PRAWO

102. Omów europejski system ochrony praw człowieka na podstawie Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (podstawowe prawa człowieka).
- prawo do życia
- zakaz tortur
- zakaz niewolnictwa i pracy przymusowej
- prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego
- prawo do rzetelnego procesu sądowego
- zakaz karania bez podstawy prawnej
- prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego
- wolność myśli, sumienia i wyznania
- wolność wyrażania opinii
- prawo do zawarcia małżeństwa
- wolność zgromadzania się i stowarzyszania się
- prawo do skutecznego środka odwoławczego
- zakaz dyskryminacji
- zakaz nadużycia praw

103. Podaj przykłady łamania praw człowieka przez władze PRL.
- Polakom nie wolno było wygłaszać swoich opinii.
- Rozmowy telefoniczne często były podsłuchiwane i cenzurowane.
- Cenzurze podlegała również korespondencja.
- Swoboda wypowiedzi praktycznie nie istniała - powszechna była inwigilacja i donosicielstwo.
- Jedyny słuszny światopogląd był dyktowany przez władze komunistyczne i nie wolno było od niego odstępować.
- Artyści nie mogli swobodnie wydawać swoich utworów, przed wydrukowaniem każdy nowy utwór musiał przejść przez gęste sito cenzury.
- Łamanie prawa do wolności wyznania wyrażało się przede wszystkim w prześladowaniu religii i księży, a także wiernych, które wyrażało się na różne sposoby.
- Nie wolno było uczyć religii w szkołach.
- Wiele osób było aresztowanych niezgodnie z prawem, a potem niejednokrotnie przez wiele lat przetrzymywanych bezprawnie w więzieniu.
- Państwo konfiskowało własności prywatne.

104. Wyjaśnij, co oznacza pojęcie „trzy generacje praw człowieka” i podaj przykłady praw zaliczanych do każdej z generacji.
„trzy generacje praw człowieka” - podział praw człowieka na trzy grupy: prawa I generacji, prawa II generacji i prawa III generacji.
Przykłady praw:
- I generacji (podstawowe - fundamentalne wynikające z natury ludzkiej, niezależne od stanu prawnego obowiązującego w państwie):
* prawo do życia
* wolność wyznania, sumienia, myśli
* prawo do informacji
* równość wobec prawa
* bierne i czynne prawo wyborcze
* prawo zrzeszania się
- II generacji (prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne, zapewniają jednostce rozwój fizyczny i duchowy i bezpieczeństwo socjalne):
* Prawo do pracy
* Prawo do wynagrodzenia
* Prawo do świadczeń socjalnych i ubezpieczeń
* Prawo do ubezpieczeń zdrowotnych
* Prawo do uczestnictwa w życiu kulturalnym
* Prawo do edukacji - nauki
- III generacji (prawa kolektywne, solidarnościowe, czyli uprawnienia przysługujące grupom, zbiorowością, narodom, odnoszące się do jakości ich życia):
* Prawo do pokoju
* Prawo do demokracji
* Prawo do rozwoju
* Prawo narodów do samostanowienia
* Prawo do zachowania własnej tożsamości i praw etnicznych

105. Omów, w jaki sposób i dlaczego prawa człowieka są łamane, dowołując się do wybranych przykładów.
Prawa człowieka są łamane w sposób niestosowania się do nich i nieprzestrzegania ich. Dzieje się tak, dlatego że Jedną z nich jest chęć zdobycia bogactwa, a co się z tym wiąże - wykorzystania innych osób do tego celu. Dlatego wciąż możemy usłyszeć o dramatycznych porwaniach osób do pracy w ciężkich obozach, wiele młodych kobiet wyjeżdża za granicę z nadzieją na dobrą pracę, a na miejscu okazuje się, że są one przetrzymywane w piwnicach, zmuszane do prostytucji, pozbawione kontaktu ze światem zewnętrznym. Poza tymi przykładami, należy również wspomnieć o wykorzystywaniu dzieci i młodzieży do ciężkich prac jak ma to miejsce w Azji. Bez prawa do edukacji i rozrywki takie dzieci bardzo cierpią, a po uzyskaniu pełnoletniości i tak nie mają szans na zmianę swojego życia. Inną z przyczyn łamania praw ludzkich jest dyskryminacja. Wciąż mniejszości narodowe w wielu krajach są wyśmiewane, mają problem ze znalezieniem pracy, często padają ofiarą agresji psychicznej i fizycznej.

