego przez bronienie się oskarżanego

Zainicjowanie rozwiązania
problemu

Ustępowanie problemu

Problem

Błędne
rozwiązanie
blokowane

Mniej
problem
u

Mniej
błędnego
rozwiązani
a

Pierwsz
a
oznaka
popraw
y

Jak problemy są
eliminowane?

Terapia strategiczna zespołu z Mental Research Institute

Jak problem rozwiązać?



■Należy zmienić lub wyeliminować błędne rozwiązanie, bo to

ono utrzymuje problem.



■ To przerywa cykl błędnego koła: więcej błędnego

rozwiązania/więcej problemu i



■ zapoczątkowuje jego odwrotność, czyli „koło zmian

korzystnych”: mniej błędnego rozwiązania/mniej problemu

itd.



Aż do ustąpienia zachowania stanowiącego problem.



Cel terapii- Zapoczątkować ustępowanie problemu



■ Pacjent jest pytany” co byłoby pierwszą oznaką poprawy?”



Odpowiedź stanowi wskazanie, jaka zmiana w zachowaniu

problemowym wystarczy do zapoczątkowania ustępowania

problemu.



Zaprzestanie błędnego rozwiązania, które utrzymuje problem

przerywa pętlę dodatniego sprzężenia zwrotnego między

zachowaniem-problem i zachowaniem-rozwiązanie.

Terapia strategiczna zespołu z Mental Research Institute
Strategia rozwiązywania problemu i technika przeformułowania

1.

Zidentyfikować błędne rozwiązane

2.

Zidentyfikować zachowanie przeciwne do błędnego rozwiązania.

3.

Sformułować zalecenie , które dotyczy działania przeciwnego i które
zablokuje błędne rozwiązanie.

Jeśli podjęcie działania przeciwnego wiąże się z oporem pacjenta (boi się lub

wydaje mu się, że będzie ośmieszony), zastosować technikę
przeformułowania.

Uzasadnić zalecenie tak, żeby działanie przeciwne nabrało innego znaczenia

niż przypisywane przez pacjenta. Trzeba wykorzystać do uzasadnienia
przekonania pacjenta, tak żeby zalecenie miało sens w jego oczach i
zechciał je wykonać.

Badania nad skutecznoscią – skuteczność potwierdzona
Strategiczna terapia krotkoterminowa



Badania z użyciem grupy kontrolnej skuteczność potwierdzona w
grupach pacjentów z nadwagą zagrażającą życiu, z depresją i z
zaburzeniami lękowymi. Badania kontrolne przeprowadzone
(Rakowska , 2006).



Badania bez grupy kontrolnej pomiar przed i po terapii
skuteczność potwierdzona w zakresie problemów różnych -
indywidualnych i interakcyjnych (Rakowska, 2006).

Terapia strategiczna zespołu z Mental Research Institute
Interwencje
Zalecenie dotyczące działania przeciwne do dotychczasowego
rozwiązania

1. Zaprzeczenie istnieniu trudności/problemu
W tym przypadku działaniem przeciwnym jest uznanie, że problem

istnieje i adekwatne do tego zachowanie, czyli podjęcie środków

zaradczych, aby rozwiązać problem.

2. Dążenie do utopijnego celu
Aby osoba zaprzestała dążenia do niemożliwego do osiągnięcia celu,

musi uznać, że cel jest utopijny, aby to uznała należy skłonić ją do

badania utopijnego założenia pod kątem braku jego zgodności z

rzeczywistością.

Terapia strategiczna zespołu z Mental Research Institute
Interwencje -
Zalecenie dotyczące działania przeciwne do dotychczasowego
rozwiązania

1. Usiłowanie wymuszenia za pomocą woli funkcjonowania, które

może pojawić się wyłącznie spontanicznie.

Np. ujawnić lęk, co zablokuje kontrolowanie go.
2. Usiłowanie, aby opanować zachowanie związane z sytuacją, która

budzi lęk, przez jej odraczanie.

