Skala

Nieprzystosowania

Społecznego (SNS)



SNS stanowi próbę wystandaryzowania pomiaru
skali nieprzystosowania, czyli także i skali
zaburzeń w zachowaniu. Pozwala ona na badanie
bardzo różnych aspektów zjawiska, nie redukując
ich do jednej dziedziny. Bynajmniej nie oznacza
to, że SNS powinna być monopolistą w pomiarze,
a wręcz przeciwnie-równolegle z nią należy
stosować inne narzędzia i skale.

Definicja



„Skala Nieprzystosowania Społecznego
przeznaczona jest do określenia stopnia
wadliwego funkcjonowania społecznego dzieci i
młodzieży w wieku 13 – 17 lat. SNS jest skalą
szacunkową, porządkującą informacje o danej
jednostce. Służy do wstępnego pomiaru
nieprzystosowania społecznego. Pozwala ona na
określenie intensywności i częstotliwości
występowania tych zachowań lub cech jednostki,
które uznawane są przez społeczeństwo za
niekorzystne, szkodliwe, negatywne. W związku z
czym są one nie aprobowane lub potępiane”

Założenia Teoretyczne(SNS)



nieprzystosowanie wyraża się nieprawidłowym

funkcjonowaniem jednostki w jej rolach społecznych

w domu, szkole, grupie rówieśniczej



konsekwencją tego jest kumulacja zachowań

antyspołecznych



prawdopodobieństwo wystąpienia zjawiska wzrasta wraz

z nasileniem się niekorzystnych dla dziecka czynników

psychicznych(biopsychicznych) i socjokulturowych



formy zachowań antyspołecznych są dostrzegane

i negatywnie oceniane przez otoczenie badanego



ocena zachowań jest dostrzegana i oceniana, bo

jednostka faktycznie przejawia



takie zachowania, osoby obserwujące dysponują

odpowiednim do tego instrumentarium.

Celem stosowania SNS jest wstępny pomiar

nieprzystosowania jednostki, oszacowanie skali
zjawiska, intensywności i częstotliwości zaburzonych
zachowań. Skala rejestruje zachowania, jak i jego
kontekstowe sytuacje, w tym odniesione do osób
socjalizująco znaczących dla badanego. SNS stanowi
warunek postawienia diagnozy, jest zatem przydatny
dla indywidualnych badań diagnostycznych
prowadzonych na potrzeby codzienności.

L. Pytka proponuje zastosowanie 6

podstawowych skal i przydzielenie każdej z nich 10
kategorii. W każdej ze skal obowiązuje punktacja- 0,1,2
punkty. Im więcej punktów, tym silniejsze są
niedostosowane zachowania. Dla każdej ze skal
dobrani mogą być informatorzy, którym należy
zapewnić pełną dyskrecję.

Podstawowymi skalami są:



-NR- Nieprzystosowanie Rodzinne

„mierzy nieprzystosowanie jednostki do

wymogów

życia rodzinnego, tzn. jej reakcje

na wymagania i oczekiwania ze strony rodziców
i środowiska

rodzinnego”; bada interakcje

z rodziną, tło emocjonalne, ale też
wywiązywanie się dziecka z obowiązków,
kontrolę nad nim, identyfikację
i naśladownictwo rodziców przez dziecko.

NK- Nieprzystowanie Koleżeńskie



odnosi się do grupy rówieśniczej, przedstawia

ocenę jednostki przez grupę, utożsamienie

się z jej normami, umiejętność

podtrzymywania rówieśniczych więzi,

popularność jednostki w grupie.

NS- Nieprzystowanie Szkolne



pokazuje relacje z wymogami stawianymi

przez szkołę; tu głównym respondentem

pozostaje nauczyciel(wychowawca), oceniana

jest choćby frekwencja dziecka na lekcjach,

wyniki osiągane w nauce, stosunek do szkoły

i nauczycieli, stopień zaspokojenia potrzeb

przez szkołę

.

ZA- Zachowanie Antyspołeczne



mierzy jego częstotliwość; tu w perspektywie

zainteresowania znajdują się m.in. problemy

kłamstwa, agresji i przemocy(także autoagresji),

ucieczek z domu i szkoły, alkoholizowania się itp.