106. Wymień i krótko scharakteryzuj dokumenty, w których po II wojnie światowej zostały skodyfikowane prawa człowieka w Europie i na świecie.
- Karta Narodów Zjednoczonych (1945r) - umowa międzynarodowa powołująca do życia i określająca ustrój Organizacji Narodów Zjednoczonych (stąd nazywa się ją czasem Konstytucją ONZ). Podnosi kwestie związane z prawami człowieka - mówi się tam o popieraniu, przestrzeganiu, poszanowaniu praw człowieka. Karta Narodów Zjednoczonych zdecydowała się na podjęcie tematu praw człowieka, aby je przywrócić i podkreślić godność i wartość jednostki. Narody Zjednoczone uznały, że wszyscy ludzie są równi. Warunkiem niezbędnym do ochrony praw człowieka jest postęp społeczny i poprawa warunków życia.
- Powszechna Deklaracja Praw Człowieka (1948r) - Zawierała 30 artykułów skrótowo traktujących o prawach człowieka w dziedzinie cywilnej, politycznej, gospodarczej i społeczno-kulturalnej. Zawierała m.in.: prawo do życia, wolności i bezpieczeństwa osobistego, do swobodnego poruszania się i wyboru miejsca zamieszkania, do pracy, nauki, wolności wyznania, wolności słowa i stowarzyszania się. Podkreślała, że ochrona praw jest konieczna, by człowiek nie musiał uciekać się do buntu przeciw tyranii.
- Międzynarodowe Pakty Praw Człowieka (1966r):
* Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych - Zakładał podstawowe prawa i wolności człowieka oraz zobowiązania Państwa wobec obywateli. Posiadał wiążący charakter prawny.
* Społecznych i Kulturalnych oraz Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych - określa prawo narodów do samostanowienia, a także do swobody określania swego statusu politycznego i rozwoju gospodarczego, społecznego i kulturalnego. Ustala katalog praw, wymieniając prawo do pracy, a także jej sprawiedliwych warunków (w tym odpowiedniego wynagrodzenia, bezpieczeństwa i higieny, możliwości awansu, a także urlopu i czasu wolnego); prawo do tworzenia i przystępowania do związków zawodowych i strajku.
- Konwencja o Prawach Dziecka (1989r) - międzynarodowa konwencja przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne ONZ. Jest to dokument obowiązujący w niemal wszystkich państwach świata. W konwencji o prawach dziecka zostały spisane wszystkie prawa dziecka

107. Wyjaśnij, w jaki sposób organizacje pozarządowe działają na rzecz ochrony praw człowieka, podaj przykłady.
Sposób działania na rzecz ochrony praw człowieka:
- prowadzenie kampanii
- propagowanie norm prawa humanitarnego
- zapobieganie o amnestię dla osób więzionych z powodu poglądów, rasy, etc.
- fachowe doradztwo organizacjom pozarządowym i instytucjom rządowym
- realizacja programów edukacyjnych dot. ochrony praw człowieka
- dokumentacja i publikacja raporty o przypadkach naruszeń praw człowieka
Organizacje działające na rzecz ochrony praw człowieka:
- Czerwony Krzyż
- Amnesty International
- Międzynarodowa Helsińska Federacja Praw Człowieka
- Human Rights Watch

