Rachunek kosztów

standardowych. Ustalanie

bezpośrednich i pośrednich

kosztów standardowych

Rok akademicki 2007/2008

2

Zawartość modułu

1. Cel wykładu
2. Wiedza bazowa potrzebna do pracy nad

modułem

3. Istota kosztów standardowych
4. Standardowe koszty bezpośrednie
5. Standardowe koszty pośrednie
6. Ustalanie odchyleń od kosztów standardowych
7. Podsumowanie

3

Celem wykładu jest zaznajomienie studentów z

zasadami stosowania rachunku kosztów
standardowych jako odmiany kosztów postulowanych,
kosztów wzorcowych ustalonych a priori poprzez:

• sformułowanie podstawowego równania kosztów,
• uświadomienie potrzeby określenia standardowego

zużycia zasobów oraz standardowej ceny
jednostkowej,

• określenie zakresu standardowego kosztu

bezpośredniego,

• zaznajomienie z zasadami ustalania poziomu kosztów

pośrednich,

• zapoznanie ze stosowanymi metodami ustalania

odchyleń od kosztów standardowych.

4

1. Cel pedagogiczny

Celem pedagogicznym modułu jest przekazanie
wiedzy przyszłym menedżerom związanej z
umiejętnością posługiwania się rachunkiem
kosztów standardowych w procesie
podejmowania decyzji na wszystkich szczeblach
zarządzania, niezależnie od tego, czy jest to mała
firma rodzinna, czy duży koncern
międzynarodowy.

5

2. Wiedza bazowa niezbędna do

pracy nad modułem

W module tym wprowadza

się szczegółowe

informacje w zakresie

jednego z podstawowych

modeli rachunku

kosztów, tj. rachunku

kosztów standardowych.

Bazę do pracy nad

modułem stanowi wiedza

o rachunku kosztów jako

źródle informacji w

procesie podejmowania

decyzji.

Czytając główny materiał

informacyjny zawarty w
tym module postaraj się
odnaleźć związki między
przekazywanymi treściami
a ich praktycznym
zastosowaniem w
rzeczywistości.

6

3. Informacje główne

• Istota rachunku kosztów standardowych
• Standardowe koszty bezpośrednie
• Standardowe koszty pośrednie
• Ustalanie odchyleń od kosztów

standardowych

7

3.1. Istota rachunku kosztów

standardowych

Istotą rachunku kosztów standardowych jest

wprowadzenie do systemu pomiaru kategorii kosztów

standardowych jako formy kosztów wzorcowych, co

umożliwia zastosowanie rozdzielczego sposobu

prezentacji kosztów faktycznie poniesionych.

Koszty standardowe to odmiana kosztów postulowanych,

w której za podstawę ustalania przyjmuje się ściśle

określone normy zużycia czynników produkcji. Normy

ustala się w wyniku analizy nakładów czynników

produkcji zaangażowanych przy tworzeniu produktu

lub świadczeniu usługi. Przy ustalaniu kosztów

standardowych uwzględnia się racjonalny poziom

zużycia czynników produkcji.

8

Przedmiot standaryzacji kosztów

Kryteria wyodrębniania
obiektów standaryzacji

kosztów

Kryterium produktowe

Kryterium procesowe

Obiektami standaryzacji
kosztów są wytwarzane
wyroby, zarówno produkty
Gotowe, jak i produkty
niezakończone

Obiektami standaryzacji
kosztów są:

• proces technologiczny jako
całość lub

• poszczególne elementy
procesu technologicznego

9

Poprawność ustalenia poziomu kosztów standardowych zależy

od spełnienia szeregu warunków

Efektywność

organizacji

procesu

produkcyjnego

Efektywność

organizacji

procesu

produkcyjnego

Jednoznaczność

określenia

obiektów

standaryzacji

Jednoznaczność

określenia

obiektów

standaryzacji

Dokładność

ustalenia

cen lub stawek

Dokładność

ustalenia

cen lub stawek

Ścisłość

ustalenia norm

zużycia

Ścisłość

ustalenia norm

zużycia

Odpowiednia

szczegółowość

norm zużycia

Odpowiednia

szczegółowość

norm zużycia

Warunki

poprawności

ustalenia poziomu

kosztów

Warunki

poprawności

ustalenia poziomu

kosztów

10

3.2.

Standardowe koszty

bezpośrednie

Koszty bezpośrednie są elementami kosztu

wytworzenia, które można bezpośrednio
przypisać do poszczególnych obiektów
standaryzacji kosztów. Wyznaczają one wartość
zużycia zasobu bezpośrednio związanego z
wytwarzaniem określonych produktów.

