Pierwsza pomoc w

zatruciach

Opracowała Iwona Dembna

Tematyka



Najprostsze sposoby dekontaminacji



Podstawowe odtrutki



Pierwsza pomoc w przypadku ukąszeń i
użądleń ze szczególnym
uwzględnieniem anafilaksji



Pierwsza pomoc w hipo- i hipertermii



Oparzenia i odmrożenia



Porażenie prądem



Rażenie piorunem

Zatrucia

Postępowanie z chorym zatrutym opiera

się na trzech podstawowych
elementach:



podtrzymywaniu czynności życiowych



skutecznej dekontaminacji lub
eliminacji związku toksycznego



jeżeli to możliwe – podawaniu
swoistych odtrutek

Zatrucia c.d.



Leczenie podtrzymujące czynności życiowe
ukierunkowane jest na zapobieganie, wczesne
rozpoznanie i objawowe leczenie następstw
ekspozycji na związek trujący.



Dobry stan ogólny osoby zatrutej nie powinien
uśpić czujności ratownika. Każde ostre zatrucie
powinno być traktowane jako potencjalny stan
zagrożenia życia. W zależności od przyjętej
trucizny objawy jej działania wystąpić mogą
natychmiast (substancje żrące, gazy) lub
kilkugodzinnym opóźnieniem (leki) związanym z
koniecznością absorpcji z przewodu
pokarmowego.

Dekontaminacja

Leczenie przyczynowe w ostrych zatruciach

polega na:



eliminacji niewchłoniętej jeszcze trucizny
(drogi oddechowe, skóra, oczy, przewód
pokarmowy)



zmniejszeniu wchłaniania substancji toksycznej
przez podanie środków adsorbujących ją



stosowaniu metod przyspieszających
eliminację z organizmu już wchłoniętej trucizny



leczeniu odtrutkami w uzasadnionych
sytuacjach

Dekontaminacja c.d.



Oczy

– trwające do 15 min obfite płukanie

worka spojówkowego wodą, a następnie
fizjologicznym roztworem NaCl



Skóra

– zdjęcie skażonego ubrania,

mechaniczne usunięcie trucizny ze skóry za
pomocą wody



Drogi oddechowe

– usunięcie zatrutego ze

skażonego środowiska, zapewnienie dostępu
świeżego powietrza



Przewód pokarmowy

– prowokowanie

wymiotów, płukanie żołądka, podanie środków
adsorbujących substancję toksyczną, płukanie
jelit

Prowokowanie
wymiotów

To najprostszy sposób usunięcia toksyn z

żołądka. Polega na podawaniu do picia letniej
wody (200-250 ml) i mechanicznym
drażnieniu (łyżka, szpatułka) tylnej ściany
gardła.

Wymiotów nie wolno prowokować u osób z

zaburzeniami świadomości, w zatruciach
środkami żrącymi, węglowodorami i środkami
łatwo pieniącymi się.

Zabieg może być niebezpieczny ze względu na

możliwość zachłyśnięcia się, a u małych dzieci
ze względu na ryzyko kurczu głośni, aspiracji i
zachłystowego zapalenia płuc.

Płukanie żołądka



Najlepiej, gdy płukanie żołądka zostanie
wykonane w czasie pierwszej godziny od czasu
spożycia trucizny.



U głęboko nieprzytomnych musi być
przeprowadzone z intubacją dotchawiczą!



Wykonywane jest w pozycji siedzącej



Stosuje się zgłębniki o dużym przekroju (36-40 F
u dorosłych, 24-28 F u dzieci)



Zgłębnik zakłada się przez usta



Położenie zgłębnika sprawdza się poprzez
osłuchanie nadbrzusza w chwili podawania około
50 ml powietrza do zgłębnika (odgłos bulgotania)

Płukanie żołądka c.d.



Pierwsza objętość płucząca wynosi około
150 ml letniej wody dla dorosłych, 50 ml
dla dzieci



Popłuczyny mogą służyć jako materiał do
badania toksykologicznego (np. zatrucie
grzybami)



Następne objętości płuczące wynoszą 200-
300 ml u dorosłych, 50-100 ml u dzieci
(większa ilość płynu może spowodować
wypchnięcie trucizny poza odźwiernik do
jelita cienkiego)

Płukanie żołądka c.d.



U dzieci poniżej 5-go roku życia do
płukania żołądka stosuje się jedynie
0,9% roztwór NaCl – zapobiega
absorpcji wody z przewodu
pokarmowego



Procedura płukania żołądka trwa do
momentu uzyskania czystych
popłuczyn



Do ostatniej objętości płuczącej dodaje
się węgiel aktywowany (1-2 g/kg m.c.)-
adsorbuje na swojej powierzchni
szeroką gamę toksyn.

Płukanie jelit

Może być wykonane:



gdy chory spożył dużą ilość środków
trujących szczególnie, gdy środki te są
wolno uwalniane



w przypadku zatrucia żelazem



w przypadku zatrucia
trójpierścieniowymi lekami
przeciwdepresyjnymi



w przypadku połknięcia opakowanych
środków narkotycznych

Płukanie jelit c.d.



