Samorząd terytorialny

w Niemczech

Historyczny wpływ na rozwój

samorządu terytorialnego…



Strefa brytyjska – najwcześniej rozpoczęte prace nad tworzeniem
samorządu terytorialnego;

Pn. Nadrenia- Westfalia, Dolna Saksonia

i Szlezwik-Holstein;

wprowadzono model angielski samorządu i

funkcjonuje do dziś i Szlezwik przyjął model magistracki;



Strefa amerykańska-

Bawaria, Badenia- Wirtembergia, Hesja

;

samorząd wzmocniono o akcenty amerykańskie o wybór
burmistrza przez ogół mieszkańców(oprócz Hesji);



Strefa francuska- samorząd szczebla gminy i powiatu
wprowadzono w 1948 r., kraje południowe podobne rozwiązania jak
w gminach i powiatach Francji;
Północne kraje związkowe pewne elementy zaczerpnęły z modelu
angielskiego a pozostałe kraje same rozstrzygnęły w konstytucjach
te kwestie wzorując się na pruskiej szkole von Steina.

c.d



Strefa radziecka – tu wprowadzono ustrój rad narodowych.
Parlament jednoizbowy jest władzą w krajach związkowych
oprócz Bawarii gdzie jest druga izba i ma charakter
doradczy(rząd).

Każdy kraj posiada własny, niezależny od federacji aparat

państwowy, konstytucję, porządek prawny i organy władzy.

W Niemczech funkcjonują szczeble administracji:



Związek (federacja) –

Bund

;



Kraje (landy) –

Lander,

16 krajów w tym 3 miasta

wydzielone: Brema, Berlin i Hamburg;



Powiaty (

Kreiser)

i miasta wyłączone z powiatów -323;



Gminy (

Gemeinde)

.

Podział terytorialny Niemiec

Landy

Posiadają one własne :



organy prawodawcze (parlamenty)



organy wykonawcze



organy sądownicze.

Landy kształtują swoją konstytucję . Na szczeblu federacji są

reprezentowane przez

Radę Federalną (Bundesrat)

, której

członkami są delegaci krajowi w tym premierzy krajowi,
którzy są związani instrukcjami swoich rządów. Część
ustaw federalnych w tym zmiany konstytucji aby były
ważne potrzebna jest akceptacja właśnie Rad Federalnych.

Kraje związkowe same decydują o strukturze działania

wewnątrz kraju. Co sprawia, że kraje są zróżnicowane pod
tym względem.

Powiaty w federacyjnych

Niemczech

Powiat

- to związek gmin(korporacja

terytorialna), najniższy organ
administracyjny. Jako korporacja jest osobą
prawną prawa publicznego. Gminy, które
wchodzą w jego skład muszą uiszczać opłaty
na rzecz powiatu, które są elementem
budżetu powiatowego.

Realizują zadania:

własne i obowiązkowe

(przekraczające możliwości gminy) oraz

zlecone

(przekazane) przez organy państwa.

Powiat nie jest nadrzędny w stosunku do
gminy, gmina i powiat mają się uzupełniać.
Powiat wykonuje zadania przy pomocy gmin.

Powiaty w federacyjnych Niemczech

Landy

Powiaty

Badenia-Wirtembergia

35

Bawaria

71

Brandenburgia

14

Hesja

21

Meklemburgia- Pomorze

Przednie

12

Dolna Saksonia

38

Północna Nadrenia- Westfalia

31

Nadrenia-Palatynat

24

Saara

6

Saksonia

22

Saksonia- Anhalt

21

Szlezwik- Holsztyn

11

Turyngia

17

Razem

323

Powiaty w federacyjnych Niemczech

Berlin, Brema i Hamburg

są to miasta o podwójnym

charakterze:



są w znaczeniu administracyjnym krajami oraz



miastami, które mają pełne prawa samorządowe.

Istnieją również

miasta wydzielone

czyli funkcjonujące

na prawach powiatu. Przyjęto, że miasta te powinny
mieć od 100 tys. do 500 tys. mieszkańców.

Wykonują one:



zadania federacji bądź kraju związkowego jako
zadania zlecone oraz



zadania samorządowe podejmowane przez własny
organ- Radę.