108. Omów funkcje prawa w państwie demokratycznym.
Funckje:
- stabilizacyjna - prawo utrwala funkcjonujący w społeczeństwie ład polityczny, gospodarczy i społeczny
- dynamizująca - dzięki odpowiednim zapisom prawnym można zmieniać różne obszary życia społecznego
- ochronna - prawo chroni wartości istotne ze społecznego punktu widzenia
- organizacyjna - prawo tworzy ramy działania organów władzy publicznej oraz organizacji społecznych
- represyjna - prawo wymierza kary za popełnianie przestępstw. Kara powinna działać odstraszająco
- wychowawcza - prawo wskazuje normy pozytywne oraz działania zabronione, kształtuje w ten sposób społecznie pożądane modele zachowań
- kontrolna - prawo poddaje ludzkie zachowania społecznej kontroli. Określa jakie zachowania są zabroniona, a jakie dozwolone
- dystrybutywna - prawo rozdziela w społeczeństwie dobra i obciążenia, które wynikają z funkcjonowania państwa, np. przez odpowiednie ustawodawstwo podatkowe
- regulator konfliktów - prawo umożliwia rozstrzyganie sporów, określa sposoby rozwiązywania konfliktów, łagodzi sprzeczne interesy społeczne
- kulturotwórcza - prawo integruje ludność danego państwa. Jego rozwiązania są zdobyczami cywilizacyjnymi , mają wartość kulturową. Prawo decyduje również o utrzymaniu ciągłości historycznej państwa i narodu.

109. Przedstaw hierarchię aktów prawnych w Polsce.

według vademecum
1. Konstytucja RP
2. Umowy międzynarodowe ratyfikowane
3. Ustawy i rozporządzenia o mocy ustawy (dekrety)
4. Rozporządzenia
5. Akty prawa miejscowego (wydawane przez jednostki samorządu terytorialnego)

według notatek z zeszytu
1. Konstytucja RP
2. Umowy międzynarodowe ratyfikowane
3. Ustawy
4. Rozporządzenia o mocy ustawy (traktaty)
5. Akty wykonawcze (rozporządzenia Rady Ministrów)
6. Akty wewnętrzne (uchwały i zarządzenia)
7. Akty prawa miejscowego (wydawane przez jednostki samorządu terytorialnego)

110. Co oznacza państwo prawa, podaj cechy państwa prawa.
Państwo - trwała wspólnota ludzi zamieszkujących określone terytorium oraz poddana władzy zwierzchniej.
Cechy państwa:
- społeczny charakter (powszechność)
- władza państwowa
- terytorium
- przymusowość
- suwerenność
- aparat państwowy

111. Przedstaw strukturę sądownictwa powszechnego.
Sądy powszechne dzielą się na rejonowe, okręgowe i apelacyjne. Postępowanie w sądach ma charakter instancyjny. Najniższą instancją są sądy rejonowe, które rozpatrują wszystkie sprawy, z wyjątkiem tych zastrzeżonych dla sądów okręgowych (np. rozwody, zbrodnie). Przy sądach rejonowych funkcjonują sądy grodzkie, które sądzą wykroczenia, czyli czyny społecznie szkodliwe, które nie są przestępstwami. Sądy okręgowe rozpatrują odwołania od orzeczeń sądów rejonowych. Natomiast odwołania od sądów okręgowych rozpatrują sądy apelacyjne.

112. Wymień i wyjaśnij kompetencje Trybunału Konstytucyjnego.
Kompetencje:
- orzeka o zgodności ustaw i ustaw międzynarodowych z konstytucją
- orzeka o zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi
- rozpatruje skargi konstytucyjne
- orzeka o zgodności z konstytucją celów i działań partii politycznych
- bada zgodność z konstytucją aktów prawnych wydawanych przez organy centralne
- rozstrzyga spory kompetencyjne między centralnymi organami państwa
- orzeka o zaistnieniu tymczasowej przeszkody w sprawowaniu urzędu prezydenta

113. Wymień i wyjaśnij kompetencje Trybunału Stanu.
Kompetencje:
- sądzi prezydenta za naruszenie konstytucji, ustaw oraz za przestępstwa pospolite
- sądzi członków Rady Ministrów za naruszenia konstytucji, ustaw oraz za przestępstwa popełnione w związku z zajmowanymi stanowiskami
- sądzi prezesów Narodowego Banku Polskiego oraz Najwyższej Izby Kontroli, a także członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji za naruszenie konstytucji i ustaw
- sądzi posłów i senatorów za naruszenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej, wiążącej się z czerpania korzyści z majątku Skarbu Państwa lub samorządu terytorialnego

114. Wymień i wyjaśnij kompetencje Sądu najwyższego.
Kompetencje:
- rozpoznawanie kasacji, czyli odwołań od wyroku sądu drugiej instancji z powodu złamania prawa w trakcje postępowania
- interpretowanie przepisów prawa
- stwierdzanie ważności wyborów prezydenckich, do parlamentu oraz ważności referendum konstytucyjnego i ogólnokrajowego

