Podstawy ekonomii

Kontakt:
Katedra Makroekonomii
Pokój: 109 (I piętro)
Tel. [phone]
e-mail:

[e-mail]

Konsultacje:
Czwartek od 9:00 do 12:00, pokój 109
Główny budynek, ul. Sucharskiego 2

Prowadzący ćwiczenia: mgr Ruslan
Harasym

Ocena łączna z ćwiczeń wystawiana jest na podstawie sumy

punktów

otrzymanych przez studenta w czterech obszarach:

1.

Punkty za obecność na ćwiczeniach – maksymalnie 10
punktów (przy 100% obecności);

2.

Punkty za aktywność na ćwiczeniach – maksymalnie 10
punktów;

3.

Wejściówki: maksymalnie 30 punkty (3 wejściówki po 10
punktów na początku każdych zajęć, tematyka poprzednich
ćwiczeń);

4.

Kolokwium końcowe: 50 punktów (na ostatnich zajęciach).

W ramach łącznej puli można uzyskać 100 punktów.

Warunki zaliczenia ćwiczeń

Skala ocen :
0 – 49 punktów => ocena
2,0
50 – 60 punktów => ocena
3,0
61 – 70 punktów => ocena
3,5
71 – 80 punktów => ocena
4,0
81 – 90 punktów => ocena
4,5
91 – 100 punktów =>
ocena 5,0

1.

Sektory w gospodarce narodowej. Podmioty gospodarki
narodowej

(państwo,

gospodarstwa

domowe,

przedsiębiorstwa);

2.

Wzrost i rozwój gospodarczy;

3.

Pieniądz – rola i funkcje w gospodarce;

4.

Budżet państwa. Deficyt budżetowy i problem długu
publicznego państwa.

5.

Kluczowe pojęcia gospodarki – bezrobocie, inflacja, cykl
koniunkturalny;

6.

Struktury rynkowe – konkurencja doskonała, monopol,
konkurencja monopolistyczna, oligopol;

7.

Cele prowadzenia działalności gospodarczej. Przychody
koszty i wynik finansowy. Wartość firmy. Ryzyko w
działalności gospodarczej.

Program przedmiotu:

1.

R. Milewski, Podstawy ekonomii, PWN,
Warszawa 2006;

2.

D. Begg, S. Fischer, R. Dornbush, Ekonomia,
PWE, Warszawa 2000 i nowsze wydania;

3.

J. Beksiak, Ekonomia, PWN, Warszawa 2000;

4.

P. A. Samuelson, Ekonomia, PWN, 2000;

5.

B. Czarny, Wstęp do ekonomii, PWE,
Warszawa 2006;

6.

S. Marciniak, Makro- i mikroekonomia.
Podstawowe problemy, PWN, Warszawa 2007

Literatura:

Podstawowe pojęcia.

Sektory i podmioty

gospodarki narodowej.

o

Ekonomia

jest

nauką

o

procesach

gospodarczych. Stara się wykryć i opisać
prawidłowości rządzące tymi procesami. Te
prawidłowości to prawa ekonomiczne.

Ekonomia….

o

Przedmiotem zainteresowań ekonomii jest
więc gospodarowanie, czyli działalność
gospodarcza ludzi.

o

Istotnym uwarunkowaniem tej działalności
jest

ograniczoność

zasobów

gospodarczych.

Ekonomia…

o

Zasoby te obejmują:

•

zasoby ludzkie (wraz z wiedzą i praktycznymi umiejętnościami );

•

zasoby naturalne (np. ziemia wraz z wszelkimi znajdującymi się
w niej bogactwami , woda, powietrze);

•

zasoby będące wynikiem wcześniejszej działalności
człowieka (np. przetworzone półfabrykaty, narzędzia, maszyny i
urządzenia, budynki i hale fabryczne żywność, odzież, mieszkania,
środki transportu, środki finansowe).

„Ekonomia pokazuje w jaki sposób ludzie, działając w różnych warunkach

społeczno-gospodarczych, korzystają z ograniczonych zasobów, jak ich
użytkują do prowadzenia działalności gospodarczej, jak je rozdzielają
między różne, konkurencyjne wobec siebie zastosowania, a także czym
się kierują dokonując tego wyboru. Pokazuje również czy wykorzystanie
ograniczonych zasobów jest efektywne.”

Ekonomia…

o

Ekonomia pozytywna i normatywna

•

Ekonomia pozytywna – zajmuje się obiektywnym,
naukowym

objaśnieniem

zasad

funkcjonowania

gospodarki.



wyjaśnia w jaki sposób społeczeństwo gospodarujące
podejmuje decyzje dotyczące konsumpcji, produkcji i
wymiany dóbr.

