Podstawowe aspekty
lecznictwa
balneofizykalnego

Dr n. med. Sylwia Raczko-Kuszilek



Balneologia jest dziedziną medycyny
wykorzystującą w celach leczniczych,
profilaktycznych i rehabilitacyjnych
naturalne metody i tworzywa
lecznicze:

1.wody mineralne

- kąpiele lecznicze(kwasowęglowa,

solankowa, siarczkowo-siarkowodorowa)

- krenoterapia (kuracja pitna)
- aerosoloterapia (inhalacje

balneologiczne)

- irygacje (płukanie jam ciała wodami

mineralnymi)

2.gazy
3.peloidy (borowiny)



stosuje naturalne metody lecznicze,
które:



z jednej strony stanowią naturalny
składnik środowiska zewnętrznego



z drugiej strony działają na naturalne,
czyli fizjologiczne mechanizmy
homeostazy



nie ma

nic wspólnego

z tzw.

medycyną niekonwencjonalną czy

alternatywną



jest metodą komplementarną,

uzupełniającą, intensyfikująca

leczenie farmakologiczne i

operacyjne



stanowi część nowoczesnej

medycyny uzdrowiskowej



ma charakter interdyscyplinarny



jest odrębną specjalizacją lekarską



sposób postępowania
balneologicznego wymaga ustalenia
rozpoznania w oparciu o wszystkie
dostępne współcześnie metody
diagnostyczne, i to nie tylko
w zakresie choroby podstawowej,
lecz również chorób
współistniejących, a także
uwzględnieniu szczegółowych
wskazań i przeciwwskazań

Mechanizm działania zabiegów



w każdym organiźmie istnieje stan
równowagi (homeostazy), który
w przypadku choroby jest zaburzony



jeżeli istnieją tzw. rezerwy zdrowotne,
poprzez odpowiednie działanie następuje
poprawa i usprawnienie funkcji układów
regulujących ustroju oraz nastawienie
mechanizmów utrzymujących homeostazę
na inne wartości parametrów (nowy,
wyższy poziom)

Mechanizm działania zabiegów



w trakcie zabiegu na organizm działa

bodziec

(stąd działanie bodźcowe

zabiegów)



w odpowiedzi na każdy bodziec
leczniczy organizm reaguje
uruchomieniem własnych
mechanizmów adaptacyjnych, z
wykorzystaniem rezerw ustrojowych i
usprawnieniem mechanizmów
homeostazy



usprawniane są naturalne,
fizjologiczne mechanizmy
adaptacyjne, kompensacyjne,
samoobrony i
zdrowienia, którymi dysponuje
organizm ludzki i które
przeciwdziałają zburzeniom
chorobowym

Czynniki determinujące reakcje

na bodziec



cechy bodźca (siła, długość czasu
oddziaływania)



cechy działania bodźca (powolne lub
szybkie narastanie bodźca, przerwy
pomiędzy poszczególnymi bodźcami



właściwości tkanek (miejsce, okolica
ciała, wielkość powierzchni
oddziaływania)



osobnicze właściwości organizmu
(wiek, płeć stan zdrowia, stan
organizmu, okres choroby, stan
czynnościowy układu
autonomicznego, nasilenie funkcji
narządów)



rytmy biologiczne (dobowy rytm
termoregulacji)

Siła bodźca

Reguła Arndta-Schulza



słabe

bodźce działają na procesy

życiowe jedynie inicjująco
i podtrzymująco



bodźce o

średniej sile

działają

pobudzająco, usprawniająco i
ćwicząco



silne

bodźce-niekorzystnie, hamując

reakcje lub wywołując działania
destrukcyjne

PRAWO SCHULTZA-ARNDTA

SŁABE

ŚREDNIE

SILNE

rodzaje bodźców

działanie

inicjujące, podtrzymujące

wywołują reakcje
adaptacyjne

hamują procesy życiowe,
działają destrukcyjnie



w balneologii stosuje się bodźce
o średniej sile



przy doborze siły bodźca obowiązuje
zasada:,, Bodziec powinien być
tak silny, jak to jest konieczne, a
jednocześnie tak słaby jak to jest
możliwe”.

