EPIDEMIOLOGI

A



Epidemiologia to dział medycyny

zajmujący się badaniami przyczyn, rozwoju

i szerzenia się chorób oraz procesów

zakaźnych, chorób niezakaźnych, stanów

patologicznych- występujących masowo

wśród ludzi, spowodowanych czynnikami

fizycznymi, chemicznymi, warunkami

socjalnymi, a także brakiem lub

niedoborem czynników niezbędnych dla

człowieka.



Epidemiologia jest przede
wszystkim nauką opisową,
badającą różnorodne choroby
pod względem częstości
występowań, w zależności od
czasu , miejsca, wieku, zajęcia,
warunków środowiskowych itd.

C.d.



Epidemiologia współdziała z
socjologią, demografią



Nauka ta powstała ponad 2000
lat temu.



Już Hipokrates stwierdził, że
czynniki środowiskowe oraz
hartowanie organizmu mają
wpływ na powstawanie chorób.

Cele badań

epidemiologiczn

ych



Wyjaśnienie zasad ustalania przyczyn

choroby ze szczególnym uwzględnieniem

modyfikowanych czynników

środowiskowych



Zachęcenie do stosowania epidemiologii w

zapobieganiu chorobom i wzmacnianiu

zdrowia, zarówno w medycynie

środowiskowej jak i medycynie pracy



Przygotowanie przedstawicieli kierunków

związanych z ochroną zdrowia do

rozpoznawania szeroko rozumianych

potrzeb zdrowotnych i właściwego

wykorzystania istniejących zasobów do ich

skutecznego zaspokajania

c.d.



Zachęcenie do stosowania metod
epidemiologicznych w praktyce
klinicznej



Stymulowanie stałego
zainteresowania metodami
epidemiologicznymi



Definiowanie i mierzenie zjawisk
zdrowotnych w populacji



Określenie zalet i ograniczeń metod
epidemiologicznych

c.d.



Określenie epidemiologicznej

koncepcji przyczynowości chorób



Rola epidemiologii w prewencji

chorób, promocji zdrowia i polityce

zdrowotnej



Rola epidemiologii w dobrej praktyce

klinicznej



Rola epidemiologii w ocenie

efektywności i wydajności opieki

zdrowotnej



Opisywanie głównych przyczyn

zgonów, chorobowości i inwalidztwa

w danej populacji

c.d.



Zaprojektowanie właściwego modelu
badania epidemiologicznego w celu
uzyskania odpowiedzi na pytania
dotyczące czynników
przyczynowych chorób, historii
naturalnej, prognozy, prewencji,
oceny stosowanego leczenia oraz
innych interwencji ukierunkowanych
na kontrolę choroby



Ocena piśmiennictwa

c.d.



Wyznaczanie wskaźnika
dynamiki zachorowań o stałej i
zmiennej podstawie dla danej
populacji



Opracowanie i wyznaczenie
wskaźnika struktury
zachorowań dla danej grupy
badanej

W epidemiologii

prowadzone są

badania:

1.

Przekrojowe (chorobowości) polegają na

przebadaniu w określonym punkcie czasowym

osób wchodzących w skład wybranej

zbiorowości.

Podejmowane są w celu porównania

rozpowszechniania określonej choroby i innych

zjawisk zdrowotnych w różnych zbiorowościach

dobieranych ze względu na występowanie

zagrożenia lub też określonego i ocenianego

narażenia, np. zanieczyszczenie powietrza,

skażenie wody, badania po katastrofach

przemysłowych.

Zazwyczaj w badaniach tych usiłuje się ustalić

czas wystąpienia choroby, jej rozwój i przebieg

oraz objawy ją poprzedzające. Dane o

narażeniu zbiera się metodą wywiadu,

wykorzystując również istniejącą dokumentację.

c.d.



Zalety metody- badanie jest

szybkie i stosunkowo prosty

sposób uzyskiwania danych.



Wady – konieczność objęcia

obserwacją dużych grup oraz (ze

względu na jednoczasowość

badań) trudności związane z

ustaleniem relacji czasowych

między wystąpieniem określonej

patologii a działaniem czynnika

szkodliwego.

2.

Kohortowe (follow-up) stosuje się w celu

weryfikowania ściśle określonych hipotez
przyczynowo-skutkowych dotyczących etiologii
chorób, uzyskania danych umożliwiających
określenie ryzyka danej patologii, a także w
badaniach zależności dawka-efekt.

W epidemiologii środowiskowej grupę

badawczą (kohortę) stanowią zwykle osoby
narażone na określony czynnik lub czynniki
występujące w środowisku komunalnym.

c.d.



Badania kohortowe
dostarczają najlepszych
informacji, pozwalających na
określenie ryzyka dla zdrowia
metodą bezpośrednią.

