Motywacja do zachowań agresywnych i przestępczych

Konspekt na zajęcia z Bezpieczeństwa Publicznego

Semestr IV

1. Agresja

Pojęcie agresji jest rozumiane jako wszelkie zróżnicowane formy zachowań, które są związane z krzywdzeniem samego siebie bądź innych . Sama agresywność jest to zjawisko charakteryzujące się stała gotowością do reagowania agresją, który zaczyna się pod wpływem pewnego bodźca. Najczęstszym zauważalnym czynnikiem napędowym jest gniew, który postrzegamy jako mimikę, postawę ciała czy też ruch. Agresja nie jest działaniem tylko fizycznym, ale również może przybierać postać słowną, podobnie jak psychiczną.

Rodzaje agresji:

1. Ze względu na formę realizacji

• Agresja fizyczna - „to atak skierowany przeciwko innemu obiektowi (innej osobie) dokonywany przy pomocy własnych organów lub różnych przedmiotów”

• Agresja słowna - „to kierowanie pod adresem osoby atakowanej słownych bodźców, wywołujących u niej poczucie krzywdy, odrzucenia, poniżenia lub strachu”¹

• Agresja bezpośrednia - może mieć ona charakter prosty bądź złożony. Charakteryzuje się tym, że agresja jest skierowana bezpośrednio do danego obiektu (osoby) bez ukrywania siebie jako osoby kierującej agresję.

2. Ze względu na obiekt zachowania agresywnego

• Agresja behawioralna - jest ona skierowana na konkretny obiekt (osobę, rzecz)

• Agresja symboliczna - jest ona skierowana przeciwko obiektom (osobom, rzeczom), które symbolizują obiekt, na który była ukierunkowana agresja behawioralna

3. Inne

• Agresja gniewna - „jest pierwotną, podstawową i wrodzoną reakcją organizmu na zablokowanie dążeń czy doznanie szkody”¹

• Agresja instrumentalna - nabywa się ją w procesie uczenia.

Teorie agresji

1. Teoria instynktu

Freud uważał, że ludzi cechuje obok instynktu erotycznego również instynkt śmierci. Według tej koncepcji ludzie dążą do samozniszczenia i aby nie ulegnąć autodestrukcji wyładowujemy naszą agresję na innych obiektach. Ta teoria jednak nie zrzeszała grona zwolenników.

Inne podejście miał Lorenz, który twierdził, ze agresja jest to wzorzec wrodzony. Nie uczymy się reagowania na dane bodźce, mamy to wrodzone. Tłumaczył tą teorię w sposób taki, że agresja tworzy się wewnątrz każdego organizmu żywego (podobnie jak woda), że jest w nas. Ze względu, że jest co stały dopływ agresji należy się jej wyzwolić.

2. Teoria popędu

Grupa badaczy z Uniwersytetu Yale sformułowała teorią, która głosi, że agresja wynika z frustracji. Frustracja jest to natomiast „zablokowanie skierowanej na cel aktywności organizmu, bądź też stan wynikający z napotkania takiej przeszkody”. Następstwami frustracji jest nie tylko agresja, ale również np. regresja, fiksacja (uporczywe powtarzanie jakiejś czynności), apatia, wycofanie się czy też popadanie w alkoholizm, narkotyzm. Agresja jest tym większa im większa frustracja i im dłużej blokowana.

3. Teoria uczenia się

Teoria ta wywodzi się z doświadczeń. Kiedy zachowania agresywne są nagradzane, zostaną one powtarzane w przyszłości i to z coraz większym nasileniem. W dzisiejszym świecie często narzędziem uczenia się są media.

Przykłady zachowań agresywnych:

• Przyzywanie, wyzywanie - reakcja atak

• Zauważenie pająka - zabicie go

• Dostrzeżenie nowej zabawki - popychanie, wyrywanie

• Dokonanie ataku - fizyczny atak

• Połknięcie monety przez automat - kopanie, potrząsanie

2. Przestępczość

„Przestępstwem jest czyn człowieka zabroniony przez ustawę pod groźbą kary jako zbrodnia lub występek, bezprawny, zawiniony i społecznie niebezpieczny”

Do takich przestępstw zaliczamy m.in. zabójstwa, uszkodzenia ciała, udział w bójce lub pobiciu, gwałty, znęcanie się nad członkiem rodziny, naruszenie nietykalności cielesnej, rozboje, kradzieże, uszkodzenia mienia, czynna napaść na funkcjonariuszy itp.