BP – Kumulacja Biopsychicznych czynników



mierzy zatem stopień ich nagromadzenia,

koncentruje się na np. lęku, nieśmiałości, dyslekcji,

zaburzeniach psychosomatycznych,

nadpobudliwości psychoruchowej i tp., które często

bywają powiązane z zaburzeniem w zachowaniu

SK- Kumulacja niekorzystnych czynników

socjokulturowych



wiąże się m.in. z problemem naznaczenia

jednostki, zwraca uwagę na status społeczno-

ekonomiczny rodziny, jej strukturę, wzorce, także

dewiacyjne; skalę identyfikacji jednostki z np.

subkulturami

Praca na tej skali polega na analizie wyników

w każdej podskali, a kiedy chcemy uzyskać

odpowiedzi na interesujące nas pytania należy

łączyć dwie lub nawet trzy odpowiednie podskale.

Po zastosowaniu skali należy wyciągać wnioski.

Jeżeli np. stwierdzimy, ze dziecko jest

nieprzystosowane do wymagań szkolnych to

możemy np. wyrównać luki w wiadomościach i

umiejętnościach wychowanka (dodatkowe

zajęcia atrakcyjne i na jego możliwości),

okresowo obniżyć wymagania szkolne wobec

wychowanka, zmienić podejście nauczycieli do

ucznia (bardziej łagodne traktowanie, aby nie

bał się szkoły).

Metoda 6 i 7 pytań

Metodę 6 i 7 pytań stosujemy, gdy istnieją

podejrzenia niedostosowaniu.
Ustalenie liczby dzieci niedostosowanych w grupie
dostarcza nam wstępnych danych w tym kierunku.

Nie ustala pełnej diagnozy, ale jest kluczem do niej.

W metodzie tej, pytania wychowawca zadaje sobie,

ważną rzeczą jest kolejność zadawania pytań, tzn.

pierwsze pytanie dotyczy po kolei wszystkich osób

na liście, następnie drugie pytanie itd.(Punktacja:

Tak +, nie -, nie wiem 0) Dokonujemy

podsumowania odpowiedzi TAK, które w tej

metodzie ma znaczenie negatywneJeżeli dziecko

uzyskało powyżej trzech odpowiedzi TAK można je

podejrzewać o zaburzenie lub niedostosowanie

społeczne.

W tej metodzie mamy dwie wersje 6 pytań:
Pierwsza dotyczy wychwycenia z grupy dzieci
agresywnych (wg Konopnickiego to zachowania
demonstracyjno-bojowe).Druga wersja dotyczy
wychwycenia z grupy dzieci spokojnych (wg
Konopnickiego to dzieci zahamowane).Metoda 7
pytań dotyczy zachowań niekonsekwentnych. Nie
aktualizowana.

Arkusz diagnostyczny Stotta,

stadia

i jego praktyczne zastosowanie.



Arkusz proponuje uzyskanie pełnych, a zarazem
obiektywnych danych o wychowankach, na
podstawie których można byłoby stwierdzić, które
dzieci są niedostosowane, które zaburzone, a
które normalne lub prawie normalne. W arkuszu
znajdują się gotowe wzory i klasyfikacje danych
ujęte w odcinki. Opinie do arkusza trzeba wziąć z
życia, z obserwacji, z opinii nauczycieli i innych
osób zapytanych o dane dziecko

Opinie dzielą się na dwie grupy:

- opinie zawierające szczegóły o charakterze
emocjonalnym, np. nie śpieszy z pomocą
nauczycielowi, chyba, że się go o to poprosi,
- opinie zawierające szczegóły o charakterze
czysto fizycznym, np. przynosi kwiaty albo ich nie
przynosi.

W polskiej wersji arkusza odcinki podzielono na
trzy grupy:

- odcinki bardzo zaawansowane, świadczące o tym,
ze dziecko jest niedostosowane,
- średnio zaawansowane, dla dzieci, które
określamy mianem zaburzonych
(symptomatycznie) ,obojętne lub prawie obojętne.

- odcinki składają się na syndromy, a syndromy w

zachowania demonstracyjno-bojowe lub

zahamowane.

Stott uważał, ze dzielenie ludzi na typy jest

nierealne, ale formy zachowań można ująć w

niedużą liczbę grup standardowych reakcji na

bodźce czyli tzw. SYNDROMY. Arkusz powinny

wypełniać dwie osoby, (obserwacja kierowana),

jeżeli uzyskają sprzeczne dane, należy oba odrzucić.