Działanie bodźca a stan

organizmu



reakcja na bodziec zależy od stanu
czynnościowego układu autonomicznego



reguła Wildera

głosi, że wraz ze wzrostem

stanu pobudzenia układu współczulnego lub
przywspółczulnego zmniejsza się ich
pobudliwość, co oznacza, że im silniejsze
jest pobudzenie nerwu autonomicznego, tym
mniejsza jest jego pobudliwość dla bodźców
pobudzających, a większa dla bodźców
hamujących.



w praktyce najczęściej mamy do
czynienia z nadmierną pobudliwością
układu sympatycznego



zaburzenia te dodatkowo obciążają
chorego oraz i komplikują proces
leczenia



jest przyczyną nasilenia dolegliwości
ze strony chorego narządu lub układu

Nadmierne napięcie układu obserwuje

się:



w chorobach układu krążenia
(tachykardia, nadciśnienie, komorowe
zburzenia rytmu serca)



w chorobach metabolicznych
i zaburzeniach hormonalnych
(otyłość, nadczynność tarczycy)



w chorobach przebiegających
z zaburzeniami czynności
seksualnych, zaburzeniami czynności
żołądka i jelit



u pacjentów w stanie przewlekłego
zmęczenia, ogólnego wyczerpania
fizycznego i psychicznego



aktywność układu autonomicznego
zmienia się również :

- w rytmie dobowym (większa w

godzinach rannych, mniejsza w
godzinach wieczornych i nocnych)

- sezonowo ( wiosną i latem przewaga

układu sympatycznego, jesienią i
zimą przewaga parasympatycznego



ERGOTROPIA

- przewaga napięcia układu

współczulnego



TROFOTROPIA

- przewaga napięcia układu

przywspółczulnego

Trzy fazy zmian układu

autonomicznego

I faza

I FAZA-WSTĘPNA

(chwiejność układu, reakcje alarmowe,

organizm ,,broni się’’)

III FAZA-TROFOTROPOWA

(przewaga układu przywspółczulnego, faza

odpoczynku, regeneracji, zdrowienia)

II FAZA-ERGOTROPOWA

(przewaga układu współczulnego-faza walki,

wzmożonych reakcji)

Zmiany aktywności układu

autonomicznego stanowią jeden

z

najważniejszych

mechanizmów działania leczniczego

zabiegów balneofizykalnych

Zasady stosowania bodźców

balneologicznych



indywidualne dobieranie zabiegów
i metod leczniczych



stopniowanie natężenia bodźców
leczniczych

-rozpoczynanie od zabiegów mało

bodźcowych

-stopniowe włączanie zabiegów bardziej

bodźcowych, zwiększanie ich natężenia
i czasu oddziaływania bodźca-
wówczas działa to jak trening



łączenie zabiegów mniej bodźcowych

z bardziej bodźcowymi



stosowanie prawidłowej kolejności

wykonywania zabiegów i

prawidłowego ich kojarzenia

Zasady prawidłowego

kojarzenia zabiegów

balneofizykalnych



rzadko stosowane w formie
monoterapii



najczęściej terapia skojarzona,
stosowane programy lecznicze
obejmujące kilka metod o różnych
mechanizmach działania, ale
podobnych efektach końcowych

Zasady prawidłowego

kojarzenia zabiegów

balneofizykalnych



kojarzenie metod o podobnych
działaniach, niełączenie procedur
o przeciwstawnych działaniach (np.
zabieg ciepłoleczniczy i zimnoleczniczy)



w terapii skojarzonej natężenie
pojedynczych bodźców leczniczych jest
mniejsze niż stosowanych samodzielnie,
a efekt działania leczniczego większy

Korzyści stosowania terapii

skojarzonej



intensyfikacja efektów
przeciwbólowych



wzmocnienie efektów
przeciwzapalnych



wzmocnienie efektów
przeciwbólowych



złagodzenie natężenia bodźcowego
podczas początkowego procesu
leczenia

Typy kojarzenia

procedur



I typ

- łączenie zabiegów jeden po drugim
- istotna kolejność, określenie, który

zabieg powinien być stosowany jako
pierwszy, a który drugi

- pierwszy zazwyczaj ma charakter

pomocniczy, przygotowujący
organizm do zabiegu podstawowego

Zalecane łączenie metod

leczniczych (1)

