Instytucja totalna

Instytucja totalna

Wśród koncepcji instytucji totalnej najbardziej

Wśród koncepcji instytucji totalnej najbardziej

znaną, a zarazem najczęściej wykorzystywaną w

znaną, a zarazem najczęściej wykorzystywaną w

badaniach

empirycznych

jest

niewątpliwie

badaniach

empirycznych

jest

niewątpliwie

koncepcja Ervinga Goffmana.

koncepcja Ervinga Goffmana.

E. Goffman wychodzi z założenia, że każda

E. Goffman wychodzi z założenia, że każda

instytucja społeczna charakteryzuje się tendencja do

instytucja społeczna charakteryzuje się tendencja do

zawładnięcia

w

jakimś

stopniu

czasem

i

zawładnięcia

w

jakimś

stopniu

czasem

i

zainteresowaniami swych członków. Usiłuje też ona

zainteresowaniami swych członków. Usiłuje też ona

wywierać określony wpływ na ich postawy i

wywierać określony wpływ na ich postawy i

zachowania. Są wśród nich takie, które zmierzają do

zachowania. Są wśród nich takie, które zmierzają do

wytworzenia silnych i z trudem przekraczalnych

wytworzenia silnych i z trudem przekraczalnych

barier w sferze stosunków społecznych między

barier w sferze stosunków społecznych między

członkami danej instytucji a światem zewnętrznym,

członkami danej instytucji a światem zewnętrznym,

na który składa się globalny system instytucji.

na który składa się globalny system instytucji.

Symbolem tych barier są najczęściej takie elementy

Symbolem tych barier są najczęściej takie elementy

fizyczne, jak zamknięta brama, wysoki mur, drut

fizyczne, jak zamknięta brama, wysoki mur, drut

kolczasty,

ściana

skalna,

woda,

lasy

bądź

kolczasty,

ściana

skalna,

woda,

lasy

bądź

trzęsawiska.

trzęsawiska.

Instytucja totalna

Instytucja totalna

Instytucje te E. Goffman nazwa instytucjami totalnymi (total

institutions). Każda z nich - jak stwierdza - stanowi hybrydę

społeczna, jest częścią systemu społecznego i częścią organizacji

formalnej.
E. Goffman próbuje zdefiniować instytucje totalna jako: miejsce

zamieszkiwania i pracy, gdzie duża liczba jednostek

ludzkich, podobnie usytuowanych, jest odcięta przez

określony czas od szerszego społeczeństwa i gdzie

wspólnie prowadzi zamknięta i formalnie administrowana

całość życia.
Określając bliżej istotę instytucji totalnej, stwierdza następująco:
„Podstawowy układ społeczny we współczesnym społeczeństwie

polega na tym, że jednostka dąży do tęgo, aby spać, bawić się i

pracować w różnych miejscach, z różnymi współuczestnikami,

gdzie występują zróżnicowane rodzaje władzy i nie ma

wszechogarniającego racjonalnego planu. Główna cechę instytucji

totalnej można opisać jako załamanie się barier oddzielających

zazwyczaj te trzy sfery życia”.

Instytucja totalna

Instytucja totalna

Jednocześnie autor ten wskazuje na kilka istotnych

cech (atrybutów), najbardziej charakterystycznych

dla tej instytucji.

Po pierwsze - wszystkie aspekty życia przebiegają w

tym samym miejscu i podlegają tej samej jednolitej

władzy zwierzchniej.

Po drugie - każda faza całodziennej działalności

członków jest realizowana w bezpośrednim

towarzystwie wielkiej „paczki” innych członków,

którzy traktowani są podobnie, i od których

wymaga się wspólnego wykonywania tych samych

czynności.

Po trzecie - wszystkie fazy całodziennej działalności

są ściśle zaplanowane tak, aby poprzedzająca je w

czasie działalność łączyła się z następna. Wszystkie

sekwencje tej działalności są przy tym narzucane z

góry

przez

system

kategorycznych

decyzji

formalnych i ciało kierownicze.