Podział badań

kohortowych



Retrospektywne – analiza przebytej
w przeszłości ekspozycji na
domniemany czynnik chorobowy.

Badaniu podlegają dwie grupy

chorych ludzi:

- badana (narażona na domniemany

czynni etiologiczny w przeszłości)

- kontrolna (chorzy hospitalizowani

w tych samych okolicznościach, ale
z powodu innych chorób).

c.d.



Prospektywne – badania
prowadzi się w grupach
eksponowanych i
nieeksponowanych na
domniemany czynnik
(środowisko, szczepionka, lek),
poszukując domniemanego
skutku (choroby).

Różnice



Badanie retrospektywne:

- krótki okres pozyskiwania danych (+)
- względnie niskie koszty (+)
- niewystępowanie problemów etyczno-

moralnych (+)

- niedostatki informacji o narażeniu (-)
- brak danych o czynnikach zakłócających

(-)

- skutki zdrowotne określone na

podstawie wtórnych źródeł
informacyjnych (-)

Różnice



Badania prospektywne:

- długi okres obserwacji (-)
- obserwacja kosztowna (-)
- problemy etyczno-moralne związane

z obserwacją narażonych(-)

- dobrze określone narażenie (+)
- możliwość zyskania informacji o

czynnikach zakłócających (+)

- dobrze określone skutki zdrowotne

(+)

3. Eksperymentalne- polegają na ocenie

wpływu świadomie wprowadzonego
bodźca na wybraną populację w
odniesieniu do grupy porównawczej nie
poddanej działaniu tego bodźca.
Najczęściej badania tego typu porównują
wpływ dołączenia określonego leku do
standardowej terapii wybranej jednostki
chorobowej.

Przykłady badań

epidemiologicznyc

h

1.

Badanie opisowe:

a.

Ocena ilości zgonów na zawał
serca u pilotów

b.

Występowanie nadciśnienia
tętniczego krwi u jaroszy

c.

Ocena liczby osób zapadających
na astmę oskrzelową w
określonym mieście czy regionie
w ciągu roku

2. Badania retrospektywne:

a.

Ocena ilości poronień u matek, które
paliły tytoń w czasie ciąży w porównaniu
do liczby poronień u kobiet niepalących

b.

Częstość infekcji górnych dróg
oddechowych przebytych w pierwszym
roku życia u wcześniaków w porównaniu
z noworodkami urodzonymi o czasie

3.

Badania prospektywne:

a.

Porównanie skuteczności monoterapii

nadciśnienia tętniczego u osób palących

tytoń w odniesieniu do osób, które w

chwili rozpoczęcia leczenia

hipotensyjnego rzucą palenie

b.

Liczba ponownych zawałów serca u osób

palących tytoń w porównaniu do osób,

które po przebyciu pierwszego zawału

serca rzucą palenie papierosów.

4. Badani eksperymentalne:

a.

Ocena wpływu dołączenia polopiryny do
terapii choroby niedokrwiennej serca na
objawy choroby wieńcowej oraz
śmiertelność ogólną u osób po przebytym
zawale serca.

b.

Ocena wpływu farmakologicznego
obniżenia poziomu cholesterolu u
mężczyzn po zawale serca na
śmiertelność i czas przeżycia.

Źródła informacji

o stanie zdrowia

ludności



Pierwotne – pozyskuje się je ze

specjalnie przeprowadzonego

badania epidemiologicznego



Wtórne – pochodzą z różnych

placówek służby zdrowia

świadczących usługi profilaktyczno-

lecznicze oraz instytucji zajmujących

się problematyką demograficzną



Bezpośrednie – m.in.. Dane z badań

przesiewowych



Pośrednie – dane demograficzne

(stan, struktura ludności)

Źródła informacji

o stanie zdrowia

ludności

-

Dane o liczbie i przyczynach zgonów

-

Dane o liczbie i rodzajach chorób

zakaźnych (w Polsce obowiązkowi

zgłaszania podlega 45 chorób zakaźnych,

w tym 21 podlega obowiązkowi

hospitalizacji, a 8 obowiązkowi leczenia.

-

Dane o chorobach i zatruciach

zawodowych

-

Dane o chorobach podlegających

obowiązkowj rejestracji (choroby

weneryczne i gruźlica)

-

Statystyki lecznictwa otwartego

c.d.

-

Statystyki dotyczące występowania
chorób nowotworowych

-

Dane dotyczące inwalidztwa

-

Dane z masowych badań
profilaktycznych

-

Dane ze specjalnie organizowanych
badań satnu zdrowia ludności

-

Raporty PZH o stanie zdrowia
ludności

Źródła informacji zawierają różnorodne

wskaźniki, mierniki oraz współczynniki.
Najczęściej stosowane są negatywne i
pozytywne mierniki stanu zdrowia
ludności.

