Drama jako metoda

nauczania i

wychowania

Czym jest drama?

Wg K. Pankowskiej Drama to edukacja przez działanie

włączające emocję i wyobraźnię. Istota jej stosowania polega
na stwarzaniu sytuacji, w których uczniowie mogliby się
identyfikować z innymi osobami. Jest formą badania tematu z
wykorzystaniem podstawowej właściwości , którą posiada
każdy człowiek – umiejętności wchodzenia w role.

Wg ks. Zbigniewa Maciejewskiego drama to techniki
teatralne wykorzystane do celów edukacyjnych . Owe zaś
techniki to nic innego jak kreowanie umownego, fikcyjnego
świata, w którym można zarówno dać upust swoim
doświadczeniom jak, i przyjąć doświadczenie innych. Jest to
wielka fikcja, której celem jest wydobycie wielkiej prawdy.
Celem dramy jest szeroko pojęta edukacja: zarówno nauka
jak i wychowanie

.

Drama jest dyscypliną obejmującą wszystkie
dziedziny nauczania, związana z impulsem
naśladowania innych ludzi czy inne formy
istnienia, łączącą je w wiedzę o charakterze
całościowym. Drama pełni także inne funkcje:
oddziałując w warunkach zbiorowości ma
określone zadania wychowawcze. Jej podmiotem
jest nie tylko konkretny uczeń, ale i stosunki
międzyrówieśnicze. Wzmacnia zatem więź
koleżeńską i grupową oraz poczucie współpracy i
współodpowiedzialności.

Historia dramy

Anglia przełom XIX i XX w. – pierwsze próby

zastosowania dramy



1917r. - „The Play Way” Caldwell Cook - wprowadził
metodę ,,grania ról” w Pears School w Cambridge przed
pierwszą wojną światową oraz jako pierwszy
sformułował tezę, że granie jest skuteczną metodą
nauczania szczególnie w zakresie literatury angielskiej i
historii, języków obcych i innych przedmiotów.

3 zasady Metody C. Cooka:

1.

Podstawą wiedzy nie jest słuchanie i czytanie, lecz
działanie, gra i doświadczanie.

2.

Wysokie efekty w pracy są najczęściej rezultatem
spontanicznego wysiłku, którego podstawą są
autentyczne zainteresowania, nie zaś przymus uczenia
się.

3.

Spontaniczna gra stanowi naturalny środek nauki w
dzieciństwie i w młodości.

W Polsce drama pojawiła się ponad 20 lat temu.
Wyrosła ona z zapotrzebowania na
niekonwencjonalne, twórcze metody nauczania
odpowiednie dla pedagogiki XXI wieku. Mimo, że
początki dramy edukacyjnej sięgają przełomu XIX i
XX wieku, metoda ta do lat osiemdziesiątych XX
wieku była mało popularna. Została
rozpowszechniona przez nauczycieli i animatorów
kultury zafascynowanych jej powodzeniem w Stanach
Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii.
Główną inicjatorką nauczania przez działanie i
przeżywanie w rolach stała się H. Machulska, która
w połowie lat osiemdziesiątych zorganizowała dla
nauczycieli szkół warszawskich pierwsze kursy i
warsztaty prowadzone przez specjalistów dramy
angielskiej z Greenwich Young People’s Theatre
(GYPT). Równie w tym okresie pojawiły się w
czasopismach metodycznych pierwsze artykuły
popularyzujące dramę.

Anglia - lata 40 –te XX wieku



Peter Slade - prekursor w wykorzystaniu technik
teatralnych w celu aktywizacji ucznia ku rozwojowi w
sferze wyobraźni, improwizacji, sprawności
intelektualnej, ruchowej, intuicji, czyli ogólnie ku
życiu w sposób kreatywny; wprowadził metodę
dramy do szkoły, P.Slade. „Child Drama” (1954);



Edgar Burton twierdził, że metoda dramy powinna
być podstawą wszelkiej edukacji, gdyż jest metodą
asymilującą doświadczenia ucznia



Brian Way - „Education through drama”, uważany za
klasyka w dziedzinie dramy, stworzył jej filozofię i
metodykę. Opierał proces kształcenia na
wykorzystywaniu wszystkich zmysłów człowieka:
wzroku, słuchu, smaku, węchu i dotyku - podstawa
umiejętności koncentracji oraz samodyscypliny.

