Psychologiczne

Psychologiczne

aspekty sytuacji

aspekty sytuacji

kryzysowej

kryzysowej

Przygotowały:

Przygotowały:

Anna Ptaszkiewicz

Anna Ptaszkiewicz

Izabela Czupryniak

Izabela Czupryniak

Sytuacja kryzysowa

Sytuacja kryzysowa

W sensie psychologicznym to dynamiczny,

W sensie psychologicznym to dynamiczny,

najczęściej gwałtownie zmieniający się

najczęściej gwałtownie zmieniający się

układ wzajemnych stosunków człowieka z

układ wzajemnych stosunków człowieka z

innymi elementami jego otoczenia.

innymi elementami jego otoczenia.

Względnie stabilny układ tych stosunków

Względnie stabilny układ tych stosunków

to środowisko, czyli normalne warunki

to środowisko, czyli normalne warunki

codziennego życia np. środowisko szkolne,

codziennego życia np. środowisko szkolne,

czyli względnie stały harmonogram zajęć,

czyli względnie stały harmonogram zajęć,

znani dobrze nauczyciele, uczniowie,

znani dobrze nauczyciele, uczniowie,

rutynowe czynności itp.

rutynowe czynności itp.

Rodzaje sytuacji

Rodzaje sytuacji

kryzysowych

kryzysowych



Kryzys rozwojowy

Kryzys rozwojowy

– nieodłączna część życia

– nieodłączna część życia

każdego człowieka, zawsze wymagająca zmiany ról

każdego człowieka, zawsze wymagająca zmiany ról

i zadań np. rozpoczęcie/zakończenie szkoły,

i zadań np. rozpoczęcie/zakończenie szkoły,

rozpoczęcie/zakończenie pracy, zawarcie związku

rozpoczęcie/zakończenie pracy, zawarcie związku

małżeńskiego, urodzenie dziecka itp.

małżeńskiego, urodzenie dziecka itp.



Kryzys sytuacyjny

Kryzys sytuacyjny

(traumatyczny) wywołany

(traumatyczny) wywołany

najczęściej przez nagłe, niespodziewane, silnie

najczęściej przez nagłe, niespodziewane, silnie

urazowe

zdarzenia,

które

zagrażają

urazowe

zdarzenia,

które

zagrażają

bezpieczeństwu, poczuciu tożsamości, zdrowiu, a

bezpieczeństwu, poczuciu tożsamości, zdrowiu, a

nawet

życiu.

nawet

życiu.

Wydarzenia, które mogą spowodować tego rodzaju

Wydarzenia, które mogą spowodować tego rodzaju

kryzys to: śmierć bliskiej osoby, zdrada, gwałt,

kryzys to: śmierć bliskiej osoby, zdrada, gwałt,

wypadek komunikacyjny, powódź, walka zbrojna,

wypadek komunikacyjny, powódź, walka zbrojna,

akt terrorystyczny, poważna choroba somatyczna,

akt terrorystyczny, poważna choroba somatyczna,

inwalidztwo, przemoc w rodzinie.

inwalidztwo, przemoc w rodzinie.

Kryzysy dzielimy również na:

Kryzysy dzielimy również na:



Ostre

Ostre

- przebiegające gwałtownie zaraz po

- przebiegające gwałtownie zaraz po

wydarzeniu do kilku tygodni;

wydarzeniu do kilku tygodni;



Chroniczne

Chroniczne

- z objawami utrzymującymi

- z objawami utrzymującymi

się powyżej kilku tygodni, czasem nawet

się powyżej kilku tygodni, czasem nawet

latami.

latami.

Do kryzysów chronicznych dochodzi, gdy

Do kryzysów chronicznych dochodzi, gdy

osoba wycofała się lub zastosowała

osoba wycofała się lub zastosowała

patologiczne rozwiązania lub zatrzymała

patologiczne rozwiązania lub zatrzymała

się

w

fazie

reakcji

emocjonalnej.

się

w

fazie

reakcji

emocjonalnej.

