Podejście behawioralne
oparte na teorii uczenia się

Techniki psychoterapeutyczne

Powstawanie zachowania niedostosowanego

Zachowanie niedostosowane ma charakter albo (1) niepożądanego nawyku, który

ukształtował się w procesie uczenia się albo (2) braku pożądanych nawyków.

3 mechanizmy uczenia kształtują nawyk
■ Warunkowanie sprawcze = Zachowanie powstaje i utrzymuje się w wyniku pozytywnych

konsekwencji z nim związanych. Gdy brak jest wzmocnień, zachowanie wygasa.

Wzmocnienie o (1) charakterze dodatnim polega na wystąpieniu zdarzenia, które ma funkcję

nagrody; o (2) charakterze ujemnym – na zapobieżeniu wystąpieniu zdarzenia, które ma funkcję

kary.

■ Naśladowanie = Uczenie się na drodze naśladowania polega na obserwowaniu zachowania

drugiej osoby i powtarzaniu go. np. zachowania agresywne u dziecka, które obserwuje je u

rodzica.

Zakres (duży lub mały) naśladowanego zachowania zależy od tego, czy obserwator postrzega

wzmacniające następstwa zachowania modela. Obserwator podlega „zastępczemu wzmocnieniu”.

■ Warunkowanie klasyczne = uczenie się odruchów warunkowych (np. reagowania lękiem) przez

skojarzenie obojętnego bodźca warunkowego (zewnętrznego lub wewnętrznego), który działa

równocześnie z bezwarunkowym bodźcem awersyjnym (stanem emocjonalnym) wywołującym

obronę (Np. z nieprzyjemnymi doznaniami wegetatywnymi, jak duszności, poty, kołatanie serca

Lub doznanie poniżenia, które wywołują lęk).

Powstaje schemat reagowania: uwarunkowany lęk aktywuje→ reakcję unikania i →następuje

zredukowanie lęku (które wzmacnia reakcję ucieczki i unikania.

Tak powstaje nawyk reagowania lękiem, który nie znika samoistnie, ponieważ z powodu unikania nie

mogą pojawić się żadne uczucia współzawodniczące z lękiem, obecność których sprawiłaby, że

lęk słabłby.

Modyfikowanie zachowania niedostosowanego

Modyfikowanie zachowania niedostosowanego polega albo (1) na

oduczeniu nawyku niepożądanego albo (2) na nauczeniu

zachowania pożądanego.

Techniki psychoterapeutyczne są tworzone z wykorzystaniem 3 mechanizmów

uczenia się:

1. Warunkowanie sprawcze = Uczenie brakujących zachowań przez

stosowanie wzmocnień pozytywnych;

2. Modelowanie/naśladowanie = Uczenie brakujących zachowań przez

modelowanie i praktykowanie;

3. Warunkowanie klasyczne= Przewarunkowanie: uczenie nowej reakcji

podczas ekspozycji na bodźce wywołujące niepożądaną reakcję.

Interwencje stosowane w praktyce – indywidualnie, grupowo,
w parze małżeńskiej lub w rodzinie

PRZEWARUNKOWANIE

warunkowanie klasyczne

1. Ekspozycja na bodźce wywołujące lęk = zaburzenia lękowe u dorosłych

i u dzieci przez przewarunkowanie lęku u rodziców , dysfunkcje seksualne;

2. Ekspozycja na bodźce wywołujące pragnienie zażycia środka

psychoaktywnego = uzależnienia

3. Ekspozycja na bodźce wywołujące silne negatywne emocje (najpierw

uczenie radzenia sobie ze stresem i tolerowania emocji) = destrukcja

wobec siebie w zaburzeniach osobowości z pogranicza lub ataki złości

Interwencje stosowane w praktyce – indywidualnie, grupowo,
w parze małżeńskiej i w rodzinie -