Anglia lata 70 - 90 XX wieku



W 1967 roku przyjęto w oświacie angielskiej m.in.
znaczenie dramy kształtowanie nie tylko intelektu i
umiejętności, ale również systemu wartości i postaw
emocjonalnych.



Drama - jako metoda dydaktyczno – wychowawcza
pojawia się w szkołach.



Drama utrzymana jest często w konwencji teatru
edukacyjnego



Gavin Bolton - usystematyzował metodę dramy oraz
sporządził zbiór ćwiczeń zachęcających do rozwoju
uzdolnień i pożądanych zachowań.



Dorothy Heathcote podkreśla, że drama pozwala w
procesie kształcenia na łączenie funkcji
intelektualnej z funkcją emocjonalną.
Scharakteryzowała metodykę dramy. Jej dokonania w
zakresie dramy, ukazały ważną funkcję tej metody w
wszechstronnym rozwoju uczniów i potrzebę
szerokiego wprowadzenia jej do szkół na wszystkich
szczeblach edukacji.

Czemu służy drama?



Rozwiązywaniu problemów,
wykształceniu umiejętności społecznych
(drama społeczna, socjodrama)



Umożliwia głębsze przeżywanie lektury
(drama literacka)



Pomaga w rozwijaniu wrażliwości
estetycznej (drama estetyczna)



Pomaga w rozwiązywaniu dylematów
moralnych (drama etyczna)



Pomaga w leczeniu chorych z ciężkimi
zaburzeniami psychicznymi
(psychodrama)

Cele dramy:



edukacja,



wychowanie,



inspiracja,



umożliwienie głębszego przeżycia,



pomoc w zrozumieniu problemu,



nauka komunikacji,



wsparcie,



zbudowanie poczucia własnej wartości,



poprawa wizerunku własnego,



przełamanie fizycznej izolacji.

Warunki dramy



W dramie może brać udział od 10 do 15 osób.
Taka ilość osób, daje poczucie działania w
zespole, a jednocześnie sprzyja uzyskaniu dobrej
psychicznie atmosfery.



Każdy, począwszy do wieku przedszkolnego,
może brać udział w dramie. Jeśli drama odbywa
się poza szkołą, dobrze jest stworzyć grupę
jednorodną wiekowo.



W dramie mogą brać udział zarówno osoby z
wadami wymowy, jak i, obok normalnie
funkcjonujących, niepełnosprawne.

Formy
dramy

Źródło: H. Machulska, A. Pruszkowska, J.
Tatarowicz, „Drama w szkole podstawowej”,
Warszawa 1997, s. 23.

Drama ma swoje
proste i bardziej
złożone formy.
Pewnej ich
systematyzacji
dokonał G. Bolton
Tworzy on cztery
poziomy dramy i
ustawia je w
trójkącie, której
podstawą są
ćwiczenia, a
szczytem drama
właściwa

Drama, odwołując się do doświadczeń związanych z
pełnieniem przez człowieka różnych ról życiowych
poszerza pole tych doświadczeń, wzbogaca doznania,
sprawia, że wiedza którą uczeń przyswaja staje się
wiedzą najbardziej osobistą.

Drama odrywając ucznia od codzienności, rozładowuje
kompleksy i napięcia psychiczne, pomaga w
nawiązywaniu emocjonalnych kontaktów z otoczeniem,
rozbudza wiarę we własne siły. Daje szansę stworzenia
uczniowi możliwości dochodzenia do wiedzy w
samodzielnie realizowanym procesie badawczym.

Drama jest swego rodzaju
procesem badawczym, w
którym biorący udział
aktywizują zarówno umysł jak i
emocje wyrażające się w sposób
bezpośredni w działaniu.
Uczestnicy dramy myślą i czują
jednocześnie. Nowe poglądy i
odczucia ścierają się ze starymi.
W wyniku tego procesu tworzy
się nowy sposób widzenia
problemu. Źródłem przemian
jest różnica pomiędzy tym, co
przypuszczam, że mógłbym
zrobić, a tym, co w istocie
czynię, czyli praktyką, którą
daje drama.

