Plecy okrągłe - Opis wady i schemat postępowania korekcyjnego

Plecy okrągłe to wada lokalizująca się w odcinku piersiowym kręgosłupa. W warunkach prawidłowych odcinek piersiowy jest wygięty ku tyłowi, tworząc tzw. kifozę piersiową. Przy plecach okrągłych wygięcie to jest pogłębione - powstaje hiperkifoza piersiowa. W sylwetce dziecka z plecami okrągłymi, oprócz pogłębionej kifozy piersiowej, występuje: wysunięcie głowy do przodu (broda nie rzutuje na mostek), wysunięcie barków do przodu, spłaszczenie i zapadnięcie klatki piersiowej, rozsunięcie i odstawanie łopatek od klatki piersiowej.

Plecy okrągłe mogą mieć charakter wady wrodzonej na skutek wad układu kostnego lub mięśniowego. Częściej jednak obserwuje się plecy okrągłe nabyte. Ich przyczynami mogą być:

- dystonia mięśniowa,

- czynniki psychiczne,

- wady wzroku,

- choroby wtórnie powodujące pogłębienie kifozy piersiowej, z których na pierwszy plan wysuwa się choroba Scheuermanna, a także gruźlica kręgosłupa, krzywica, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa.

Plecom okrągłym, niezależnie od etiologii, towarzyszy dystonia mięśniowa - różnica napięć antagonistycznie działających grup mięśniowych. W plecach okrągłych osłabieniu i rozciągnięciu ulegają mięśnie prostownika grzbietu odcinka piersiowego, mięśnie ściągające łopatki (mięśnie czworoboczne, równoległoboczne, najszersze grzbietu) oraz mięśnie karku.

Mięśniami nadmiernie napiętymi i często przykurczonymi w przypadku tej wady są mięśnie piersiowe (wielkie i małe) oraz mięśnie zębate przednie.

Mięśnie osłabione i rozciągnięte powodują przyjmowanie pozycji charakterystycznej dla pleców okrągłych, natomiast mięśnie przykurczone utrwalają tę pozycję, uniemożliwiając przyjęcie pozycji skorygowanej.

W postępowaniu korekcyjnym w przypadku pleców okrągłych, podobnie jak we wszystkich wadach postawy, należy uwzględnić trzy podstawowe kierunki działania (trzy tory postępowania korekcyjnego):

1) morfologiczny - polegający na likwidacji dystonii mięśniowej i wytworzeniu silnego gorsetu mięśniowego;

2) fizjologiczny - nauczenie przyjmowania postawy skorygowanej i utrwalenie nawyku poprawnej postawy;

3) środowiskowy - zapewnienie odpowiednich, sprzyjających likwidacji wady warunków życia i pracy dziecka.

Program postępowania korekcyjnego dla dziecka z plecami okrągłymi powinien uwzględniać następującą kolejność działań.

1. Uświadomienie dziecku i rodzicom obecności wady i wynikających z tego zagrożeń.

Najważniejszym celem jest przekonanie i zachęcenie dziecka do podjęcia trudu pra­cy korekcyjnej. Należy dążyć do sytuacji, w której dziecko jest podmiotem procesu ko­rekcyjnego, a nie przedmiotem poddanym korekcyjnej „obróbce". Z drugiej strony chodzi tu o pozyskanie aktywnie współpracujących rodziców, którzy będą dbali o stworzenie dziecku warunków optymalnych, sprzyjających korekcji wady.

2. Ustalenie i zapewnienie optymalnych warunków toru środowiskowego.

Obejmuje ono:

- nieprzeciążanie dziecka nauką i pracą,

- zapewnienie odpowiednich warunków pracy (biurko, krzesło, ławka szkolna, oświetlenie),

- zapewnienie możliwości zabawy i gier ruchowych na świeżym powietrzu,

- zapewnienie odpowiedniej ilości i warunków snu,

- prawidłowe odżywianie,

a także ćwiczenia korekcyjne w domu.

