Depresja – przyczyny, objawy,

leczenie

.

DEPRESJA ENDOGENNA

Są to stany depresyjne występujące w
przebiegu chorób takich jak choroby
afektywne (jednobiegunowa i dwubiegunowa,
nazywana dawniej psychozą maniakalno-
depresyjną lub cyklofrenią) i zaburzenia
schizoafektywne (psychoza schizoafektywna).

Przyczyny tej grupy chorób nie są
dostatecznie poznane (wiązane są
hipotetycznie z "podłożem endogennym").

Objawy depresji

endogennej

Objawy podstawowe:
obniżenie nastroju - odczuwane przez chorych jako stan smutku,
przygnębienia, niemożności przeżywania radości, szczęścia,
satysfakcji; niekiedy jest to stan zobojętnienia, z niezdolnością
przeżywania zarówno radości, jak i smutku
obniżenie napędu psychoruchowego, zahamowanie - przejawia
się spowolnieniem tempa myślenia, osłabieniem pamięci,
poczuciem niesprawności intelektu, spowolnieniem ruchów,
niekiedy całkowitym zahamowaniem ruchowym (osłupieniem). U
części chorych pojawia się niepokój ruchowy lub podniecenie
ruchowe. Stan taki łączy się z dużym nasileniem lęku. U
niektórych zahamowanie ruchowe i niepokój ruchowy mogą
występować naprzemiennie

zaburzenia rytmu okołodobowego i objawy somatyczne - zaburzeniu ulegają
sen i czuwanie. Następuje wyraźne skrócenie snu nocnego i jego spłycenie
(wielokrotne budzenie się w nocy i wczesne budzenie się rano) lub zwiększona
potrzeba snu w okresie dnia przy braku wyraźniejszych zaburzeń snu nocnego
charakterystyczne wahania samopoczucia chorych w ciągu dnia - najgorzej
czują się we wczesnych godzinach porannych, natomiast po południu, a
zwłaszcza wieczorem samopoczucie wyraźnie poprawia się
przejawem zmian hormonalnych są m.in. zaburzenia cyklu miesięcznego u
kobiet
bóle głowy umiejscowione w okolicy karku, potylicy lub bóle opasujące głowę
zaparcia
wysychanie błon śluzowych jamy ustnej
utrata apetytu
chudnięcie
lęk - wykazuje on falujące nasilenie, może osiągać znaczne nasilenie i ujawniać
się w sferze ruchowej (podniecenie).
Lokalizowany jest często przez chorych w okolicy przedsercowej lub w
nadbrzuszu (lęk przedsercowy)

Objawy depresji wtórnej

depresyjne zaburzenia myślenia
depresyjna, negatywna ocena siebie, swojego postępowania,
zdrowia, pesymistyczna ocena teraźniejszości i przyszłości,
perspektyw życiowych ("światopogląd depresyjny").
Jeśli treść ocen depresyjnych odbiega w sposób rażący od realiów,
mówimy o urojeniach (np. katastroficznych, nihilistycznych,
hipochondrycznych, urojeniach grzeszności, winy, kary)
zniechęcenie do życia, myśli i tendencje samobójcze
zaburzenia aktywności złożonej
zmniejszenie liczby i zakresu zainteresowań
obniżenie zdolności do pracy
osłabienie kontaktów z otoczeniem, izolowanie się
część chorych nie jest w stanie podołać obowiązkom domowym a
nawet zapewnić własnych podstawowych potrzeb życiowych.

W skrajnych sytuacjach stan taki może stanowić zagrożenie dla życia.

Depresje atypowe (poronne, maskowane,

subdepresje)

• W stanach tych poszczególne objawy

i cechy depresji wykazują małe
nasilenie, niektóre nie występują.
Miejsce depresji zajmują inne objawy
lub jedna grupa objawów określana
jako "ekwiwalent depresji" lub
"depresja maskowana".
Objawy są często jedynymi
dolegliwościami jakie zgłasza chory.