Instytucja totalna

Instytucja totalna

Po czwarte - różne narzucone kierunki działalności są

ujęte w jednolity i racjonalny plan świadomie

skonstruowany dla realizacji oficjalnych celów

instytucji.

Po piąte - między nadzorcami i członkami występuje

ostry podział, z wysoce ograniczona ruchliwością

społeczna między tymi dwoma grupami.

Po szóste - informacje dotyczące losu członków są

często nie udostępniane.

Po siódme - struktura pracy w ranach instytucji

zamkniętej, wprzęgnięta w 24-godzinny układ pracy,

wymaga odmiennych motywów do pracy aniżeli te,

które występują w społeczeństwie globalnym.

Po ósme - występują zazwyczaj rzeczywiste lub

symboliczne bariery wskazujące na oddzielenie się

od społeczeństwa „na zewnątrz”.

Instytucja totalna

Instytucja totalna

Zdaniem E. Goffmana kluczowym faktem instytucji

totalnej jest manipulowanie wieloma potrzebami

pewnego

odłamu

ludzi

przez

organizacje

biurokratyczną, bez względu na to, czy jest to w

danych okolicznościach środkiem koniecznym i

skutecznym organizacji społecznej, czy też nie. Z

tego faktu wynika szereg ważnych konsekwencji.

Omówimy za autorem dwie najważniejsze.
1. Znajdując się w obrębie instytucji totalnej ludzie

podlegają ścisłej kontroli ze strony personelu

kierowniczego, którego główna działalność nie

polega na kierowaniu czy okresowej inspekcji (jak w

wielu

stosunkach

zachodzących

między

zatrudniającymi a zatrudnionymi), lecz raczej na

stałym nadzorze.

Instytucja totalna

Instytucja totalna

2.

Druga

konsekwencja,

wynikająca

z

omówionego podziału miedzy tymi, którzy

nadzorują, a tymi, którzy są nadzorowani, dotyczy

wykonywanej pracy. W zwykłych instytucjach

władza „zatrzymuje się” na wypłacie zarobku.

Natomiast jego wydawanie na potrzeby domowe

czy rozrywkowe jest prywatną sprawą pracownika

i stwarza mechanizm, dzięki któremu władza ta

funkcjonuje tylko w ściśle określonych granicach.

Inaczej jest zdaniem E. Goffmana w przypadku

instytucji totalnych, gdzie zaplanowana jest

odgórnie nie tylko całodzienna aktywność ich

członków, lecz także ich istotne potrzeby.

Instytucja totalna

Instytucja totalna

Zdaniem E. Goffmana w społeczeństwie występują rozmaite instytucje

totalne, które można podzielić według różnych celów formalnych na pięć

następujących grup:

l) instytucje powołane do sprawowania opieki nad ludźmi zarówno

niezdatnymi do pracy, jak i oczekującymi pomocy i wsparcia (np.

zakłady dla niewidomych, domy starców i sierocińce);

2) instytucje przeznaczone dla ludzi niezdolnych do samopielęgnacji, a

zarazem stanowiących ewentualne zagrożenie dla otoczenia (np.

sanatoria dla chorych na gruźlicę, szpitale dla umysłowo chorych oraz

leprozoria);

3) instytucje zorganizowane w celu ochrony społeczeństwa przed

aktualnymi i potencjalnymi przestępcami lub wrogami (np. wiezienia,

domy poprawcze, obozy jenieckie lub koncentracyjne);

4) instytucje celowo powoływane do osiągania możliwie najlepszych

efektów pracy, które zresztą uzasadniają w sposób instrumentalny

potrzebę ich istnienia (np. koszary wojskowe, internaty, obozy pracy,

statki);

5) instytucje wyznaczone na miejsca „oddzielone od świata”, służące

najczęściej celom „urabiania” religijnego (np. opactwa, klasztory i

seminaria duchowne, sekty).

Według E. Goffmana powyższa klasyfikacja nie wyczerpuje wszystkich

typów instytucji totalnych, które funkcjonują w społeczeństwie

współczesnym, lecz stanowi tylko punkt wyjścia, dogodny dla analizy

naukowej.