Objawy kryzysu

Objawy kryzysu

Sytuacja kryzysowa charakteryzuje się

Sytuacja kryzysowa charakteryzuje się

szczególną dynamiką zmian

szczególną dynamiką zmian

.

. Mnogość i

Mnogość i

intensywność działających bodźców wywiera

intensywność działających bodźców wywiera

istotny wpływ na ludzi.

istotny wpływ na ludzi.

Objawy kryzysu występują na kilku

Objawy kryzysu występują na kilku

płaszczyznach:

płaszczyznach:

1.

1.

na płaszczyźnie emocjonalnej;

na płaszczyźnie emocjonalnej;

2.

2.

na płaszczyźnie zachowania;

na płaszczyźnie zachowania;

3.

3.

na płaszczyźnie biofizjologicznej;

na płaszczyźnie biofizjologicznej;

4.

4.

na płaszczyźnie poznawczej.

na płaszczyźnie poznawczej.

Objawy kryzysu na

Objawy kryzysu na

płaszczyźnie emocjonalnej

płaszczyźnie emocjonalnej

-intensywny lęk;

-intensywny lęk;

-przerażenie;

-przerażenie;

-rozpacz;

-rozpacz;

-złość;

-złość;

-poczucie winy i klęski;

-poczucie winy i klęski;

-bezradność;

-bezradność;

-poczucie

-poczucie

beznadziejności;

beznadziejności;

-niepokój o przyszłość;

-niepokój o przyszłość;

-frustracja;

-frustracja;

-oszołomienie;

-oszołomienie;

-zaprzeczanie;

-zaprzeczanie;

-zmęczenie;

-zmęczenie;

-brak poczucia

-brak poczucia

bezpieczeństwa;

bezpieczeństwa;

-poczucie utraty kontroli;

-poczucie utraty kontroli;

-żal;

-żal;

-wściekłość;

-wściekłość;

-otępienie;

-otępienie;

-niepewność;

-niepewność;

-panika;

-panika;

-depresja.

-depresja.

Objawy kryzysu na

Objawy kryzysu na

płaszczyźnie zachowania

płaszczyźnie zachowania

-niezdolność do

-niezdolność do

podejmowania

podejmowania

typowych

typowych

aktywności;

aktywności;

-zmiany aktywności;

-zmiany aktywności;

-zwiększenie zależności

-zwiększenie zależności

od otoczenia;

od otoczenia;

-intensyfikacja działań

-intensyfikacja działań

nieprzemyślanych

nieprzemyślanych

lub/i patologicznych

lub/i patologicznych

(alkohol, narkotyki);

(alkohol, narkotyki);

-

-

poddenerwowanie;

poddenerwowanie;

-reakcje histeryczne;

-reakcje histeryczne;

-osłabione reakcje;

-osłabione reakcje;

-zmiana w sposobie

-zmiana w sposobie

komunikowania się;

komunikowania się;

-płacz;

-płacz;

-pobudzenie

-pobudzenie

ruchowe;

ruchowe;

-wybuchy gniewu.

-wybuchy gniewu.

Objawy kryzysu na

Objawy kryzysu na

płaszczyźnie

płaszczyźnie

biofizjologicznej

biofizjologicznej

-pocenie się,

-pocenie się,

-biegunka,

-biegunka,

-wymioty,

-wymioty,

-bóle,

-bóle,

-wysypki,

-wysypki,

-problemy z oddychaniem,

-problemy z oddychaniem,

-męczliwość,

-męczliwość,

-utrata apetytu,

-utrata apetytu,

-zaburzenia snu.

-zaburzenia snu.