Np. celowo popełnić gafę, co zablokuje zapobieganie jej.
3. Usiłowanie osiągnięcia współdziałania przez opozycję.
Np. pochwalić, co zablokuje krytykowanie.
4. Usiłowanie osiągnięcia dobrowolnego posłuszeństwa.
Np. poprosić wprost, co blokuje proszenie w sposób niebezpośredni.
5. Potwierdzenie podejrzeń oskarżającego przez bronienie się

oskarżanego

Np. przyznać rację, co blokuje bronienie się przed zarzutami i oskarżanie

Terapia strukturalna – Minuchin
Symptomy zaburzonego zachowania u dzieci są funkcją relacji
między rodzicami

Są funkcją → relacji z rodzicem, a relacja z rodzicem funkcją → relacji między

małżonkami

Symptomy jednego członka rodziny są funkcją relacji tej osoby z

innymi. Z kolei te relacje są funkcją innych relacji w rodzinie.

Dlatego bierze się pod uwagę wszystkie relacje.

1. Dziewczyna l.17 ma objawy depresji.
2. U podstaw depresji relacja z matką:
Córka jest nadmiernie związana z matką; matka wymaga od niej posłuszeństwa we wszystkim i nie pozwala jej samodzielnie

myśleć, i ogranicza jej relacje poza rodziną.

3. U podstaw relacji z matką jest relacja matki z ojcem.
Matka jest ściśle związana z córką, ponieważ brak więzi między nią a mężem.
Jeśli jest wdową, a nie ma bliskich przyjaciół, pracy zawodowej, czy zainteresowań. Jeśli tak, to aby pomóc córce pozbyć się

depresji, należy pomóc jej matce w zaspokojeniu jej potrzeby bliskości z mężem lub przyjaciółmi lub znaleźć

zainteresowania poza domem.

Zaburzone zachowanie dziecka funkcją → relacji z rodzicem, a
relacja z rodzicem funkcją → relacji rodzica z małżonkiem lub
ludźmi

Terapia strukturalna- Minuchin –
Dysfunkcyjne struktury rodzinne

1. Odwrócenie konfliktu małżeńskiego – skoncentrowanie lęku na

dziecku; dziecko kozłem ofiarnym. Rodzice nie są w stanie

rozwiązać konfliktu między sobą i zastępczo koncentrują się na dziecku.

Wzmacniają dewiacyjne zachowanie dziecka.

2. Koalicja matki z dzieckiem przeciw ojcu Może powstać z powodu

szukania wsparcia lub sporu na temat wychowania dzieci.

3. Rodzice nazbyt silnie związani emocjonalnie z dziećmi - mają

poczucie wzajemnego oparcia, kosztem niezależności i autonomii

dzieci. spędzają dużo czasu z dziećmi i dużo dla nich robią. Ograniczają

w ten sposób rozwój interpersonalnych umiejętności dzieci.

4. Fobia szkolna jako konsekwencja nie stawiania wymagań dziecku.

Rodzice nie są w stanie dostosować się do potrzeby stawiania

wymagań i stosowania dyscypliny i kontroli. dzieci nie przestrzegają

reguł, nie mają respektu dla autorytetu dorosłych, robią to, co chcą i

nie przystosowują się do wymagań. Lęk przed pójściem do szkoły.

Rodzice wzmacniają lęki, pozwalając na pozostanie w domu.

5. Brak akceptacji ojczyma lub macochy - Ojczym nie jest równym

partnerem w nowym podsystemie rodzicielskim. Efekt= Konflikt między

rodzicami albo nieakceptowany ojczym lub macocha atakuje dzieci

6. Dziecko w roli rodzica - Dziecko jedną osobą odpowiedzialną za

kierowanie, kontrolę i decyzje dotyczące rodziny. Wtedy wymagania

wobec dziecka –rodzica są w sprzeczności z jego własnymi potrzebami i

przekraczają jego możliwości poradzenia sobie.