1.

Pozytywne mierniki stanu zdrowia ludności

określają wielkość i zakres prawidłowych funkcji

poszczególnych narządów jak i całego

organizmu. Należą do nich wyniki badań

podstawowych i dodatkowych (jeśli mieszczą się

w zakresie obowiązujących norm). W przypadku

gdy ich wartość przekracza normy należą

wówczas do wskaźników negatywnych.

Do pozytywnych wskaźników zaliczamy:

-

Współczynnik urodzeń żywych

-

Współczynnik przeżywalności niemowląt

Współczynnik urodzeń żywych:

liczba urodzeń żywych w danym roku x 1000

____________________________________________________

liczba urodzeń żywych i martwych( w tym samym czasie)

Współczynnik przeżywalności niemowląt:

liczba dzieci, które osiągną 11 msc życia w danym roku x 1000

____________________________________________________

liczba urodzeń żywych i martwych w roku poprzednim

2. Negatywne mierniki stanu zdrowia ludności

określają wielkość i zakres patologicznych zmian

w organizmie człowieka. Należą do nich:

-

liczba i rodzaj chorób (ewidencja pradnii i lecznic),

-

powód i czas absencji chorobowej (zwolnienia

lekarskie)

-

Liczba i rodzaj przypadków wymagających

hospitalizacji (ewidencja szpitalna)

-

Liczba wypadków, trwałych okaleczeń, nagłych

zachorowań i zgonów (ewidencja jednostek

Pogotowia Ratunkowego)

-

Liczba i przyczyny zgonów (ewidencja Urzędu

Stanu Cywilnego)

Współczynnik

umieralności

ogólnej

Liczba zgonów ogółem w danym czasie x K

___________________________________

Liczba ludności narażona na ryzyko zgonu w tym samym

czasie

Cząstkowe

czynniki

umieralności

(dla

grupy wiekowej 30- 40

lat)

Liczba zgonów ludzi w wieku 30- 40 lat w danym czasie x K

___________________________________________

Liczba ludności w wieku 30- 40 lat

Cząstkowy

współczynnik

umieralności dla

kobiet

Liczba zgonów kobiet w danym czasie x K

___________________________________

Liczba kobiet narażona na ryzyko zgonu w tym samym czasie

Wskaźnik

umieralności

proporcjonalnej

Liczba zgonów ludzi z powodu chorób układu krążenia w

danym czasie x K

_________________________________________

Liczba zgonów ogółem (w tym samym czasie)

Współczynnik

umieralności

niemowląt



ogólny współczynnik
umieralności niemowląt

liczba zgonów niemowląt 0- 11 msc w danym roku x 1000

____________________________________________________

liczba urodzeń żywych niemowląt w tym samym czasie



Współczynnik wczesnej
umieralności niemowląt

liczba zgonów niemowląt w wieku 0- 27 dni w danym roku x

1000

____________________________________________________

liczba urodzeń żywych niemowląt w tym samym czasie



Współczynnik późnej umieralności niemowląt

liczba zgonów niemowląt 28 dni- 11 msc w danym roku x 1000

____________________________________________________

liczba urodzeń żywych niemowląt w tym samym czasie



Współczynnik umieralności okołoporodowej

liczba urodzeń martwych + liczba zgonów niemowląt w wieku 0- 6 dni w danym roku x

1000

____________________________________________________

liczba wszystkich urodzeń (żywych i martwych) niemowląt (w tym samym czasie)



Współczynnik martwo urodzonych

liczba urodzeń martwych w danym roku x 1000

____________________________________________________

liczba urodzeń żywych i martwych w tym samym czasie

Wskaźnik

śmiertelności-

odsetek zgonów na daną chorobę

w stosunku do ogólnej liczby

chorych



Współczynnik zapadalności

liczba nowych zachorowań w danym czasie x 1000

____________________________________________________

liczba osób narażonych na ryzyko zachorowania (w

tym samym czasie)



Współczynnik chorobowości

liczba osób chorych na daną chorobę w danym czasie x

1000

____________________________________________________

liczba osób narażonych na ryzyko zachorowania w

tym samym czasie

definicje



Chorobowość – uwzględnia
wszystkie istniejące przypadki
choroby w określonej populacji
i w określonym punkcie bądź
przedziale czasowym.



Zapadalność – to nowe
zachorowania, które wystąpiły
w określonym przedziale czasu
w danej populacji.

c.d.