Objawy kryzysu na

Objawy kryzysu na

płaszczyźnie poznawczej

płaszczyźnie poznawczej



utrata zwykłej zdolności

utrata zwykłej zdolności

rozwiązywania problemów i

rozwiązywania problemów i

podejmowania decyzji typu:

podejmowania decyzji typu:

-dezorientacja;

-dezorientacja;

-brak logicznego myślenia;

-brak logicznego myślenia;

-zawężenie pola uwagi;

-zawężenie pola uwagi;

-kłopoty z koncentracją;

-kłopoty z koncentracją;

-koszmary

-koszmary

senne

senne

.

.

W czasie sytuacji kryzysowej i bezpośrednio po

W czasie sytuacji kryzysowej i bezpośrednio po

niej mogą pojawić się następujące reakcje

niej mogą pojawić się następujące reakcje

:

:

•

•

zjawiska rozszczepienia (depersonalizacja,

zjawiska rozszczepienia (depersonalizacja,

derealizacja, amnezja);

derealizacja, amnezja);

• wtręty myślowe (intensywne, wyraziste

• wtręty myślowe (intensywne, wyraziste

wspomnienia, sny koszmarne, natrętne

wspomnienia, sny koszmarne, natrętne

odtwarzanie wydarzeń);

odtwarzanie wydarzeń);

•

•

unikanie ludzi izolowanie się;

unikanie ludzi izolowanie się;

• pobudzenie;

• pobudzenie;

•

•

niepokój;

niepokój;

• depresja;

• depresja;

• nadużywanie alkoholu, leków;

• nadużywanie alkoholu, leków;

• zaburzenia psychotyczne( halucynacje,

• zaburzenia psychotyczne( halucynacje,

dziwaczne interpretacje, wyobrażenia).

dziwaczne interpretacje, wyobrażenia).

Fazy reakcji w sytuacji

Fazy reakcji w sytuacji

kryzysowej

kryzysowej

1.

1.

Faza szoku;

Faza szoku;

2.

2.

Faza reakcji

Faza reakcji

emocjonalnej;

emocjonalnej;

3.

3.

Fazy pracy nad kryzysem;

Fazy pracy nad kryzysem;

4.

4.

Faza nowej orientacji.

Faza nowej orientacji.

Faza szoku

Faza szoku

Charakterystycznym

w

niej

jest

Charakterystycznym

w

niej

jest

mechanizm

zaprzeczania.

Życie

mechanizm

zaprzeczania.

Życie

zewnętrzne może sprawiać wrażenie

zewnętrzne może sprawiać wrażenie

uporządkowanego, natomiast

uporządkowanego, natomiast

w psychice panuje chaos i silne

w psychice panuje chaos i silne

pobudzenie.

Pojawiają

się

pobudzenie.

Pojawiają

się

bezsensowne działania lub rodzaj

bezsensowne działania lub rodzaj

odrętwienia i zaburzenia kontaktu. 

odrętwienia i zaburzenia kontaktu. 

Faza reakcji

Faza reakcji

emocjonalnej

emocjonalnej

Następuje,

gdy

dochodzi

do

konfrontacji

z

Następuje,

gdy

dochodzi

do

konfrontacji

z

rzeczywistością. Osoba stara się przystosować do

rzeczywistością. Osoba stara się przystosować do

nowej sytuacji, stosując mechanizmy obronne, tj.

nowej sytuacji, stosując mechanizmy obronne, tj.

zaprzeczanie, wyparcie, racjonalizację. Wszystkie

zaprzeczanie, wyparcie, racjonalizację. Wszystkie

uczucia są bardzo intensywne.

uczucia są bardzo intensywne.

Jeżeli wsparcie społeczne jest niewystarczające lub

Jeżeli wsparcie społeczne jest niewystarczające lub

osoba

znajduje

się

w

pustce,

istnieje

osoba

znajduje

się

w

pustce,

istnieje

niebezpieczeństwo fiksacji i przejścia kryzysu w

niebezpieczeństwo fiksacji i przejścia kryzysu w

stan chroniczny.

stan chroniczny.