•

Ekonomia normatywna – formułuje zlecenia
dotyczące tego, co powinno się czynić w gospodarce.



tworzy polecenia, wdrożenie których jest niezbędne dla
zmiany zaszłych okoliczności w gospodarce narodowej.

Ekonomia…

o

Główne działy ekonomii:

◦

mikroekonomia

Bada poszczególne elementy tworzące gospodarkę, takie jak:

gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa, sektory i gałęzie
(branże) gospodarki, rynki określonych produktów i usług itd.

◦

makroekonomia

Zajmuje się analizą gospodarki jako całości. Bada m. in. czynniki

wpływające

na

poziom

i

zmiany

takich

wielkości

ekonomicznych, jak np. globalna (łączna) produkcja i
konsumpcja w danej gospodarce, globalna podaż produktów i
usług, globalny popyt na nie, ogólny (średni) poziom ich cen,
globalne zatrudnienie i inwestycje, dochody i wydatki budżetu
państwa itd..

Ekonomia…

o

Gospodarka narodowa - całokształt działalności
gospodarczej prowadzonej na terytorium danego
państwa.

o

Wyróżnia się trzy sektory gospodarki:
- sektor pierwszy – obejmujący rolnictwo,
leśnictwo i rybołówstwo;
- sektor drugi – obejmujący przemysł i
budownictwo;
- sektor trzeci – obejmujący usługi.

o

Niekiedy

wyodrębniany

jest

jeszcze

sektor

czwarty – obejmujący zdobywanie, przetwarzanie i
dostarczanie informacji.

Sektory w gospodarce
narodowej

o

Podmiotem

ekonomicznym

–

jest

jednostka lub zorganizowana grupa ludzi
posiadająca określony zakres swobody
gospodarczej

w

podejmowaniu,

prowadzeniu

bądź

też

zaniechaniu

działalności gospodarczej.

o

Podmioty gospodarki narodowej:

•

gospodarstwa domowe;

•

przedsiębiorstwa;

•

państwo.

Struktura podmiotowa
gospodarki narodowej

o

gospodarstwa domowe

Jednostka gospodarująca, którą tworzą ludzie wspólnie ze

sobą zamieszkujący oraz podejmujący decyzje co do
sposobów pozyskiwania dochodów oraz ich wydatkowania
dla możliwie najlepszego zaspokojenia swoich potrzeb.

o

cel działania

Dążenie do maksymalizacji zaspokojenia potrzeb czy też

zadowolenia lub użyteczności

Struktura podmiotowa gospodarki
narodowej – gospodarstwa domowe

o

Źródła pozyskiwania dochodów i główne kierunki ich
przeznaczenia

•

dochody:
- dochody z pracy (zwłaszcza wynagrodzenia za pracę);
- dochody z własności (w tym zyski procenty i czynsze
dzierżawne);
- dochody o charakterze socjalnym (emerytury, renty, zasiłki itd.)

•

wydatki:
- zasadnicze wydatki gospodarstw domowych kierowane są na
zakup dóbr i usług konsumpcyjnych, a nadto przyjmują oni postać
oszczędności.

Schemat: Źródła i przeznaczenie dochodów gospodarstw

domowych

Struktura podmiotowa gospodarki
narodowej – gospodarstwa domowe

P

rz

e

d

s

ię

b

io

rs

tw

a

,

p

a

ń

s

tw

o

In

s

ty

tu

c

je

f

n

a

n

s

o

w

e

dochody

z

własności

dochod

y

z pracy

instytucje
fnansowe

św

iad

cze

nia

spo

łecz

ne

skła

dki

ube

zpie

czen

iow

e

i em

eryt

alne

oszczędnoś
ci

państwo

św

iad

cze

ni

a

op

łac

on

e

po

da

tki

os

ob

ist

e

przedsiębiorstw

o,

państwo

S

tr

o

n

a

d

o

c

h

o

d

o

w

a

S

tr

o

n

a

k

o

n

s

u

m

p

c

y

jn

a

D

o

c

h

ó

d

o

s

o

b

is

ty

d

o

p

o

d

zi

a

łu

o

przedsiębiorstwo

Jest to taka jednostka gospodarcza, która dzięki zatrudnionym

czynnikom wytwórczym (pracownicy) wytwarza i sprzedaje
produkty lub świadczy odpowiednie usługi, dążąc do
uzyskania nadwyżki przychodów (utargów) nad wydatkami
(kosztami).

o

cel działania

Maksymalizacja zysku dość powszechnie uznawana jest tzw.

bezpośredni cel działalności gospodarczej.

Struktura podmiotowa gospodarki
narodowej - przedsiębiorstwo

o

państwo

Jako podmiot ekonomiczny – w ujęciu węższym – państwo to

różnego rodzaju instytucje i organy władzy państwowej (w tym
także o charakterze samorządowym), poczynając od władzy
ustawodawczej, przed wykonawczą, do sądowniczej.