UCZENIE BRAKUJACYCH

UMIEJĘTNOSCI
praktykowanie i modelowanie

1. Uczenie reakcji na stresujące sytuacje = zapobieganie nawrotom

uzależnień i pedofilii. Uczenie (1) relaksacji; (2) Radzenia sobie ze

stresem i złością; (3) umiejętności społecznych; i (4) radzenia

sobie z nawrotem:

2. Uczenie umiejętności seksualnych i komunikacji = dysfunkcje

seksualne

3. Uczenie samokontroli przez instruowanie siebie = ataki złości u

dorosłych i dzieci;

4. Uczenie komunikacji = niezadowolenie z małzeństwa lub konflikt

małzeński

5. Uczenie umiejętności społecznych młodych schizofreników i

radzenia sobie ze stresem członków ich rodzin = zapobieganie

nawrotom schizofrenii;

6. Uczenie umiejętności rozwiązywania problemów = niezadowolenie z

małżeństwa lub konflikt i stres u opiekunów osób starych z demencją;

Interwencje stosowane w praktyce – indywidualnie, grupowo,
w parze małżeńskiej i w rodzinie -

UCZENIE BRAKUJACYCH

UMIEJĘTNOSCI
Warunkowanie sprawcze

1. Uczenie wymiany wzmocnień = niezadowolenie z małżeństwa lub

konflikt;

2. Uczenie rodziców wzmacniania zachowań prospołecznych +

modelowania zachowań prospołecznych = dzieci przejawiające

zachowania negatywistyczne i młodzież zachowania antyspołeczne;

3. Stosowanie wzmocnień w celu zmotywowania do uczenia się

rozwiązywania problemów społecznych, asertywności i

relaksacji = umysłowo opóźnieni dorośli i dzieci.

4. Uczenie stosowania wzmocnień w postaci aktywności

dostarczających przyjemności = depresja u młodych dorosłych,

w średnim wieku i osób starych;

5. Edukacja o przyczynach depresji, stosowanie wzmocnień w

postaci aktywności dostarczających przyjemności i uczenie

rozwiązywania problemów = depresja u osób starych z

zaburzeniami osobowości;

Systematyczna desensytyzacja

w realnej sytuacji lub w wyobraźni
warunkowanie klasyczne
fobia

1. Uczenie rozluźnienia mięśni i wyciszenie emocji
2. Lista bodźców lękowych w hierarchii: od wywołujących najmniejszy lęk do wywołujących największy;
3. Wystawienie osoby na działanie bodźców wywołujących lęk, gdy jest w stanie emocjonalnego

wyciszenia.

Działa wzajemne hamowanie reakcji: jeśli pojawia się nowa odmienna reakcja emocjonalna na

sytuację, to wcześniejszy nawyk ulega zahamowaniu i osłabieniu. Stan spokoju stanowi reakcję

współzawodniczącą z reakcją lęku.

W realnej sytuacji
■Lęk przed osamotnieniem – Oddalanie się od domu: wyznaczanie odległości jako etapy i stosowanie

relaksacji po każdym etapie. Obniża się lęk po każdym etapie oddalenia się od domu

■ Lęk przed odrzuceniem i krytyką
■ Lęk związany z doświadczeniami seksualnymi
W wyobraźni
1. Stan głębokiego relaksu.
2. Sugestia, aby wyobrazić sobie sytuację wywołującą najmniejszy lęk. Sceny przedstawia się

przynajmniej dwukrotnie

Jeśli przez 10 sek. osoba nie czuje lęku myśląc o tej sytuacji, podaje się sugestię, aby wyobraziła sobie

kolejną sytuację wywołującą lęk

Jeśli wyobrażenie wywołuje lęk, przerywa się wyobrażanie sobie tej sceny i nie powtarza jej aż do

następnej sesji.

Podczas 40-50 min. sesji ćwiczy się wyobrażanie sobie od 2 -4 sceny.
Każde kolejne skupienie się na wyobrażeniu powoduje, że lęk maleje i w końcu osiąga poziom zerowy.