Funkcje rozwojowe dramy

Teoretycy dramy w tworzonych przez siebie
koncepcjach i modelach dramy podkreślają różne jej
aspekty i funkcje rozwojowe.

•

Do wewnątrz czyli rozwój samoświadomości Lynn
McGregor, Maggie Tate i Kate Robinson mając na
uwadze dziecko jako podmiot działań dramowych,
traktują zdolność dziecka do grania roli jako drogę
odkrywania i wyrażania pojęć poprzez ciało i głos.
Jako najistotniejsze cele dramy wymieniają:

o

Rozwijanie dziecięcych możliwości wyrażania
samego siebie

o

Rozwijanie pewności siebie i poczucia własnej
wartości

o

Wspieranie wrażliwości i wyobraźni



Na zewnątrz, czyli rozwój świadomości
społecznej. Odmienne funkcje dramy spostrzegają
Cecyli O’Neill i Alan Lambert, zdaniem których ta
metoda daje możliwość spojrzenia przez jej
uczestnika na otaczające go środowisko społeczne i
próbę zrozumienia go. Uczestnicy dramy rozwijają
umiejętność komunikowania się, rozwiązywania
problemów, empatię. Takie podejście skierowane na
zewnątrz, skupia się na problemach społecznych i
umiejętnościach potrzebnych człowiekowi do
rozumienia rzeczywistości i funkcjonowania w niej.



Podejście zintegrowane – samoświadomość i
świadomość społeczna. Krystyna Pankowska
definiując dramę, łączy założenia rozwoju
samoświadomości i świadomości społecznej. Według
niej drama edukacyjna to metoda dydaktyczno –
wychowawcza, której celem jest zdobycie bądź
pogłębienie wiedzy zarówno o sobie, jak i o świecie
oraz innych ludziach.

Podejście zintegrowane jest najczęściej
przyjmowanym stanowiskiem dotyczącym funkcji
rozwojowych dramy

Okrąg rozwoju osobowości w dramie według Briana Way’a

A – odkrywanie wewnętrznych możliwości
B – indywidualne uwalnianie doskonalenie wewnętrznych możliwości
C – wrażliwość na innych łącznie z odkrywaniem środowiska
D – wzbogacanie wewnętrznych możliwości i wpływów środowiska

Źródło: B. Way, 1998, str. 13

rozwoju człowieka w dramie według Cecily
O’Neill

Rozwój człowieka w dramie rozpoczyna się
jednocześnie od osoby ucznia i społecznej roli, którą
uczeń ten przyjmuje.

Efekt roli w dramie według Cecily O’Neill

Techniki dramy

Techniki dramowe to puzzle, z których budowana jest drama.
Zadaniem prowadzącego zajęcia dramowe jest taki ich dobór,
żeby dramowa układanka miała sens, to znaczy:



Układanka da się ułożyć w całość .Technika wybrana jest
dlatego, że umożliwia nam osiągnięcie zamierzonego celu, a nie
dlatego, że nam się podoba.



Puzzle pasują do siebie Techniki pasują do siebie



„Dla dzieci od lat trzech”. Techniki są dostosowane do
uczestników zajęć, do ich wieku, zainteresowań, środowiska
społeczno-kulturowego, z którego pochodzą i w którym
funkcjonują, cech danej grupy jako struktury społecznej, stopnia
zaawansowania w dramie (doświadczenia dramowego), chęci
aktywnego lub biernego uczestnictwa w zajęciach.



Kształt układanki tworzy prowadzący, jej treść wypełniają
uczestnicy. Prowadzący zajęcia dramowe tworzy scenariusz
dramy, bardziej lub mniej określa ich temat i zakłada
wykorzystanie określonych technik dramowych. Uczestnicy
dramy improwizują, ale ich improwizacje zamknięte są w
dramowych ramach, które stanowią: techniki, kontrakt,
określone okoliczności, wiedza i doświadczenie oraz osobiste
granice

Techniki dramowe ujęte są w trzy kategorie, ze
względu na spełniane funkcje:

1.