Zabieg polega na podawaniu do żołądka dużych
objętości osmotycznie zrównoważonego roztworu
glikolu polietylenowego, który upłynnia treść
jelitową i skraca czas pasażu przez przewód
pokarmowy



Powinno trwać do uzyskania czystego płynu z
odbytnicy



Zabieg może być wspomagany podaniem środka
przeczyszczającego



Bezwzględne przeciwwskazania: perforacja
przewodu pokarmowego, niedrożność, obfite
krwawienie z przewodu pokarmowego,
niestabilność stanu ogólnego

Inne techniki dekontaminacji



forsowna diureza



podawanie powtarzanych dawek węgla
aktywowanego



techniki nerkozastępcze (hemodializa,
hemodiafiltracja)



hemoperfuzja



plazmafereza



hiperbaria tlenowa

Swoiste odtrutki

Trucizna

Antidotum

alkohol metylowy

alkohol etylowy

amfetamina

fizostygmina

benzodiazepiny

flumazenil

beta-blokery

glukagon

glikol etylenowy

alkohol etylowy

muchomor sromotnikowy

penicylina krystaliczna

opioidy i opiaty

nalokson

blokery kanału wapniowego

związki wapnia

paracetamol

N-acetylocysteina

preparaty naparstnicy

digibind, digitalis-antidot

środki fosfoorganiczne

atropina, pralidoksym,

toksogonina

tlenek węgla

tlen

żelazo

deferoksamina

trójpierścieniowe leki

przeciwdepresyjne

wodorowęglan sodu

Ukąszenie przez jadowitą żmiję

W WARUNKACH POLSKICH NAJCZĘŚCIEJ

SPOTYKANYM JADOWITYM ZWIERZĘCIEM JEST
ŻMIJA ZYGZAKOWATA

Objawy ukąszenia zależą od:



ilości wstrzykniętego jadu



gatunku węża



wieku i wielkości węża



wieku i wielkości ofiary



stanu zdrowia ofiary



miejsca ukąszenia (ukąszenia w głowę lub tułów są
trzykrotnie bardziej niebezpieczne od ukąszeń w
kończyny)



otrzymanego leczenia

Miejscowe efekty
ukąszenia



ślady po ukąszeniu, z których sączy się
niezakrzepła krew stanowią dowód zatrucia
jadem (ślady lub ślady ze skrzepami krwi są
najprawdopodobniej skutkiem niegroźnego
ukąszenia



silny ból występujący natychmiast po
ukąszeniu



czasem zdrętwienie



miejscowy obrzęk – może także dojść do
sinicy, krwotocznych pęcherzyków na skórze i
objawów zapalenia naczyń chłonnych. Zmiany
mogą postępować

Skutki ogólnoustrojowe
ukąszenia



wymioty



biegunka



obrzęk języka i warg



zapaść



wstrząs i spadek RR



zespół ciasnoty przedziałów powięziowych



przesunięcia płynów



wybroczyny i krwawienia



obrzęk płuc



neurotoksyczność (dotyczy węży jadowitych)

Ukąszenie przez żmiję

Postępowanie - w przypadku ukąszenia przez żmiję/

najczęściej stopa, podudzie/ należy jak najszybciej
zahamować rozprzestrzenianie się trucizny:



ułożenie ukąszonej kończyny jak najniżej
względem reszty ciała



założenie opaski uciskowej powyżej miejsca
ukąszenia



wyssanie krwi z toksyną



w miarę możliwości obłożenie miejsca lodem



położyć pacjenta i jak najszybciej skontaktować
się z wykwalifikowanymi służbami medycznymi
celem podania antytoksyny



STARAĆ SIĘ ZAPAMIĘTAĆ GODZINĘ UKĄSZENIA

Ukąszenie przez owady



Spośród owadów błonkoskrzydłych (rząd
Hymenoptera) największe znaczenie pod względem
reakcji alergicznych po użądleniu mają owady z
podrzędu żądłówek (Aculeata) - osowate (osy,
szerszenie, klecanki), pszczołowate (pszczoły miodne
i trzmiele) oraz mrówkowate. W środkowej i
północnej Europie najczęstsze są użądlenia os
(głównie gatunków z rodzaju Vespula) i pszczoły
miodnej, rzadziej szerszeni i trzmieli. Reakcje
alergiczne spowodowane użądleniami owadów
innych niż błonkoskrzydłe zdarzają się sporadycznie,
a standaryzowane wyciągi alergenowe do stosowania
w diagnostyce i leczeniu uczulenia na jad tych
owadów nie są dostępne.

