VIII Ćwiczenia

stylistyczne.

Wstępne i

podstawowe

wypowiedzi ustne i

pisemne.

1.

Tematyka ćwiczeń w mówieniu.

2.

Źródła ćwiczeń w mówieniu i

pisaniu.

3.

Wstępne i pomocnicze ćwiczenia

w mówieniu i pisaniu.

4.

Podstawowe formy wypowiedzi w

mówieniu i pisaniu.

5.

Przykłady podstawowych form

wypowiedzi dla kl III

redagowanych na podstawie

czytanek i wydarzeń z życia

szkolnego.

TEMATYKA ĆWICZEŃ W
MÓWIENIU

Tematyka ćwiczeń w mówieniu i
pisaniu w klasach I-III szkoły
podstawowej dotyczy głównie życia ludzi
w określonej rzeczywistości społecznej,
moralnej, kulturalnej, technicznej i
przyrodniczej, czyli w świecie otaczającym
dzieci.

Dziecko poznaje świat jako wybrane

jednostkowe „obrazy z życia”. Wraz z
rozwojem ucznia obrazy te rozszerzają
się, a także zmieniają w czasie i
przestrzeni. Z najbliższego środowiska
dzieci wychodzą do środowisk dalszych, z
aktualnych zdarzeń do przeszłości bliższej
i dalszej. Dlatego układ haseł
programowych jest koncentryczny i
środowiskowy.

Podstawą do rozszerzenia i pogłębienia

treści programowych w każdej kolejnej klasie
są przesłanki:

- psychologiczne – rozwija się chłonność
umysłu dziecka, wyrabia się sprawność
myślenia (przeprowadzanie uogólnień,
wyciąganie wniosków),

- wychowawcze – wzbogaca się
doświadczenie życiowe dziecka, staje się
ono zdolne do oceniania sytuacji i ludzi,
rozwija się uczuciowo,

- dydaktyczne – na podstawie sprawności i
umiejętności już nabytych można budować
treści coraz trudniejsze i bardziej złożone,

- logiczne – opanowanie wybranych
elementów nauki staje się podstawą do
budowania i rozszerzania doświadczeń
ucznia, przeprowadzania głębszych syntez.

ŹRÓDŁA ĆWICZEŃ W MÓWIENIU
I

PISANIU

a) aktywny udział uczniów w przeżywanej
podczas

mówienia

sytuacji.

Dziecko doskonali język poznając

rzeczywistość, wśród której działa. Jego
działaniu towarzyszy mowa. Uczy się
najłatwiej, najtrwalej, najskuteczniej tego,
co ma związek z kierunkiem dziecięcej
działalności i jej wynikami. Dlatego
działanie jest główna metodą pracy w kl.
młodszych

(malowanie,

wycinanie,

lepienie, budowanie, inscenizacja, scenki
rodzajowe, itp.). W jego toku uczy się
dzieci

współżycia

i

współdziałania,

wyrabia się w nich krytycyzm, rozwija się
twórczość.

b) przypomnienie przez uczniów danych
przeżyć.

Dziecko myśli i mówi także na

podstawie minionych doświadczeń i
przeżyć. Ten typ mówienia oparty jest na
wyobrażeniu i pamięci, a materiałem jego
są odtwórcze wyobrażenia rzeczywistości.
W toku pracy szkolnej wracać należy do
treści, które dzieci silnie przeżyły, wtedy
łatwiej się im wypowiadać. Będą to
wydarzenia przeżyte wspólnie przez całą
klasę, budzące ogólne zainteresowanie
oraz

indywidualne

wspomnienia

i

przeżycia.

c)

obserwowanie

rzeczywistości

i

działania innych ludzi przez uczniów.

Organizując ten typ mówienia trzeba

podsunąć dzieciom właściwe słownictwo,
aby po skończonej obserwacji lub odbytej
wycieczce zaobserwowany materiał mógł
stać się przedmiotem ćwiczeń w mówieniu
i

pisaniu.

d)

doświadczenie

zdobywane

przez

uczniów przy oglądaniu sztuk teatralnych,
filmów, audycji telewizyjnych i obrazków.

Nauczyciel

musi

na

zajęciach

stosować środki multimedialne i uczyć
właściwego z nich korzystania, aby
dostarczały uczniom wiadomości i przeżyć
oraz kształtowały ich myślenie i uczucia.

e) opowiadanie i czytanie, własna lektura
ucznia.

Tekst mówiony, czytany lub pisany w

kolejnych klasach odgrywa coraz większą
rolę jako źródło treści do ćwiczeń w
mówieniu i pisaniu. Im uczeń lepiej czyta,
tym bogatszy jest jego zasób słów, tym
chętniej korzysta z lektury i chętniej się
na jej temat wypowiada.

WSTĘPNE I POMOCNICZE
ĆWICZENIA W MÓWIENIU I
PISANIU

W mówieniu:
- swobodne wypowiedzi,
- samorzutne wypowiedzi,
- rozmowa,
- dialogi i monologi w fazie sytuacyjnej,

W pisaniu
- wspólne układanie i zapisywanie zdań,
- uzupełnianie i rozwijanie zdań,
- ćwiczenia z nieuporządkowanym
tekstem,
- samodzielne układanie i zapisywanie
zdań,
- odpowiedzi na pytania,
- zapisywanie obserwacji pogody

Swobodne wypowiedzi

W swobodnym wypowiadaniu się
dziecko stosuje żywiołowo, w sposób
nieświadomy, elementy różnych form
wypowiedzi (opowiadanie, opis, dialog,
streszczenie, sprawozdanie).

Nauczyciel podsuwa uczniom temat

swobodnych wypowiedzi. Punktem
wyjścia są przeżycia dziecka,
spostrzeżenia, doświadczenia z domu, ze
szkoły, z najbliższego otoczenia, ponadto
obrazki i ilustracje, audycje radiowe i
telewizyjne, przeczytane teksty.

Przy swobodnych wypowiedziach

nauczyciel wkracza tylko wówczas, gdy
uczniowie odchodzą od tematu, popełniają
rażące błędy językowe lub gdy ich
wypowiedzi budzą zastrzeżenia natury
wychowawczej.

Samorzutne wypowiedzi dzieci

Wypływają od uczniów, nie są

inspirowane przez nauczyciela. Stanowią

dobry sprawdzian czy umieją oni

samodzielnie wypowiadać się bez

pobudzania dodatkowymi pytaniami.

Samorzutne wypowiedzi zmuszają

do wypowiadania się nawet nieśmiałych

uczniów, gdyż są wyrazem ich

bezpośrednich przeżyć i doznań.

