Rodzina

Mówiąc o rodzinie każdy z nas

widzi obrazek, na którym jest
mama, tata i dzieci.

Na początek przytoczmy jednak

kilka definicji:

Definicja rodziny według:



J. Szczepański:

,,Rodzina to mała grupa pierwotna
złożona z osób, które łączy stosunek
małżeński i rodzicielski oraz silna więź
międzyosobnicza”.



M. Sheriff:

,,Rodzina to grupa, która jest formacją społeczną i składa
się z pewnej liczby jednostek pozostających w określonych
pozycjach, rolach w stosunku do siebie i która ma własny
system wartości oraz normy regulujące zachowanie
jednostek w sprawach ważnych dla grupy.”

o

A. Conte:

,,Rodzina to pomost między jednostką,
a społeczeństwem”



Rodzina jest podstawową małą grupą
społeczną. Składają się na nią rodzice
plus dzieci. Jest zalegalizowana
określonymi aktami urzędowymi,
prawnymi i w ten sposób również
małżeństwo staje się grupą formalną.

Rodziny mają różne ujęcia.

Mogą być pojmowane jako:



- grupa społeczna,
cechy-wspólne zamieszkanie, nazwisko, własność,
ciągłość biologiczna



- instytucja społeczna,
czyli formalne ustanowienie i funkcjonowanie według
określonych norm społecznych (zakres działania
poszczególnych członków rodziny, podział ról,
realizowanie funkcji)



wspólnota, zrzeszenie,
czyli wymaga od swoich członków integralnego
zespolenia celów i dążeń.



Co ważne, rodzinę dzielono według
różnych rodzajów czy kryteriów.

I tak np. istnieje 7 kryteriów typów

rodzin:



Kryterium liczby członków rodziny:



Mała, nuklearna



Poszerzona, wielopokoleniowa, duża



Zmodyfikowana poszerzona



Poligamiczna



Kolejność stosunków wewnątrz rodziny:



Instytucjonalna



Oparta na koleżeństwie



Kryterium prestiżu i władzy rodziny:



Patriarchalna



Matriarchalna



Egalitarna



Kolejność sposobu wypełniania funkcji rodzinnych:



Dysfunkcyjna



Zdemoralizowana



Patologiczna



Prawidłowa



Kolejność ze względu na strukturę rodziny:



Pełna



Niepełna



Rozbita



Zrekonstruowana



Zdezorganizowana



Kolejność sposobu rozwoju sytuacji i sieroctwa:



Zastępcza



Adopcyjna



Kolejność grupy z której pochodzą małżonkowie:



Endogeniczna



Egzogeniczna



Stanisław Kawula rodzinę podzielił na pięć
dobrze wszystkim już znanych rodzajów.

1.

Rodzina normalna
To taka, która zawiera typowe cechy występujące w
rodzinie danego środowiska. Kieruje się ustalonymi
kryteriami społecznymi dla stworzenia warunków dla
prawidłowego rozwoju psychofizycznego dzieci.

2.

Rodzina wzorowa

To taka rodzina, która stwarza najlepsze warunki
wychowawcze. Dąży do stałego podnoszenia
poziomu działania wychowawczego. (rodzice sami
podejmują inicjatywy wychowawcze w środowisku).

3.

Rodzina wydolna wychowawczo

Jest to rodzina w której warunki wychowawcze bywają zachwiane,
występują niedomagania w działaniu wychowawczym, podejmowane
są wysiłki , by te działania naprawić. Jest w niej poczucie
odpowiedzialności za wychowanie swoich dzieci. Niepowodzenia
wynikają z egoistycznych planów.

4.

Rodzina niewydolna wychowawczo

Tutaj dochodzi do zaburzeń we współżyciu rodzinnym,
funkcjonowanie wychowawcze rodziców jest nieodpowiednie, dzieci
mają problemy w szkole, nie mają planów życiowych, aspiracje są
nierealne. Często są to rodziny niekompletne lub pełne na krawędzi
rozbicia.

5.

Rodzina patologiczna

Inaczej mówiąc margines społeczny, członkowie rodziny są w stałej
kolizji z prawem, występują rozkłady rodziny, konflikty dzieci w
szkole, brak jest podstaw ekonomicznych. Kolokwialnie mówiąc, ,,nie
ma co do garnka włożyć i za co przeżyć spokojnie do pierwszego”.
Działania wychowawcze tutaj całkowicie odbiegają od normy.

QQ

WZOROWA

NORMALNA

WYDOLNA WYCHOWAWCZO

NIEWYDOLNA WYCHOWAWCZO

PATOLOGICZNA

Opisując rodzaje rodzin według Kawuli, po części

dokonaliśmy podziału na dwa typy takie jak
rodzina funkcjonalna i dysfunkcjonalna.

Jak wiadomo, każda rodzina ma jakieś problemy.