Reakcje poużądleniowe

Charakterystyka kliniczna reakcji

poużądleniowych

Użądlenie przez owada może wywołać:



prawidłową reakcję miejscową na użądlenie



dużą reakcję miejscową



ogólnoustrojową reakcję anafilaktyczną



ogólnoustrojową reakcję toksyczną



reakcję nietypową (np. zapalenie naczyń,
uszkodzenie nerek, gorączkę, małopłytkowość
i in.).

Ukąszenie przez owady

W dwóch przypadkach ukąszenie przez owada jest

szczególnie niebezpieczne: jeżeli pszczoła albo osa
zaatakowała okolicę ust, gardła czy języka
(powstający obrzęk może być przyczyną
zablokowania drożności dróg oddechowych) lub
jeśli osoba użądlona jest uczulona na jad owada.
Obie sytuacje mogą zagrażać życiu i wymagają jak
najszybszej pomocy lekarskiej.



Jeśli żądło pozostało w ranie, trzeba je usunąć (ale
nie wyciskać!), następnie umyć ukąszone miejsce,
zdezynfekować i przyłożyć okład z lodu. 



Gdy poszkodowany skarży się na silny ból,
podajemy leki przeciwbólowe. 

Ukąszenie przez owady
c.d.



W wypadku wystąpienia reakcji uczuleniowej
(świąd, pokrzywka, duszność, zaburzenia
oddychania), jeśli to możliwe, należy jak
najszybciej podać leki przeciwuczuleniowe
(alergicy zwykle się z nimi nie rozstają).



Jeżeli ranny traci przytomność, należy ułożyć go w
pozycji bezpiecznej na boku i kontrolować funkcje
życiowe; jeśli to konieczne, rozpocząć sztuczne
oddychanie i masaż serca. 



W przypadku gdy nastąpiło ukąszenie przez wiele
owadów, może dojść do reakcji toksycznej (objawy
jak przy zatruciach, tzn. wymioty, biegunka,
nudności, utrata przytomności), należy jak
najszybciej skontaktować się z lekarzem.  

Ukąszenie przez owady
c.d.

Anafilaksja – stanowi bezpośrednie zagrożenie życia.

Jest to reakcja antygen – przeciwciało z
uwalnianiem histaminy.

Uczulenie na jad owadów jest zjawiskiem coraz

częstszym i u osób uczulonych powoduje wstrząs i
zejście śmiertelne.

Objawy występują po kilku minutach do kilku godzin

po ekspozycji na jad owada. Im cięższa reakcja, tym
szybciej pojawiają się objawy. Do objawów lżejszych
należą zaczerwienienie twarzy, rumieniowata
wysypka, pokrzywka, bolesne kurcze brzucha i
biegunka. Ciężkimi objawami są obrzęk naczyniowy,
obrzęk krtani, skurcz oskrzeli i spadek ciśnienia
tętniczego.

Ukąszenie przez owady
c.d.

Obecnie w sprzedaży pojawiły się ampułkostrzykawki z

Adrenaliną. Wstrzyknięcie dawki Adrenaliny stanowi w
przypadku wstrząsu anafilaktycznego jedyne
postępowanie ratunkowe.

Dawka : adrenalina (1 mg/ml) i.m. (dorośli 0,3-0,5 mg,

dzieci 0,01 ml/kg; dawkę można powtórzyć po 5-15 min)

Adrenalina przygotowana do natychmiastowego

samodzielnego wstrzyknięcia (w Polsce dostępne są
ampułkostrzykawki Anapen [0,15 lub 0,3 mg adrenaliny]
i Fastjekt [0,3 mg adrenaliny]

W przypadku wystąpienia wstrząsu należy natychmiast

wezwać pomoc i prowadzić resuscytację według
ogólnych wytycznych.

Hipotermia

Oziębienie - objawy ogólne działania

niskich temperatur – zwężenie naczyń
krwionośnych skóry (zmniejsza
oddawanie ciepła nawet o 70%),
zwolnienie tętna, głębsze oddechy,
wzmożona przemiana materii,
zwiększona wymiana gazowa – gdy
dłuższe działanie niskich temperatur –
hipotermia, obniżenie temperatury
ciała, anemizacja skóry, zmniejszenie
odporności ogólnej.

Fazy wyziębienia

Rozróżnia się trzy fazy wyziębienia i wychłodzenia:



faza obronna, kiedy organizm sam się regeneruje - w tej
fazie wskutek wyziębienia temperatura ciała spada do 36 -
34⁰C, skóra staje się blada i zimna. Charakterystycznym
objawem są silne dreszcze, występuje "gęsia skórka",
wargi są sine, tętno i oddech przyśpieszone,



faza wyczerpania i utraty przytomności - hipotermia -
W tej fazie wskutek wychłodzenia temperatura ciała spada
do 34 - 27⁰C, ustaje drżenie z zimna, pojawia się kurczowe
drętwienie mięśni. Oddech osoby wyczerpanej z zimna
staje się wolniejszy i bardziej powierzchowny, występują
przerwy w oddychaniu. Pojawiają się poważne zaburzenia
krążenia - arytmia, zwalnia się tętno. Zanika odczuwanie
niskiej temperatury, następuje apatia, poszkodowany
zapada w sen. Kiedy temperatura ciała spada poniżej 30⁰C
następuje utrata przytomności i całe ciało staje się zimne,