Współczynnik chorobowości –
stosunek liczby osób z daną
chorobą do liczby osób
narażonych na zachorowanie



Współczynnik zapadalności –
stosunek liczby osób, które
zapadły na daną chorobę w
danym czasie do liczby osób
narażonych na zachorowanie

c.d. wg. WHO



Upośledzenie – jakakolwiek ułomność

psychiczna, fizyczna lub anatomiczna

dotycząca budowy bądź funkcjonowania

ustroju



Niepełnosprawność – jakiekolwiek

ograniczenie bądź brak (w wyniku

upośledzenia) zdolności do wykonywania

zgodnej z przyjętą normą działalności

życiowej



Inwalidztwo – niedogodność występująca u

danej osoby w wyniku upośledzenia lub

niepełnosprawności, która ogranicza lub

uniemożliwia wypełnianie przez nią w

normalny sposób jej roli życiowej.

Podstawowe

pojęcia

epidemiologiczne



ZDROWIE- pełny dobrostan

fizyczny, psychiczny i społeczny, a

nie wyłącznie brak choroby lub

niedomagania



CHOROBY ZAKAŹNE (INFEKCJE)-

stany kliniczne (choroby) i objawy

wywołane przez biologiczny

czynnik zakaźny. Dzielą się one na:

a.

zaraźliwe, np. grypa, odra,

czerwonka;

b.

Niezaraźliwe, np. tężec

Etiologiczny

podział chorób

zakaźnych



Bakteryjne (np. błonica, płonica,

czerwonka, dur brzuszny, krztusiec,

tężec, dżuma, cholera, salmonelloza)



Krętkowice (np. kiła, borelioza)



Riketsjozy (np. dur plamisty,

gorączka okopowa)



Wirusowe (np. grypa, odra, ospa

prawdziwa, ospa wietrzna, półpasiec,

opryszczka, AIDS, świnka, WZW)



Wywołane przez pierwotniaki i

tkankowce (np. świerzb)

Okresy w

chorobach

zakaźnych



Zakażenia



Wylęgania



Zwiastunów



Rozwoju lub trwania choroby



Terminalny lub zdrowienia

Podokresy

rozwoju i trwania

choroby zakaźnej



narastania



Szczytu



Wygasania objawów



zdrowienia

Postępowanie

lecznicze i

profilaktyczne

dzielimy na



Swoiste

a.

czynne- stosowanie szczepionek
z odpowiednimi antygenami

b.

Bierne- stosowanie surowic
odpornościowych



Nieswoiste- ogólnie
wzmacniające organizm-
hartujące

Leczenie

farmakologiczne



Antybiotykoterapia



Łagodzenie i hamowanie
odczynów zapalnych (leki
przeciwbólowe,
przeciwgorączkowe)

Leczenie

niefarmakologicz

ne



Odpowiednia dieta, np.
antyoksydacyjna



Fizykoterapia



itd

Choroby zakaźne



Transmisyjne- są to zespoły
objawów klinicznych wywoływane
przez biologiczny czynnik zakaźny
przenoszony przez stawonogi
ssące i kłujące (muchy, komary,
kleszcze, wszy, pchły i inne) ze
zwierząt na ludzi lub z człowieka na
człowieka (np. malaria, żółta
gorączka, dur plamisty, kleszczowe
zapalenie mózgu, dżuma itd..)

c.d.



Inwazyjne- inwazja pasożytów np.

owsica, glistnica, włośnica, lamblioza,

rzęsistkowica czy tasiemczyca.



Kwarantannowe- wywołane przez

bakterie, riketsje lub wirusy [ospa

prawdziwa, żółta febra, dżuma,

cholera, afrykańskie gorączki

krwotoczne (Ebola, Lassa, Marburg),

dur plamisty]

Choroby te są szczególnie

niebezpieczne i powinny być

natychmiast zgłaszane do WHO

poprzez regionalną służbę sanitarno

epidemiologiczną.

c.d.



Choroby odzwierzęce (anatropozoonozy,

zoonozy) to choroby zakaźne lub

pasożytnicze przenoszone z chorego

zwierzęcia na człowieka drogą:

a.

Bezpośrednią (toksoplazmoza,

wścieklizna, papuzica, krętkowica,

włośnica, tasiemczyca itd..)

b.

Przez nosicieli (drogą wektorową)-

głównie stawonogi- komary, wszy, pchły,

kleszcze (dżuma, leiszmaniozy, filariozy,

choroba z Lyme)



Tropikalne- sprzyjająca sytuacja

geoepidemiologiczna

Definicje, pojęcia i

terminy

epidemiolgiczne



Endemia – stałe występowanie zachorowań

na określoną chorobę zakaźną na danym

terenie w liczbie przypadków utrzymujących

się od lat na tym samym poziomie.



Epidemia – pojawienie się w zbiorowisku

ludzkim, na określonym terenie

jednoczasowych zachorowań zakaźnych w

liczbie przypadków większej niż w latach

poprzednich i odbiegającej od ilości

przewidywanej na podstawie wieloletnich

obserwacji.