Niektórzy chcą stawić czoła tym problemom,
wspólnie rozwiązują problemy i wspierają się
nawzajem. Drudzy zaś poddają się i przyjmują
stan taki jaki jest. Nie potrafią pomyślnie
rozwiązywać swoich sytuacji kryzysowych i
realizować swych funkcji. Takie rodziny
nazywamy rodzinami dysfunkcjonalnymi.



Funkcjonalna rodzina troszczy się o zaspokojenie
potrzeb, a w miarę jak dziecko rośnie – uczy je, jak
ma te potrzeby zaspakajać samodzielnie.

Amerykańska psychoterapeutka P.Mellody twierdzi,
że „wszystkie dzieci rodzą się z pięcioma
charakterystycznymi dla istoty ludzkiej cechami,
takimi jak: cenność, bezradność, niedoskonałość,
zależność i niedojrzałość” .Funkcjonalni rodzice
pomagają swoim dzieciom rozwinąć każdą z tych
cech, tak aby dzieci, gdy dorosną stały się dojrzałe i
zadowolone z siebie i zdolne do własnej ochrony.



I tak:

5 CECH



Cenność- przez sam fakt, że dziecko się urodziło. Jest ono
dla rodzica najważniejsze, najcenniejsze. Nasze dzieci są dla
nas najważniejsze, nie mąż czy żona ale dziecko. Dzieci

odczuwają to i mają poczucie własnej wartości. Dziecko w
rodzinie funkcjonalnej wie, że urodziło się jako istota
drogocenna, nic mu nie brakuje, jest takie, jakie powinno być.



Bezbronność- to wiadome, że każde narodzone dziecko jest
bezbronne. Musi ono być chronione przez rodziców. Nawet
gdy jest starsze, rodzice trzymają pieczę, czuwają nad jego

losem. Jeżeli ktoś zachowa się wobec dziecka w sposób
niewłaściwy, rodzice wkraczają i otaczają je ochroną.
Rodzice, którzy chronią swoje dziecko nie narzucają mu
niczego, nie próbują siłą, przemocą czy grą na uczuciach
narzucać własnych poglądów, własnego systemu wartości.

Dbają o to, aby dziecko rozwinęło w sobie swój własny
system,

który

będzie

je

chronić

przed

wszelkimi

zagrożeniami.



Niedoskonałość- chyba nikt nie jest
doskonały, nie ma człowieka idealnego, nie ma
dziecka idealnego. W rodzinie funkcjonalnej
wszyscy o tym wiedzą. Kiedy dzieci popełniają
błąd lub robią komuś krzywdę, mają tę
świadomość, że muszą ten błąd w jakiś sposób
naprawić, a rodzice wiedząc o tym, że nie ma
dzieci idealnych, że sami popełniają błędy ,
wiedzą, że muszą być odpowiedzialni za swe
niewłaściwe postępowanie, pomagają w tym
dziecku. Starają się aby dziecko było uczciwe i
rozróżniało dobro od zła.



Zależność- to cecha łącząca się z bezbronnością.
Rodząc się, dziecko nie jest w stanie sobie samo
zapewnić bytu. Jego byt jest uzależniony od
rodziców. Dziecko z powodu swej niedojrzałości
musi polegać na rodzicach w zaspokajaniu swoich
potrzeb i pragnień, a potrzebuje przede wszystkim
jedzenia, ubrania, czułości, schronienia, opieki
lekarskiej i emocjonalnych związków. Funkcjonalna
rodzina, bo o niej cały czas mówimy troszczy się o
zaspokojenie tych potrzeb, a w miarę dorastania
dziecka, rodzice wgłębiają je w proces zaspokajania
swoich potrzeb samodzielnie. Dorośli są w stanie
rozpoznać swoje własne potrzeby i pragnienia, ale
są na tyle dojrzali, że potrafią zauważyć, kiedy nie
są w stanie zaspokoić jakiejś potrzeby i pragnienia.



Niedojrzałość- dziecka w rodzinie funkcjonalnej,
jest ostatnią z wymienionych powyżej cech. Ta
cecha mówi o tym, że rodzice wiedzą, czego się po
dziecku spodziewać na każdym poziomie rozwoju od
niemowlęcia do nastolatka. Nie zabierają dziecku
dzieciństwa, nie robią dziecka od razu dojrzałego,
pozwalają dzieciom cieszyć się z ich dzieciństwa.
Wiedzą, że ich wiek jest jeszcze młody i jest to ich
czas na zabawę i beztroskę, jeszcze będą miały
czas stać się osobami dojrzałymi. Jeżeli z jakiegoś
powodu dziecko zachowuje się nieadekwatnie do
swojego wieku, rodzice pomagają mu wrócić do
zachowań, które odpowiadają jego rzeczywistemu
poziomowi rozwoju.

W rodzinach dysfunkcyjnych rodzice nie
reagują właściwie na cechy wrodzone dziecka.
Zamiast dziecku pomagać, wspierać, chronić,
ignorują je, albo atakują za to, że jest właśnie
takie. W efekcie tych działań, dzieci wierzą w
to, że rodzice zawsze mają rację i obwiniają
właśnie siebie za to, że jest jak jest, za to że
rodzicom zawsze się coś nie podoba, bo ono
samo kolejny raz zrobiło coś nie tak. Gdy
dorosną, stają się same dysfunkcjonalnymi
rodzicami.