Fazy wyziębienia c.d.



faza letargu - przy dłuższym wychłodzeniu
i utrzymywaniu się temperatury ciała
poniżej 30⁰C - ustają czynności życiowe.
Wówczas wywołane zimnem kurczowe
zdrętwienie mięśni – zastępuje tzw. wiotkie
porażenie mięśni. Objawem tej fazy jest
brak przytomności, sztywne źrenice, brak
oddychania, niewyczuwalne tętno. Jeśli
najpóźniej w tym okresie nie przystąpi się
do reanimacji, następuje zgon.

Hipotermia -
postępowanie



W przypadku utraty przytomności i
zatrzymania oddychania i krążenia –
resuscytacja, nieprzerwanie do momentu
przekazania do szpitala



Przy zachowanej świadomości – unikać
ruchów czynnych i biernych i utrzymywać
ciało w pozycji horyzontalnej (ryzyko
nagłej śmierci po wyratowaniu!) – ułożyć
na płasko, unikać pozycji z niższym
układaniem górnej połowy ciała

Hipotermia – postępowanie
c.d.



Zwalczać dalsze wyziębianie za pomocą
koców i folii, przenieś chorego do
pomieszczenia chroniącego przed wiatrem
i z podwyższoną temperaturą pokojową



Rozebrać z mokrych ubrań (u
nieprzytomnych z zachowanym krążeniem
nie zmieniać ubrań, ani nie dostarczać
ciepła z zewnątrz – after drop)



Ciepłe i słodkie napoje podawać tylko w
ciepłym pomieszczeniu i zaprzestaniu
ekspozycji na zimno

Hipotermia – postępowanie c.d.



Stałe monitorowanie parametrów życiowych i
świadomości



Ogrzewać powoli poprzez wykorzystywanie
ciepła własnego ciała pacjenta – ułożyć ze
zgiętymi kolanami, oddychanie przez
wełniany szal (nie nacierać, ostrożnie
przekładać, nie ogrzewać całej powierzchni
ciała)



Tlenoterapia 4-6 l/min ogrzanym i
nawilżonym tlenem



Ostrożna płynoterapia z wykorzystaniem
ogrzewaczy płynów infuzyjnych

Hipotermia - uwagi



Resuscytacja – pamiętać, że serce w
hipotermii słabo poddaje się uciskowi;
nie ma więc znaczenia prawidłowa
częstotliwość masażu serca (może być
niższa)



Nie jest wskazane podawanie leków
antyarytmicznych



Defibrylacja w hipotermii jest
zazwyczaj nieskuteczna

Hipotermia - uwagi



W przypadku nagłego wymieszania się zimnej
krwi z powłok z ciepłą krwią z wewnątrz ciała
(after drop) może dojść do nagłego migotania
komór (nagła śmierć po wyratowaniu)



W przypadku ogólnego wychłodzenia
resuscytację należy kontynuować do
momentu przywrócenia prawidłowej
temperatury ciała



Najskuteczniejszą metodą leczenia hipotermii
jest zastosowanie krążenia pozaustrojowego,
hemodializa lub dializa otrzewnowa

Hipertermia

Udar cieplny (to najcięższe zaburzenie

regulacji cieplnej wywołane dostarczeniem
zbyt dużych ilości ciepła (przegrzane
pomieszczenia, udar słoneczny, ekspozycja
na promienie słoneczne), ciężkim wysiłkiem
fizycznym i obniżoną zdolnością oddawania
ciepła spowodowaną niewydolnością sekrecji
potu (duża wilgotność otoczenia, wilgotne i
ciepłe warunki atmosferyczne, ubranie
nieprzepuszczające powietrza). Spożywanie
alkoholu zwiększa prawdopodobieństwo
wystąpienia i pogorszenia obrazu klinicznego.

Hipertermia - okresy



Okres czerwony – rozszerzenie naczyń
obwodowych i skurcz naczyń centralnych z
zahamowaniem ośrodków termoregulacji.
Następstwem jest wystąpienie dysregulacji,
niewydolności sekrecji potu, co skutkuje
hipertermią do 42⁰C



Okres szary – uogólniony rozkurcz naczyń,
nieodwracalne uszkodzenie OUN,
zagęszczenie krwi, wystąpienie hemolizy,
rabdomioliza, hipernatremia i hipocalcemia
(szczególnie narażone są dzieci, osoby
starsze i osoby ciężko pracujące fizycznie)

Hipertermia - objawy



Bóle i zawroty głowy, omdlenie



Nudności, bóle brzucha, wymioty



Uczucie zmęczenia, rozdrażnienie, stany
splątania, napady drgawek pochodzenia
ośrodkowego