Pandemia – epidemia rozprzestrzeniająca

się na ogromne tereny w obrębie jednego

lub kilku kontynentów

c.d.



Ognisko epidemiczne – miejsce
przebywania zakażonych ludzi
lub zwierząt, w którym istnieją
warunki do namnażania i
rozprzestrzeniania się
zakażonego czynnika
chorobotwórczego.

Drogi szerzenia

chorób zakaźnych



Aerozolowa (kropelkowa) – grypa,

odra, różyczka, błonica, ospa wietrzna



Wodno-pokarmowa (alimentacyjna) –

dur brzuszny, salmonellozy,

czerwonka bakteryjna, zatrucie jadem

kiełbasianym



Kontaktowa – kiła, rzeżączka, tężec,

wścieklizna, toksoplazmoza, AIDS



Transmisyjna (przenoszone przez

stawonogi) – dur plamisty, malaria,

borelioza, kleszczowe zapalenie

mózgu.

c.d.



Łańcuch epidemiczny – ognisko

epidemiczne wraz z drogami szerzenia

się drobnoustrojów chorobotwórczych

oraz wrażliwą na nie populację.



Nadzór epidemiologiczny – obserwacja

połączona z kontrolą zdrowotną w celu

wczesnego rozpoznania zakażenia lub

wykrycia choroby zakaźnej – nie ma

ograniczeń w zakresie swobody

poruszania się osób obserwowanych.

Istnieje wówczas obowiązek zgłaszania

się na badania kontrolne w

przewidzianych terminach.

Dochodzenie

epidemiologiczn

e

Działanie mające na celu

wykrycie:



Przyczyn



Rezerwuarów



Źródeł



Dróg szerzenia się chorób
zakaźnych

Wywiad

epidemiologiczn

y

Zbieranie informacji o

czynnikach i zjawiskach
mających wpływ na
występowanie i szerzenie się
choroby zakaźnej u
poszczególnych osobników.

Proces

epidemiczny

Szerzenie się choroby zakaźnej w

populacji ludzkiej, uzależnione od

trzech zasadniczych czynników:



Obecności zarazka



Czynnika, który ułatwia zetknięcie

się drobnoustrojów

chorobotwórczych z

makroorganizmem



Obecność organizmów ludzkich

wrażliwych i podatnych na osiedlenie

oraz rozmnażanie się w nich zarazka.

Źródło zakażenia

Miejsce pobytu i rozmnażania

się zarazków, z którego
przenoszą się one na osoby
wrażliwe. Źródłem zakażenia
może być człowiek lub
zwierze.

Rodzaje

nosicielstwa



Śródchorobowe (jawne)



Śródzakażne (ukryte)



Pochorobowe



Przewlekłe tkankowe

Ze względu na

okres trwania



Nosicielstwo ostre (do trzech
miesięcy)



Przewlekłe



Stałe



okresowe



Izolacja – polega na odosobnieniu

ludzi zakażonych lub

podejrzanych o zakażenie. Celem

tych działań jest powstrzymanie

rozprzestrzeniania się chorób

zakaźnych.



Kwarantanna – polega na

odosobnieniu ludzi, którzy

kontaktowali się z osobami

chorymi i mogli w tym czasie

zostać zarażeni.

Dezynfekcja

Zabijanie w środowisku zewnętrznym

drobnoustrojów chorobotwórczych środkami

fizycznymi lub chemicznymi.

Wyróżniamy dezynfekcję:



Zapobiegawczą – przeprowadzoną w miejscach

gdzie może wystąpić epidemia lub powstać

ognisko choroby zakaźnej: stołówki, sanitariaty,

magazyny żywności, sale szpitali chorób

zakaźnych itd.



Ogniskową – przeprowadzoną w ognisku choroby

zakaźnej



Bieżącą – przeprowadzoną w pomieszczeniach

gdzie przebywają osoby chore



Końcową – przeprowadzoną w pomieszczeniach,

które opuściły na stałe osoby chore



Okresową – przeprowadzoną w czasie trwania

epidemii

Dezynsekcja

- Zabijanie owadów, które mogą

przenosić drobnoustroje

chorobotwórcze

Deratyzacja
- Zabijanie szczurów
Rezerwuar zarazka
- Środowisko, w którym zarazki

przebywają stale, namnażają się,

przechowują (formy

przetrwalnikowe) i rozprzestrzeniają

się dalej

Wrażliwość na

zakażenie

- Zdolność organizmu do

odpowiadania na wtargnięcie
biologicznego czynnika
zakaźnego (np. wirusów,
bakterii) procesem
infekcyjnym w różnych
formach

Zakażenie

-

Zanieczyszczenie
drobnoustrojami
chorobotwórczymi (powierzchnia
ciała, produktów żywnościowych,
wody i powietrza)

-

Wtargnięcie do ustroju i rozwój w
nim zarazków (bakterii, wirusów,
grzybów) – stan ten określany jest
również jako infekcja

Zarażenie

- Wtargnięcie do ustroju

człowieka pasożytów
zwierzęcych – stan ten
określany jest również jako
inwazja

Skażenie

- Zanieczyszczenie terenu wody

lub powietrza bojowymi
środkami trującymi (skażenie
chemiczne). Dotyczy ono
również zanieczyszczenia
skóry, żywności, ubioru itd.