Systematyczna desensytyzacja w realnej sytuacji

Modelowanie i warunkowanie klasyczne
fobia specyficzna

Obserwowanie u innej osoby zachowania przeciwnego do unikania w

obecności obiektu wywołującego lęk.

1. W stanie relaksu obserwowanie innej osoby, która stopniowo zbliża do

obiektu, wywołującego lęk. Na przykład węża lub pająka w szklanym
pojemniku.

2. Osoba obserwująca reguluje tempo zbliżania się modela do obiektu.

terapia implozywna

w realnej sytuacji lub w wyobraźni
warunkowanie klasyczne
fobia

Ciągła, przedłużona ekspozycja na działanie bodźców

wywołujących lęk. Lęk jest maksymalny i nie ma możliwości

reagowania unikaniem.

1. Osoba koncentruje się na rozluźnieniu mięśni i wyciszeniu emocji oraz na

myślach, że nie ma realnego niebezpieczeństwa w tej sytuacji.

2. Jest wystawiona na działanie bodźców wywołujących lek
Prezentacja bodźców trwa tak długo, aż lęk zaczyna słabnąć. (10 - 60 min).
Lęk obniża się pod koniec każdej sesji.
Mechanizm działania tej metody:
■Działa hamowanie ochronne: jeśli stale działa bodziec wywołujący reakcje

emocjonalną, to po pewnym czasie reakcja ta słabnie, co chroni

organizm przed nadmiernym pobudzeniem

■Działa wzajemne hamowanie reakcji. Emocje związane z osobą terapeuty

współzawodniczą z nawykiem lękowym.

Ekspozycja na bodźce, które budzą pragnienie zażycia
środka psychoaktywnego

warunkowanie klasyczne
Alkoholizm i narkomania

1. Sporządzenie listy bodźców wywołujących pragnienie zażycia

środka

Zapach, widok miejsca, butelki itd. Lub proces zdobywania i

zażywania narkotyku

Te sceny wywołują pragnienie wypicia alkoholu lub zażycia narkotyku.
2. Nagranie na taśmę wideo.
3. Uczenie, jak radzić sobie z impulsem, aby wypić lub zażyć.
4. Oglądanie nagranych scen i powstrzymywanie się od zażycia.

Ekspozycja na bodźce, które powodują silne emocje i
budzą pragnienie rozładowania emocji przez
uszkodzenie ciała

uczenie umiejętności tolerowania silnych negatywnych emocji i
warunkowanie klasyczne
zaburzenie osobowości z pogranicza
1. Uczenie regulacji i tolerowania emocji.
Trening umiejętności radzenia sobie ze stresem = redukowanie stanu

silnego napięcia w sytuacji stresującej przez zachowania

alternatywne zamiast przez próby samobójcze, uszkadzanie ciała

Gdy pacjent uszkadza ciało lub podejmuje próbę samobójczą,

terapeuta ustala z nim wydarzenia poprzedzające, w ten sposób

rozpoznaje problem i ustala strategię jego rozwiązania. Terapeuta

uczy pacjenta adaptacyjnych zachowań.

2. Ekspozycja na sytuacje wywołujące silne negatywne emocje.
Nagradzanie za nowe zachowania zastępujące dotychczasowe

uszkadzanie ciała.