3. Rozciągnięcie mięśni przykurczonych.

Istnienie przykurczów ogranicza ruchomość stawową i uniemożliwia przyjęcie po­stawy skorygowanej. Ich rozciągnięcie i przywrócenie pełnej ruchomości stawowej

jest pierwszym etapem likwidacji dystonii mięśniowej. Rozciągając mięśnie przykur­czone, należy przestrzegać kilku zasad:

- w początkowym okresie rozciągania mięśni powinny dominować ćwiczenia rozciągające biernie,

- kierunek ruchów rozciągających powinien uwzględniać aktonowość budowy mięśnia (dlatego np. w rozciąganiu mięśni piersiowych stosujemy ułożenie rąk w górę, w bok, w dół i pośrednie),

- rozciągając mięsień i oddalając jeden z jego przyczepów, należy ustabilizować drugi przyczep mięśnia.

4. Nauka przyjmowania postawy skorygowanej.

Zlikwidowanie przykurczów mięśni piersiowych i zębatych przednich umożliwia dziecku przyjęcie postawy skorygowanej. Ucząc dziecko przyjmowania takiej posta­wy, należy pamiętać, że:

- zaczynamy od przyswojenia dziecku korekcji cząstkowych - lokalnych (ustawie­nie głowy, cofnięcie barków, zmniejszenie kifozy piersiowej, uwypuklenie klatki piersiowej), następnie przez ich łączenie dążymy do osiągnięcia korekcji cało­ściowej globalnej,

- naukę rozpoczynamy od pozycji odciążających kręgosłup od ucisku osiowego (leżenia, klęki podparte) i stopniowo przechodzimy do siadu i stania,

- umożliwiamy początkowo kontrolę postawy przez przyleganie ciała do stałej płaszczyzny (podłoga, ściana), a następnie kontrolę wzrokową w lustrze, na ko­niec - przy wykorzystaniu czucia głębokiego.

Naukę przyjmowania postawy skorygowanej uważamy za zakończoną, gdy dziec­ko na polecenie „stań poprawnie" potrafi przyjąć, choć na chwilę, postawę skorygo­waną.

5. Wzmacnianie mięśni osłabionych.

Poprawna postawa powinna być utrzymywana silnymi mięśniami posturalnymi, tworzącymi tzw. gorset mięśniowy. Wzmacniając te mięśnie, trzeba pamiętać, że:

- mięśnie osłabione powinny być wzmacniane w postawie skorygowanej - w po­zycji zbliżenia ich przyczepów,

- postawa skorygowana powinna być utrzymywana przez cały czas ćwiczenia,

- stosowane obciążenie nie powinno powodować utraty korekcji; musi ono być tak
dobrane, aby dziecko było w stanie wykonać ćwiczenie w pozycji skorygowanej,

- w przypadku wzmacniania mięśni ściągających łopatki nie należy przekraczać

kąta 9O" odwiedzenia w stawie ramiennym. Przekroczenie tego kąta powoduje przeniesienie ruchu na inne stawy (bark) i traci się korekcję ustawienia łopatek, a mięśnie ściągające łopatki nie pracują w zbliżeniu przyczepów.

6. Wyrabianie nawyku postawy prawidłowej.

Wyrabianie nowego nawyku - postawy skorygowanej - powinno odbywać się nie tylko na zajęciach gimnastyki korekcyjnej, lecz również w domu i w szkole. Dziec­ku powinno się stale przypominać o konieczności korekcji postawy. Coraz dłuższe, kontrolowane przebywanie w postawie poprawnej, możliwe dzięki coraz silniejszym mięśniom posturalnym, z czasem doprowadza do automatyzacji odruchu postawy skorygowanej. Gdy dziecko zaabsorbowane czynnościami dnia codziennego, zaba­wą czy grą, utrzymuje nową, poprawną postawę, można uznać, że proces korekcji został zakończony.

Postępowanie korekcyjne musi być każdorazowo indywidualnie dostosowane do etiologii, lokalizacji i stopnia zaawansowania zmian charakterystycznych dla danego przypadku.

Narzędzia warsztatu pracy nauczyciela

Narzędzia to:

Środki, funkcje,czynniki

Środki: ruch, baza, teren, program, formy, metody, jednostki czasowe, środki informacyjne

Funkcje: stymulacyjne, kompensacyjne, adaptacyjne, wyrównawcze, korektywne

Czynniki: chemiczne, termiczne, mechaniczne, fizyczne

Środki, funkcje, czynniki to łącznie obudowa środowiskowa-społeczna

Narzędzie jest niczym innym jak warsztatem pracy nauczyciela. Należy pamiętać, że od niego zależy w jaki sposób on nim włada.

---