Poziom kosztów bezpośrednich można zapisać jako:

K = p x Z

koszt
y

cena

jednostkowa

zasobów

zużycie
zasobów

11

Aby ustalić standardowe koszty bezpośrednie,

należy określić:

• standardowe zużycie zasobów (norma zużycia

zasobów przypadająca na jednostkę wyrobu, tzn.
dopuszczalne zużycie na jednostkę wyrobu),

• standardową cenę jednostkową (zakładany

poziom cen, stawek lub taryf dla poszczególnych
czynników produkcji, tzn. dopuszczalne ceny
zakupu zasobów).

12

Zakres standardowych kosztów

bezpośrednich

Standardowe koszty bezpośrednie

materiały bezpośrednie

wynagrodzenia bezpośrednie

świadczenia na rzecz pracowników

inne

13

Normy

zużycia

materiałów

Standardowe

ceny

materiałów

x

Standardowe koszty

materiałów bezpośrednich

Ustalane są dla
materiałów
niezbędnych do
wytworzenia danego
wyrobu

Określają
dopuszczalne ceny
nabycia
poszczególnych
rodzajów
materiałów. Ceny
ustalane są na
podstawie badań
rynkowych w celu
znalezienia
najlepszego
dostawcy

Normy są ustalane
odrębnie dla każdego
rodzaju materiału;
określają ilości materiałów
o określonych
parametrach technicznych
i jakościowych

14

8.3. Standardowe koszty pośrednie

Koszty pośrednie są kosztami działalności

operacyjnej, wspólnej dla różnych asortymentów
produktów, które to koszty nie mogą być
przypisane do poszczególnych asortymentów.
Powoduje to konieczność stosowania odmiennych
procedur niż w przypadku kosztów bezpośrednich.

Standardowe koszty pośrednie mają postać

standardów kwotowych, określających
dopuszczalny poziom kosztów pośrednich.
Podstawą ustalania kosztów pośrednich są budżety
tych kosztów, które określają poziom kosztów
planowanych (racjonalnych).

15

Podstawą rozliczenia kosztów pośrednich jest miara

działalności wydziału tj. podstawowy czynnik kosztotwórczy

np. zużycie materiałów

K

o

s

zt

y

w

y

d

z

ia

ło

w

e

(p

o

ś

re

d

n

ie

k

o

s

zt

y

p

ro

d

u

k

c

ji

)

p

o

ś

re

d

n

ie

k

o

s

z

ty

n

ie

p

ro

d

u

k

c

y

jn

e

(k

o

s

z

ty

s

p

rz

e

d

a

ży

i

o

g

ó

ln

e

g

o

z

a

rz

ą

d

u

)

Asortyment A

Asortyment B

Asortyment C

Asortyment D

Asortyment E

16

Stabilizowane stawki pośrednie kosztów

produkcji

Najczęściej planowane pośrednie koszty produkcji

rozliczane są w stosunku do:

• planowanych roboczogodzin bezpośrednich,
• planowanych maszynogodzin bezpośrednich,
• planowanego zużycia materiałów bezpośrednio

produkcyjnych.

Standardowy

narzut

pośrednich

kosztów

produkcji

Pośrednie koszty produkcji ustalone

w budżecie

Planowana liczba jednostek miary

działalności wydziału

=

17

Standardowe pośrednie koszty

produkcji poszczególnych

asortymentów wydziału

Standardowe

koszty

pośrednie

asortymentu

Standardowy

narzut

pośrednich kosztów

produkcji

Standardowa

liczba jednostek

miary działalności

wydziału

=

x

18

8.4. Ustalanie odchyleń od

kosztów standardowych

Odchyleni
a kosztów

Koszty

faktycznie

poniesion

e

Koszty

standardo

we

=

faktyczna cena

X

faktyczne zużycie

standardowa cena (stawka)

X

standardowe zużycie (norma)

19

Odchylenie wyznaczone przedstawioną wcześniej
formułą jest odchyleniem łącznym,
spowodowanym dwoma odchyleniami
cząstkowymi:

Odchylenie cenowe

(odchylenie stawki)

Odchylenie ilościowe

(odchylenie zużycia)

+

Zużycie faktyczne

Cena faktyczna – cena standardowa

O jaką kwotę zmieniły się koszty

z powodu zmiany cen, przy

założeniu faktycznej ilości zużycia

Cena standardowa

zużycie faktyczne – zużycie standardowe

O jaką kwotę zmieniły się koszty

z powodu zmiany ilości zużycia, przy

założeniu ceny standardowej