Trening samokontroli

modelowanie i praktykowanie i warunkowanie klasyczne
złość zbyt silna lub stale występująca

1. Rozpoznanie, jakie sytuacje wywołują złość;
2. Ułożenie hierarchię sytuacji, które wyzwalają złość.
3. Uczenie rozpoznawania sygnałów złości w ciele;
4. Uczenie rozpoznawania uczuć bezsilności i beznadziejności , które

współistnieją

5. Uczenie kontrolowania złości
■Technika samouspokajania = Trening relaksacji i samoinstruowania
■ Uczenie alternatywnych zachowań w sytuacjach prowokujących

złość przez modelowanie i praktykowanie

6. Zastosowanie alternatywnego zachowania +relaksację w

sytuacjach prowokujących złość. Zadania domowe.

trening kontrolowania lęku w rodzinie

trening kontrolowania lęku w rodzinie

warunkowanie klasyczne i uczenie umiejętności rodziców

warunkowanie klasyczne i uczenie umiejętności rodziców

lęk u dzieci

lęk u dzieci

1.Uczenie radzenia sobie rodziców z lękiem dziecka (gdy dziecko podaje

1.Uczenie radzenia sobie rodziców z lękiem dziecka (gdy dziecko podaje

zagrażająca

zagrażająca

interpretację wydarzenia , rodzic ma podać niezagrażającą interpretację.

interpretację wydarzenia , rodzic ma podać niezagrażającą interpretację.

Uspokajać ,

Uspokajać ,

Wyjaśniać; wzmacniać nie – unikanie.

Wyjaśniać; wzmacniać nie – unikanie.

2. Uczenie rodziców radzenia sobie z własnym lękiem. W zależności od tego,

2. Uczenie rodziców radzenia sobie z własnym lękiem. W zależności od tego,

jakie źródło ma lęk rodziców (1) uwarunkowany lub (2) brak umiejętności

jakie źródło ma lęk rodziców (1) uwarunkowany lub (2) brak umiejętności

stosuje się (1) systematyczną desensytyzację lub (2) uczenie rodziców

stosuje się (1) systematyczną desensytyzację lub (2) uczenie rodziców

umiejętności rozwiązywania problemów i komunikacji.

umiejętności rozwiązywania problemów i komunikacji.

Stopniowa ekspozycja na doświadczenia seksualne ,
które budzą lęk

w realnej sytuacji lub w wyobraźni
warunkowanie klasyczne
dysfunkcje seksualne

Jeśli dysfunkcje seksualne są wynikiem uwarunkowanego lęku na

Jeśli dysfunkcje seksualne są wynikiem uwarunkowanego lęku na

doświadczenia seksualne (czyli lęku fobicznego i reakcji unikania),

doświadczenia seksualne (czyli lęku fobicznego i reakcji unikania),

stosuje się stopniową ekspozycję na doświadczenia seksualne, które budzą lęk:

stosuje się stopniową ekspozycję na doświadczenia seksualne, które budzą lęk:

■

■

w wyobraźni

w wyobraźni

■

■

w realnej sytuacji jako program ćwiczeń z partnerem;

w realnej sytuacji jako program ćwiczeń z partnerem;

■

■

za pomocą oglądania materiału zarejestrowanego na taśmie video.

za pomocą oglądania materiału zarejestrowanego na taśmie video.

Etapy stopniowego wystawiania osób na sytuacje, które budzą lęk:

Etapy stopniowego wystawiania osób na sytuacje, które budzą lęk:

1. partnerzy sprawiają sobie wzajemnie przyjemności cielesne, przy zakazie stymulacji

1. partnerzy sprawiają sobie wzajemnie przyjemności cielesne, przy zakazie stymulacji

genitalnej i

genitalnej i

odbywania stosunku;

odbywania stosunku;

2. sprawiają sobie nawzajem przyjemność w obszarach genitalnych;

2. sprawiają sobie nawzajem przyjemność w obszarach genitalnych;

3. odbywają stosunek.