Modele ustrojów powiatów

niemieckich

Ustrój

południowoniemi

ecki

Ustrój komisji

powiatowej

Ustrój

dyrektorski

Bawaria, Badenia-

Wirtembergia,
Nadrenia-
Palatynat, Saara,
Saksonia-Anhalt,

Turyngia;

Pozycja

starosty

zróżnicowana i

różny sposób jego
wyboru…

Brandenburgia,

Hesja,
Meklemburgia-
Pomorze Przednie,
Szlezwik- Holsztyn;

Pozycja

starosty

ograniczona…

Północna Nadrenia-

Westfalia, Dolna
Saksonia;

Wyróżnia się rola
dyrektorów a

starosta

…

Rada powiatu



organ stanowiący;



wybierana w wyborach bezpośrednich;



kadencja- 5 lat;



przewodniczącym jest

starosta

w landach

południowych i południowo-zachodnich

a w

landach

północnych i zachodnich

jeden z członków rady powiatu.

Kompetencje:
stanowienie prawa, uchwalanie budżetu,
decyzje o przedsiębiorstwach komunalnych.

Komisja powiatowa



jest organem uchwałodawczym i kolegialnym;



składa się z członków honorowych i
zawodowych;



jest komisją główną rady powiatu,
odpowiadającą za przygotowywanie uchwał
rady i koordynacja działań komisji fachowych.

Gmina w federacyjnych Niemczech



najmniejsza i podstawowa jednostka terytorialna;



możliwość sprawowania władzy na danym terytorium;



swoboda organizowania pracy wewnątrz gminy;



stanowienie prawa wewnętrznego gminy np. statut
gminy, budżet;



autonomia finansowa- prawo do własnego budżetu,
dochodów, opłat lokalnych;



samodzielność działań w rozwoju gosp. i planowaniu
przestrzennym;



organizacja gminy leży w gestii krajów przez co
występuje zróżnicowanie w ustrojach gmin.

Gmina w federacyjnych Niemczech

Rada

jest organem stanowiącym gminy. Kadencja

trwa od 4 do 6 lat w zależności od landów. Różny
system wybierania radnych:



Hesja, Nadrenia-Palatynat, Saara

- system

proporcjonalny (czysty);



Badenia-Wirtembergia, Bawaria

- system

kumulowany oraz w

Badenii-Wirtembergii

również system panaszerowany;



Północna Nadrenia-Westfalia

- system mieszany;



Szlezwik-Holsztyn

- system personalno-

proporcjonalny (odmiana mieszanego).

Funkcja burmistrza

Administracja jest kierowana zazwyczaj

jednoosobowo. Pozycja burmistrza zależna od
rodzaju gminy, którą kieruje.



W gminach mniejszych-

burmistrz



W gminach liczniejszych( zwłaszcza

miejskich) –

nadburmistrz.

Kompetencje burmistrza np.:



w

Bawarii

- przewodniczy radzie i wykonuje jej uchwały;



w

Badenii-Wirtembergii

- kieruje administracją,

przewodniczy komisjom i radzie i ma w niej prawo
głosu, podejmuje decyzje w sprawach leżących w jego
kompetencji i prowadzi zadania zlecone;



w

Dolnej Saksonii

- kieruje pracą rady a administracją

kieruje dyrektor( tak jak w Północnej Nadrenii-
Westfalii) i ma on prawo sprzeciwu w radzie;



w

Saarze

- burmistrz reprezentuje gminę na zewnątrz i

kieruje administracją, przewodniczy też radzie ale bez
prawa głosu, przewodniczy komisjom, sprawuje pieczę
nad zadaniami zleconymi i bieżącymi;

Kompetencji c.d.



w

Nadrenii-Palatynacie

- kieruje

administracją, reprezentuje gminę na
zewnątrz, przewodniczy radzie z prawem
głosu, wykonuje projekty komisji i rady i
realizuje sprawy gminy nie zastrzeżone do
kompetencji rady.