Terapia strukturalna- Minuchin – Symbole użyte do opisu struktury

rodziny

Terapia strukturalna- Minuchin – Dysfunkcyjna struktura rodzinna
Odwrócenie konfliktu małżeńskiego – skoncentrowanie lęku na
dziecku; dziecko kozłem ofiarnym

Terapia strukturalna- Minuchin – Dysfunkcyjna struktura rodzinna
Koalicja matki z dzieckiem przeciw ojcu

Terapia strukturalna- Minuchin – Dysfunkcyjna struktura rodzinna
Rodzice nazbyt silnie związani emocjonalnie z dziećmi

Rys. 3

O..........................................M
Dzieci

Terapia strukturalna- Minuchin – Dysfunkcyjna struktura rodzinna –
rodzice nazbyt ściśle związani emocjonalnie z dziećmi
Fobia szkolna jako konsekwencja nie stawiania wymagań dziecku

Terapia strukturalna- Minuchin – Dysfunkcyjna struktura rodzinna
Brak akceptacji ojczyma lub macochy

Terapia strukturalna – Minuchin + Terapia strategiczno strukturalna –
Haley
mają wspólne założenia – te poniżej
Cel terapii = Funkcjonalna struktura rodzinna:Hierarchiczna struktura
i przepuszczalne granice

■

System hierarchiczny: rodzice - dzieci lub rodzic - dzieci.

Rodzice pełnią rolę kierowniczą, nie odnoszą się do dzieci jak do

równych sobie. Funkcjonują jako spójny kierowniczy podsystem. To

samo dotyczy rodzica samotnie wychowującego dzieci.

■ Przejrzyste granice między rodzicami a dziećmi (Nie są

nazbyt związani emocjonalnie i nie są nazbyt

zdystansowani).

Terapia strukturalna- Minuchin – hierarchiczna struktura i
przepuszczalne granice

Rys. 2

O-----------------M
Dzieci

Terapia strukturalna- Minuchin – Techniki

1. Zmiana pozycji w hierarchii
2. Zmniejszenie interakcji, gdy jest ich za dużo
3. Zwiększenie interakcji, gdy jest ich za mało
Terapia trwa 10-20 sesji.

HIERARCHIA

Tworzenie sytuacji zmuszającej rodzica do kierowania do dyscyplinowania dziecka

Np. Jeśli matka i córka zachowują się jak siostry, zaleca, aby matka przez tydzień pokierowała

aktywnościami córki.

Np. W przypadku dystansu wobec dzieci i słabej kontroli rodziców, prosi dziecko, którego

zaburzone zachowanie polega na kradzieżach w sklepach, aby kradło rzeczy ojcu. Chodzi o

to, aby zmobilizować ojca do wzmocnienia kontroli nad dzieckiem i zwiększenia z nim

interakcji.

GRANICE

1. członkowie rodziny nazbyt ściśle związani emocjonalnie - wzmocnienie granic

między nimi i zwiększenia niezależności jednostek przez zwiększenie dystansu

miedzy nimi.

- Prosi o nie przerywanie, o wypowiadanie się we własnym imieniu, nie pozwala, aby ktoś

się za kogoś wypowiadał.

-

Rodziców prosi, aby nie pozwalali wtrącać się dzieciom do ich rozmowy.

-

Prosi o zmiane miejsc

2. rodziny z dystansem - zwiększenie interakcji między członkami rodziny.

- Tworzy sytuacje zmuszające do rozmowy - wycieczka wspolna

- Rozwiązuje konflikt -nie dopuszcza do unikania rozmowy, prosi o wypowiedzenie własnych

racji bez przerywania przez druga stronę,

Terapia strukturalna- Minuchin – Techniki
Zapoczątkowanie interakcji pożądanych podczas sesji

Problemem jest agresywne zachowanie nastolatka

Nastolatek ma wziąć odpowiedzialność za własne zachowanie.

Terapeuta mówi: „Przedyskutuj z matką, na jaki czas dostaniesz

szlaban i doprowadź do podjęcia decyzji”.