3. odbywają stosunek.

trening umiejętności seksualnych
edukacja i praktykowanie
dysfunkcje seksualne

Jeśli dysfunkcje są wynikiem braku umiejętności seksualnych

Jeśli dysfunkcje są wynikiem braku umiejętności seksualnych

TRENING UMIEJĘTNOŚCI SEKSUALNYCH

TRENING UMIEJĘTNOŚCI SEKSUALNYCH

■

■

uczenie komunikacji, aby komunikować potrzeby seksualne wprost

uczenie komunikacji, aby komunikować potrzeby seksualne wprost

■

■

edukacja na temat reakcji seksualnych kobiety i mężczyzny i technik zwiększających

edukacja na temat reakcji seksualnych kobiety i mężczyzny i technik zwiększających

doznawanie

doznawanie

przyjemności.

przyjemności.

■

■

rozwiązanie trudności i nieporozumień w interakcjach seksualnych

rozwiązanie trudności i nieporozumień w interakcjach seksualnych

Np. zadawanie pytań o nasilenie podniecenia lub presja w celu zwiększenia sprawności stanowią

Np. zadawanie pytań o nasilenie podniecenia lub presja w celu zwiększenia sprawności stanowią

przeszkodę w osiągnięciu przyjemności.

przeszkodę w osiągnięciu przyjemności.

TRENING MASTRUBACJI

TRENING MASTRUBACJI

Edukacja + ćwiczenia prowadzące do zwiększenia doznawania przyjemności seksualnej.

Edukacja + ćwiczenia prowadzące do zwiększenia doznawania przyjemności seksualnej.

Etapy praktykowania – ćwiczenia jako zadania domowe:

Etapy praktykowania – ćwiczenia jako zadania domowe:

■

■

poznawanie własnego ciała;

poznawanie własnego ciała;

■

■

fantazje i wyobrażenia seksualne;

fantazje i wyobrażenia seksualne;

■

■

doznawanie przyjemności przez masturbację;

doznawanie przyjemności przez masturbację;

■

■

doznawanie przyjemności drogą stymulacji przez partnera z wyłączeniem obszarów genitalnych;

doznawanie przyjemności drogą stymulacji przez partnera z wyłączeniem obszarów genitalnych;

■

■

doznawanie przyjemności drogą stymulacji przez partnera w obszarach genitalnych.

doznawanie przyjemności drogą stymulacji przez partnera w obszarach genitalnych.

trening asertywności
modelowanie i warunkowanie klasyczne
lęk przed odrzuceniem i krytyką

Uczenie zachowania asertywnego, czyli obrony

własnych praw.

Przez uczenie wyrażania emocji i potrzeb wobec ludzi.
(Odróżnić od zachowania agresywnego = atakowanie

ludzi).

1. Modelowanie odpowiedniej ekspresji słownej, aby wyrazić

emocje. Osoba powtarza = praktykuje.

2. Wyrażanie emocji. Za każdym razem, gdy osoba wyraża

emocje i odczuwa przy tym lęk, osłabia się nawyk lękowy.

■ Wygaszanie lęku wyjaśnia zasada wzajemnego hamowania

reakcji. Wyrażanie gniewu, czułości lub podziwu stanowi

reakcję emocjonalną współzawodniczącą z lękiem.

trening umiejętności wychowawczych
warunkowanie sprawcze i modelowanie
zachowania agresywne dzieci i antyspołeczne młodzieży

Eliminacja wzmocnień, które utrzymują zachowanie antyspołeczne i

Eliminacja wzmocnień, które utrzymują zachowanie antyspołeczne i

wprowadzenie wzmocnień zachowania prospołecznego.

wprowadzenie wzmocnień zachowania prospołecznego.

1. Terapeuta uczy rodziców wzmacniać zachowania prospołeczne i ignorować lub karać

1. Terapeuta uczy rodziców wzmacniać zachowania prospołeczne i ignorować lub karać

zachowania antyspołeczne.

zachowania antyspołeczne.

2. Terapeuta modeluje zachowania prospołeczne; rodzice obserwują; następnie

2. Terapeuta modeluje zachowania prospołeczne; rodzice obserwują; następnie

praktykują nowe zachowanie przez odgrwanie ról. Np. uczą się prosić dzieci o

praktykują nowe zachowanie przez odgrwanie ról. Np. uczą się prosić dzieci o

przysługi zamiast im rozkazywać.

przysługi zamiast im rozkazywać.