Zaburzenia świadomości do utraty przytomności



Gorąca, sucha skóra, zaczerwienie skóry (okres
czerwony), bladoszara skóra (okres szary)



Tachykardia, hipotonia, tachypnoe



Temperatura ciała 41-42⁰C



Obrzęk z przegrzania, przede wszystkim kończyn
dolnych

Hipertermia -
postępowanie



Uspokoić chorego, rozpiąć ubranie



Ułożenie w pozycji poziomej, w cieniu lub
chłodnym pomieszczeniu; gdy stabilny układ
krążenia – z uniesioną głową



Ochładzać poprzez sztuczne wprawianie
powietrza w ruch, używanie kostek lodu,
zimnych, wilgotnych okładów, polewanie wodą



Monitorowanie parametrów życiowych



Duży dostęp żylny



Płyny infuzyjne



Tlenoterapia



Zwalczanie objawów wstrząsu

Porażenie słoneczne

Porażenie słoneczne

Przy tym porażeniu następuje podrażnienie opon mózgowych i
mózgu przez bezpośrednie działanie promieni nadfioletowych.
Porażenie słoneczne może wystąpić równocześnie z udarem
cieplnym i wówczas objawy obu tych schorzeń nawarstwiają się.
Przyczyna porażenia słonecznego: brak nakrycia głowy.

Objawy:



pąsowa i gorąca skóra twarzy będąca w jaskrawym kontraście z
zimną i bladą skórą na ciele,



chory zachowuje się niespokojnie i wykazuje cechy zaburzenia
orientacji,



skarży się na ból głowy,



sztywny kark i mdłości mogą powodować wymioty,



zaburzenia świadomości mogące przejąć w utratę przytomności,



u małych dzieci już samo wystąpienie wysokiej gorączki skłania
do rozpoznania porażenia słonecznego.

Porażenie słoneczne –
czynności ratujące

Czynności ratujące:



przeprowadzić porażonego ze słońca w cień i
porozpinać ubranie,



gdy pacjent jest przytomny, układa się go z
uniesioną głową i tułowiem,



za pomocą mokrych, często zmienianych, okładów
staramy się ochłodzić głowę, również wachlowanie,



gdy pacjent jest nieprzytomny najpierw badamy
czynność oddechową i w zależności od wyniku
układamy chorego na boku lub podejmujemy
sztuczne oddychanie.

Odmrożenie



Odmrożenie (łac. congelatio) – uszkodzenie skóry,
powstające w wyniku działania na nią niskiej
temperatury. Ciężkość i rozległość uszkodzenia
skóry zależą od temperatury otoczenia oraz czasu,
w jakim skóra była poddana działaniu niskiej
temperatury. Wiatr i duża wilgotność powietrza
nasilają skutki działania mrozu. Zmiany w
naczyniach krwionośnych, spowodowane spożyciem
dużej ilości alkoholu, powodują u poszkodowanych
ciężkie odmrożenia, często przyczyniając się do
nadmiernego wychłodzenia ciała i – w wyniku tego –
śmierci. Miejsca szczególnie narażone na
odmrożenie to: nos, uszy, policzki oraz palce rąk i
stóp.

Odmrożenie - stopnie



I stopień - charakteryzuje się przejściowymi
zaburzeniami w krążeniu krwi w skórze, bólem,
często silnym, bladością lub sino-czerwonym
zabarwieniem skóry, obrzękiem, pieczeniem i
świądem skóry,



II stopień odmrożenia to pojawiające się na
skórze pęcherze z płynem surowiczym,



III stopień – martwica powierzchowna skóry,



IV stopień – martwica głęboka, której ulegają np.
palce, uszy lub nos. W takim przypadku może
dojść do samoistnej amputacji odmrożonej części
ciała.

Odmrożenia –
postępowanie
przedszpitalne



Zapobiegać ponownej ekspozycji na zimno,
umieścić chorego w ciepłym pomieszczeniu



Od stopnia II ułożyć ciało w pozycji poziomej,
unikać wykonywania ruchów czynnych



Wolno ogrzewać odmrożoną kończynę
własnym ciepłem lub za pomocą kąpieli
wodnych w ciągu 30 minut do temperatury
35-40⁰C (nie należy tego robić przy
towarzyszącym wychłodzeniu organizmu)

Odmrożenia –
postępowanie
przedszpitalne c.d.



Nie stosować miejscowego nacierania ze
względu na ryzyko wywołania urazów
mechanicznych



Stosować luźne, suche, sterylne opatrunki,
można użyć waty



Zwalczać towarzyszące wychłodzenie
organizmu poprzez podanie gorących,
słodkich napojów



Ewentualnie dostęp żylny i podanie leków
przeciwbólowych i uspokajających

Odmrożenie -
postępowanie

Gdy to możliwe - sprowadza się do szybkiego

transportu chorego do szpitala, z uniesioną
uszkodzoną kończyną, owiniętą w suche
ubranie, zabezpieczoną przed urazami i
dalszym wychładzaniem.