Rozmowy

nauczyciela

z

dziećmi

Celem rozmowy jest wdrożenie
uczniów do poprawnego i zwięzłego
formułowania odpowiedzi, na pytania.
Dzieci muszą sobie uświadomić, czy na
dany temat mają wystarczający zasób
wiedzy, czy też muszą jeszcze coś zapytać.
Rozmowa pobudza dzieci do stosowania
pytań. Pytania dziecięce są dowodem
rozbudzenia umysłowego, świadczą, o
zainteresowaniach

oraz

rosnącej

aktywności uczniów.

Tematów do rozmów dostarczają aktualne
wydarzenia z bieżącego życia klasy i
szkoły, sytuacje życiowe, z którymi dzieci
są

związane,

audycje

radiowe

i

telewizyjne, wycieczki i spacery, lektury.
Istotnym elementem rozmowy są pytania
nauczyciela:

jasno

sformułowane,

jednoznaczne, dostosowane do poziomu
rozwoju dziecka, pobudzające go do
myślenia.

Dialog
Rozwijanie mowy powinno być
związane z działalnością dziecka, z
bezpośrednią obserwacją i aktualnymi
przeżyciami. Dziecko mówi najczęściej o
tym, co robi, na co patrzy, co w czasie
pracy przeżywa, o czym myśli. Uczeń
szuka słów dla wyrażenia własnych
przeżyć, stara się mówić jasno i
zrozumiale.

Rozwijanie mowy sytuacyjnej na

terenie szkoły spełnia dwa zadania:

- jest środkiem rozwoju i doskonaleniem
języka

konwersacyjnego

dzieci,

- stanowi jedną z podstawowych metod
kształcenia

składni.

Rozszerzanie zakresu mowy
sytuacyjnej

jest

głównym

zadaniem

ćwiczeń

stylistycznych

opartych

na

doświadczeniach

przyrodniczych

i

zajęciach

plastyczno-technicznych

mających charakter twórczej zabawy.

Wspólne układanie i zapisywanie
zdań:

Przygotowuje do samodzielnej

wypowiedzi pisemnej. We wspólnym
układaniu i zapisywaniu zdań występują
podstawowe ogniwa metodyczne :
- rozmowa nauczyciela z dzieckiem,
swobodne wypowiadanie się lub oglądanie
i omawianie obrazka,
- wspólne układanie zdań,
- zapisywanie przez nauczyciela
wybranych zdań na tablicy,
- ciche i głośnie odczytywanie tekstu z
tablicy, przepisywanie tekstu z tablicy lub
pisanie z pamięci tekstu wyrazami
( zdaniami)

Uzupełnianie

i

rozwijanie

zdań.

Przygotowaniem do rozwijania zdań

jest uzupełnienie ich podanymi wyrazami.
Wypowiedzenie z luką do uzupełnienia
jest formułą, z której można otrzymać
sensowne zdanie, jeżeli wstawi się w
puste miejsca odpowiednie wyrazy. Do
tekstu z lukami najczęściej dołączane są
wyrazy

w

ramce

do

wyboru.

Wyszukiwanie wyrazu sprowadza się jego
rozpoznawania w danej grupie wyrazów.
Rozpoznawanie

to

może

być

przygotowane

przez

eliminację

niewłaściwych wyrazów

Rozwijanie

zdań

polega

na

przekształceniu

zdania

o

prostej

strukturze w zdanie o strukturze bardziej
skomplikowanej, przez dodanie nowych
części do zdania pierwotnego. Rozwijając
zdanie dziecko wnika w jego budowę i
uczy

się

zupełnie

samodzielnego

budowania innych zdań tego samego typu.
Uczenie rozwijania zdań opiera się na
naśladowaniu

przez

dziecko

zdań

podanych i rozwijanych przez nauczyciela
i na rozumowaniu oraz na szukaniu
odpowiedzi na pytanie np. kogo?, gdzie?,
czyli na dodaniu do zdania rozwiniętego
rozmaitych wyrazów określających.

Ćwiczenie z rozsypanką wyrazową

W skład tych ćwiczeń wchodzą

rozsypanki wyrazowe i zdania.

Praca nad rozsypanką wyrazową

polega na tym, że wyrazy trzeba połączyć
w zespoły, które będą miały jakieś
znaczenie stosunkowe.

Układanie z rozsypanek zdania

pojedynczego opiera się na umiejętności
rozpoznawania osobowej formy
czasownika (orzeczenia) i wyprowadzeniu
na podstawie formy czasownika pytania o
podmiot.

Rozsypanki wyrazowe są dobrym

materiałem do ćwiczeń w cichym czytaniu
oraz układaniu i zapisywaniu zdań.

Do rozsypanek zdaniowych należy

dobierać krótkie opowiadania.

Ćwiczenia z nieuporządkowanym

tekstem budzą zainteresowanie dziecka,
uczą logicznego myślenia, wiązania zdań
w sensowne całości, wdrażają do cichego
czytania ze zrozumieniem.

Samodzielne układanie i zapisywanie
zdań:

Jest to ćwiczenie wstępne, dające
podstawę do późniejszych samodzielnych i
dłuższych

wypowiedzi,

takich

jak

opowiadanie,

opis,

sprawozdanie,

streszczenie,

list,

artykulik.

Poprzedzamy je rozmową, swobodnym
wypowiadaniem się dzieci lub oglądaniem
i omawianiem obrazka, aby w ten sposób
dostarczyć

dzieciom

materiału

treściowego do budowy zdań oraz
odpowiedniego zasobu słów.

Odpowiedzi

na

pytania

Od pierwszych dni pobytu w szkole
przyzwyczajamy dzieci do udzielania
odpowiedzi na pytania pełnym zdaniem.
Takie odpowiedzi są wynikiem umiejętnie
przeprowadzonej

rozmowy.

Nauczyciel musi nauczyć dzieci nie

tylko udzielania właściwej i pełnej
odpowiedzi na postawione pytanie ale
również zadawania pytań. Uczniowskie
pytania mają duże znaczenie dla procesu
uczenia się. Za pomocą pytań uczniowie
zdobywają olbrzymi zasób wiedzy.

Umiejętność samodzielnego stawiania
pytań powinna u uczniów stopniowo
przekształcić

się

w

umiejętność

samodzielnego

dostrzegania,

formułowania problemów. Postawienie
problemu w formie pytania wymaga jego
wyjaśnienia, co z kolei zmusza ucznia do
wysiłku umysłowego, a także wzbogaca
jego

wiedzę.

Zapisywanie obserwacji przyrodniczej

Są to ćwiczenia o dużych walorach
kształcących. Uczą zwięzłego wyrażania
tego, co dzieci same zaobserwowały. Są
syntezą dłuższych i krótszych obserwacji,
uzgodnionym wnioskiem wynikającym ze
wspólnych rozważań i dyskusji.