Państwo to zatem parlament, urząd prezydenta, rząd, urząd

skarbowy, organy władzy administracji szczebla regionalnego i
lokalnego, sądy, bank centralny itd.

Jako podmiot ekonomiczny – w ujęciu szerszym – to również

przedsiębiorstwa, instytucje i zakłady prowadzące działalność
gospodarczą, w tym również o charakterze tzw. Użyteczności
publicznej oraz na zasadach non profit (po kosztach).

Struktura podmiotowa
gospodarki narodowej - państwo

o

ruch okrężny

Oznacza przepływy zasobów rzeczowych i pieniężnych między

gospodarstwami domowymi oraz przedsiębiorstwami.

Ruch okrężny w gospodarce
narodowej

Wydatki na

produkty i usługi

Produkty i usługi

Usługi czynników

produkcji

Dochody

czynników

produkcji

Gospodarstwa

domowe

Przedsiębiorst

wa

o

Ruch okrężny z uwzględnieniem sektora
bankowego, państwa i zagranicy

Ruch okrężny w gospodarce
narodowej c.d.

Przedsiębiorst

wa

Gospodarstwa

domowe

Państwo

Sektor

bankow

y

Zagranic

a

Dochody czynników

produkcji

Wydatki na

Produkty i usługi

G

G

T

T

I

m

E

x

I

m

E

x

I

S

I

S

Dopływy: inwestycje (I), wydatki rządowe (G), eksport
(E

x

)

Odpływy: oszczędności (S), podatki (T), import (I

m

)

Miary dochodu

narodowego

gospodarki

o

Do podstawowych kategorii makroekonomicznych
należy Produkt Krajowy Brutto (PKB)

o

Produkt Krajowy Brutto (PKB; Gross Domestic
Product, GDP) oznacza wartość rynkową
wszystkich finalnych dóbr i usług produkowanych
w kraju w danym okresie.

Rachunek dochodu narodowego

o

Każda z części definicji ma istotne znaczenie:

•

wartość rynkowa to wartość danego dobra wyrażona za pomocą ceny rynkowej, czyli

ceny, po jakiej dane dobro i usługa jest sprzedawana na rynku; PKB otrzymuje się więc

mnożąc liczbę wytworzonych dóbr i usług przez cenę płaconą na rynku za każde z nich.

•

dobra fnalne to takie towary i usługi, które są bezpośrednio sprzedawane odbiorcy

końcowemu (np. chleb, masło, buty czy usługa fryzjerska), mówiąc inaczej dobra finalne

nie są dalej przetwarzane czy poddawane obróbce. Są one przeciwieństwem dóbr

pośrednich, czyli dóbr i usług, które wykorzystują się w dalszym procesie produkcyjnym

(np. mąka wykorzystywana do produkcji chleba lub stal dla produkcji maszyny). Dobra

pośrednie nie są wliczane do PKB, gdyż takie postępowanie prowadziło by do ich

wielokrotnego uwzględnienia w rachunku; aby tego uniknąć używa się wartości

dodanej, która w przypadku firm oznacza różnicę między przychodem ze sprzedaży

danego produktu a kosztami dóbr pośrednich poniesionych na jego wyprodukowanie.

•

do PKB wlicza się dobra wytworzone w kraju. Do PKB będą więc wliczane towary i usługi

wyprodukowane w kraju przez firmy zagraniczne, ale nie będą wliczane te dobra, które

wytworzyły firmy polskie za granicą.

•

PKB obliczane jest w danym okresie (zazwyczaj kwartale lub roku), a więc nie pokazuje

jakim bogactwem dysponuje dany kraj, lecz jaka jest wartość dóbr i usług wytworzonych

tylko w tym przedziale czasowym.

Rachunek dochodu narodowego
- PKB

o

Produkt Krajowy Brutto oblicza się za następującym wzorem:

PKB = C + I + G + E

x

– I

m

Gdzie:
C – konsumpcja (gospodarstwa domowe);
I – inwestycje (przedsiębiorstwa);
G – wydatki rządowe;
E

x

- eksport (towar wyprodukowany w kraju i sprzedany zagranicę);

Im – import (towar wyprodukowany za granicą i zakupiony przez

krajowych konsumentów).

o

PKB per capita – wartość Produktu Krajowego Brutto przypadająca
na 1 mieszkańca.

Produkt Krajowy Brutto

o

PKB w cenach rynkowych – jest miarą produkcji krajowej
w kategoriach cen płaconych przez ostatecznych
odbiorców, a więc włączające podatki pośrednie.