Niezwykle istotne jest unikanie ponownego

ochłodzenia, gdy udało się już pacjenta
ogrzać. Ponowne ochłodzenie prowadzi
bowiem do poważniejszego uszkodzenia
tkanek. Jeśli np. osoba z odmrożoną stopą
musi iść po śniegu, powinna zrobić to zanim
kończyna zostanie ogrzana.

Oparzenie

Oparzenie – termiczne uszkodzenie powłok

ciała z następstwami dotyczącymi całego
organizmu. Rozmiar uszkodzeń zależy od
rodzaju źródła ciepła (promieniowanie,
odczynniki chemiczne, gorące przedmioty,
płomienie, łuki elektryczne, płyny, roztopiony
metal, para), wysokości temperatury i czasu
działania energii cieplnej.

W przypadku inhalacji gorących gazów

dochodzi do uszkodzenia dróg oddechowych
(uraz inhalacyjny) oraz jednocześnie do
oddziaływania toksycznego.

Choroba oparzeniowa



Okres wstrząsowy – do 2-3 dni – miejscowe
uszkodzenie komórek i naczyń włosowatych
doprowadza w sposób bezpośredni lub wskutek
działania mediatorów, wysięku i zaburzeń
przepuszczalności naczyń do hipowolemii i utraty
białek i elektrolitów. Powoduje to spadek ciśnienia
koloidoosmotycznego i obrzęku. Powstają
zaburzenia mikrokrążenia prowadzące do hipoksji
tkankowej i kwasicy metabolicznej. Obniża się
objętość krwi krążącej, spada rzut serca – ciężki
wstrząs



Okres resorpcji – 3-4 dni – resorpcja obrzęków (trwa
2-3 tygodnie), związana jest z ryzykiem powstania
niewydolności nerek i zakażeń

Rana oparzeniowa

Rana oparzeniowa jest szczególnego rodzaju raną-w

zależności od:



rozległości



głębokości (stopnia oparzenia)



umiejscowienia (skóra twarzy, tułowia, drogi
oddechowe)



i czynnika sprawczego (gorąca woda, substancje
chemiczne)

U pacjenta można stwierdzić:



dolegliwości bólowe



zakażenie



zaburzenia oddychania



wstrząs hipowolemiczny

Stopnie oparzeń

Oparzenia ze względu na głębokość dzielimy na 4 stopnie.



I° - uszkodzenie naskórka



II°- uszkodzenie naskórka i w różnym nasileniu skóry
właściwej.

›

IIA - najczęściej występujące np. po oblaniu gorącą wodą,
objawy to pęcherze skórne z płynem, żywo bolesne, miękkie;
gojenie przez naskórkowanie ok. 3 tygodnie.

›

IIB - oparzenie obejmuje warstwę wewnętrzną skóry właściwej,
występuje żółtawe zabarwienie bez pęcherzy, przeświecają
skoagulowane naczynia; gojenie > 3 tygodni, mogą powstać
przerosty, blizny.



III°- uszkodzenie dotyczy co najmniej całej grubości
skóry, zasięg w głąb może być bardzo różny



IV° - uszkodzenia głębszych narządów, mięśni, kości

Bardzo często oparzeniom towarzyszy uszkodzenie dróg

oddechowych i zaburzenia oddychania.

Oparzenie I⁰

Oparzenie II⁰

Oparzenie II⁰

Oparzenie III⁰

Obliczanie powierzchni
oparzenia

Reguła dziewiątek Wallace'a



Reguła ta służy do orientacyjnego określenia
poparzonej powierzchni ciała. Pozwala przy
uwzględnieniu głębokości oparzeń ustalić
ciężkość urazu. Powierzchnia głowy, każdej z
kończyn górnych stanowi 9% powierzchni ciała.
Powierzchnia przednia tułowia to 18% (9%
powierzchnia brzucha oraz 9% powierzchnia
klatki piersiowej). Powierzchnia tylna tułowia
stanowi również 18% powierzchni ciała.
Powierzchnia każdej kończyny dolnej to
odpowiednio 18%. Powierzchnia krocza 1%.

Oparzenia – reguła
dziewiątek

Ocena ciężkości oparzeń

Głębokoś

ć

oparzenia

Lekkie

Średnio

ciężkie

Ciężkie

I i II

stopień

<15%

15-30%

>30%

III stopień

<5%

5-15%

>15%

Objawy oparzenia

Stopień nasilenia objawów zależy od rozległości oraz

głębokości oparzenia. W zależności od tego
wyróżniamy rożne stopnie objawów oparzenia:



I° - żywo-bolesne zaczerwienienie, po 3-6 dniach
dochodzi do złuszczenia uszkodzonego naskórka.



II°- uszkodzenie naskórka i w różnym nasileniu
skóry właściwej.

›

IIA - pęcherze skórne z płynem, żywo bolesne, miękkie;
gojenie przez naskórkowanie ok. 3 tygodnie.