W rodzinie dysfunkcyjnej:



Cenność dziecka nie jest mu
uświadamiana. Dziecko jest, bo jest. Jest
atakowane komunikatami podkreślającymi
jego mniejszą wartość niż innych członków
rodziny. Czasami poczucie swej małej
wartości ujawnia w złym zachowaniu, co
przerzuca się na problemy w szkole, z
rówieśnikami itp. Dziecko czuje się gorsze
od innych, a w dorosłym życiu ma
trudności z poczuciem własnej wartości,
czuje się niepotrzebne, brak mu wiary w
siebie, motywacji do czegokolwiek.



Bezbronność dziecka w rodzinie dysfunkcjonalnej
jest nadużywana. Rodzice nie bronią dziecka, nie
dają mu poczucia bezpieczeństwa. Często wynika
to z myślenia rodziców, że „ moje dziecko jest już
duże, poradzi sobie, samo musi tego doświadczyć”,
lub „w jego wieku ja sam musiałem to robić” itd. W
efekcie dzieci te są bezbronne, narażone na
zranienia, wykorzystywanie i poniżanie. Co więcej,
jeśli dziecko doświadczy takiej przykrości, rodzic je
neguje że sobie nie radzi, podtrzymując swoje
zdanie że „ma nauczkę”. Jako osoby dorosłe nadal
będą czuły się bezbronne, nie będą czuć się
bezpiecznie w stosunku do innych ludzi, pozostaną
nieufne, nie będą też w stanie powstrzymać się od
ataków w stosunku do innych.



Niedoskonałość dziecka w rodzinie dysfunkcjonalnej nie jest
uznawana, ani szanowana. Dzieci są atakowane za swą
niedoskonałość i wierzą, że ich niedoskonałość jest czymś
normalnym. Dobry uczynek nie jest nagradzany i dziecko z
czasem wykonuje pewne czynności rutynowo, bez
zaangażowania, „bo tak trzeba”(brak wykształcania
motywacji).Rodzice często wytykają dziecku jego błędy i
porównują je do dzieci swoich znajomych, z pozoru idealnych,
posłusznych i spełniających wszystkie oczekiwania swoich
rodziców. To jedno z najgorszych działań, gdyż dziecko
automatycznie zaczyna czuć się gorsze, nie wykształca w sobie
poczucia rywalizacji bo odgórnie wie że i tak jest słabsze. Takie
zachowania rodziców wynikają często z ich niespełnionych
aspiracji i w związku z tym narzucania dziecku swoich
niespełnionych marzeń, celów. Dzieci atakowane przez rodziców
za swoje błędy często stają się w wieku dorosłym, albo
perfekcjonistami, przesadnie wymagającymi wobec siebie i
swoich bliskich, albo osobami zbuntowanymi, nie zwracającymi
uwagi na swoje zachowania.



Zależność. Sytuacja odwrotna: dziecko nie uczy się
samodzielności, rodzice albo nieustannie troszczą się
o wszystko i robią wszystko za dziecko, albo atakują
dzieci za posiadanie i wyrażanie swoich pragnień, lub
też ignorują te pragnienia i narzucają swoje. Gdy
dzieci z tych rodzin dorosną, mają trudności w
rozpoznawaniu i zaspakajaniu swoich potrzeb. Często
dziecko jako dorosłe wybiera niewłaściwy sobie
zawód ze względu na tradycję rodzinną (np. w
rodzinie od dawna każdy szedł na medycynę).



Niedojrzałość. To cecha specyficzna, tzn. chyba
najłatwiej rozpoznać ją u osoby dorosłej. Rodzice
wymagają od dziecka zachowań bardziej dojrzałych
albo pozwalają zachowywać się mniej dojrzale niż na
ich wiek przystaje. Dzieci z tych rodzin w swym życiu
dorosłym stają się nadmiernie dojrzałe bądź ciągle
niedojrzałe.

Dysfunkcjonalny dom rodzinny to ciągłe napięcia,
frustracje, kary, wymagania, zarówno dla jej
dorosłych członków jak i dla dzieci.
Dysfunkcjonalność rodziny może dotyczyć
różnych zakresów realizowanych zadań. I tak np.
może to być:



dysfunkcja całkowita- kompletny brak realizacji
zadań rodziny i wtedy muszą ją w tym zastąpić
wyspecjalizowane rodziny lub inne instytucje,



dysfunkcja częściowa, dotycząca braku
realizacji pewnych zadań i funkcji.

Dziecko w dysfunkcjonalnej rodzinie
cierpi, gdyż na ogół rodzice nie dbają o
zaspokojenie jego potrzeb, a sposób w
jaki je traktują jest źródłem deformacji
rozwoju, negatywnych skutków
emocjonalnych, słabych wyników
edukacyjnych, braku aspiracji, kariery
zawodowej i osobistej.

 Dziękujemy za uwagę 