Jeżeli jednak osoba otrzymuje wsparcie, poziom

Jeżeli jednak osoba otrzymuje wsparcie, poziom

emocji ulega obniżeniu i możliwe jest rozpoczęcie

emocji ulega obniżeniu i możliwe jest rozpoczęcie

pracy nad kryzysem: poszukiwanie jego przyczyn,

pracy nad kryzysem: poszukiwanie jego przyczyn,

przewidywanych konsekwencji. 

przewidywanych konsekwencji. 

Faza pracy na kryzysem

Faza pracy na kryzysem

Oznacza

wyzwalanie

się

spod

Oznacza

wyzwalanie

się

spod

dominacji traumatycznych przeżyć,

dominacji traumatycznych przeżyć,

zainteresowanie przyszłością. Granica

zainteresowanie przyszłością. Granica

między fazami jest płynna, mogą one

między fazami jest płynna, mogą one

występować

naprzemiennie

lecz

występować

naprzemiennie

lecz

reakcje emocjonalne są coraz rzadsze

reakcje emocjonalne są coraz rzadsze

i mniej intensywne. 

i mniej intensywne. 

Faza nowej orientacji

Faza nowej orientacji

Następuje,

kiedy

zostaje

Następuje,

kiedy

zostaje

odbudowane poczucie własnej

odbudowane poczucie własnej

wartości, przywrócona kontrola,

wartości, przywrócona kontrola,

dochodzi

do

nawiązywania

dochodzi

do

nawiązywania

nowych związków, a

nowych związków, a

wydarzenie

traumatyczne

wydarzenie

traumatyczne

wzbogaca

doświadczenie

wzbogaca

doświadczenie

życiowe jednostki.

życiowe jednostki.

Trauma

Trauma

-

-

uraz psychiczny spowodowany

uraz psychiczny spowodowany

ostrym stresem;

ostrym stresem;

-trwała zmiana w psychice

-trwała zmiana w psychice

wynikła z gwałtownego,

wynikła z gwałtownego,

ciężkiego przeżycia, szoku

ciężkiego przeżycia, szoku

Sytuacje traumatyczne

Sytuacje traumatyczne



poważne zagrożenie życia człowieka;

poważne zagrożenie życia człowieka;



poważne zagrożenie fizycznej integralności;

poważne zagrożenie fizycznej integralności;



poważne zagrożenie lub zranienie, szkoda

poważne zagrożenie lub zranienie, szkoda

doznana przez bliską osobę;

doznana przez bliską osobę;



nagła utrata domu;

nagła utrata domu;



ogromne oczekiwania w stosunku do

ogromne oczekiwania w stosunku do

człowieka np. ratownicy starający się

człowieka np. ratownicy starający się

pomóc umierającemu, presja rodziny;

pomóc umierającemu, presja rodziny;



fizyczna przemoc;

fizyczna przemoc;



obecność podczas zranienia lub zabicia

obecność podczas zranienia lub zabicia

innej osoby.

innej osoby.

Reakcje zbiorowe na

Reakcje zbiorowe na

sytuacje kryzysowe

sytuacje kryzysowe



PANIKA

PANIKA

- niepohamowany lęk o skrajnie

- niepohamowany lęk o skrajnie

silnym natężeniu, charakteryzujący się

silnym natężeniu, charakteryzujący się

krótszym lub dłuższym zamroczeniem

krótszym lub dłuższym zamroczeniem

świadomości. Może dotyczyć zarówno

świadomości. Może dotyczyć zarówno

jednostki jak i tłumu. Dogodną sytuację

jednostki jak i tłumu. Dogodną sytuację

do jej powstania stwarza nieoczekiwane

do jej powstania stwarza nieoczekiwane

zagrożenie

bezpieczeństwa

znacznej

zagrożenie

bezpieczeństwa

znacznej

liczby

ludzi

znajdujących

się

w

liczby

ludzi

znajdujących

się

w

pomieszczeniach zamkniętych.

pomieszczeniach zamkniętych.



to przypadkowa i z zasady krótkotrwała zbiorowość

to przypadkowa i z zasady krótkotrwała zbiorowość

ludzi, nie mająca żadnej wewnętrznej spójni i

ludzi, nie mająca żadnej wewnętrznej spójni i

organizacji.