Kontaminacja

- Określenie stanu

zanieczyszczenia lub
zakażenia środowiska, osób,
zwierząt substancjami
chemicznymi, fizycznymi czy
biologicznymi.

Czynniki warunkujące

rozprzestrzenianie się

chorób zakaźnych



Obecność drobnoustrojów chorobotwórczych

wraz z ogniskiem choroby zakaźnej (mogą to

być wydaliny i wydzieliny chorego człowieka i

zwierzęcia jak i środowisko naturalne)



Drogi rozprzestrzeniania się drobnoustrojów

chorobotwórczych (aerozolowa, kontaktowa,

wodno-kontaktowa i wektorowa



Obecność w populacji osobników wrażliwych na

kontakt z drobnoustrojami chorobotwórczymi

Wszystkie wymienione czynniki tworzą jedną

nierozerwalność całość określaną jako łańcuch

epidemiczny. Bez któregokolwiek z jego

elementów rozprzestrzenianie się chorób

zakaźnych nie jest możliwe

Przerwanie procesu

epidemicznego na

poziomie źródła

zakażenia



Hospitalizacja osób z objawami klinicznymi

choroby



Izolacja osób zakażonych



Kwarantanna osób zdrowych mających

kontakt z chorobą zakaźną (trwa ona przez

podwójny, najdłuższy okres wylęgania danej

choroby licząc od momentu hospitalizacji

ostatniego przypadku i wykonaniu

dezynfekcji końcowej).



Zastosowanie sterylizacji lub dezynfekcji w

miejscach, gdzie drobnoustroje

chorobotwórcze mogą bytować tworząc

źródła chorób zakaźnych (bielizna, sztućce,

przybory toaletowe, pościel chorego itd.).

Przerwanie procesu

epidemicznego na

poziomie dróg

rozprzestrzeniania się

drobnoustrojów

chorobotwórczych



Stosowanie sterylizacji, dezynfekcji dezynsekcji i

deratyzacji w otoczeniu osób chorych



Rygorystyczne przestrzeganie zasad higieny



Unikanie kontaktu z osobami chorymi lub

podejrzanymi o zachorowanie na chorobę

zakaźną



Stosowanie sprzętu jednorazowego użytku

wszędzie tam, gdzie jest to możliwe (sztućce,

naczynia stołowe, pościel, serwety, rękawice

itd.)



Izolowanie osób chorych lub podejrzanych o

zachorowanie oraz poddawanie kwarantannie

osób, które miały kontakt z osobami chorymi lub

materiałem zakaźnym



Ustalenie oraz likwidacja czynników

ułatwiających rozprzestrzenianie się

drobnoustrojów chorobotwórczych

Przerwanie procesu

epidemicznego

działając na populację

wrażliwą



Ustalenie osób najbardziej podatnych na

zachorowanie



Odizolowanie ww osób od ognisk choroby

zakaźnej i poddanie ich kwarantannie



Stosowanie szczepień lub podawanie

profilaktyczne antybiotyków czy

chemioterapeutyków



Przeprowadzenie czynności i zabiegów

mających na celu podniesienie odporności u

ww osób (np. dieta, leczenie chorób

towarzyszących, podawanie surowic

odpornościowych, immunoglobulin itd.)



Rygorystyczne przestrzeganie zasad higieny

Inne czynniki

warunkujące

wybuch epidemii



Minimum populacji wrażliwej



Złe warunki społeczne zwłaszcza w

czasie wojen czy klęsk żywiołowych



Niedożywienie, wyczerpanie

fizyczne, psychiczne, zły stan

higieniczny otoczenia,

niemożliwość utrzymania higieny

osobistej i migracja ludności



Choroba popromienna (obniża

odporność organizmu ludzkiego)

Zakażenia

szpitalne -

podział



Egzogenne – jest to każde zakażenie, które nie było

stwierdzane lub nie było w okresie wylęgania przy

przyjęciu do szpitala, a wystąpiło w czasie pobytu w

szpitalu lub po wypisaniu do domu. Zakażenia te są

wywołane przez florę szpitalną nabytą od innego

pacjenta, najczęściej za pośrednictwem personelu

medycznego (zakażenie krzyżowe lub z innych

źródeł (sprzęt medyczny, płyny, żywność).