Mamy trzy wersje arkusza:



dziecko w internacie – wersja ta była pierwsza

ponieważ uważano, ze nauczyciele w internatach

lepiej znają dzieci niż wychowawcy w klasach,



dziecko w szkole – druga wersja, wypełniali ją

nauczyciele – wychowawcy w szkole, dotyczyła

tych samych dzieci, wobec których został

sporządzony arkusz w internacie. Po porównaniu

stwierdzono, ze nauczyciele w internacie i w

szkole inaczej spostrzegają te same dzieci.



dziecko w rodzinie – dane do tego arkusza

można zebrać w drodze wywiadów i rozmów z

dzieckiem i członkami jego rodziny. Obserwacja

ma tu znaczenie drugorzędne. (31 odcinków –

matka, 22 – ojciec)

Różnice miedzy arkuszami polegają na tym, ze dwie

pierwsze wersje „dziecko w internacie” i „dziecko w

szkole” to zespoły odcinków zachowania się dziecka

w pewnych sytuacjach, które mogą być

zaobserwowane przez wypełniającego arkusz.

Trzecia wersja „dziecko w rodzinie” składa się z

sytuacji rodzinnych, o których można się dowiedzieć

od innych osób – opiekunów dziecka. Jedna wersja

arkusza może być wypełniona przez kilka

kompetentnych osób i jako jedna całość przedłożona

ostatecznej diagnozie. (212 odcinków należy

przyporządkować do od odpowiednich syndromów.

Odcinki te wskazują, czy jest to zaburzenie
i jakie, jeżeli tak)

ARKUSZ DIAGNOSTYCZNY D. H. STOTTA

wg. opracowania prof. dr Jana

Konopnickiego

 

AKTUALNE FORMY ZACHOWANIA DZIECKA

Z

1.     

Rozmawia z nauczycielem tylko wtedy, kiedy jest z nim sam na

sam.
2.      Wybucha płaczem, jeśli mu się zwraca uwagę (starsze dzieci).
3.      Nigdy nie proponuje nikomu żadnej pomocy, ale chętnie jej
udziela, jeśli się go o nią poprosi.
4.      Dziecko uległe (zgadza się na zajmowanie stanowiska nie zawsze
dla siebie korzystnego.
5.      Kłamie z bojaźni.
6.      Lubi, jeżeli okazuje mu się sympatię, ale o nią nie prosi.
7.      Ma tylko jednego dobrego kolegę i przeważnie ignoruje
pozostałych chłopców ( i dziewczynki) w klasie.
8.      Nie zbliża się samorzutnie do nauczyciela (starsze dzieci)
9.      Zbyt nieśmiały, aby o coś prosić (np. o pomoc)
10.  Dziecko łatwo staje się „nerwowe”, płacze, rumieni się, gdy jest
pytane.
11.  Wycofuje się z aktywnego udziału w zabawie.
12.  Mówi niewyraźnie, bełkocąc wtedy, gdy się go pozdrawia.
13.  Mówi bardzo mało, nie można wydobyć od niego ani słowa.     

14.  Zachowuje się bardzo różnie. W wytrwałości w
pracy szkolnej można zauważyć zmiany z dnia na
dzień.
15.  Niecierpliwy, traci ochotę do pracy w miarę jej
trwania.
16.  Sprowokowany wpada we wściekłość.
17.  Może pracować samotnie, ale nie dysponuje
zbyt dużą energią.
18.  „Bez Życia” w klasie.
19.  Apatyczny „po prostu siedzi bezczynnie”
(nieuważny).
20.  Wykazuje nagłe spadki energii.
21.  Porusza się niemrawo.
22.  Za bardzo apatyczny, aby się czymkolwiek
przejmować (a więc do nikogo nie zwraca się o
pomoc).
23.  Patrzy „tępo” i obojętnie.
24.  Zawsze leniwy, apatyczny (w grach).
25.  Często marzy na jawie.
26.  Mówi niewyraźnie – bełkoce.
27.  Godny pożałowania (przygnębiony,
nieszczęśliwy) rzadko się śmieje.

