Fizykoterapia Wykład 26.11.2012

Balneoterapia – Wody lecznicze

Stosowanie w celach leczniczych naturalnych tworzyw: wód leczniczych, peloidów i gazów

Balneoterapia jest podstawą leczenia uzdrowiskowego

Tężnie – teren ogrodzony ścianami drewnianymi służący do inhalacji naturalnymi gazami ziemnymi. Poprzez spływającą po tarninie wodzie.

Woda lecznicza spełnia warunki:

• podziemna

• bakteriologicznie i chemicznie bez zarzutu

• o niewielkich wahaniach składu chemicznego i stałych właściwościach fizycznych

• jest uznana za leczniczą dzięki licznym badaniom i udowodnionym naukowo działaniu

W SKŁADZIE CHEMICZNYM WÓD PODZIEMNYCH WYSTĘPUJE PONAD 50 PIERWIASTKÓW KTÓRE DZIELĄ SIĘ NA 4 GRUPY:

• pierwiastki główne (makroskładniki)

• pierwiastki śladowe (mikroskładniki

• pierwiastki rzadkie

• pierwiastki promieniotwórcze)

Kryteria podziału wód leczniczych:

• skład anionowo-kationowy (mało średnio wysoko mineralizowane)

• właściwości farmakodynamiczne i termiczne (wody swoiste, wody termalne – cieplicze)

Lecznicze wody mineralne:

• zwierają więcej niż 1g na 1 dm3 rozpuszczonych składników mineralnych

• powstają w wyniku wzbogacenia o składniki mineralne wód infiltracyjnych

• cechują się dobrym stanem higienicznym

• pochodzą ze źródła o względnej wydajności

• cechują się nieznacznym wahaniem składu chemicznego i właściwości fizycznych

• mają względnie stałą temperaturę w miejscu czerpania

Woda swoista lecznicza może zawierać mało składników mineralnych ale jeden bardzo rzadki i o leczniczym działaniu składnik mineralny.

Rozpuszczalność składników mineralnych w wodzie wzrasta wraz ze wzrostem:

• temperatury

• ciśnienia

• kwasowości

• nasycenia dwutlenkiem węgla

Podział wód mineralnych ze względu na ich skład anionowo-kationowy:

• niskozmineralizowane – poniżej 500 mg/l

• średniozmineralizowane – 500-1500 mg/l

• wysokozmineralizowane – powyżej 1500 mg/l

Maksymalna mineralizacja wody do celów leczniczych wynosi 6% (60g minerałów na 1l wody)

Podstawowe mineralne wody lecznicze to:

• wody chlorkowo-sodowe (solanki)

• wody wodorowęglanowe (kwasowęglowe szczawy)

• wody siarczkowo-siarkowodorowe

Lecznicze wody swoiste:

• wody w których występują składniki swoiste – cechujące się właściwościami farmakodynamicznymi

• zawierają pierwiastki rzadkie i promieniotwórcze

• ich mineralizacja może być mała (poniżej 1g/dm3)

• przykłady:

• woda żelazista (min 10mg Fe/1dm3)

• woda bromkowa (min 5 mg Br/1dm3)

• woda borowa (min 5mg HB02/1dm3

• woda arsenowa

Wody lecznicze termalne – należą do grupy wód swoistych których właściwości farmakodynamiczne zostały potwierdzone a ich cechą główną jest temperatura powyżej 20 stopni Celsjusza.

Dzielimy je na (ze względu na temp):

• hipotermalne – 20-35st

• homotermalne (izotermalne) – 35-40 st

• hipertermalne – powyżej 40 st

Rozmieszczenie wód leczniczych w Polsce:

• obszar Sudecki (wody wysycone dwutlenkiem węglą - szczawy)

• obszar przedkarpacko-karpacki (wody chlorkowo-sodowe z domieszką jodu i bromu)

• obszar nidziańsko-świętokszyski (wody siarczanowe, siarkowodorowe)

• obszar niżowy (wody chlorkowo-sodowe z małymi domieszkami)

Kąpiele lecznicze:

• chlorkowo-sodowe

• kwasowęglowe

• siarczkowo-siarkowodorowye

• radoczynne

Wody chlorkowo-sodowe dzielimy na:

• słone – stężenie mniejsze niż 1,5% stosowane w inhalacjach i do picia

• solanki – stężenie powyżej 1,5%, stosowane w kąpielach leczniczych

Ze względu na ciśnienie osmotyczne dzielimy wody na:

• wody hipotoniczne – ciśnienie osmotyczne wody poniżej 0,9 % (pobieranie wody przez organizm – nawadnianie)

• wody hipertoniczne – ciśnienie osmotyczne powyżej 0,9% pobieranie wody z organizmu – odwodnienie)

Kąpiele solankowe działają dzięki właściwością fizycznym a nie chemicznym :

• duże ciśnienie hydrostatyczne

• ucisk na ciało

• odciążenie ciało

• obniżenie przewodnictwa cieplnego wody

Płaszcz solny – dzięki soli zawartej w wodzie tworzy ona na skórze warstwę która zapobiega oddawaniu i pobieraniu ciepła z wody (otoczenia) Ponadto po wyschnięciu sól wchłania się do głębszych warstw skóry.

Obfite pocenie się – w roztworach hipertonicznych występuje ograniczony napływ wody do naskórka i otwarcie gruczołów potowych

Odwodniona warstwa rogowa naskórka zmniejsza utratę ciepła czego skutkiem jest długotrwałe przegrzanie

Wskazania do kąpieli chlorkowo-sodowych:

• zespoły bólowe

• itd. w książce

Wody kwasowęglowe :

• szczawy – co najmniej 1g CO2 /1dm3

• wody kwasowęglowe – zwartość od 250-999 mg CO2/1dm3

Fizjologiczne działanie wód kwasowęglowych zależy od :

• ilości rozpuszczonego CO2

• ciśnienia hydrostatycznego wody

• temp wody

• rodzaju i ilości innych składników

Woda kwasowęglowa nie wywiera działania cieplnego (32-34 st – woda letnia) ale występuje silne działanie chemiczne (przekrwienie powłok ciała). Dzięki temu są dobre dla ludzi z przeciwwskazaniem do wysokiej temperatury.

CO2 zmniejsza wrażliwość receptorów zimna

CO2 w tkankach zwiększa oddawanie tlenu przez hemoglobinę

CO2 aktywuje histaminę i acetylocholinę w skórze → rozszerzenie naczyń krwionośnych → zwiększenie o około 300% liczby czynnych naczyń włosowatych → zwiększenie o 600% ukrwienia skóry

Efekty kąpieli kwasowęglowych:

• zwolnienie czynności serca

• zwiększenie objętości wyrzutowej i pojemności minutowej serca

• obniżenie ciśnienia tętniczego

• zwiększenie przepływu wieńcowego

Wskazania i przeciwwskazania – książka