Techniki kontekstu służą zbudowaniu postaci i sytuacji
dramowych, czy też, „budowaniu wiary” w fikcję. Z ich
pomocą tworzone jest otoczenie rozgrywających się
wydarzeń, tworzony jest kontekst sytuacji.

2.

Techniki narracji rozwijają fabułę. Koncentrują się na
działaniach fikcyjnych postaci, istotnych wydarzeniach,
dialogach, komunikacji, akcji, zbieraniu i przekazywaniu
informacji.

3.

Techniki symboliczne służą uwydatnieniu tkwiących w
dramie symboli, a także budowaniu symboliki konkretnych
wydarzeń, przedmiotów, osób. Pomagają w oderwaniu się
od linii fabuły i przejściu na poziom symboliczny.

Przykłady technik dramowych wg K. Pankowskiej:



Rozgrzewka – uelastycznienie psychofizyczne uczestników,
uwolnienie ich od napięć



Gry, zabawy – służą integracji, dodania odwagi do działania



Ćwiczenia wstępne – wstępne kroki prowadzące do istoty
dramy



Elementy pantomimy – uczy oszczędnej ekspresji i
operowania symbolem, może silnie pobudzać emocjonalnie



Stop klatka, obraz zatrzymany w ruchu – zachęca do
dyskusji, rozwija myślenie symboliczne i świadomość
„zewnętrznego” wyrażania myśli

Drama powinna być zawsze skoncentrowana na
dziecku, co oznacza, że wykorzystuje jego
przeżycia, wyobraźnię, sposób mówienia,
motywację do pracy oraz zainteresowania.

Drama jest działaniem praktycznym,
bezpośrednim, angażującym zarówno emocje, jak i
intelekt. Jest społeczną drogą wywoływania i
interpretowania zachowań ludzkich w wyobrażonej
akcji.

Drama stara się sprostać potrzebom edukacji w
różnych dziedzinach życia. Elementy dramy
przydatne są w różnych sytuacjach szkolnych, np. w
nauce języków obcych. Badania potwierdzają, że jest
to doskonała metoda uczenia się. Po trzech
miesiącach nauki uczniowie osiągają poziom
umiejętności uzyskiwany po roku pracy prowadzony
w sposób umowny.
Nowoczesne szkoły języków obcych z powodzeniem
stosują tą metodę w celu doskonalenia praktycznej
znajomości języka. Zajęcia zorganizowane w formie
niekonwencjonalnych warsztatów pozwalają twórczo
i bezstresowo rozmawiać, nabrać pewności siebie w
czynnym posługiwaniu się językiem obcym, dają
okazję ćwiczenia języka w sytuacjach
charakterystycznych dla życia codziennego, a przy
tym pozwalają się dobrze bawić.

Dramę stosuje się równie w
wielu ośrodkach
psychoedukacji. Terapie,
warsztaty i kursy
rozwojowe organizowane
na bazie dramy pomagają
odkryć nowe możliwości
intelektualne i twórcze oraz
poznać konkretne działania
w sferze osobistej i
zawodowej. Kierowane są
m.in. do osób pracujących
w dziedzinach, w których
istotne znaczenie odgrywa
kontakt z drugim
człowiekiem lub grupą.

Drama jest najskuteczniejszą metodą nauczania.

Przedstawia to stożek Dale’a:

Bibliografia:

1.

Lewandowska Teresa „Drama w kształceniu
pedagogicznym” Kidoń, wyd. UMCS, Lublin 2009

2.

Machulska Halina „Drama. Poradnik dla
nauczycieli i wychowawców”, Warszawa 1991

3.

Pankowska Krystyna ”Edukacja przez dramę” wyd.
WSiP Warszawa 1997

4.

Pankowska Krystyna „Pedagogika dramy. Teoria i
praktyka.”, wyd. ŻAK, Warszawa 2002

5.

Walczak Aleksandra, artykuł w „Kultura-
Społeczeństwo-Edukacja”, Poznań 2002

6.

E. Szymik, „Drama w nauczaniu języka polskiego”,
wyd. Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2011