115. Omów konstytucyjne gwarancje niezawisłości sędziowskiej.
Zasada niezawisłości sędziowskiej - polega na tym, że sędziowie podlegają Konstytucji i ustawom, z wyjątkiem sędziów Trybunału Konstytucyjnego, którzy podlegają tylko Konstytucji. Przy wydawaniu wyroków sędziowskich kierują się przepisami prawa i własnym sumieniem. Poza tym są wolni od nacisków ze strony władz administracyjnych. Gwarancją niezawisłości jest powoływanie sędziów na stałe - do emerytury, praktycznie bez możliwości odwołania, oraz immunitet, czyli zakaz zatrzymania lub zatrzymania bez zgody właściwego sądu.

116. Omów kompetencje Rzecznika Praw Obywatelskich. Wymień Rzeczników po 1989r.
Kompetencje:
- podjęcie odpowiedniego postępowania w przypadku naruszenia wolności lub praw człowieka
- badanie działalności organów władzy publicznej oraz innych instytucji i organizacji w aspekcie przestrzegania wolności i praw obywatelskich
- przedstawienie co roku sejmowi i senatowi informacji o stanie przestrzegania wolności i praw człowieka i obywatela w naszym kraju oraz o swojej działalności
Rzecznicy w RP:
- Ewa Łętowska
- Tadeusz Zieliński
- Adam Zieliński
- Andrzej Zoll
- Janusz Kochanowski
- Irena Lipowicz

117. Omów tryb składania skargi konstytucyjnej.
Skargę konstytucyjną może wnieść każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone. Skarga może dotyczyć tylko zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach albo obowiązkach określonych w Konstytucji. Skarga może być wniesiona do Trybunału Konstytucyjnego po wyczerpaniu drogi prawnej w ciągu 3 miesięcy od doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego prawomocnego rozstrzygnięcia. Trybunał może jednak wydać postanowienie tymczasowe o zawieszeniu lub wstrzymaniu wykonania orzeczenia w sprawie, której skarga dotyczy. Trybunał Konstytucyjny rozpoznaje tylko takie skargi konstytucyjne, które związane są z naruszeniem praw lub wolności określonych w Konstytucji RP.

118. Przedstaw zakres działania głównych organów kontroli państwowej i ochrony prawa.
- Najwyższa Izba Kontroli -badanie legalności, gospodarności, rzetelności i celowości działań organów administracji państwowej i Narodowego Banku Polskiego, legalności, gospodarności i rzetelności samorządu terytorialnego, a także legalności i gospodarności podmiotów gospodarczych w zakresie, w jakim wykorzystują one środki publiczne
- Rzecznik Praw Obywatelskich - stoi na straży praw człowieka i obywatela.
- Prokuratura - strzeżenie praworządności, ściganie przestępców i sprawowanie funkcji oskarżyciela w rozprawach sądowych
- Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji - powoływanie rad nadzorczych w telewizji i radiofonii publicznej, udzielanie zezwoleń na działalność komercyjnych stacji radiowych i telewizyjnych, stanie na straży wolności słowa i prawa do informacji

119. Scharakteryzuj główne gałęzie prawa.
- prawo cywilne - reguluje stosunki majątkowe między równorzędnymi podmiotami prawa oraz stosunki osobowe między obywatelami
- prawo rodzinne - normuje stosunki majątkowe i niemajątkowe w ramach rodziny
- prawo karne - obejmuje nakazy i zakazy pewnych zachowań oraz reguluje stosowanie przez państwo środków przymusu w razie ich naruszenia
- prawo konstytucyjne - reguluje podstawowe zasady ustroju politycznego państwa; dotyczy również spraw społecznych; reguluje zasady ustroju gospodarczego; określa strukturę i zakres kompetencji organów państwa oraz sposoby ich powoływania
- prawo administracyjne - reguluje realizację procesów administracyjnych w państwie
- prawo międzynarodowe publiczne - reguluje stosunki między państwami i innymi podmiotami stosunków międzynarodowych; wywiera wpływ na prawo wewnętrzne praw
- prawo pracy - reguluje stosunki między pracodawcami a pracownikami, określa ich prawa i obowiązki, a także zasady zawierania umów o pracę