PODSTAWOWE FORMY
WYPOWIEDZI W MÓWIENIU I
PISANIU

W mówieniu i pisaniu:

- opowiadanie
- streszczenie
- opis
- plan
- sprawozdane
- wywiad
- życzenia
- zawiadomienie
- historyjka obrazkowa

W pisaniu:

- ogłoszenie
- list
- artykulik
- notatka kronikarska
- kartka z pamiętnika
- zaproszenie
- scenariusz

Opowiadanie

Jest rodzajem swobodnej

wypowiedzi dziecka. Przedstawia ciąg
wydarzeń zachodzących w określonym
czasie i akcji.

Treścią opowiadań dziecięcych

powinny być przeżycia i doświadczenia,
czyli zabawy, wycieczki, praca na działce,
zajęcia w świetlicy, filmy, audycie radiowe
i telewizyjne, lektura ( czytanki) itp.

Podstawowym elementem

opowiadania są wydarzenia.

Dlatego przygotowując dzieci do tej

formy wypowiedzi stosuje się ćwiczenia
polegające na ustalaniu kolejności
zdarzeń, ich wydzielaniu, porządkowaniu
wypowiedzi, uzupełnianiu fabuły,
układaniu planu wypowiedzi. W trakcie
tych ćwiczeń należy wykazać dziecku
funkcję czasownika, na którym opiera się
cały ciężar opowiadania.

Dzieci uczą się języka głównie przez

obserwację i naśladownictwo. Takimi
opowiadaniami – wzorami są wypowiedzi
nauczyciela i teksty literackie (baśni,
legendy, opowiadania z życia dziecka, z
przeszłości).

Teksty literackie przeznaczone do

ćwiczeń w opowiadaniu muszą spełniać
pewne wymogi:

- wyraźnie zarysowana, żywa akcja,
- oporządzenie opowiadania
opracowaniem rzeczowym i językowym,
interesująca treść i forma,
- dostosowanie do poziomu dziecka.

Opierając się na tekście literackim

układa się dwa rodzaje opowiadań:
- w ramach tekstu, opowiadanie
fragmentu lub całości: dzieci posługują się
wyrażeniami i zwrotami z tekstu,
- poza granicami tekstu, czyli
komponowanie akcji poprzedzającej czy
kończącej tekst lub brakującego elementu
fabuły: dziecko występuje tu w
charakterze twórcy.

Streszczenie

Jest rodzajem zwięzłej wypowiedzi.

Polega na wybraniu z utworu
najważniejszych momentów akcji w
sposób zwięzły i powiązaniu ich z
powrotem w całość odtwarzającą ogólny
zarys tekstu. Praca przy streszczeniu
polega na ocenie materiału i ujęciu go w
jak najmniejszą liczbę słów. Celem
streszczenia jest wdrożenie dzieci do
pracy z tekstem (wybiórczość,
reprodukcja, synteza).

Praca nad streszczeniem przebiega

przez etapy:

- nadawanie tytułu pojedynczymi
obrazkami i obrazkom wchodzącym w
skład cyklu historyjki,
- nadawanie tytułu historyjce
obrazkowej,
- pisanie telegramów,
- wybieranie zdań z tekstu, ich
upraszczanie, układanie z nich zarysu
treści utworu,
- pytania i odpowiedzi,
- plan.

Wartość tej pracy jako

przygotowania do streszczenia polega na
tym, ze dzieci uczą się mówić zwięźle,
krótko, zaczynają też zauważać
najważniejsze elementy treści utworu.

Opis

Tę formę wypowiedzi cechuje
przestrzenny, statyczny układ elementów
treści, polegający na wyszczególnieniu
charakterystycznych cech opisywanego
przedmiotu.

Opis

spoczywa

na

przymiotniku

u

imiesłowie

przymiotnikowym.

Opisy są różne i różny jest ich

stopień trudności :

- opis pojedynczego przedmiotu o prostej
budowie (notes, pudełko, ołówek),
- opis pojedynczego przedmiotu o
budowie bardziej złożonej (model
samolotu, wazon),
- opis grupy przedmiotów umieszczonych
na jednym podłożu (dekoracja ściany,
nakrycie stołu),
- opis osoby (dyżurny, policjant
,koleżanka)
- opis zwierzęcia, rośliny (kotek,
pelargonia, brzoza),
- opis krajobrazu (sad jesienią, łąka w
lecie),
- opis sytuacji ( na pauzie )

Opis jest trudniejszy od

opowiadania. Praca nad opisem przebiega
przez etapy:

- obserwacje,
- swobodne wypowiedzi na podstawie
poczynionych obserwacji,
- ukierunkowane pytania, selekcja
materiału poprzez jego analizę,
- zapis materiału słownikowego,
- ustalenie logicznego porządku
opisywania (np. materiał, barwa, kształt,
wielkość, ciężar, przeznaczenie, wrażenie
jakie wywołuje),
- redagowanie opisu (wybór wyrażeń i
zwrotów, przestrzeganie logicznego
porządku, plan, dokonanie syntezy),

Najlepszą formą zapoznania dziecka

z opisem jest podanie wzoru.

Wzorem opisu może być także opis

wskazany (wyszukany) w czytanym
tekście.

Ćwiczenia pogłębiającym

rozumieniem pojęcia opisu jest
zestawienie treści obrazka z odpowiednim
opisem w tekst czy opis porównawczy
dwóch kontrastowych przedmiotów
zjawisk, roślin, osób.

Trudność opisu należy stopniować :

1. Dzieci oglądają przedmiot, omawiają,
ustalają plan opisywania,
- po schowaniu przedmiotu opisują go w
zespołach lub indywidualnie,
- czytają swoje opisy porównując je z
przedmiotem który ponownie znajduje się
w zasięgu bezpośredniej obserwacji.

2. Na wycieczce dzieci obserwują
przedmiot (urządzenie, obiekt, roślinę,
zwierzę itp.), swobodnie wypowiadają się,
wyodrębniają istotne ich zdaniem cechy ;
- po powrocie do klasy ustalają plan,
- wspólnie lub w zespołach dokonują
opisu przedmiotów oglądanych na
wycieczce,

3. Dzieci obserwują przedmiot,

układają plan wypowiedzi,
- zbierają materiał słownikowy,
- opisu dokonują samodzielnie w domu,
- odczytując prace domowe porównują je
z przedmiotem, który ponownie znajduje
się w zasięgu bezpośredniego obserwacji.

Sprawozdanie

Jest to częsta forma wypowiedzi.
Sprawozdanie dotyczy wydarzeń z

bieżącego życia. Do wypowiedzi tego typu
zmusza zorganizowane życie społeczne w
dziecięcej zbiorowości: wycieczki,
akademie, prace społeczno-użytkowe,
spotkania. Rozwiązywanie na zajęciach
problemów, praktycznych i prace w
zespołach wymaga od dzieci relacji
(zdawania sprawy z planu, przebiegu oraz
wykonania pracy).