Następuje

w

niej

proces

organizacji.

Następuje

w

niej

proces

dezindywidualizacji

(jednostka

traci

swoją

dezindywidualizacji

(jednostka

traci

swoją

odrębność i indywidualność).

odrębność i indywidualność).



kieruje się uczuciami a nie rozumem. Wykazuje

kieruje się uczuciami a nie rozumem. Wykazuje

niezwykłą łatwość ulegania wpływom. Uczucia

niezwykłą łatwość ulegania wpływom. Uczucia

rozchodzą się z niezwykłą szybkością. Ludzie w

rozchodzą się z niezwykłą szybkością. Ludzie w

tłumie wykazują instynkt stadny i kierują się

tłumie wykazują instynkt stadny i kierują się

bezmyślnie zachowaniem innych osób. Nie

bezmyślnie zachowaniem innych osób. Nie

poszukują drogi ucieczki na własną rękę, a

poszukują drogi ucieczki na własną rękę, a

podążają za innymi. Dążenie do szybkiego

podążają za innymi. Dążenie do szybkiego

opuszczenia zagrożonego miejsca jest silniejsze niż

opuszczenia zagrożonego miejsca jest silniejsze niż

dążenie do unikania kolizji z innymi.

dążenie do unikania kolizji z innymi.

Tłum

Tłum

Dziękujemy za

Dziękujemy za

uwagę!

uwagę!





Notatka:

Notatka:

Sytuacja

kryzysowa

Sytuacja

kryzysowa

w

sensie

w

sensie

psychologicznym

to

dynamiczny,

psychologicznym

to

dynamiczny,

najczęściej gwałtownie zmieniający

najczęściej gwałtownie zmieniający

się układ wzajemnych stosunków

się układ wzajemnych stosunków

człowieka z innymi elementami jego

człowieka z innymi elementami jego

otoczenia.

otoczenia.

Płaszczyzny występowania objawów sytuacji

Płaszczyzny występowania objawów sytuacji

kryzysowej:

kryzysowej:

-

-

płaszczyzna emocjonalna

płaszczyzna emocjonalna

, np. przerażenie, rozpacz,

, np. przerażenie, rozpacz,

złość, poczucie winy i klęski, bezradność, poczucie

złość, poczucie winy i klęski, bezradność, poczucie

beznadziejności, niepokój o przyszłość, frustracja

beznadziejności, niepokój o przyszłość, frustracja

-

-

płaszczyzna zachowania

płaszczyzna zachowania

, np. poddenerwowanie,

, np. poddenerwowanie,

reakcje histeryczne, osłabione reakcje, zmiana w

reakcje histeryczne, osłabione reakcje, zmiana w

sposobie komunikowania się, płacz, pobudzenie

sposobie komunikowania się, płacz, pobudzenie

ruchowe, wybuchy gniewu

ruchowe, wybuchy gniewu

-

-

płaszczyzna biofizjologiczna,

płaszczyzna biofizjologiczna,

np. pocenie się,

np. pocenie się,

biegunka, wymioty, bóle, wysypki, problemy z

biegunka, wymioty, bóle, wysypki, problemy z

oddychaniem

oddychaniem

-

-

płaszczyzna poznawcza,

płaszczyzna poznawcza,

np. dezorientacja, brak

np. dezorientacja, brak

logicznego myślenia, zawężenie pola uwagi,

logicznego myślenia, zawężenie pola uwagi,

kłopoty z koncentracją, koszmary

kłopoty z koncentracją, koszmary

senne

senne

.