›

IIB - żółtawe zabarwienie bez pęcherzy, przeświecają
skoagulowane naczynia; gojenie > 3 tygodni, mogą
powstać przerosty, blizny.

Objawy oparzenia c.d.



III°- oparzenie jest niebolesne (im głębsze
oparzenie tym mniej bolesne, gdyż uszkodzenie
dotyczy również włókien nerwowych
przewodzących ból) najczęściej bez pęcherzy,
skóra jest biaława lub występuje czarny strup;
konieczne jest leczenie szpitalne - przeszczep
skórny wykonywany najczęściej do 10 doby.



IV° - ciężkość oparzenia zależy od rozległości i
głębokości obrażeń, ważne są także wiek (dzieci <
2 roku życia i osoby starsze gorzej rokują),
lokalizacja i dodatkowo występujące urazy np.
klatki piersiowej, głowy, które pogarszają
rokowanie.

Oparzenia- pierwsza pomoc na miejscu
wypadku



odizolowanie chorego od czynnika parzącego



zgasić na nim tlące ubranie – nie używać w tym celu
płynu z gaśnic- istnieje ryzyko zatrucia, lecz wody;
znane są przypadki zatrucia czterochlorkiem węgla u
chorych na których gaszono ubranie za pomocą
gaśnic; użycie wody jest bezpieczne i celowe, gdyż
początkowe oziębienie może mieć znaczenie
przeciwzapalne, przeciwbólowe, przeciwwstrząsowe,
może hamować proces przegrzewania tkanek i tym
samym zapobiegać pogłębianiu uszkodzenia w okresie
kilkunastu minut od oparzenia



zapewnić bezpieczeństwo i spokój- ranny musi być
odizolowany od gwaru, hałasu i innych negatywnych
bodźców

Oparzenia- pierwsza
pomoc na miejscu
wypadku c.d.



zabezpieczyć powierzchnie oparzone przed zakażeniem za
pomocą jałowych opatrunków – nie pokrywać oparzenia żadnymi
substancjami, lekami, barwnikami, tłuszczem



zwalczanie bólu- ból bezpośrednio po urazie termicznym może
być bardzo silny; jest czynnikiem wstrząsorodnym i należy go
zwalczać



transport do najbliższego szpitala



jeśli transport jest opóźniony należy rozpocząć przetaczanie
płynu fizjologicznego



w przypadku oparzeń rąk należy zdjąć pierścionki i obrączki-
grozi ostrym niedokrwieniem z powodu obrzęku i martwica palca



w razie konieczności zastosować: tlenoterapię, założyć wkłucie
dożylne, w obrzęku krtani- intubacja i w razie konieczności
oddech wspomagany

Porażenie prądem



Różnorodne oddziaływania prądu na organizm
polegają z jednej strony na bezpośrednim działaniu
elektryczności na wrażliwe tkanki, a z drugiej na
przekształceniu energii elektrycznej na energię
cieplną wywołanym oporem, jaki stanowi ciało dla
przepływającego prądu.



Porażenie prądem powoduje skurcze mięśni, które
mogą doprowadzić nawet do bezdechu lub do
oderwania przyczepów ścięgien i złamań kości. Prąd
stały działając na mózg wywołuje elektronarkozę.
Prąd zmienny działając na mózg powoduje drgawki
podobne do epileptycznych. Działanie prądu o
natężeniu powyżej 25 miliamperów na serce
powoduje ustanie jego pracy.

Porażenie prądem -
objawy



Są zależne od dotkniętych narządów oraz
fizycznych cech prądu



Ogólne: błyski przed oczami, brak czucia,
niepokój, nerwowość, napady lęku, bóle mięśni



Skórne: niedokrwienie, skoagulowane, białe rany,
małe okrągłe uszkodzenia, aż do obrażeń
obejmujących dużą powierzchnię, z destrukcją
tkanki podskórnej (droga przepływu prądu
zwłaszcza w przypadku niskiego napięcia),
rozległe oparzenia, także oparzenia wywołane
wrzeniem płynów ustrojowych, zwęglenia często
w połączeniu z działaniem płomienia w
następstwie zapalenia się ubrania (zazwyczaj
gdy wysokie napięcie)

Porażenie prądem – objawy c.d.