Endogenne – każde zakażenie, które nie było

stwierdzane lub nie było w okresie wylęgania przy

przyjęciu do szpitala, a wystąpiło w okresie pobytu

w szpitalu i zostało spowodowane przez florę

własną pacjenta, najczęściej przyczyną zakażeń są

zabiegi medyczne, które powodują przeniesienie

flory własnej pacjenta w inne miejsce w organizmie.



Zakażenie niesklasyfikowane – np.

wewnątrzmaciczne, okołoporodowe

Źródła zakażenia



Środowisko szpitalne



Sam pacjent



Inny pacjent



Personel medyczny

Drogi szerzenia

się zakażenia



Ręce personelu



Kontakt bezpośredni (narzędzia

chirurgiczne, igły, strzykawki, pościel,

baseny, wzierniki, cewniki, klamki

drzwi)



Źle wyjałowiony sprzęt medyczny



Używanie brudnych ubrań ochronnych



Transfuzja



Przeszczep narządów



Zanieczyszczona woda, pożywienie,

roztwory i płyny medyczne



Powietrzno-pyłkowa

Czynniki ryzyka

zakażeń zależne

od pacjenta



Skrajności wieku



Zaburzenia odporności



Długotrwała antybiotykoterapia



Diagnostyka inwazyjna



Choroby towarzyszące



Uszkodzenia skóry i błon śluzowych



Długotrwałe lub częste pobyty w

szpitalu



Niedożywienie



Stres szpitalny

Czynniki ryzyka

zakażeń zależne

od szpitala



Zły stan techniczny szpitala



Stosowanie terapii wielolekowej



Stosowanie empirycznej

antybiotykoterapii



Złe warunki sanitarno-higieniczne



Zbyt zagęszczone sale chorych



Niedostateczna opieka i pielęgnacja

chorych



Stosowanie nieodpowiednich

środków dezynfekcyjnych



Niewiedza personelu dotycząca

istoty zakażeń szpitalnych

Postacie kliniczne

zakażeń

szpitalnych



Zakażenie układu moczowego



Zakażenia układu oddechowego



Zakażenie krwi



Zakażenie miejsca
chirurgicznego



Zakażenie związane z drenażem
naczyń i wprowadzeniem
wszczepów z biomateriałów.

Bakteryjne

zakażenia

szpitalne -

Ziarniaki Gram-

dodatnie



Gronkowce koagulazoujemne –
Staphylococcus saprophiticus,
S. epidermidis, S.
haemoliticus, S. warneri



Gronkowiec złocisty –
Staphlococcus aureus



Enterokoki – Enterococcus
faecalis, E. faecium

Pałeczki Gram-

ujemne



Enterobacteriaceae
(Enterobacter, Serratia,
Citrobacter, Klebsiella,
Salmonella)



Pałeczki niefermentujące
(Pseudomonas, Acinetobacter)



Legionella pneumophila

Beztlenowe

laseczki Gram-

dodatnie



Clostridium difficile

Szczepy wieloodporne:
Gronkowce metycylinooporne, Gram-

ujemne pałeczki ESBL, Enterokoki,

Streptococcus pneumoniae

Szczepy bakteryjne naturalnie oporne

na antybiotyki

Szczepy z opornością nabytą
Zjawisko tolerancji.

Czynnik etiologiczny

zakażenia – można

go zidentyfikować

na podstawie



Wykrywania bakterii w preparacie
bezpośrednim



Wykrywania antygenów
bakteryjnych w materiale, za
pomocą szybkich testów
serologicznych



Wyhodowania bakterii i
identyfikacji ich gatunku (ważne
bo oporność naturalna związana
jest z gatunkiem).

Lekowrażliwość

wyhodowanych

bakterii określamy

przez:



Wykonanie antybiogramu



Określenie najmniejszego
stężenia hamującego (MIC)



Określenie najmniejszego
stężenia zabójczego (MBC)

Wirusowe

zakażenia

szpitalne



Egzogenne – występujące w
postaci mniejszych lub większych
epidemii oddziałowych



Endogenne – nazywane też
reaktywacją latentnego
zakażenia lub nosicielstwa
wirusowego – dotyczą
szczególnie pacjentów ze
zmniejszoną odpornością

Wirusowe

zakażenia

szpitalne - podział



Zakażenia żołądkowo-jelitowe



Zakażenia układu
oddechowego



Choroby wysypkowe



Zakażenia za pośrednictwem
krwi i jej produktów

Pasożytnicze

zakażenia

szpitalne



Pierwotniaki

-Toxoplazma gondii (krew, przeszczepy)

-

Pneumocystis carinii (noworotki,

niemowlaki)

-

Cryptosporidium sp.(gł. zak.

egzogenne, biegunki)

-

Giardia lamblia (gł. zak. egzogenne,

biegunki i inne schorzenia przewodu

pokarmowego)

-

Trichomonas vaginalis (egzogenne,

noworodki w czasie porodu).