Sprawozdanie polega na zebraniu w

całość głównych momentów wydarzenia.
Momenty te muszą być przedstawione w
porządku chronologicznym. W ten sposób
sprawozdanie przygotowuje do
streszczenia.

Praca nad sprawozdaniem polega na

tym, że dzieci muszą zdać sobie sprawę z
tego, że:
- nie należy dodawać zmyślonych faktów,
- należy uwzględnić wydarzenia
najważniejsze,
- pomijać mało ważne szczegóły, nie
mające wpływu na przebieg wydarzeń.

W czasie redagowania sprawozdania

należy zwrócić uwagę na trafiony dobór
wyrazów określających stosunki czasowe-
okoliczniki czasu
( na początku, na wstępie, przedtem, po
chwili, potem, wreszcie, już, na koniec, na
zakończenie, następnie itd.) Ich dobór
zapobiega monotonii, nadaje wypowiedzi
barwność, zapewnia odpowiednie tempo
relacji, ożywia wypowiedź.

Sprawozdanie opiera się na

czasowniku.

Wywiad

Polega na zbieraniu informacji

bezpośrednio od jakiejś osoby. Można
zatem wywiad nazwać rozmową
informacyjną.

Przygotowanie wywiadu polega na:

- zebraniu danych o osobie, z którą
odbędzie się rozmowa,
- ustaleniu tematu rozmowy,
- przygotowaniu zestawu pytań, ich
selekcji,
- przydziale zadań poszczególnym
zespołom dziecięcym (pojedynczym
dzieciom).

Dzieci muszą wiedzieć, że osobę

przeprowadzającą wywiad powinna
cechować osobista kultura i takt. Nie
wolno wymuszać odpowiedzi, zadawać
podchwytliwych pytań, pokpiwać i
ośmieszać oraz zadawać pytań
dotyczących osobistych (intymnych spraw
i przeżyć.

Najlepszą formą zapoznania dziecka

z wywiadem jest :

- przysłuchiwanie się wywiadom
przeprowadzonym przez kolegów ze
starszych klas (na temat interesujący
dzieci lub z interesującymi osobami),
-oglądanie wywiadów w telewizji
przeprowadzonych w programach dla
dzieci i młodzieży,
- czytanie i omawianie wywiadów
umieszczonych w pismach dla dzieci i
młodzieży.

Jest wskazane, aby każdy wywiad

opracowany przez zespół dzieci został
nagrany na taśmę magnetofonową,
odtwarzany wielokrotnie i omówiony, a
dopiero potem zapisany.

Plan

Planem jest analiza określonego

utworu, której wynikiem będzie
wyróżnienie jego części, układających się
w perspektywę logiczną, zdolną
przeprowadzić myśl dzieci przez łańcuch
przyczyn i skutków do pewnego
uogólnienia.

Plan jest czymś wtórnym w stosunku

do znanej treści, jest syntezą omówionej
wszechstronnie czytanki.

U podstaw tworzenia planu leżą

czynności:
- podział treści na logiczne części,
- nadanie im właściwych, poprawnie
zredagowanych tytułów.

Ćwiczenia przygotowujące dzieci do

tworzenia planów układają się w ciąg:

- ilustrowanie treści czytanki rysunkiem,
- wyszukiwanie w tekście zdań
odnoszących się do ilustracji lub rysunku,
- układanie podpisów pod rysunkami,
- nadawanie tytułów obrazkom i ich
cyklom,
- ustalanie liczby i kolejności obrazków
dla zilustrowania treści czytanki,

- nadawanie tytułów wyraźnym
obrazkom,
- podział tekstu na logiczne części i
nadawanie im tytułów,
- wspólne, samodzielne układanie i
zapisywanie planu czytanek,
- wspólne układanie planów jako
przygotowanie do pisania wypracowań.

Plany powinny być układane w

formie krótkich zdań oznajmiających,
dopiero po nabyciu tej umiejętności
można je opracować w formie
równoważników zdań.

Oprócz planów tekstów czytanych

należy także opracowywać plany ustnych
wypowiedzi dziecięcych. Każda forma
wypowiedzi musi być ujęta w
postanowieniu, Jest zwięzła, rzeczowa,
przejrzysta, wskazuje na istotne fakty.

List

Należy do najbardziej użytkowych

form wypowiedzi dziecko poszukuje
ogólne komunikacje stylistyczną i
graficzną obowiązującą w listach,
podstawową frazeologię zasady
adresowania przesyłek pocztowych.

List ma prawie zawsze kompozycję

trójdzielną. Formuły rozpoczynające i
kończące list sprawiają piszącym najwięcej
trudności. Często zredukowane są do
dawkowych formuł grzecznościowych, z
którymi cały list nie ma żadnego związku
treściowego. Dlatego należy
przeprowadzić wiele ćw. które wskażą na
różnie treściowe i stylistyczne między nimi
np.

a) jak możesz rozpocząć i zakończyć list:
- do kolegi w szpitalu,
- do kolegi na wakacjach,
- z wakacji do rodziców
- z wycieczki klasowej do dyr. Szkoły,
- do wujka, z którym rzadko się widujesz
z okazji imienin,
- do cioci, która często was odwiedza,
- do dziadków, u których spędzasz
wakacje,

b) dobierz najodpowiedniejszy sposób
rozpoczęcia, zależnie od: adresata i treści
listu. Postaraj się o to, aby słowa –
początkowe i końcowe za każdym razem
były inne.

Dzieci muszą też zrozumieć

potrzebę rygorystycznego przestrzegania
stałej kolejności członów adresu.
Uczniowie sami powinni dojść do wniosku,
że jednolitość układu graficznego ułatwia
pracę poczcie. Należy dzieciom zwrócić
uwagę na dwie sprawy z zakresu
sprawności językowej:
- właściwą kolejność imienia i nazwiska
w adresie i adresie zwrotnym,
- podpisie oraz stosowanie wielkich liter
ze względów konwencjonalnych przy
zwracaniu się bezpośrednio do adresata
oraz w odniesieniu do osób mu bliskich.

Jest wskazane, by pisanie listu

poprzedzić:

- wywiadem przeprowadzonym z
listonoszem (doręczycielem),
- wycieczka na pocztę, do instytucji,
- oglądanie i odczytywanie kopert
prawidłowo i nieprawidłowo
zaadresowanych,
- czytaniem i porównywaniem treści
listów prywatnych i urzędowych,
- odczytywaniem tekstu literackiego
napisanego w formie listu prozą lub
wierszem (np. E. Szelburg – Zarembina
„List do Kolegi”)
- odwiedzinami u osoby będącej
adresatem listu,

Scenariusz

Jest to egzemplarz utworu

przeznaczonego do wystawienia,
opatrzony odpowiednimi uwagami.
Komentarz dotyczy gestów, mimiki,
ruchów, barwy głosu, zachowania autorów
oraz tego wszystkiego, co się dzieje na
scenie.