28.  Unika rozmowy („zamknięty w sobie”).
29.  Marzący i zajmujący się czymś innym, a nie
pracą szkolną (żyje w innym świecie).
30.  Marzący i nie wykazujący zainteresowań w
grach zespołowych.
31.  Unika dorosłych (innych).
32.  Trzyma się z dala od innych nawet, gdy jest
czymś dotknięty albo o coś posądzony.
33.  Izoluje się całkowicie od innych dzieci (nie
można się do niego zbliżyć – starsze dzieci)
34.  Wydaje się zupełnie nie dostrzegać innych
ludzi.
35.  W rozmowie niespokojny i zbaczający z tematu.
36.  Zachowuje się podobnie jak „podejrzliwe”
zwierzę.

 

37.  Opowiada nauczycielowi aż do przesady o
swoich zajęciach i rodzinie.
38.  „Podlizuje się” nauczycielowi, ponieważ
pragnie się mu przypodobać.
39.  Zawsze znajduje pretekst, aby zająć
nauczyciela swoją osobą.
40.  Potrzebuje stałej pomocy i poprawiania go
przez nauczyciela.
41.  Walczy o sympatię nauczyciela. Przychodzi do
niego z rozmaitymi drobnymi sprawami i skargami.
42.  Opowiada fantastyczne, zmyślone historie.
43.  Pragnienie zainteresowań dorosłych swoją
osobą, ale nie robi ze swojej strony żadnych starań.
44.  Mocno zabiega o zainteresowanie sobą
dorosłych i o ich sympatię.
45.  „Wycofuje się” całkowicie, jeżeli jego wysiłki
nie zostają uwieńczone powodzeniem.

46.  Zmienny w nastrojach.
47.  Wyjątkowo niecierpliwy, chyba, że jest w „dobrym
humorze”.
48.  Może być zgryźliwy albo podejrzliwy (w odpowiedzi na
pozdrowienie)
49.  Czasem w przyjaznym, czasem w złym nastroju.
50.  Bardzo zmienny w postępowaniu. Wydaje się, że celowo
źle wykonuje pracę.
51.  Niszczy społeczną i prywatną własność (w domach,
ogrodach, w samochodach, tramwajach).
52.  Wulgarny język (wulgarne opowiadania, rysunki,
wiersze).
53.  Podejrzliwy, szczególnie, gdy się broni przed stawianymi
mu zarzutami.
54.  „Mruczy pod nosem”, gdy jest z czegoś niezadowolony.
55.  Postawa negatywna, jeżeli mu zwraca się uwagę.
56.  Czasem kłamie spontanicznie i bez zająknięcia.
57.  Od czasu do czasu (raz lub dwa) kradnie słodycze,
pieniądze oraz przedmioty wartościowe.
58.  Zawsze ma o coś pretensje i zawsze sądzi, że jest
niesłusznie ukarany.
59.  „Dziki wzrok” patrzy spode „łba”.
60.  Bardzo niesforny, trudny do zdyscyplinowania.
61.  Postawa agresywna (krzyczy, grozi, używa przemocy).
62.  Najchętniej przyjaźni się z tzw. podejrzanymi typami.
63.  Często kradnie pieniądze, słodycze, wartościowe
przedmioty.
64.  Zachowuje się nieprzyzwoicie.

65.  „Gra bohatera” szczególnie, gdy mu się zwraca
uwagę.
66.  Nie potrafi się oprzeć, aby nie „grać” wobec
otoczenia.
67.  Ujawnia skłonności do „zgrywania się” na
głupca.
68.  Lubi być ośrodkiem zainteresowania.
69.  Bawi się wyłącznie ze starszymi dziećmi.
70.  Przechwala się przed innymi dziećmi.
71.  Błaznuje (stroi głupie i błazeńskie miny).
72.  Zachowuje się niewłaściwie, gdy nauczyciela
nie ma w klasie.
73.  Ubiera się wyzywająco (spodnie, fryzura –
chłopcy, przesadny ubiór, makijaż – dziewczęta)
74.  Niszczy z pasją publiczną własność.
75.  Naśladuje złośliwości innych.
76.  Głupie wybryki w grupie.