Mięśniowe – skurcze, niemożność uwolnienia się
samemu od źródła prądu, niekiedy zwichnięcia w
stawach, rozerwanie mięśni lub zerwanie przyczepów
mięśniowych, uwolnienie mioglobiny



Z OUN – zaburzenia świadomości do utraty
przytomności, zawroty głowy, porażenia, ośrodkowe
napady drgawek, czasem pierwotne porażenie
oddychania



Kardiologiczne – wzrost częstości pracy serca,
kołatanie, dolegliwości stenokardialne, objawy zawału,
arytmie do migotania komór, zatrzymanie akcji serca



Z układu krążenia – początkowo wzrost RR, wstrząs



Nerkowe – niewydolność nerek w następstwie
wstrząsu i uwolnienia mioglobiny

Porażenie prądem –
pomoc przedszpitalna



Pierwszą czynnością jest natychmiastowe wyłączenie prądu
i jak najszybsze przystąpienie do ratowania, ponieważ w
pierwszej minucie istnieje 98% szansy na to że człowiek
zostanie uratowany, gdy już po 8 minutach szansa ta
maleje do 5%. Następnie jeżeli jest możliwość, trzeba
usunąć porażonego spod działania prądu, zabezpieczając go
równocześnie przed ewentualnym upadkiem, cały czas
pamiętając o tym, że ratujący musi być dobrze odizolowany
w takim samym stopniu od ziemi co od porażonego. Należy
zachować szczególną ostrożność przy dotykaniu gołych
części przyrządów, oraz ciała porażonego. Jeśli porażony
stracił przytomność natychmiast powinno zastosować się
sztuczne oddychanie. Ważne jest też to, aby nie wlewać mu
nic do ust , lecz okryć go ciepło i skierować go do szpitala.

Porażenie prądem - postępowanie



Wyłączyć prąd



Przerwać kontakt osoby poszkodowanej ze
źródłem prądu, wynieść ze strefy zagrożenia;
przy niskim napięciu prądu – odsunąć przewody
przedmiotem nieprzewodzącym; zabezpieczyć
ratownika poprzez izolację od ziemi (deska,
gumowa mata); przy wysokim napięciu akcja
ratownicza winna być prowadzona wyłącznie
przez specjalistyczne służby!



Monitorować parametry życiowe – ewentualnie
resuscytować



W ramach pierwszej pomocy – polewać zimną
wodą miejsca oparzeń

Porażenie prądem – postępowanie



Sterylne okrycie miejsc oparzonych



Unieruchomienie złamań



W razie potrzeby wentylacja mechaniczna



Co najmniej dwa dostępy żylne



Wlew roztworów elektrolitowych



Uspokojenie chorego



Leczenie przeciwbólowe



W przypadku rozległych uszkodzeń mięśniowych
Furosemid



Profilaktyka zespołu zmiażdżenia – dwuwęglan
sodu



Leczenie zaburzeń rytmu serca

Rażenie piorunem

Uderzenie piorunem jest w 30% wypadkiem śmiertelnym.

Powoduje trwający od 0,1 do 1 milisekundy przepływ
prądu stałego o napięciu wynoszącym od 10 do 30
milionów woltów. Skala urazu zależy przede wszystkim
od czasu trwania narażenia.

Typy urazów:



Uderzenie bezpośrednie – piorun trafia ofiarę



Uderzenie w sąsiedztwie – tylko część energii prądu
dosięga ofiary



Uderzenie kontaktowe – dotykanie przedmiotu rażonego



Porażenie uziemieniowe – ofiara znajduje się obok
miejsca, gdzie wyładowanie dociera do ziemi



Oparzenie – płonąca odzież lub inne płonące przedmioty



Tępy uraz – ofiara rzucona na ziemię, wstrząśnięta

Rażenie piorunem c.d.

Obraz kliniczny:



Zatrzymanie krążenia w mechanizmie migotania komór
(asystolia jest zazwyczaj przejściowa)



Oparzenia – zwykle powierzchowne, chyba, że zapalenie się
odzieży; czasem uszkodzenia mięśni, zmiany skórne o kształcie
paproci (figury piorunowe – Lichtenberga)



Urazy oczu – mogą być przyczyną zaćmy lub uszkodzeń gałki
ocznej



Rozerwanie błony bębenkowej – w 50% przypadków



Złamania i zwichnięcia – rzadko



Objawy neurologiczne:
- przejściowe porażenie kończyn
- gdy uraz rdzenia – stałe niedowłady
- stan dezorientacji i niepamięć, czasem trwałe zmiany
osobowości
- śpiączka

Znamiona Lichtenberga

Rażenie piorunem - postępowanie



Pacjenta można dotykać bez obaw



Ułożyć w pozycji bocznej bezpiecznej (w
przypadku utraty przytomności) lub pozycji
przeciwwstrząsowej



Pokryć rany oparzeniowe sterylnym
opatrunkiem



Unieruchomić ewentualne złamania,
profilaktycznie użyć materac próżniowy



Podać tlen, ewentualnie zastosować wentylację
mechaniczną



Założyć co najmniej jeden pewny dostęp żylny

Rażenie piorunem –
postępowanie



Wlew roztworów elektrolitowych lub koloidowych
jak w oparzeniach



Uspokoić pacjenta



Podać leki przeciwbólowe



W przypadku znacznych uszkodzeń mięśniowych
Furosemid



W razie konieczności resuscytacja krążeniowo-
oddechowa



Stałe monitorowanie czynności życiowych



W razie potrzeby – leczenie zaburzeń rytmu serca

Konieczna jest przynajmniej 24-godzinna

hospitalizacja i monitorowanie, najlepiej w OIT.