Scenariusz jest formą wypowiedzi

rzadko stosowaną w szkole, niezbędną
jednak do przeprowadzenia inscenizacji.

Pisanie scenariusza należy

poprzedzić wspólnym wyjściem do teatru
lub obejrzeniem spektaklu w telewizji .

W ten sposób powstanie okazja do

rozwiązań skąd aktorzy znają swoje role,
skąd wiedzą jak się zachować na scenie,
jak się ubrać itp.

Dzieci wiedzą, że sztuka jest

zapisana.

To

ułatwia

wprowadzenie

pojęcia

scenariusza.

Jego

budowę

(komentarz autorski), zrozumieją dzieci
wówczas gdy wspólnie przeanalizują
gotowy

scenariusz

umieszczony

w

pisemku

dziecięcym

(„Płomyczek”,

„Świerszczyk”)

lub

w

podręczniku.

Praca nad scenariuszem powinna

przebiegać w następujący sposób:

- wyodrębnienie w tekście wydarzeń,
- nadawanie im tytułów,
- charakterystyka postaci (wygląd
zewnętrzny, cechy osobowe, zachowanie,
barwa głosu),
- przygotowanie wybranego wydarzenia
do czytania z podziałem na role
(wyodrębnienie postaci, zaznaczenie ich
kwestii, wyszukanie partii dla narratora,
- czytanie z podziałem na role,
- pisanie scenariusza.

Dziecko pracuje nad scenariuszem

jak autor. Każdy scenariusz zawiera w
sobie elementy pracy twórczej. Świadoma
praca nad stylizacją ról kształci język i
styl. Przy okazji pisania scenariusza i
przygotowywania

inscenizacji

można

stopniowo wzbogacić język dzieci o
terminy

teatralne,

np.:

- adaptacja utworu- przeróbka utworu
(np. opowiadanie na sztukę teatralną lub
scenariusz filmowy),
- inscenizacja-przysposobienie utworu do
wystawienia na scenie,
- inspicjent-kierownik techniczny
odpowiada za techniczną stronę
przedstawienia (kurtyna, światło,
rekwizyty)
- kwestia- wypowiedz aktora w dialogu
lub monolog sceniczny
- narrator- opowiadacz, osoba
wprowadzana przez autora do tekstu,
która jest świadkiem i komentatorem
wydarzeń,

- rekwizyty- przybory i przedmioty
potrzebne do przedstawienia,
- reżyser-kieruje wystawieniem sztuki,
prowadzi próby udziela rad i wskazówek
doprowadza do realizacji przedstawienia
(filmu),
- scenarzysta- autor scenariusza,
- scenografia- ogół dekoracji, kostiumy,
ważniejsze rekwizyty do danej sztuki,
- sufler- osoba podpowiadająca aktorom
tekst podczas przedstawienia.

Notatka

kronikarska

Zapiski dowolnego rodzaju służące

jako

materiał

mający

pomóc

w

zapamiętaniu i sprawnym przytaczaniu
wiadomości

zawartych

w

zapiskach

przeznaczonych

do

dalszego

wykorzystania.

Treścią

notatek

kronikarskich są ważniejsze, rzeczywiste
wydarzenia szkolne, w których dzieci
brały udział, np. uroczyste rozpoczęcie
roku

szkolnego,

wycieczka,

audycja

radiowa i telewizyjna, akademia, koncert,
zabawa, przedstawienie, spotkanie, praca
społeczno – użyteczna.

W trakcie sporządzania notatek

(zapisków) kronikarskich dzieci wdrażają
się powoli do przestrzegania rygorów
obowiązujących autora – kronikarza:
- obiektywizm,
- zgodność z rzeczywistością,
- pomijanie szczegółów i mało istotnych
spraw,
- wyodrębnianie ważniejszych składników,
- uchwycenie na bieżąco najważniejszych
wydarzeń i faktów,
- systematyczność w dokonywaniu
zapisków.

Notatka kronikarska jest bardzo

podobna do sprawozdania i streszczenia.
Należy ją wprowadzić jako nową formę
wypowiedzi przy omawianiu obrazów z
legendarnej przeszłości Polski.

Opracowanie notatki kronikarskiej

należy poprzedzić:
- wycieczką do archiwum (miejskiego,
szkolnego, zakładowego) celem obejrzenia
kronik domowych i współczesnych,
- wycieczkę do biblioteki i muzeum celem
obejrzenia starodruków,
- oglądaniem i omawianiem tematycznych
ilustracji, fotokopii i obrazów,
- opowiadaniem o historii kronik i
powstawaniu druku.

Jest wskazane, by dzieci

założyły własna kronikę klasową.

Najlepsze zapiski kronikarskie

sformułowane w zespołach lub
indywidualnie wybiera cała klasa.
Wszyscy też wykonują ilustrację,
najlepsze wśród nich są wklejane do
kroniki. Do kroniki wpisują się również
zaproszeni goście i osoby, z którymi dzieci
przeprowadzają wywiady.

Kartka z pamiętnika.

Pamiętnik jest opowiadaniem o

wydarzeniach przeszłych i teraźniejszych
ich uczestnikach lub świadka. Zawiera
przeżycia ważne dla osoby która go pisze.

Pamiętnik

nacechowany

jest

subiektywizmem odczuć autora. Stąd styl
nierówny

(pytania

retoryczne,

równoważniki

zdań,

niedomówienia,

monolog) i różne formy wypowiedzi (opis,
opowiadanie, sprawozdanie). Pamiętnik
pisany jest pod wrażeniem chwili i
odzwierciedla nastroje autora, osobisty
stosunek do tego, co przeżył, doznał,
widział i przemyślał.

Wprowadzenie kartki z pamiętnika

należy przeprowadzić:

- opracowanie notatki kronikarskiej.
- założeniem kroniki klasowej,
- omówieniem czytanek napisanych w
formie pamiętnika,
- przypomnienie lektury M. Kownackiej
pt. „Plastusiowy pamiętnik” i innych.

Artykulik

Artykulik do gazetki szkolnej lub

klasowej, wstępem do artykułu jest
notatka kronikarska. Można ogłosić
konkurs na najlepiej sporządzoną notatkę.
Po nadaniu jej ciekawego tytułu i
uzupełnieniu tekstu rysunkiem należy
artykulik umieścić w gazetce szkolnej lub
wywiesić w klasowym kąciku małego
twórcy.

Do pisania artykulików

przygotowuje najlepiej praca z pisemkiem
dziecięcym na zajęciach. Należy zwrócić
uwagę na:

- interesujący tytuł artykułu,
- zgodność treści z tytułem,
- rozmieszczenie graficzne tekstu,
- rolę ilustracji.