Depresja poronno-

maskowana

Maski
psychopatologiczne

Zaburzenia rytmów biologicznych



bezsenność



nadmierna senność



zaburzenia lękowe (lęk przewlekły)



natręctwa



zespół agorafobii



jadłowstręt (anorexia)

Maski „wegetatywne” i
psychosomatyczne



zespół dławicy piersiowej



zaburzenia motoryki przewodu
pokarmowego,



stany spastyczne dróg żółciowych



świąd skóry

Maski bólowe



bóle głowy



neuralgia (np. nerwu trójdzielnego)

Maski behawioralne



okresowe nadużywanie alkoholu



okresowe nadużywanie leków

DEPRESJE PSYCHOGENNE

• Są to stany depresyjne powstające w

odpowiedzi na różnorodne
niekorzystne sytuacje psychologiczne
natury wewnętrznej (konflikty
psychiczne), jak też zewnętrznej
(pochodzenia środowiskowego).

DEPRESJE PSYCHOGENNE

• Możemy je podzielić na:

depresje reaktywne (wśród nich
depresje w reakcji żałoby)
depresje w przebiegu zaburzeń
nerwicowych
depresje w przebiegu reakcji
adaptacyjnych

Depresja reaktywna

• Jest najbardziej reprezentatywną postacią depresji psychogennych.

Powstaje w wyniku urazu psychicznego bezpośrednio poprzedzającego
pojawienie się objawów depresji. Wspomniany uraz psychiczny to
najczęściej "utrata" lub "strata" istotnych dla danej osoby wartości
duchowych lub materialnych. Strata może dotyczyć zarówno wartości
posiadanych, jak tez potencjalnych, możliwych do osiągnięcia, np.:
pozbawienie wolności lub jej zagrożenie
utrata najbliższych, zwłaszcza ich śmierć. Dotyczy to przede
wszystkim współmałżonka, rodziców, dzieci, rodzeństwa. Również
odejście osoby bliskiej (rozwód, emigracja) może spowodować reakcje
depresyjną
straty materialne, zwłaszcza pojawiające się nagle (klęska żywiołowa,
kradzież, bankructwo)
zawód emocjonalny związany z utratą pozycji zawodowej, społecznej
(degradacja, przejście na rentę, emeryturę), a także zawód miłosny
(choć nie tak często jak się powszechnie wydaje)

Depresja podczas żałoby, bądź

utraty zdrowia

• Depresje w reakcji żałoby bądź po utracie zdrowia, są szczególną

formą depresji reaktywnych. Śmierć osoby bliskiej/ utrata
własnego zdrowia to szczególna utrata, której nie można nigdy
odzyskać. W przebiegu tej reakcji można wyróżnić kilka faz:

• · stan odrętwienia, zobojętnienia uczuciowego, niedopuszczania

do świadomości, że najbliższa osoba odeszła na zawsze

• · występowanie u części osób żalu, rozpaczy, płaczu, u części

jednocześnie złości i gniewu

• · typowa reakcja depresyjna z przeżywaniem smutku, lęku,

skupieniem wszelkich przeżyć wokół osoby zmarłej, zaburzeniami
snu.
Często stwierdza się zaburzenia aktywności złożonej. Jeśli taka
reakcja trwa długo (miesiące, lata) wymaga bezwzględnie
interwencji lekarskiej. W tym okresie często stwierdza się wyraźne
pogorszenie stanu somatycznego

Depresja Nerwicowa

Mianem tym określa się p.w.
przewlekające się i niezbyt nasilone
stany depresyjne występujące w
przebiegu zaburzeń nerwicowych.
Pojawiają się one po dłuższym czasie
utrzymywania się objawów
nerwicowych, p.w. takich jak lęk,
fobie, natręctwa.
Współczesne klasyfikacje zaburzeń
psychicznych określają taki stan
dystymią.

