Inflacja

Wprowadzenie do mikro i

makroekonomii

INFLACJA i DEFLACJA

• Inflacja jest to proces wzrostu

ogólnego poziomu cen.

• Deflacja jest to proces spadku

ogólnego poziomu cen.

Inflacja jako zjawisko koniunkturalne.
Inflacja jako zjawisko trwałe.

Problemy:

1. ceny jakich towarów brać pod uwag
(„koszyk dóbr”):
- „wszystkie” towary i usługi wchodzące w
skład PNB
(PKB) – deflator PNB (PKB)
- towary konsumpcyjne – Consumer Price
Index (CPI), w Polsce: ICK

2. „skąd” brać ceny (z których punktów
sprzedaży)?

3. jak porównywać? ceny średnioroczne?
ceny z analogicznych dni kolejnych lat?

Pomiar inflacji

Miarą wielkości inflacji jest indeks cen dóbr
konsumpcyjnych, do którego obliczania
wykorzystuje się zwykle formułę Laspeyresa

(patrz PKB):

I

I

L

L

=

=

Σ

Σ

(q

(q

i0

i0

x p

x p

i1

i1

) /

) /

Σ

Σ

(q

(q

i0

i0

x p

x p

i0

i0

)

)

ICK =

Σ

Σ (

x u

i0

) x 100

i=1

n

p

i

1

p

i

0

p

i1

– cena dobra i w okresie t

p

i0

– cena dobra i w okresie t

0

u

i0

– „waga” przypisana dobru i

określająca udział w

wydatkach w

okresie t

0

ICK – określa koszt utrzymania typowej
rodziny

miejskiej.

Wagi

dla

poszczególnych cen składających się na
indeks cen towarów konsumpcyjnych
opierają się na badaniu struktury
zakupów konsumenta.

GUS indeks ten uzyskuje na podstawie
obserwacji zmian cen dóbr (od 1500 do
1800) notowanych w 308 rejonach kraju.
Jako system wag przyjmuje się rosnącą
strukturę z roku poprzedzającego rok
badany

wydatków

gospodarstw

domowych na zakup towarów i usług
(konieczność modyfikacji).

Stopa inflacji – procentowa zmiana
ogólnego poziomu cen w kolejnych
okresach.

Procentowy udział wartości wybranych dóbr w

ogólnym koszyku dóbr wynosi odpowiednio:

 żywność i napoje bezalkoholowe – 30,12%

 alkohol i tytoń – 6,15%

 odzież i obuwie – 5,88%

 wyposażenie i użytkowanie mieszkania z nośnikami

energii – 24,12%

 zdrowie - 4,81%

 transport – 8,27%

 łączność – 3,83%

 rekreacja i kultura -6,48%

 restauracje i hotele – 3,48%

 inne – 5,53%

Rodzaje inflacji

I. Wg przyczyny:
a) popytowa (ciągniona przez popyt) -

niewłaściwa

polityka

fiskalna

i

pieniężna

(nadmierne

wydatki

i

ustępliwa polityka monetarna)

b) podażowa (pchana przez koszty) –

niepełne wykorzystanie czynników
produkcji,

związki

zawodowe,

monopole,

ceny

surowców,

większościowy

udział

sektora

państwowego, protekcjonizm, szybki
postęp

techniczny

(przyspieszone

odpisy amortyzacyjne)

c) strukturalna – popyt a podaż dóbr

II. Wg tempa

zmian cen:

a) pełzająca
b) galopująca
c) hiperinflacja

III. Wg sposobu
przejawiania się:
a) jawna
b) ukryta

IV. Wg
możliwości
przewidywania:
a) antycypowana
b)
nieantycypowana

V. Wg
zróżnicowania
tempa:
a) zrównoważona
b)
niezrównoważon
a

Inflacja na świecie

(średnioroczne tempo zmian – CPI)

1900

-

1913

1930

-

1939

1950

-

1960

1961

-

1970

1971

-

1980

1981

-

1990

1991

-

1995

1996

-

2000

2000

Kraj
e

rozw
inięt
e

1,5

0,2

4,3

4,0

10,8

8,1

3,9

2,0

2,5

Kraj
e
rozw
i-

jając
e się

1,2

1,6

15,2 18,3 29,8 139,

7

94,4 23,4

7,8

Źródło: World Economic Outlook, May 2001, IMF Washington, s.
117

Średnioroczny wzrost cen towarów i

usług konsumpcyjnych (Polska)

1995

1996

1997

1998

1999

2000

Ogółe

m

127,8

119,9

114,9

111,8

107,3

110,1

Towary:

127,1

119,8

113,1

109,5

105,5

109,6

-

Żywnoś

ć i

napoje

bezalk.