Artykulik obejmować może różne

formy wypowiedzi: opowiadanie, opis,
sprawozdanie, streszczenie, wywiad, a
nawet scenariusz, zależnie od tego, czym
autor chciała zainteresować czytelnika, co
zamierzał

mu

przekazać.

Pisania

artykulików uczą się dzieci głownie przez
tworzenie swobodnych tekstów.

Ogłoszenie

Celem tej formy wypowiedzi jest

wyrobienie umiejętności napisania
kroniki. Omawiając formę ogłoszenia
należy zwrócić uwagę dzieciom na:

- zwięzłość i rzeczowość,
- urozmaicenie treściowe i stylistyczne,
- atrakcyjność formy graficznej,
- informacyjny lub agitacyjno –
zachęcający charakter.

Potrzeba pisania ogłoszeń musi

wypływać z życia szkolnego. Trzeba
wykorzystać wszelkie okazje, w których
powstaje rzeczywista potrzeba
zredagowania ogłoszenia. Mogą to być
takie okoliczności jak:
- zebrania, spotkania oraz zbiór,
- prace społeczno – użyteczne,
- imprezy kulturalne,
- wycieczki,
- zguby.

Przed opracowaniem tej formy

wypowiedzi należy sięgnąć do ogłoszeń –
wzorców umieszczonych w prasie
codziennej i tygodnikach dla dorosłych
oraz dla dzieci i młodzieży.

Zaproszenie.

Jest podobne do ogłoszenia, różnica

tkwi w stylu. Zaproszenie wystosowane do
konkretnej osoby albo dla każdego
chętnego powinno się zwracać do
adresata bezpośrednio. Wiąże się z tym
jego uprzejmy i serdeczny ton. Dlatego
dzieci

musza

poznać

frazeologię

specyficzną

dla

zaproszenia,

np.

uprzejmie zaprasza, prosi o przybycie, ma
zaszczyt

zaprosić.

Zaproszenie należy do tych form

wypowiedzi

które

mają

w

sposób

bezpośredni oddziaływać na odbiorcę.

Dlatego zasadniczy nacisk należy

położyć na atrakcyjność stylistyczną i
graficzną. Opracowanie zaproszenia
można poprzedzić zorganizowaniem
wszystkich różnych zaproszeń: na
zebrania i posiedzenia, akademie,
imprezy (sportowe, turystyczne i
kulturalne), uroczystości rodzinne
(imieniny, śluby, chrzciny, rocznice
itp.)

PRZYKŁADY FORM WYPOWIEDZI DLA KLASY

III

Przygotowanie wywiadu z ludźmi, którzy

swą pracą wzbogacają nasze miasto

czytanie i omawianie wywiadów –

rozmów z przodującymi robotnikami
zakładów pracy, umieszczonych w prasie
codziennej z okazji zbliżającego się
święta majowego

przypomnienie zasad

układania wywiadu:

- trzeba znać dobrze

zakład pracy, do
którego zamierza się
iść przeprowadzić
wywiad,

- trzeba wiedzieć, z kim

się chce rozmawiać
(wiek, płeć, zawód,
staż pracy),

- trzeba przygotować

pytania, z którymi
prowadzący wywiad
zwróci się do
respondenta.

Wolno pytać:

Jak długo pracuje w tym zawodzie?
Czym zasłużył sobie na miano przodownika?
Czym się interesuje poza praca zawodową?
Czy się nadal uczy?
Czy lubi swoja pracę?
Jaki jest zespół ludzi, z którymi pracuje?
Czy chciałby coś przekazać kolegom
prowadzącego wywiad?

Nie wolno pytać o to, co:

Sprawia przykrość
Wprowadza w zakłopotanie
Jest niegrzeczne
Dotyczy spraw osobistych
Ośmiesza respondenta

opracowanie przez zespoły wzorów

wywiadów, wzajemne poprawki i
uzupełnienia przygotowanych propozycji,

przeprowadzenie wywiadu z rodzicami na

temat ich pracy (przygotowanie do
przeprowadzenia wywiadu w zakładzie
pracy)

SPRAWOZDANIE Z AKADEMII 1-szo

MAJOWEJ W SZKOLE

Plan sprawozdania:

- kiedy się odbyła,
- gdzie się odbyła,
- jak wyglądała sala,
- kto był obecny,
- jaki był program i kto w nim brał udział,
- co wykonała nasza klasa (jaki był nasz wkład do

imprezy),

- co najlepiej udało się wykonawcom,
- co nam (mnie) najbardziej podobało się w

programie

List do chorego kolegi

Przypomnienie zasad układania listu:

- odpowiednie wydzielenie z tekstu nagłówka napisanego

wielka literą i zaopatrzonego w wykrzyknik,

- krótki wstęp wprowadzający,
- przedstawienie sprawy, która stanowi główny przedmiot

informacji dla adresata (najpierw pisze się o sprawach
dotyczących odbiorcy, potem nadawcy listu),

- krótkie zakończenie,
- pozdrowienie i podpis,
- umieszczenie nazwy miejscowości i daty na końcu pod

listem (z lewej strony) lub z góry nad nagłówkiem (z
prawej strony)

- pisanie wielką literą rzeczowników, przymiotników i

zaimków odnoszących się do adresata – osoby, do której
piszemy (ale tylko w listach)

List do chorego kolegi:

 Słupsk, 12 XII 1982

Witaj Romku!

Dziś nasza pani powiedziała nam, że chorujesz i

przebywasz w szpitalu. Podobno się martwisz, że dużo
stracisz w szkole. Nic podobnego. Będziemy przynosić
zeszyty do szpitala: w j. polskim pomagać Ci będzie
Gośka, a w matematyce Marek. Alek nie chce się do
nikogo przesiąść. Siedzi sam i czeka na Twój powrót. We
czwartek przyjdzie do Ciebie w odwiedziny zespół Marka.

No to Cześć! Słuchaj lekarzy i pielęgniarek i wracaj

do nas jak najprędzej.

Pozdrawiamy Cię serdecznie.

Twoi koledzy z klasy III a

Charakterystyka Isi z czytanki

„Kruszynka”, s.31

Plan charakterystyki postaci:

- kto? (imię i nazwisko, miejsce zamieszkania

itp.),

- co robi? (nauka, praca, zabawa),
- jak wygląda? (oczy, włosy, wzrost, sylwetka,

ubiór, cechy szczególne),

- jaka jest? (stosunek do ludzi, do zwierząt,

stosunek ludzi do niej, stosunek do samej
siebie),

- jaki jest mój osobisty stosunek do postaci?