.

Fazy reakcji w sytuacji kryzysowej:

Fazy reakcji w sytuacji kryzysowej:

1.

1.

Faza szoku

Faza szoku

-

występuje mechanizm zaprzeczania;

występuje mechanizm zaprzeczania;

-

w psychice panuje chaos i silne pobudzenie;

w psychice panuje chaos i silne pobudzenie;

-

bezsensowne działania

bezsensowne działania

-

rodzaj odrętwienia

rodzaj odrętwienia

-

zaburzenia kontaktu. 

zaburzenia kontaktu. 

2.

2.

Faza reakcji emocjonalnej

Faza reakcji emocjonalnej

-

następuje,

gdy

dochodzi

do

konfrontacji

z

następuje,

gdy

dochodzi

do

konfrontacji

z

rzeczywistością;

rzeczywistością;

-

występują mechanizmy obronne, tj. zaprzeczanie,

występują mechanizmy obronne, tj. zaprzeczanie,

wyparcie, racjonalizację.

wyparcie, racjonalizację.

-

jeżeli wsparcie społeczne jest niewystarczające może

jeżeli wsparcie społeczne jest niewystarczające może

dojść do fiksacji i przejścia kryzysu w stan chroniczny.

dojść do fiksacji i przejścia kryzysu w stan chroniczny.

-

jeżeli osoba otrzymuje wsparcie możliwe jest

jeżeli osoba otrzymuje wsparcie możliwe jest

rozpoczęcie pracy nad kryzysem

rozpoczęcie pracy nad kryzysem

3

3

.

.

Faza pracy na kryzysem

Faza pracy na kryzysem

-

wyzwalanie się spod dominacji traumatycznych

wyzwalanie się spod dominacji traumatycznych

przeżyć,

przeżyć,

-

zainteresowanie przyszłością,

zainteresowanie przyszłością,

-

reakcje emocjonalne są coraz rzadsze i mniej

reakcje emocjonalne są coraz rzadsze i mniej

intensywne.

intensywne.

4.

4.

Faza nowej orientacji

Faza nowej orientacji

-

występuje, kiedy zostaje odbudowane poczucie

występuje, kiedy zostaje odbudowane poczucie

własnej wartości,

własnej wartości,

-

zostaje przywrócona kontrola,

zostaje przywrócona kontrola,

-

dochodzi do nawiązywania nowych związków,

dochodzi do nawiązywania nowych związków,

-

wydarzenie traumatyczne wzbogaca doświadczenie

wydarzenie traumatyczne wzbogaca doświadczenie

życiowe jednostki.

życiowe jednostki.

Trauma

Trauma

-

-

uraz psychiczny spowodowany ostrym

uraz psychiczny spowodowany ostrym

stresem; trwała zmiana w psychice wynikła z

stresem; trwała zmiana w psychice wynikła z

gwałtownego, ciężkiego przeżycia, szoku.

gwałtownego, ciężkiego przeżycia, szoku.

Sytuacje mogące wywołać traumę

Sytuacje mogące wywołać traumę

:

:



poważne zagrożenie życia człowieka;

poważne zagrożenie życia człowieka;



poważne zagrożenie fizycznej integralności;

poważne zagrożenie fizycznej integralności;



poważne zagrożenie lub zranienie, szkoda

poważne zagrożenie lub zranienie, szkoda

doznana przez bliską osobę;

doznana przez bliską osobę;



nagła utrata domu;

nagła utrata domu;



ogromne oczekiwania w stosunku do człowieka

ogromne oczekiwania w stosunku do człowieka

np. ratownicy starający się pomóc umierającemu,

np. ratownicy starający się pomóc umierającemu,

presja rodziny;

presja rodziny;



fizyczna przemoc;

fizyczna przemoc;



obecność podczas zranienia lub zabicia innej

obecność podczas zranienia lub zabicia innej

osoby.

osoby.