Terapeuta stosuje wzmocnienia wobec rodziców, chwaląc ich za zachowywanie się w

Terapeuta stosuje wzmocnienia wobec rodziców, chwaląc ich za zachowywanie się w

pożądany sposób.

pożądany sposób.

4. Rodzice sporządzają listę pożądanych zachowań i nagród za przejawianie pożądanego

4. Rodzice sporządzają listę pożądanych zachowań i nagród za przejawianie pożądanego

zachowania. I negocjują z dziećmi. Proponują dzieciom, że za pożądane zachowanie

zachowania. I negocjują z dziećmi. Proponują dzieciom, że za pożądane zachowanie

otrzymają punkty lub żetony. Za określoną ich liczbę mogą otrzymać cenną dla nich

otrzymają punkty lub żetony. Za określoną ich liczbę mogą otrzymać cenną dla nich

nagrodę. Gdy dziecko przejawi niepożądane zachowanie będzie ukarane odjęciem

nagrodę. Gdy dziecko przejawi niepożądane zachowanie będzie ukarane odjęciem

określonej liczby punktów, co oznacza oddalenie w czasie perspektywy nagrody.

określonej liczby punktów, co oznacza oddalenie w czasie perspektywy nagrody.

5. Rodzice zawierają umowę z dzieckiem dotyczącą warunków nagradzania zachowania

5. Rodzice zawierają umowę z dzieckiem dotyczącą warunków nagradzania zachowania

pożądanego.

pożądanego.

6. Rodzice modelują zachowania prospołeczne, takie, jakie chcą uzyskać od dzieci.

6. Rodzice modelują zachowania prospołeczne, takie, jakie chcą uzyskać od dzieci.

Przez to, że rodzice modelują zachowania prospołeczne na użytek dzieci ustala się

Przez to, że rodzice modelują zachowania prospołeczne na użytek dzieci ustala się

wzorzec interakcji oparty na wymianie wzmocnień pozytywnych i ma szansę

wzorzec interakcji oparty na wymianie wzmocnień pozytywnych i ma szansę

utrzymać się, ponieważ rodzice i dzieci wymieniają wzmocnienia pozytywne.

utrzymać się, ponieważ rodzice i dzieci wymieniają wzmocnienia pozytywne.

trening stosowania wzmocnień pozytywnych
modelowanie i warunkowanie sprawcze
problemy małżeńskie

Uczenie stosowania wobec siebie nawzajem wzmocnień pozytywnych

Uczenie stosowania wobec siebie nawzajem wzmocnień pozytywnych

1. Planowanie zachowań dostarczających przyjemności drugiej

1. Planowanie zachowań dostarczających przyjemności drugiej

stronie= będących wzmocnieniami pozytywnymi

stronie= będących wzmocnieniami pozytywnymi

. .

. .

■

■

Sprecyzowanie, jakich zachowań potrzebują od siebie Np. okazywania

Sprecyzowanie, jakich zachowań potrzebują od siebie Np. okazywania

troski , uczuć lub wspólnych aktywności rekreacyjnych.

troski , uczuć lub wspólnych aktywności rekreacyjnych.

■

■

Sprecyzowanie, jakie nagrody są gotowi dać drugiej stronie, jeśli będzie

Sprecyzowanie, jakie nagrody są gotowi dać drugiej stronie, jeśli będzie

przejawiała pożądane zachowanie.

przejawiała pożądane zachowanie.

2.Terapeuta modeluje nowe zachowania; małżonkowie je powtarzają

2.Terapeuta modeluje nowe zachowania; małżonkowie je powtarzają

;

;

terapeuta wzmacnia nowe zachowanie przez okazywanie uznania.

terapeuta wzmacnia nowe zachowanie przez okazywanie uznania.