Depresja w przebiegu reakcji

adaptacyjnej

Pojawia się na skutek istnienia
przewlekłego urazu psychicznego,
którym najczęściej bywa
przewlekły stres związany z praca
zawodową (konflikty, nadmierne
obciążenie pracą, duża
odpowiedzialność)
przewlekłe konflikty w życiu
rodzinnym
utrzymująca się trudna sytuacja
materialna
izolacja, wyobcowanie w grupie
społecznej

Objawy depresji psychogennych

W odróżnieniu od depresji endogennych nastrój rzadko ulega
znacznemu obniżeniu. Często występuje rozpacz, płacz. Nie
rzadko towarzyszy temu zniecierpliwienie, rozdrażnienie,
konflikty z otoczeniem.
Chorzy roztkliwiają się nad sobą, swoim losem, wyrażają żal
lub pretensje do innych, obwiniają za nieszczęścia, które ich
spotkały. Nie stwierdza się depresyjnego zahamowania
psychicznego.
Nie obserwuje się charakterystycznych dla depresji
endogennej dobowych wahań samopoczucia. Samopoczucie
(nastrój) może być zmienne, zależne od bieżących wydarzeń.
(zobacz: depresje endogenne / depresje objawowe / stopień
nasilenia )

Depresje Objawowe

• depresje w schorzeniach

somatycznych

• depresje związane ze stosowaniem

leków i innych substancji, w
przebiegu zatruć, uzależnień

• depresje w chorobach organicznych

mózgu

Depresje w chorobach

somatycznych.

•

Są częste u osób przebywających na szpitalnych
oddziałach somatycznych (ok.20%), a jeszcze
częstsze (30-40%) u pacjentów poradni ogólnych
(oprócz psychiatrycznych). Część z nich to
"maski" somatyczne depresji nie właściwie
rozpoznane i traktowane przez lekarzy jako
schorzenia różnych narządów (określane jako
"nerwice narządowe", "nerwice wegetatywne").
Inną grupą pacjentów są chorzy, u których
depresja jest wtórna do schorzeń somatycznych i
neurologicznych (depresje objawowe).

Depresja może wystąpić w przebiegu

takich chorób i zaburzeń jak:

 choroby wątroby
 choroby nerek
 łuszczyca
 reumatoidalne zapalenie stawów
 toczeń rumieniowaty układowy
 grypa
 gruźlica
 mononukleoza

niedobory witamin z grupy B
choroby nowotworowe
cukrzyca
nadczynność i niedoczynność tarczycy
nadczynność i niedoczynność przytarczyc
okres przekwitania
okres okołoporodowy
zespół napięcia przedmiesiączkowego

Należy pamiętać, że przewlekłość i
uciążliwość każdej choroby, a
szczególnie nieuleczalnej czy
powodującej

niepełnosprawność

może prowadzić do pojawienia się
objawów depresji (depresje
psychogenne).

Depresje związane ze stosowaniem leków i

innych substancji chemicznych

Depresja może pojawić się jako powikłanie w

przypadku przyjmowania:

• niektórych leków hipotensyjnych

(obniżających ciśnienie krwi)

• niektórych neuroleptyków (leków

przeciwpsychotycznych)
leków sterydowych

• środków hormonalnych, w tym

antykoncepcyjnych

• leków przeciwgruźliczych

• leków przeciwnowotworowych
• leków o działaniu

amfetaminopodobnym
a także w nadużywaniu i uzależnieniu
od alkoholu

• w uzależnieniu od leków
• w przewlekłym zatruciu ołowiem,

talem

• w przebiegu stosowania innych leków

Depresja w chorobach organicznych mózgu

• miażdżyca naczyń mózgowych
• stany poudarowe
• niewydolność krążenia mózgowego
• stany pourazowe (zwłaszcza uszkodzenie płatów skroniowych

lub czołowych)

• Padaczka
• choroba Alzheimera
• pląsawica Huntingtona
• choroba Parkinsona
• stwardnienie rozsiane
• zwyrodnienie wątrobowo-soczewkowe (choroba Wilsona)
• guzy mózgu (zwłaszcza płata czołowego)
• wodogłowie

STOPNIE DEPRESJI

• Depresja łagodna (depresja poronna,

subdepresja, depresja maskowana)

• Depresja o średnim nasileniu -

depresja umiarkowana

• Depresja o dużym nasileniu -

depresja ciężka
- bez objawów psychotycznych
- z objawami psychotycznymi

Depresja łagodna

•

Depresja poronna (poronna, subdepresja, depresja maskowana, depresja
atypowa)