77.  Nie zależy mu na uczeniu się.
78.  Pracuje tylko wtedy, gdy się nad nim stoi, gdy się go
zmusza do pracy (w ogóle).
79.  Nie nieśmiały, ale nigdy nie prosi o pomoc.
80.  Nigdy nie zgłasza się na ochotnika do jakiejkolwiek pracy
(starsze dzieci).
81.  Nie zależy mu na aprobacie, czy dezaprobacie dorosłej
osoby (starsze dzieci).
82.  Minimalne kontakty z nauczycielem, ale normalne z
innymi dziećmi.
83.  Egoistyczny, lubi intrygi, psuje innym dzieciom zabawę.
84.  Chytry, nieuczciwy (w zabawach z innymi dziećmi).
85.  Zły sportowiec (gra tylko dla korzyści osobistej, oszukuje
w grze).
86.  Nie może patrzeć komuś w oczy.
87.  Skryty i nieprzyjazny (wydaje się podejrzewać, że druga
strona coś o nim wie).
88.  Nigdy dłużej się z nikim nie przyjaźni (próbuje
zaprzyjaźnić się z nowymi przybyszami do klasy.
89.  W pracach szkolnych nie można zupełnie na nim polegać.
90.  Traktuje łagodność, jako słabość.
91.  Chytry i przebiegły, trudno schwytać go na gorącym
uczynku.
92.  Nawykowy kłamca, nie ma wyrzutów sumienia, gdy
kłamie.

93.  Przeszkadza innym dzieciom w zabawach,
pokpiwa z nich, lubi je przestraszać.
94.  Czasami bardzo nie przyjemny w stosunku do
tych dzieci, które nie należą do jego ściślejszego
grona.
95.  Dokucza innym dzieciom, poszturchuje je.
96.  Kłóci się, obraża inne dzieci.
97.  Próbuje swoimi uwagami wywołać pewne
trudności u innych dzieci.
98.  Niszczy albo chowa przedmioty należące do
innych dzieci.
99.  Jest przeważnie w niedobrych stosunkach z
innymi dziećmi.
100.    Dokucza słabszym dzieciom.
101.    Nielubiany, a nawet niecierpiany przez inne
dzieci.
102.    Walczy w sposób niewłaściwy (gryzie, kopie,
używa przedmiotów, jako narzędzi walki)

103.    Bardzo brudny.

103.    Bardzo brudny.

104.    Rezygnuje z kontaktów z innymi dziećmi w

104.    Rezygnuje z kontaktów z innymi dziećmi w

sposób dla nich nieprzyjemny.

sposób dla nich nieprzyjemny.

105.    W pracy ręcznej łatwo kapitulują.

105.    W pracy ręcznej łatwo kapitulują.

106.    Ogromnie nieopanowany w zabawach.

106.    Ogromnie nieopanowany w zabawach.

107.    Nieporządny, niedokładny. Często zapomina

107.    Nieporządny, niedokładny. Często zapomina

albo gubi ołówki, książki i inne przedmioty.

albo gubi ołówki, książki i inne przedmioty.

108.    Nierówny, fuszer w pracy ręcznej.

108.    Nierówny, fuszer w pracy ręcznej.

109.    Niedbały w pracy szkolnej.

109.    Niedbały w pracy szkolnej.

110.    Zbyt niespokojny, aby mógł pracować

110.    Zbyt niespokojny, aby mógł pracować

pojedynczo.

pojedynczo.

111.    Nie może w klasie uważać, ani się dłużej

111.    Nie może w klasie uważać, ani się dłużej

czymkolwiek zająć (na czymś dłużej

czymkolwiek zająć (na czymś dłużej

skoncentrować).

skoncentrować).

112.    Nie wie, co ze sobą zrobić. Nie może dłużej

112.    Nie wie, co ze sobą zrobić. Nie może dłużej

w niczym wytrwać.

w niczym wytrwać.

113.    Zbyt niespokojny, aby mógł pamiętać uwagi

113.    Zbyt niespokojny, aby mógł pamiętać uwagi

czy wskazówki otrzymane od dorosłych.

czy wskazówki otrzymane od dorosłych.

 

114.    Trwożliwy, nie może się na

nic zdecydować.

115.    Inne dzieci dokuczają mu

(jest ofiarą).

116.    Wykazywał próby

wagarowania (raz czy dwa)

częściej jednak jest o to

podejrzany.

117.    Często się spóźnia.