Charakterystyka Isi:

Isia mieszka na wsi. Chodzi do kl. III. Ma

jasne i przejrzyste oczy oraz płowe włosy. Jest
niewysoka i drobna. Isia ma stałe obowiązki
domowe. Utrzymuje dobre stosunki z sąsiadami.
Jest grzeczna i pogodna. Kocha zwierzęta i opiekuje
się nimi troskliwie. Isia rozumie cudze kłopoty.
Potrafi pomóc ludziom i zwierzętom w trudnych
sytuacjach. Lubią ją i cenią dorośli, przywiązują się
do niej zwierzęta. Przy tym wszystkim Isia jest
bardzo wyrozumiała, niewiele żąda dla siebie.
Bardzo polubiliśmy Isię, szkoda, że nie chodzi z
nami do jednej klasy. A może wśród nas są
koleżanki i koledzy podobni do Isi?

 

Opis podręcznika do języka

polskiego.

Plan opisu:

- do czego służy?
- kto go napisał i zilustrował?
- kto wydał i kiedy, które to jest wydanie?
- jaka jest wielkość nakładu?
- ile ma stron i jaka jest jego budowa?
- jaka jest treść?
- jak wygląda okładka?
- w jakim stanie się znajduje?
- czy lubię się z niego uczyć?

Opis podręcznika:

Mój podręcznik do języka polskiego ma tytuł „W

naszej gromadzie”. Autorami są S. Aleksandrzak, J. Rytlowa
i Z. Przyprowski. Okładkę oraz ilustracje do niego wykonał
Z. Rychlicki. Podręcznik został wydany w 1966 roku. Jest to
pierwsze wydanie. Jednorazowy nakład wynosi 779000
egzemplarzy. Podręcznik ten ma 336 stron. Składa się z 10
części, każda z nich obejmuje kolejny miesiąc pracy w
ciągu roku szkolnego. Układ treści w każdym miesiącu jest
podobny: ilustracja wprowadzająca, czytanki i wiersze,
materiał ortograficzny i gramatyczny oraz opowiadanie
miesięczne. Dokładne wiadomości o treściach
realizowanych w kolejnych częściach zawiera spis treści.
Podręcznik oprawiony jest w sztuczną okładkę. W dolnej
części na niebieskim tle widnieje napis „W naszej
gromadzie”. Nad napisem jest ilustracja trzech uczniów,
którzy tak jak my uczęszczają do III klasy. Mój podręcznik
jest zniszczony. Nic dziwnego, używany jest już od 10 lat.
Lubię go bardzo, chętnie czytam zawarte w nim czytanki.
Do niektórych wracam po kilka razy.

Układanie opowiadania na

podstawie historyjki obrazkowej

„Historia z bałwankiem” s.130

Opowiadanie „Historia z

bałwankiem”.

Wreszcie spadł śnieg i chwycił mróz. Romek i Marek

zaraz po lekcjach wybrali się z sankami na wzgórze
koło lasu.

- Co będziemy robić? Zapytał starszego brata Romek
- Najpierw ulepimy bałwana, a potem będziemy

zjeżdżać z górki-powiedział Marek.

Chłopcy zabrali się do roboty: utoczyli kule, uformowali

bałwana, włożyli mu na głowę stary kapelusz i wetknęli
w garść miotłę. Romek aż skakał z radości, tak mu się
bałwan podobał. Chłopcy chwycili sanki i zaczęli się
wdrapywać na sam szczyt wzgórza. Zasapali się
bardzo. Spojrzeli ze szczytu na bałwana. Wydawało im
się, ze jest smutny i spogląda na nich z wyrzutem.

-Nie martw się – zawołał Marek –zaraz do ciebie

przyjdziemy. Romek spojrzał na brata błagalnie.

-

Marku, Mareczku pozwól mi kierować

sankami, ten jeden jedyny raz. Marek
zgodził się niechętnie, bo Romek nie miał
wprawy. Wiatr zaświszczał chłopcom w
uszach. Sanki pędziły jak wicher. Romek
stracił orientację i wjechał na bałwana.
Chłopcy uczuli lekkie uderzenia i spadli z
sanek w puszysty śnieg. Zauważyli tylko, jak
bałwanek zjeżdża na ich saneczkach aż pod
las. Wydawało im się, że już nie jest smutny,
tylko śmieje się wesoło.

Plan do czytanki „Stefek i

Tomek”, str.250

 

Streszczenie czytanki „Stefek i

Tomek”, s.250

Przypomnienie istoty (cech) streszczenia:

- dotyczy wyłącznie tekstów literackich

(beletrystycznych),

-obejmuje zawsze całość lub większość logicznych części ,
- obejmuje chronologię wydarzeń,
- treść musi być przedstawiona zgodnie z rzeczywistością,
- język zwięzły, logiczny, odpowiadać musi ścisłemu

odtworzeniu głównego zarysu utworu,

- ciężar streszczenia opiera się na czasownikach,
- wszystkie elementy akcji muszą być przedstawione w

takich samych proporcjach, jak najkrócej,

- komentarz autorski (jeżeli jest) musi być rzeczowy, w

miarę obiektywny, krótki

Streszczenie czytanki:

Stefek i Tomek śpieszą się na stacje. Jadą na

wycieczkę z klasą do Wrocławia. Po drodze
spotykają dziewczynkę, którą pogryzł pies.
Stefek zaopiekował się ranną. Z żalem
rezygnują z wycieczki, Tomek odmawia
pomocy, gdyż obawia się spóźnienia na
pociąg. Zmienia jednak decyzję.

Obaj chłopcy niosą chorą dziewczynkę do

wiejskiego ośrodka zdrowia. Już nie jest im
przykro, że nie biorą udziału w wycieczce.

Kartka z pamiętnika pisana na

podstawie czytanki

„Najpiękniejszy zjazd” str.149

Przypomnienie istoty (cech pamiętnika):

- dotyczy bezpośrednich przeżyć autora,
- odzwierciedla subiektywizm odczuć i doznań,
- najczęściej pisany niesystematycznie, w zależności

od potrzeby (nieraz kilka razy dziennie lub dzień
po dniu, nieraz co kilka dni, a nawet tygodni),

- wypowiedzi dłuższe zawierają dialogi, opisy,

elementy sprawozdania, czy opowiadania,

- nie musi być zachowana chronologia wydarzeń,
- tok narracji nie zawsze równy,
-przeżycia wewnętrzne i odczucia wyrażają często

stosowane znaki interpunkcyjne (! , ? : …)

Próba układania kartki z pamiętnika na
podstawie czytanki

(wprawka):

15 stycznia wieczorem
Muszę się porządnie wyspać. Jutro organizujemy w
klasie zawody saneczkowe. Będziemy zjeżdżać
parami. Pani mówiła, że partnerów będziemy
losować, tak jak na prawdziwych zawodach. Żebym
tylko nie wylosował żadnej dziewczyny! Najchętniej
to bym zjechał z Antkiem. Z niego jest świetny
kumpel. Ciekawe, czy moja para wygra… Na pewno
wygra!!!