3. Negocjacja;

3. Negocjacja;

Każde z małżonków zgadza się „dać” zachowanie sprawiające

Każde z małżonków zgadza się „dać” zachowanie sprawiające

przyjemność drugiej stronie i „przyjąć” od drugiej strony zachowanie

przyjemność drugiej stronie i „przyjąć” od drugiej strony zachowanie

dające przyjemność.

dające przyjemność.

4. Gdy obie strony godzą się na wymianę ustalonych zachowań,

4. Gdy obie strony godzą się na wymianę ustalonych zachowań,

zawierają kontrakt

zawierają kontrakt

Kontrakt jest spisany i podpisany przez obie strony.

Kontrakt jest spisany i podpisany przez obie strony.

Podczas kolejnych sesji dyskutuje się nad stosowaniem się obu stron

Podczas kolejnych sesji dyskutuje się nad stosowaniem się obu stron

do umowy i wnosi się ewentualne poprawki.

do umowy i wnosi się ewentualne poprawki.

trening komunikacji
modelowanie
problemy małżeńskie

Uczenie umiejętności wyrażania uczuć i myśli wprost oraz potrzeb w

Uczenie umiejętności wyrażania uczuć i myśli wprost oraz potrzeb w

kategoriach zachowania.

kategoriach zachowania.

Na przykład zamiast „okaż mi uczucie” - „powiedz mi

Na przykład zamiast „okaż mi uczucie” - „powiedz mi

raz dziennie, że coś ci się we mnie podoba”.

raz dziennie, że coś ci się we mnie podoba”.

Nawiązywania przy tym kontaktu wzrokowego i osobistej formy

Nawiązywania przy tym kontaktu wzrokowego i osobistej formy

wypowiedzi

wypowiedzi

: „Ja myślę”, „Ja czuję”, „Ja potrzebuję”.

: „Ja myślę”, „Ja czuję”, „Ja potrzebuję”.

Uczenie umiejętności empatycznego słuchania

Uczenie umiejętności empatycznego słuchania

. Po wysłuchaniu małżonka drugi

. Po wysłuchaniu małżonka drugi

małżonek zaczyna wypowiedź od frazy: „Zrozumiałam, że ty….”.

małżonek zaczyna wypowiedź od frazy: „Zrozumiałam, że ty….”.

1. Modelowanie komunikowania uczuć i potrzeb i empatycznego słuchania;

1. Modelowanie komunikowania uczuć i potrzeb i empatycznego słuchania;

małżonkowie powtarzają

małżonkowie powtarzają

2. Praktykowanie tych umiejętności jako zadania domowe

2. Praktykowanie tych umiejętności jako zadania domowe

Na przykład mąż przygotowuje listę zachowań , których potrzebuje od żony; żona

Na przykład mąż przygotowuje listę zachowań , których potrzebuje od żony; żona

wybiera pięć z nich i zrealizuje w ciągu jednego dnia.

wybiera pięć z nich i zrealizuje w ciągu jednego dnia.

3. Usuwanie trudności w uczeniu się komunikacji

3. Usuwanie trudności w uczeniu się komunikacji

. Małżonkowie notują sukcesy

. Małżonkowie notują sukcesy

i porażki w realizacji zadań domowych i podczas sesji dyskutują o tym, co im

i porażki w realizacji zadań domowych i podczas sesji dyskutują o tym, co im

sprawia trudność.

sprawia trudność.