Problem matki z utrzymaniem dyscypliny wśród kilkorga własnych dzieci

w obecności własnej matki, która ma pozycję głowy rodziny.

Babka ma oddać pozycję głowy rodziny dorosłej córce

Minuchin zaprasza babcię na sesję i prosi ją, aby zza szyby

jednostronnej obserwowała córkę i wnuki.

Rodzina: matka, ojciec , dwie córki, jedna z astmą.

Matka tworzy koalicję z córką z astmą przeciwko ojcu. Kiedykolwiek

konflikt się zarysowuje między rodzicami, córka się włącza do

rozmowy, potwierdzając zdanie matki.

Córka ma się wyłączyć z koalicji z matką przeciwko ojcu.

Minuchin prosi, aby rodzice uzgodnili do końca sporną kwestię

a córki prosi, aby odsunęły się od rodziców w przestrzeni i

odwróciły się do nich plecami, siedząc na krześle.

Córki relacjonują, że jest to dla nich komfortowa pozycja.

Terapia strukturalno-strategiczna –

Jay Haley

Technika –

Zalecenie paradoksalne, aby wszyscy w rodzinie pozostali

tacy, jacy są i unikali zmiany



Celem zalecenia paradoksalnego jest zmiana zachowania.



Zalecenie paradoksalne, aby wszyscy w rodzinie pozostali tacy,

jacy są i unikali zmiany jest tego rodzaju, aby wywołać opór

przeciwko zaleceniu i zachowanie przeciwne do zalecanego i w ten

sposób wprowadzić pożądaną zmianę zachowania.

Np. „Proszę nie zmieniać zachowania dziecka, bo gdybyście

państwo ustalili reguły dla dziecka i ich przestrzegali to, nie

mielibyście o czym rozmawiać.



Np. Zalecenie, aby rodzic będący w koalicji z dzieckiem

zaangażował się w relację z dzieckiem w jeszcze większym stopniu.

Cloe Madanes - Zalecenie paradoksalne, aby wszyscy w rodzinie

pozostali tacy, jacy są i unikali zmiany jest realizowane z zabawie.

Np. Matka udaje, że chce opieki od 11 –letniego syna a syn udaje, że

się nią opiekuje. Tu celem jest wgląd w regułę kierującą interakcją.

Badania nad skutecznoscią – skuteczność potwierdzona
Małżeńska terapia systemowa

Cel - Zmiana interakcji między małżonkami.
Interwencja - Przerwanie wymiany zachowań między małżonkami na zasadzie

błędnego koła, która utrzymuje i nasila problemy w relacji, aby doprowadzić do

wyeliminowania problemów.

Techniki
1. interwencji paradoksalnej zalecając im utrzymanie schematu interakcji, na

który się skarżą, i który ma ulec zmianie

lub utrzymanie objawów przejawianych przez małżonków.
2. przypisywania znaczenia pozytywnego do funkcjonowania małżeństwa,

zachowania partnera lub objawów przez nich przejawianych

Efekt
Skuteczniejsza niż brak leczenia i terapia skoncentrowana na emocjach
Terapia systemowa przewyższyła rezultatami brak leczenia i spowodowała korzyści

równe efektom terapii skoncentrowanej na emocjach.

Po czterech miesiącach od zakończenia leczenia w czasie badania kontrolnego

stwierdzono, że pacjenci leczeni za pomocą terapii skoncentrowanej na emocjach

utracili znaczną część uzyskanych bezpośrednio po zakończeniu leczenia korzyści,

natomiast pacjenci poddani terapii systemowej zachowali je.

Badania nad skutecznoscią – skuteczność potwierdzona
Terapia systemowa
schizofrenia

(Hogarty i in. 1991)



Rodzinna terapia systemowa mająca za cel poprawienie

przebiegu choroby obejmuje



1. psychoedukację na temat schizofrenii



2. oddziaływanie na rodzinę z uzyciem technik typowych dla

róznych podejść w terapii systemowej, jak wzmacnianie

granic między generacjami zaczerpnięte z terapii

strukturalnej lub wprowadzanie zmian w zachowaniu

członków rodziny przez stosowanie interwencji

paradoksalnych.