16 stycznia przed zawodami
Mam pecha! Wylosowałem dziewczynę i to w dodatku
Bronkę. Niech ciągnie sama sanki pod górę. Nie
pomogę jej. Widzę, że niektórzy koledzy są tak samo
niezadowoleni, jak ja. Szkoda, że nie da się już nic
zmienić.

16 stycznia wieczorem
Musze jeszcze raz przemyśleć wszystko. Wygrałem
razem z Bronką zawody, ale nie cieszę się z tego.
Nagroda- duże, żółte jabłko leży przede mną na
biurku. Ale wcale nie mam na nie ochoty. Chyba nie
powinienem nagrody w ogóle brać. Dlaczego zaraz
nie oddałem jabłka Bronce? Przecież to jej się należy
nagroda za nas dwoje, a nie mnie. Gdyby to ode mnie
zależało, nigdy bym nie pomógł Bruździnie zawieść
zakupów i Józusia do domu. To była decyzja Bronki,
nie moja. Jak to dobrze, że dzieciaki z klasy tego nie
zauważyły i że pani nie wie, jak to było naprawdę.

17 stycznia przed wyjściem do szkoły
Jak mi wstyd za ostatnie zdanie, jakie napisałem
wczoraj wieczorem w pamiętniku. Nie wolno być
nieuczciwym! Już, wiem jak załatwię sprawę nagrody.
Tylko… czy wytrwam w decyzji???

17 stycznia po powrocie ze szkoły
Hurra! Załatwiłem wszystko. Jest mi lekko na sercu i
już się nie wstydzę. Pani powiedziała, że mam
charakter i podała mi rękę. A dzieciaki jak się
dziwiły… Antek powiedział, że chyba by się nie
zdobył na taką odwagę! I dał mi znaczek, o którym
marzyłem od dawna. A było to tak. Jak pani weszła
do klasy, to ja poszedłem do Bronki i położyłem
jabłko przed nią na ławce. I powiedziałem głośno:
Wczorajsze zwycięstwo należy się wyłącznie Bronce.
To ona ciągnęła sanki pod górę i jeszcze w dodatku
pomagała Bruździnie. Ja tego wcale nie chciałem.
Byłem na nią zły. Przemyślałem wszystko wczoraj
wieczorem i dlatego dopiero dziś zwracam jej
nagrodę. Jednak wytrwałem w decyzji. Nic dziwnego,
przecież pani powiedziała, że mam charakter.

Scenariusz ułożony na

podstawie czytanki „Cieszyńska

legenda” str. 121

Odsłona I

Narrator: Jednym z najpiękniejszych miast polskich

jest Cieszyn. Leży nad Odrą, wśród lasów i gór, w
południowej części naszego kraju. Czy wiecie jak
doszło do założenia tego grodu? Jeżeli nie wiecie, to
posłuchajcie… (Wnętrze komnaty zamkowej. Książę
Lech III siedzi na tronie zadumany. Po chwili stuka
berłem o podłogę. Wchodzi marszałek dworu).

Marszałek (kłaniając się): Książę jestem do usług.
Lech III: Sprowadźcie moich synów, mam im do

oznajmienia wielką nowinę.

Marszałek (z szacunkiem): Idę już, Wasza Wysokość

spełnić twoje polecenie.

(Wchodzą Bolko, Cieszko i Leszko. Kłaniają się i
stają z szacunkiem przed tronem)
Lech III (wstaje i podpierając się na berle mówi
lekko drżącym z żalu głosem): Zwyczajem
waszego książęcego rodu, dorastające książęta
wyruszają po naukę w świat. Kolej przyszła i na
was, moi synkowie. Idźcie zobaczyć, jak płyną
rzeki, co znajduje się hen za górami i gdzie
kończą się lasy. Słuchajcie jakie to wieści
rozsiewa wiatr po kraju. Po trzech latach, trzech
miesiącach i trzech dniach musicie się ponownie
spotkać i razem wrócić do domu.
Bywajcie więc…
(Synowie po kolei podchodzą do ojca i żegnają
się z nim czule)
Synowie: Żegnaj ojcze, za trzy lata, trzy
miesiące i trzy dni oczekuj nas, wrócimy do
ciebie.

Narrator: I tak Bolko, Cieszko i Leszko
powędrowali w świat. Każdy szedł w inną
stronę. Każdy z nich myślał co zrobić, żeby po
trzech latach, trzech miesiącach i trzech dniach
spotkać się razem.
Aż wreszcie pewnego słonecznego dnia…
(Polana nad rzeką, wokół bór, między drzewami
pasą się zwierzęta, ptaki śpiewają. Wchodzi
Bolko).
Bolko (zatrzymuje się, rozgląda z zachwytem) :
Jak tu pięknie i spokojnie. Słychać śpiew ptaków
i tyle tu zwierząt. Odpocznę i posilę się
(Odpasuje miecz, siada na trawie, wyjmuje z
torby podróżnej jedzenie. Przez rzeką
przechodzi wędrowiec. Bolko zrywa się).

Bolko (woła radośnie): Witaj, Leszko!
Leszko (ciesząc się): Witaj Bolko!
(Obaj chłopcy ściskają się z radości. Słychać
chrzęst gałęzi. Z głębi boru wyłania się postać
wędrowca. Bolko i Leszko biegną na jego
spotkanie).
Bolko i Leszko: Witaj, Cieszko, jakże cieszymy
się, że i ty znalazłeś się z nami razem.
Cieszko (obejmuje braci za ramiona): Witajcie,
bracia, jakże uczcimy to nasze spotkanie?
Bolko (zwracając się do Cieszka): Ty, Cieszku,
jesteś najstarszy z nas i najmądrzejszy.
Leszko (wtrącając się): Postanów coś więc.

Leszko (wtrącając się): Postanów coś więc.
Cieszko: Cieszmy się, że po trzech latach, trzech
miesiącach i trzech dniach spotykamy się w tak
pięknym miejscu. A ponieważ cieszymy się jak
nikt dotąd nie cieszył się w naszym kraju, na
pamiętne spotkania wybudujemy tu, w tym
miejscu piękne miasto.
Bolko i Leszko (z zaciekawieniem): A jak się to
miasto będzie nazywało?
Cieszko (poważnie i dobitnie): Cieszyn.
(Z lasu wyłania się orszak książęcy. Chłopcy
podchodzą do ojca, podejmują go za nogi. Stary
książę całuje synów w czoło).
Lech III: Słyszałem waszą rozmowę, cieszę się z
wami, dobrze się będzie żyło w mieście które
powstało dzięki rodzinnej miłości, radości.
Narrator: I tak powstało miasto Cieszyn nad
rzeką Odrą. Jeżeli nie wierzycie, to zajrzyjcie do
kroniki. A było to w roku nie byle jakim, bo w
810.