Osobowość przestępcza - jest to osoba, która dopuściła się przestępstwa. Z reguły jest to osobowa charakteryzująca się cechami takimi jak np.: niski poziom empatii, niska samoocena, wrogość do otaczającego świata, wadliwa samokontrola poznawcza czy też emocjonalna, podniesiony poziom agresywności.

3. Motywatory do zachowań agresywnych i przestępczych.

Niektórzy naukowcy traktują pewne cechy biologiczne jako cechy, które posiadają przestępcy. Są to m.in.

1. Teoria Lombroso - Cesare Lombroso wyodrębnił on tzw. „urodzonego przestępcę”. Teoria ta zakładała, że przestępcy posiadają pewien zestaw cech fizycznych. Wyróżnił on 16 cech m.in. nietypowy rozmiar głowy, nietypowość oczu, gęste włosy zazwyczaj czarne, nadmiernie długie ręce, rzadka broda u mężczyzn, zbyt długi podbródek itp. Jeżeli dana jednostka spełniała 5 lub więcej tych cech to według Lombroso był on urodzonym przestępcom. Zajmował się również nad określaniem typu kobiety przestępcy, która (jak wynikało z jego badań) była zazwyczaj bardziej męska.

2. Anomalia XYY - w normalnym układzie chromosomów XX to żeński układ, a XY męski. Anomalia XYY zwróciła uwagę podczas przeprowadzanych badaniach w szpitalu psychiatrycznym dla przestępców. Okazało się, ze zadziwiająco dużo pacjentów wykazuje tą anomalię. Zaburzenie to charakteryzowało się głównie wyższym wzrostem o ok. 15 cm od przeciętnego człowieka, wykazywali tzw. cechy „supermężczyzny”.

Wyróżnia się szereg innych czynników, bądź związków, które przyczyniają się do przestępstwa:

1. Czynniki egzogenne - takie jak np. alkoholizm rodziców, rozbicie rodziny, negatywny stosunek szkoły, zły wpływ rówieśników. Są to najczęściej spotykane motywatory. Niestety coraz częściej spotykamy się z coraz to młodszymi przestępcami, którzy łatwo ulegają wpływom innych,

2. Rozwój społeczno-ekonomiczny - wraz z uprzemysłowieniem wzrasta przestępczość, dlatego to na wsiach jest znacznie mniej przestępstw niż w miastach. W miastach sprzyja zjawisko anonimowości, które daje nam poczucie, że możemy zostać nie rozpoznani a w efekcie nie złapani za popełnienie przestępstwa.

3. Zjawiska kulturowe o negatywnej treści społecznej - środki masowego przekazu budzą szereg kontrowersji wśród kryminologów. Maja na uwadze negatywne przekazy takie jak brutalnie przedstawione przestępstwa, idealne napady na bank itp.

Innymi czynnikami może być poczucie krzywdy, zemsta, zazdrość czy też poczucie zagrożenia. Na dokonanie przestępstwa ma również wpływ czynnik sytuacyjny (czasowy). Według przeprowadzonych badań dla 67,6% badanych, aktywność przestępcza miała charakter ciągły, który narastał wraz z konfliktem ze społeczeństwem. Dla reszty badanych czyn przestępczy był nagły, niespodziewany.

Sytuacja kryminogenna to taka sytuacja, która występuje w związku z kombinacją określonych czynników.

Bibliografia:

1. Heitzman J., Stres w etiologii przestępstw agresywnych, Wyd. UJ, Kraków 2002

2. Hołys B, Kryminologia, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1979

3. Mościskier A., Natura ludzka i problem przestępczości, Wyd. Akademickie „Żak”, Warszawa 2001

4. Strelau J., Psychologia - podręcznik akademicki. Tom3.,Wyd. Psychologiczne, Gdańsk 2000

5. Kodeks Karny

6. http://psychologia.univ.gda.pl/podstrony/materialy/PRZEST%C4%98PCZO%C5%9A%C4%86.pdf

J. Heitzman, Stres w etiologii przestępstw agresywnych, Wyd. UJ, Kraków 2002, s.54

J. Strelau, Psychologia - podręcznik akademicki. Tom3.,Wyd. Psychologiczne, Gdańsk 2000, s.151

Kodeks Karny

B. Hołys, Kryminologia, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1979, s.141

A. Mościskier, Natura ludzka i problem przestępczości, Wyd. Akademickie „Żak”, Warszawa 2001

A. Mościskier, Natura ludzka i problem przestępczości, Wyd. Akademickie „Żak”, Warszawa 2001

B. Hołys, Kryminologia, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1979, s.141

B. Hołys, Kryminologia, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1979, s.235

2

---