PKB w cenach rynkowych = C + I + G + E

x

– I

m

o

PKB w cenach czynników produkcji – jest miarą
produkcji krajowej z pominięciem podatków pośrednich i
uwzględnieniem subsydiów.

PKB w cenach czynników wytwórczych = PKB

w cenach rynkowych – podatki pośrednie +

subsydia

Produkt krajowy brutto
c.d.

o

PKB nominalny (ang. Nominal Gross Domestic Product) –
jest to łączną wartość dóbr i usług wytworzonych w danym
kraju obliczana według bieżącej wartości pieniądza, czyli,
że

wartość

produkcji

wyrażona

jest

w

cenach

obowiązujących (bieżących) w okresie kiedy ta produkcja
została wytworzona.

o

PKB realny (ang. Real Gross Domestic Product) – jest to
wartość wszystkich dóbr i usług wytworzonych na
terytorium danego kraju w danym okresie czasowym,
liczona w cenach obowiązujących w okresie bazowym.
Inaczej mówiąc, PKB realny obliczane jest według realnej
wartości pieniądza (w cenach stałych), czyli, że inflacja nie
ma wpływu na jego wartość.

Realny i nominalny PKB

o

Deflator

-

wskaźnik

ekonomiczny

wyrażający procentowy stosunek PKB w
ujęciu nominalnym (ceny bieżące) do PKB w
ujęciu realnym (ceny stałe). Deflator jest
wskaźnikiem

inflacji,

rozumianej

jako

procentowa zmiana cen wszystkich dóbr,
wchodzących w skład PKB, pomiędzy rokiem
bazowym, a bieżącym.

Deflator PKB

o

Produkt narodowy brutto (PNB; Gross National Product, GNP) – jest
miernikiem całkowitych dochodów osiąganych przez obywateli danego
kraju powiększonych o dochody netto z tytułu własności za granicą.

o

Inaczej mówiąc, jest to PKB skorygowany o saldo dochodów obywateli
danego kraju z tytułu własności za granicą (powiększenie PKB)
i dochodów cudzoziemców posiadających własność w danym kraju
(pomniejszenie PKB).

PNB = PKB + dochody netto z tytułu własności za

granicą

o

PNB jest miernikiem całkowitych dochodów osiąganych przez
obywateli danego kraju, niezależnie od miejsca (kraju) świadczenia
usług przez czynniki produkcji.

Produkt Narodowy Brutto
(PNB)

o

Musimy

pamiętać,

że

wyposażenie

kapitałowe

wykorzystywane w procesie produkcji (tj. maszyny,
urządzenia produkcyjne) zużywają się. Zużywanie się
środków trwałych nazywane jest amortyzacją.

o

Dochód narodowy lub produkt narodowy netto PNN —
to Produkt Narodowy Brutto (PNB) minus amortyzacja czyli
PNB pomniejszony o zużycie posiadanego zasobu kapitału
trwałego w danym okresie.

PNN w cenach czynników wytwórczych =

dochód narodowy (Y) = PNB w cenach

czynników wytwórczych - amortyzacja

Produkt narodowy netto = dochód
narodowy (Y)

Wzrost i rozwój

gospodarczy

o

Wzrost

gospodarczy

–

to

proces

zwiększania w czasie (z okresu na okres)
rezultatów

działalności

gospodarczej

wyrażającej się w wielkości (wartości)
wytwarzanych dóbr i usług.

o

Stopa wzrostu gospodarczego obliczana
jest dla realnych wartości PKB lub PNB bądź
innych kategorii rachunku narodowego.

Wzrost gospodarczy

o

Do czynników wzrostu gospodarczego
należą:

•

praca (zasób siły roboczej);

•

kapitał rzeczowy;

•

postęp techniczny;

•

zasoby naturalne (we współczesnych modelach
wzrostu gospodarczego są pomijane, uznawane za
stałe, niepodlegające zmianom).

Wzrost gospodarczy c.d.

o

Rozwój gospodarczy jest pojęciem szerszym obejmując
swą konotacją nie tylko dodatnie, ilościowe zmiany w
produkcji,

ale

także

przemiany

strukturalne

i

instytucjonalne oraz w warunkach pracy i bytu ludności
danego kraju.

o

Rozwój gospodarczy to zatem proces stosunkowo złożony i
zatem trudniejszy co do określenia jego istoty, a w ślad za
tym – pomiaru i oceny.

o

Rozwój obejmuje bowiem jakościowe zmiany zachodzące w
gospodarce danego kraju, takie jak: przekształcenia
strukturalne i technologiczne, zmiany w systemie edukacji
czy też w funkcjonowaniu władz państwowych , przemiany
w sferze kultury, jak tez inne, składające się na wzrost
jakości życia.

Rozwój gospodarczy

Dziękuję za uwagę!