126,8

118,4

112,3

107,1

101,5

110,0

-

Alkohol

i tytoń

133,0

131,4

117,3

116,3

110,2

108,0

-

Towary

nieżyw

n.

126,3

118,9

113,3

110,7

108,7

109,6

Usługi

129,4

120,1

119,3

117,3

111,1

111,0

Źródło: GUS

Indeks cen towarów i usług konsumpcyjnych

w latach 1996 – 2004 (analogiczny kwartał

roku poprzedzającego = 1,000).

Koszty
• Deprecjacja pieniądza
•

Zniekształcenie

relatywnych cen
• Spadek dochodów
realnych
•

Redystrybucja

dochodów i majątku
• Wzrost niepewności -
krótki
horyzont

czasowy

decyzji
• Kłopoty z rachunkiem
ekonomicznym

Inflacja - koszty i korzyści

• Zmniejszona
skłonność do
oszczędzania

• Kłopoty z
wyceną (gł.
majątku
trwałego)

• Zagrożenie dla
stabilności
gospodarczej

• Osłabienie
wzrostu
gospodarczego

 Podstawowym skutkiem inflacji jest spadek
siły nabywczej pieniądza.

 Siłę nabywczą pieniądza określa ilość dóbr,
jaką można kupić lub sprzedać za jednostkę
pieniądza.

 ICK służy do urealniania składników
dochodów

ludności.

Realną

wartość

wynagrodzenia

uzyskujemy

dzieląc

wynagrodzenie nominalne przez indeks cen
dóbr konsumpcyjnych.

Korzyści
•

Korzyść

dla

kredytobiorców

(inflacja nieantycypowana)

• Motywacja dla wzrostu
produkcji (inflacja niska)

(?)

Hiperinflacja

• Rekord z księgi Guinessa:

Węgry
W czerwcu 1946 roku 1 złoty pengo z
1931
roku wart był 130 trylionów
papierowych
pengo.
Dla opłat podatkowych drukowano
kwity
bankowe o wartości 10

27

pengo.

Przykład

•

Nie ma inflacji

•

Udzielamy kredytu w kwocie 500 tys. zł na okres 1 roku

•

Rynkowa stopa % wynosi 3%

•

Podatek od dochodu z tytułu odsetek od pożyczonego

kapitału wynosi 30%

1. Dochód roczny brutto: 500 000 x 0,03 = 15 000
2. Podatek dochodowy: 15 000 x 0,3 = 4 500
3. Dochód netto: 15 000 – 4 500 = 10 500
4. Nominalna stopa zwrotu: (dochód netto/kapitał) x 100 =

2,1%

5. Realna stopa zwrotu = nominalna stopa zwrotu – stopa

inflacji

Przykład

cd.

Ta sama transakcja odbywa się w warunkach 10%

inflacji.

W nowej sytuacji rynkowa stopa procentowa wynosi

13%.

1. Dochód brutto: 500 000 x 0,13 = 65 000

2. Podatek dochodowy: 65 000 x 0,3 = 19 500

3. Dochód netto: 65 000 – 19 500 = 45 500

4. Nominalna stopa zwrotu: (45 500/500 000) x 100 =

9,1%

5. Realna stopa zwrotu: 9,1 -10 = - 0,9%

Przeciwdziałanie

Życie z inflacją
• Indeksacja umów zbiorowych
• Indeksacja podatku od dochodów osobistych
• Regulacje płac i cen (?)

Inflacja popytowa:
• Kontrola podaży pieniądza (restrykcyjna

polityka monetarna)

• Kontrola wydatków rządowych, podnoszenie

podatków od doch. osob. i/lub ograniczanie
ulg podatkowych (restrykcyjna polityka
fiskalna)

Przeciwdziałanie

Inflacja kosztowa:
• Kontrola bezpośrednia lub pośrednia

podaży oraz cen kluczowych zasobów

Inflacja strukturalna:
• Usprawnianie przepływu pracowników

oraz tranferu technologii z jednych gałęzi
przemysłu do innych