Mieszane

zakażenia

szpitalne



W mieszanych zakażeniach
szpitalnych uczestniczą
zespoły drobnoustrojów, na
przykład: wirusy-bakterie,
bakterie tlenowe-bakterie
beztlenowe, bakterie-grzyby.



Udział każdego z czynników w
zakażeniu może być
równorzędny bądź dominujący.

Grzybicze

zakażenia

szpitalne



Grzyby drożdżopodobne – dermatofity



Dermatofitozy są zakażeniami wywołanymi

przez około 40 gatunków grzybów

należących do jednego z trzech rodzajów:

Trichophyton, Microsporum,

Epidermophyton. Drobnoustroje te mają

wybitne zdolności do rozkładania keratyny

w warstwie rogowej naskórka, paznokciach

i włosach



Grzyby pleśniowe odpowiedzialne za

zmiany skórne są to gatunki zaliczane

głównie do rodzajów: Scopulariopsis,

Aspergillus, Fusarium, Alternaria,

Chrysosporum, Cladosporium, Penicillium.

Czynniki

predysponujące

do rozwoju

grzybicy



Fizjologiczne (ciąża, podeszły wiek,

okres niemowlęcy)



Immunologiczne (np. zaburzenia

funkcji limfocytów T i fagocytów

jednojądrzastych, upośledzenie

czynności układu siateczkowo-

śródbłonkowego – RES, czy

uszkodzenie granulocytów

obojętnochłonnych)



Chemioterapia



Radioterapia



Zaburzenia czynności hormonalnych.

Promocja

zdrowia



Jest główną osią polityki

zdrowotnej realizowanej przez

Światową Organizację Zdrowia

(WHO).



Najwyższą rangę miał program

„Zdrowie dla wszystkich do 2000

r.”, realizowany w latach 1985-

2000.



Obecnie opracowano jego

kontynuację pod nazwą „Zdrowie

dla wszystkich w XXI wieku”.

WHO



Jest organizatorem światowych

konferencji poświęconych promocji

zdrowia.



Najbardziej znana konferencja, o

fundamentalnym znaczeniu, to pierwsza,

która odbyła się w 1986 r. w Ottawie.



Proklamowano na niej promocję zdrowia

jako strategiczny kierunek działania w

ochronie zdrowia współczesnych

społeczeństw, co znalazło swój wyraz w

przyjętej przez jej uczestników i

firmowanej przez WHO tzw. Karcie

Ottawskiej (Ottawa Charter for Health

Promotion).

Promocja zdrowia

– definicja wg.

WHO



Jest to proces umożliwiający
ludziom zwiększenie kontroli
nad swoim zdrowiem i
polepszenie go.



Praktyczne zastosowanie
promocji to zahamowanie
rozwoju epidemii różnych
chorób.

Cele promocji



Budowanie prozdrowotnej polityki
społecznej



Kierowanie środowiskami
wspierającymi zdrowie



Wzmacnianie działań społecznych



Rozwijanie działań
indywidualnych



Zmienianie sposobu
funkcjonowania służby zdrowia

Prewencja



Szereg działań mających na
celu zapobieganie chorobie
bądź innemu niekorzystnemu
zjawisku zdrowotnemu przed
jej rozwinięciem poprzez
kontrolowanie przyczyn i
czynników ryzyka.

Fazy prewencji



Wczesna – utrwalenie prawidłowych

wzorców zdrowego stylu życia i

zapobieganie szerzeniu się

niekorzystnych wzorców zachowań w

odniesieniu do osób zdrowych.



Pierwotna – zapobieganie chorobie

poprzez kontrolowanie czynników

ryzyka w odniesieniu do osób

narażonych na czynniki ryzyka



Wtórna – zapobieganie konsekwencjom

choroby poprzez jej wczesne wykrycie i

leczenie.



Trzeciorzędowa – zahamowanie postępu

choroby i ograniczenie powikłań.

Najczęstsze

przyczyny

zagrożeń dla

zdrowia – czynniki

ryzyka



Niedożywienie, żywienie jakościowo niewłaściwe



Zanieczyszczona woda spożywcza i dla celów

higienicznych, złe warunki sanitarne,

nieprzestrzeganie zasad higieny osobistej



Niewłaściwe zachowanie seksualne



Alkohol, choroby i wypadki



Praca zawodowa – choroby i wypadki



Palenie tytoniu



Choroby związane z otyłością (zwłaszcza

nadciśnienie tętnicze, cukrzyca)



Hipokinezja



Narkomania, lekomania



Zanieczyszczenia chemiczne powietrza

atmosferycznego