Efekt – w grupie pacjentów, których rodziny uczestniczyły w

terapii nawrót następował znacząco rzadziej w porówniu z

grupą pacjentow leczonych wyłącznie farmakologicznie

Badania nad skutecznością – skuteczność potwierdzona
Terapia systemowa
Zachowania przestępcze młodzieży

(Henggeler, Melton i Smith, 1992;

Henggeler, Rodick, Borduin, Hanson, Watson, Urny, 1986) Terapia wielosystemowa



Cel poprawić dysfunkcyjne relacje między członkami systemów (1) rodzinnego oraz pozarodzinnych, jak

(2) szkolny, (3) rówieśniczy i (4) sąsiedzki a adolescentem



Lub także i dysfunkcję transakcji zachodzących między tymi systemami.



Terapia koncentruje się na relacjach w obrębie systemów, których członkiem jest adolescent oraz na wzajemnym

wpływie tych systemów na siebie.



Rodzinna



pomoc rodzicom w uzyskaniu wpływu na zachowanie syna lub córki przez



1. przezwyciężenie trudności małżeńskich, które ograniczają efektywne pełnienie roli rodzica



2. eliminację negatywnych interakcji między rodzicami a adolescentem i doprowadzenie do wymiany

pozytywnych zachowań między rodzicami i dzieckiem.



Dostosowanie interwencji do potrzeb konkretnego przypadku



Gdy jest potrzeba poprawienia umiejętności interpersonalnych dziecka w rodzinie lub w grupie rówieśniczej, a w

przypadku pracujących w miejscu pracy, stosuje się trening umiejętności rozwiązywania problemów.



Gdy jest potrzeba poprawienia relacji rodzic –dziecko, wykorzystuje techniki treningu umiejętności rodzicielskich.



Gdy trzeba polepszyć komunikację między rodzicami, korzysta z terapii małżeńskiej.



Gdy trzeba zaangażować adolescenta w aktywności z rówieśnikami w szkole i ograniczyć kontakty z grupą

rówieśników, która ma na niego zły wpływ, daje się wskazówki rodzicom, jak to zrobić.



W rezultacie terapia może się koncentrować na przyakład na koalicji między jednym rodzicem i dzieckiem, która

przyczynia się do konfliktu w sprawie dyscypliny, lub na słabych i ograniczonych relacjach adolecscenta w szkole,

albo na jego zachowaniu i tym, jak ono wpływa na innych.



Efekt= terapia systemowa wykazała przewagę w zakresie redukcji czynów przestępczych, problemów emocjonalnych i

zachowania oraz poprawy funkcjonowania rodziny nad oddziaływaniami w grupach kontrolnych - kara w zawieszeniu i

nadzór sądowy nad zleconymi czynnościami, na przykład nad obecnością w szkole, indywidualne poradnictwo i grupowa

terapia eklektyczna. Badania kontrolne (Borduin, Mann, Cone, Henggeler, Fucci, Blaske, Williams 1995) przeprowadzone po dwóch,

czterech i pięciu latach od zakończenia terapii dla pojedynczych prób wykazały, że wskaźnik aresztowań i pobytów w instytucjach

zamkniętych był niższy w przypadku pacjentów poddanych terapii systemowej w porównaniu z pacjentami poddanymi innym rodzajom

oddziaływań.

Podejście międzygeneracyjne – Bowen
Koncepcja powstawania problemów indywidualnych i
małżeńskich

■ U podstaw zaburzonego zachowania u kogoś w rodzinie nuklearnej (mąż, żona ,

dziecko) leży brak odróżnienia Ja małżonków od Ja rodziny pochodzenia i

towarzyszący mu brak odróżnienia systemów emocjonalnego i intelektualnego

■ Przejawy zaburzonego zachowania to sposoby wiązania lęku w emocjonalnym polu

rodziny. Lęk pochodzi z (1) nieodróżnienia Ja i z (2) wydarzeń negatywnych

1. Konflikt małzeński



Ludzie z Ja nieodróżnionym Ja od Ja rodziny pochodzenia tworzą związek z osobami,

którzy podobnie nie odróżniają Ja od Ja rodziny pochodzenia.