W obrazie klinicznym dominuje jeden z objawów maskujący zespół depresyjny
bezsenność, czasami nadmierna senność,
czasami jest to przewlekły lęk lub lęk napadowy nazywany też ; stanami paniki
czasami taka depresja przypomina nerwicę lękową i tak też bywa
rozpoznawana
czasami na plan główny wysuwają się obawy dotyczące układu krążenia
lub przewodu pokarmowego (stany spastyczny i inne)
jako maska depresji mogą również występować różnorodne zespoły bólowe
(bóle głowy, bóle nerwów obwodowych - trójdzielny , kulszowy i inne)

Depresje atypowe mogą również przyjmować obraz jadłowstrętu ze znacznym
zmniejszeniem masy ciała

Subdepresja bywa również przyczyną nadużywania leków i alkoholu.

Depresja umiarkowana

Podstawowe objawy depresji
wykazują średnie nasilenie,
zniechęcenie do życia
wyraźne obniżenie funkcjonowania
społecznego, zawodowego

Depresja ciężka

• bez objawów psychotycznych

dominuje smutek, zobojętnienie, spowolnienie, niekiedy lęk,
niepokój,
często występują myśli i tendencje samobójcze
bardzo wyraźne zaburzenia funkcjonowania społecznego,
niezdolność do pracy zawodowej

• z objawami psychotycznymi

objawy jak wyżej oraz:
urojenia winy, kary, hipochondryczne
może wystąpić zahamowanie ruchowe, niekiedy osłupienie
depresyjne (stupor) lub
podniecenie ruchowe

LECZENIE

• Leczenie depresji jest przede wszystkim leczeniem

farmakologicznym.

Istnieje wśród pacjentów opór przed lekami
psychotropowymi. Wynika on z trudności w uznaniu
depresji za chorobę, z obawy przed uzależnieniem i
nieodwracalnymi skutkami działań niepożądanych,
wreszcie z nieznajomości mechanizmu działania leków
przeciwdepresyjnych.

Trudno jest przyjąć, że jakieś tabletki mogą zmienić
przeżywanie smutku, beznadziejności czy winy, tak jak
trudno przyjąć, że te odczucia wynikają z zaburzonej pracy
połączeń pomiędzy komórkami nerwowymi.

• Obawy związane z leczeniem są

całkowicie nieuzasadnione.
Współczesne leki przeciwdepresyjne
( w Polsce dostępnych jest
kilkanaście preparatów) mają wysoką
skuteczność, nie uzależniają, są
bezpieczne w stosowaniu i mają mało
działań niepożądanych.

W celu utrwalenia efektów leczenia i zapobieganiu
nawrotom leki powinny być przyjmowane jeszcze po
ustąpieniu objawów depresyjnych. O tym jak długo,
powinien zdecydować lekarz prowadzący.
Leczeniem uzupełniającym jest psychoterapia. Polega
ona na stosowaniu różnych psychologicznych sposobów
oddziaływania.
Podstawową formą jest rozmowa z odpowiednio
przygotowanym terapeutą.
Istnieje psychoterapia indywidualna i grupowa. Formy
psychoterapii różnią się podejściem teoretycznym, tak
więc istnieje możliwość dobrania odpowiedniego jej
rodzaju.

• Podstawą skuteczności leczenia

depresji jest dobra współpraca
między lekarzem i pacjentem,
wsparcie rodziny i przyjaciół, dory
psychoterapeuta.
Od postawy rodziny zależy bardzo
wiele.
Nie powinno wymagać się od
pacjenta "wzięcia się w garść", bo
jego choroba polega właśnie na
niemożności "wzięcia się w garść".

BIBLIOGRAFIA:

• Artykuł: Katedry i Kliniki

Psychiatrycznej Akademii Medycznej
w Warszawie, red. Maria Radziwoń –
Zaleska, warszawa 2010r.

• „Depresja- dlaczego powstaje i jak ją

przezwyciężać”, Paul Hauck, wyd.
„Książka i wiedza”, Warszawa 2005r.

DZIĘKUJE ZA UWAGĘ