W większości landów burmistrza wybiera

rada. Kadencje trwają:

6

lat w Bawarii i Hesji,

8

lat w Badenii-Wirtembergii,

10

lat w Saarze

i Nadrenii-Palatynacie,

12

lat w Dolnej

Saksonii i Północnej Nadrenii-Westfalii oraz
od

6

do

12

lat w Szlezwiku Holsztynie.

Typy gmin



Ustrój magistracki

- w

Hesji i Szlezwiku-

Holsztynie

; administracją gminną kieruje

magistrat, który składa się z burmistrza i
rajców miejskich, organy gminy współpracują
z mieszkańcami poprzez komisje, stosowany
też w

Berlinie, Bremie i Hamburgu

;



Ustrój burmistrzowski(reński)

- w

Saarze i

Nadrenii-Palatynacie

; podział zadań między

burmistrzem i radą; burmistrz sprawuje
władzę jednoosobowo;

Typy gmin



Ustrój północnoniemiecki (angielski)

- w

Dolnej Saksonii,

Północnej Nadrenii-Westfalii

; rada gminy wybierana

bezpośrednio przez mieszkańców gminy; i to rada wybiera
przewodniczącego;



Ustrój południowoniemiecki (bawarski)

- w

Bawarii, Badenii-

Wirtembergii

i od 1993r. w

Saksonii

; rada jest organem

uchwałodawczym i wykonawczym; burmistrz wybierany
bezpośrednio przez obywateli;



Model krajów byłej NRD

- do 1990 r., obowiązywał w

Meklemburgii- Pomorzu Przednim, Brandenburgii, Saksonii,
Saksonii-Anhalt i Turyngii

. W latach 1993-1994 landy byłej NRD

wydały swoje własne ustawy gminne.



W Bawarii występują też okręgi;

model stuttgarcki

- miasta

powyżej 300 tys. mieszkańców.

Zadania gminy

samorządowe

powierzone



obowiązkowe – gmina
wykonuje samodzielnie,
są nałożone ustawowo;



dobrowolne – gmina
może je wykonywać
kreatywnie(finanse,
kadra gminy).



należą do związku lub
kraju ale może je
wykonać gmina w ich
imieniu;



z administracji należą do
nich: wydawanie
paszportów, obrona
cywilna, nadzór
budowlany, nadzór nad
opieką zdrowia a także
inspekcje przemysłowe.

Zadania gminy

Zadanie własne, nałożone na gminę:

•

szkolnictwo podstawowe;

•

odbiór i oczyszczanie ścieków;

•

budowa i utrzymanie dróg;

•

opieka socjalna;

•

ochrona przeciwpożarowa;

•

zaopatrzenie w wodę;

•

zakładanie i utrzymanie cmentarzy.

Podatki

1)

dochody publiczne

– na rzecz federacji, np.

cła, podatki konsumpcyjne;

2)

podatki płynące na rzecz gminy i związków
gmin

– np. podatek od nieruchomości i od

posiadania psów;

3)

podatki płynące na rzecz krajów
związkowych

– np. podatek majątkowy, od

spadków;

4)

podatki wspólne

– dotyczą federacji, landów

i gmin, np. podatek obrotowy, podatek
dochodowy od osób fizycznych i od osób
prawnych.

Dochody własne gminy

Są to:



podatki realne czyli przemysłowy i gruntowy;



udział w podatku dochodowym i od wynagrodzeń w
wysokości 15 % pobranych kwot;



podatek od psów i polowań;



podatek od konsumpcji i luksusu;



opłaty administracyjne (ok. 20 % wpływów);



dochody ze sprzedaży mienia komunalnego;



2 % to składki, z których finansuje się np. budowę dróg;



3 % to dochody z działalności gminnych podmiotów
gospodarczych.

Dziękuję za uwagę 

Bibliografia:

1.

Dolnicki B., Samorząd terytorialny, wyd.
Zakamycze 2003;

2.

Lipska - Sondecka A., Samorząd terytorialny
Republiki Federalnej Niemiec, Szwecji i
Hiszpanii, wyd. Uczelniane Politechniki
Koszalińskiej, Koszalin 2005;

3.

Wojnicki J., Samorząd lokalny w Polsce i
Europie, Pułtusk 2003