Mąż i żona przenoszą emocjonalną potrzebę nieodróżniania się od rodziców na

małżonka.



Małżonkowie obydwoje są niepewni, jak reagować, jakich wyborów dokonać i poszukują u

siebie nawzajem wskazówek.



Taki układ małżeński jest niestabilny, więc łatwo (1) powstaje konflikt lub (2) jeden z

małżonków ma upośledzoną pozycję.

2. Projekcja nieodróżnienia Ja od Ja rodziny pochodzenia na dziecko



Lęk może być wiązany przez projektowanie nieodróżnienia Ja na dziecko = dziecko

upośledzone funkcjonalnie. (Koncentrowanie uwagi na dziecku pozwala matce na

pominięcie własnego lęku).

Podejście międzygeneracyjne – Bowen
Koncepcja leczenia problemów indywidualnych i małżeńskich

■ Celem jest odróżnienie Ja małżonków od Ja rodziny pochodzenia.

■ Odróżnianiu Ja od Ja rodziny pochodzenia towarzyszy oddzielanie intelektu od emocji.

Etapy:

1. Eliminacja problemu (np.dziecko jest nieposłuszne lub para małżeńska się kłóci) w

rodzinie nuklearnej

W ciągu kilku dni lub kilku miesięcy następuje redukcja problemu w wyniku redukcji lęku u małżonków i

zwiększenia odróżnienia Ja małżonków od Ja rodziny pochodzenia.

- Jeśli problem ma dziecko, dziecko i rodzice uczestniczą w terapii;

- Jeśli małżeństwo, wtedy ono uczestniczy,

- Jeśli pojedynczy małżonek ma problem, wtedy on sam uczestniczy w terapii .

2. Gdy problem w rodzinie nuklearnej ustępuje ma miejsce dalsze odróżnienie Ja małżonków

od Ja rodziny pochodzenia.

Trwałe oddzielenie Ja od Ja rodziny pochodzenia i oddzielnie intelektu od emocji i stworzenie

autonomicznego Ja wymaga kilku lat. Sesje są odbywane raz w miesiącu.

Podobnie jak w psychoanalizie za pożądany rezultat terapii uznaje się osiągnięcie dojrzałego ,

autonomicznego Ja przez każdego dorosłego członka rodziny. Ten proces może trwać 12 lat.

Uczestniczy (a) Jedno małżeństwo;

(b) Lub trzy małżeństwa – 2 godz. dzielone na 3 pary małżeńskie; praca z jedną; podczas gdy 2 pary w

tym samym czasie

obserwują i odnoszą proces odróżniania się pracujących małżonków do siebie;

Uczestrniczy pojedynczy małżonek

Kiedy jest w stanie odróżnić się od rodziny pochodzenia; ta zmiana wpływa na zmianę interakcji z

małżonkiem i powoduje takie same zmiany u małżonka.

W efekcie są modyfikowane relacje w całej rodzinie.

Włączenie podejścia międzypokoleniowego -
w zależności od rozumienia problemu i źródeł stresu w rodzinie
Papp i Imber –Black (1996)



Gdy problem dotyczący dziecka lub małżonka ma źródło w relacji

w pierwszym pokoleniu.



Np. Adolescent nieposłuszny, kradnie i ma depresję.



1. Źródło stresu - rozwód rodziców i ponowne małżeństwo matki



2. Żródło stresu - Lęki chłopca i matki – Przepowiednia, że zejdzie

na złą drogę. Ojciec sprzedawał narkotyki – wiezienie i dziadek –

pobicie - więzienie.



Terapeuta identyfikuje lęki chłopca i matki i rozmawia o historii

rodziny, w której mężczyźni wybierają złą drogę i zachęca chłopca

do stworzenia własnej historii.