Zab. ciepłolecznicze
lub światłolecznicze

Kinezyterapia

+

1

2

Krioterapia

Kinezyterapia

+

1

2

Zab. ciepłolecznicze

Masaż

+

1

2

Zalecane łączenie metod

leczniczych (2)

Natrysk lub
masaż podwodny

Kinezyterapia

+

1

2

Galwanizacja

Zab.borowinowe

+

1

2

Zab. światłolecznicze

Kąpiele mineralne

+

1

2



II typ

-równoczesne stosowanie kilku

rodzajów bodźca leczniczego

- kąpiel 4-komorowa (zsumowane

działanie ciepłej kąpieli
i przepływającego prądu
galwanicznego)

- skojarzona metoda ultradźwiękowa

(zsumowane działanie ultradźwięków
i prądów impulsowych małej
częstotliwości)



III typ

-kojarzenie metod

fizjoterapeutycznych z farmakoterapią

- jonoforeza (zsumowane działanie prądu

galwanicznego i leku, który wprowadzany
jest przez ten prąd)

- ultrafonoforeza (zsumowane działanie

ultradźwięków i leku)

- skojarzona terapia metodą PUVA

(podawanie leków światłouczulających
i naświetlanie promieniowaniem UV
o długości fali 360-365

OBJAWY NIETOLERANCJI

ORGANIZMU NA ZBYT DUŻE

BODŹCE



miejscowe uszkodzenie tkanek



ból



objawy ogólne ; omdlenie,

gorączka



objawy emocjonalne: lęk,
niepokój, napady
przyśpieszonego bicia serca

NIETOLERANCJA PATOLOGICZNA

Powstaje:



przy nadwrażliwości
psychicznej na bodźce, fobie



w wyniku odczynu alergicznego



jako reakcja paradoksalna



w wyniku zaburzeń czucia

PRZYCZYNY NIETOLERANCJI NA

BODŹCE



przedawkowanie bodźca



patologiczna reakcja z nadwrażliwością



obniżone czucie i następowe

przedawkowanie

Leczenie balneologiczne

a farmakologiczne



Balneologicze

- metoda naturalna
- bodźcowa
- poprzez uruchamianie rezerw

ustrojowych organizm pełni rolę

czynną

w procesie zdrowienia

- działają przyczynowo
- korzystny efekt leczniczy dają po

pewnym czasie (seria zabiegów)

- tanie
- pobudzają procesy adaptacyjne



Farmakologiczne

- metoda leczenia sztuczna

- małe działanie bodźcowe

- organizm pełni jedynie bierną rolę

- działają objawowo, nie przyczynowo

- możliwość działań niepożądanych

- szybki efekt leczniczy, wygasający

najczęściej po zaprzestaniu

podawania leku

-

hamuje

procesy adaptacyjne

-

bierne

oddziaływanie na proces

chorobowy

SKUTKI DZIAŁANIA BODŹCÓW

BALNEOFIZYKALNYCH

Działania ogólne:



trening zachowanych rezerw

zdrowotnych, mechanizmy samoobrony



zwiększenie ogólnej wydolności

fizycznej i usprawnienie ruchowe



zwiększenie odporności nieswoistej



uzyskanie równowagi

psychicznej

SKUTKI DZIAŁANIA

BODŹCÓW

BALNEOFIZYKALNYCH



regulacja i uporządkowanie działania

układów fizjologicznych:



krążenia



oddychania



endokrynologicznego



metabolicznego



autonomicznego układu nerwowego

SKUTKI DZIAŁANIA BODŹCÓW

BALNEOFIZYKALNYCH

Działania miejscowe:



przeciwbólowe



przeciwzapalne i przeciwobrzękowe



przekrwienne



zwiększające lub zmniejszające
napięcie mięśniowe

Rola lecznictwa

uzdrowiskowego we

współczesnej medycynie



leczenie chorób przewlekłych własnymi

metodami



uzupełnianie i intensyfikowanie wyników

uzyskanych innymi metodami



promowanie zdrowia i wdrażanie

aktywnego stylu życia



edukowanie zdrowotne chorych



zapobieganie chorobom, zwłaszcza

cywilizacyjnym

Dziękuję