Jeśli w relacji przeważają uczucia negatywne, to w pierwszej kolejności ćwiczenia

Jeśli w relacji przeważają uczucia negatywne, to w pierwszej kolejności ćwiczenia

koncentrują się na uczuciach pozytywnych, a dopiero gdy zwiększa się ilość

koncentrują się na uczuciach pozytywnych, a dopiero gdy zwiększa się ilość

pozytywnych interakcji – koncentrują się na formie wyrażania uczuć

pozytywnych interakcji – koncentrują się na formie wyrażania uczuć

negatywnych.

negatywnych.

trening rozwiązywania problemów
modelowanie
problemy małżeńskie

Uczenie umiejętności rozwiązywania problemów

Uczenie umiejętności rozwiązywania problemów

■

■

Określenie problemu;

Określenie problemu;

■

■

Generowanie rozwiązań na zasadzie burzy mózgów, bez

Generowanie rozwiązań na zasadzie burzy mózgów, bez

oceniania;

oceniania;

■

■

Analiza każdego z rozwiązań pod względem korzyści i

Analiza każdego z rozwiązań pod względem korzyści i

kosztów;

kosztów;

■

■

Wybór najlepszego;

Wybór najlepszego;

■

■

Zaplanowanie sposobu wprowadzenia go w życie;

Zaplanowanie sposobu wprowadzenia go w życie;

■

■

Ocena skuteczności.

Ocena skuteczności.

1. Małżonkowie podają problem

1. Małżonkowie podają problem

2. Terapeuta stosując tę technikę w rozwiązywaniu problemów

2. Terapeuta stosując tę technikę w rozwiązywaniu problemów

małżeństwa modeluje pożądane zachowanie.

małżeństwa modeluje pożądane zachowanie.

trening umiejętności społecznych
modelowanie praktykowanie
schizofrenia

Uczenie: (1) Nawiązanie kontaktu wzrokowego;
(2) rozumienie wypowiedzi skierowanej do rozmówcy;
(3) rozumienie próśb;
(4) rozumienie skarg;
(5) zaburzenia mowy;
(6) dostosowanie uśmiechu do sytuacji;
(7) dostosowanie ekspresji emocjonalnej;
(8) asertywność;
(9) utrzymanie kontaktu wzrokowego;
(10) utrzymanie ekspresja twarzy;
(11) użycie gestykulacji rąk;
(12) głośne mówienie.
Dodatkowo uczenie strategii radzenia sobie z pozytywnymi objawami (urojeniami, halucynacjami, zaburzeniami

myśli).

1. Ustala się, na czym polega brak umiejętności;
2. Ustala się, jakie zachowania i w jakich sytuacjach mają być ćwiczone i modeluje się te zachowania;
3. Ćwiczenie zachowania w ustalonych sytuacjach 3 osobowe grupy: 2 pacjentów i 1 osoba z

personelu. Udzielają sobie informacji zwrotnych.

Terapeuci i pacjenci wzmacniają pożądane zachowania przez chwalenie + żetony. Na przykład gdy

schizofrenik przejawi samodzielność otrzymuje pochwałę; prośby o pomoc są ignorowane. Wzmocnienia są

stosowane także po to, aby utrzymać zainteresowanie pacjentów uczeniem się .

Skuteczność interwencji behawioralnych stosowanych
indywidualnie, w grupie osób z tym samym problemem i w
rodzinie została potwierdzona w badaniach:

- indywidualnych lub grupowych wobec dorosłych z zaburzeniami

lękowymi, depresją, uzależnieniami, pedofilią i wobec ludzi starych

z lękiem lub depresją;

- wobec małżonków lub w grupie par wobec małżonków niezadowolonych

z małżeństwa lub w konflikcie lub z dysfunkcjami seksualnymi;

- stosowanych w rodzinie, indywidualne lub grupowo wobec dzieci i

młodzieży z lękiem, depresją, zachowaniami negatywistycznymi i

antyspołecznymi oraz wobec dorosłych ze schizofrenią.

Literatura
Rakowska, J.M. (2006). Terapia behawioralno-poznawcza. W Grzesiuk. L (red).

Psychoterapia. Teorie. Warszawa. Eneteia.

Rakowska, J.M. (2005). Skuteczność psychoterapii. Warszawa: Scholar.