120. Określ specyfikę i zasady prawa cywilnego.
Prawo cywilne - stanowi fundament prawa prywatnego; normuje stosunki majątkowe i niektóre niemajątkowe między osobami fizycznymi i prawnymi; podstawowymi źródłami prawa cywilnego są kodeks cywilny i ustawy.
Zasady:
- swobody umów (można zawrzeć umowę dowolnej treści, byle nie była ona sprzeczna z prawem)
- równości stron ( strony zawierające umowę mają równe prawa i obowiązki)
- właściwości sądu cywilnego (każdy spór może być rozstrzygnięty przez sąd)

121. Określ specyfikę i zasady prawa karnego.
Prawo karne - prawo publiczne; określa reguły odpowiedzialności oraz sankcje za czyny zabronione; podstawowymi źródłami tego prawa są kodeks karny, kodeks karny wykonawczy oraz kodeks postępowania prawnego.
Zasady:
- odpowiedzialności karnej za czyn (konsekwencja popełnienia przez człowieka czynu)
- winy (odpowiedzialność może ponosić jedynie osoba, która popełniła czyn z własnej woli)
- domniemania niewinności (każda osoba jest uważana za niewinną, dopóki sąd w wyroku nie orzeknie jej winy)
- humanitaryzmu (kary wymierzone za czyn nie mogą być okrutne ani nieludzkie)
- nullum crimen sine lege (nie ma przestępstwa bez ustawy)
- prawa do obrony

122. Określ specyfikę i zasady prawa administracyjnego.
Prawo administracyjne - prawo publiczne; reguluje organizację i funkcjonowanie organów administracji rządowej i samorządowej, a także ich relacje z obywatelami; dzieli się na materialne, ustrojowe oraz prawo postępowania; podstawowymi źródłami tego prawa są kodeks postępowania administracyjnego oraz akty wydawane przez różne organy administracji.
Zasady:
- nierówności stron (organ administracyjny jest silniejszy)
- dwuinstancyjności (istnieje prawo odwołania się od decyzji administracyjnej)
- zasada zgodnie z którą obywatelowi wolno wszystko to, czego prawo nie zabrania, a urzędnikowi jedynie to, na co prawo mu zezwala
- podział administracji publicznej na rządową i samorządową

123. Podział przestępstw w prawie karnym.
Występują 3 podziały przestępstw:
a) ze względu na wysokość kary:
- zbrodnie - czyny zagrożone karą co najmniej 3 lat pozbawienia wolności
- występki - czyny zagrożone karą pozbawienia wolności trwającą dłużej niż miesiąc, grzywną powyżej 30 dziennych stawek wynagrodzenia lub karą ograniczenia wolności
b) ze względu na sposób ścigania:
- ściganie z urzędu - ścigane przez organy państwa niezależnie od woli pokrzywdzonego (wszystkie poważne przestępstwa)
- ściganie na wniosek - ściganie na wniosek osoby pokrzywdzonej (przestępstwa o niewielkiej szkodliwości społecznej, np. naruszenie nietykalności cielesnej)
c) ze względu na rodzaj winy:
- umyślne - przestępca działał z zamiarem popełnienia przestępstwa
- nieumyślne - popełnione w wyniku niedbalstwa lub lekkomyślności

124. Wyjaśnij pojęcie zdolności prawnej i zdolności do czynności prawnych (podaj zakres).
Zdolność prawna - zdolność do bycia podmiotem stosunków cywilnoprawnych.
Zdolność prawna osoby fizycznej według prawa polskiego trwa w zasadzie od jej urodzenia do śmierci, zdolność prawna osoby prawnej - od chwili powstania do likwidacji.
Zdolność do czynności prawnych - możliwość nabywania praw i obowiązków w wyniku własnego działania (zdolność do samodzielnego kształtowania swojej sytuacji prawnej). Mają ją zarówno osoby fizyczne, jak i prawne.
W wypadku osób fizycznych występują 3 zakresy zdolności do czynności prawnych:
a) pełna zdolność do czynności prawnych - osoby mające ukończone 18 lat (oraz kobiet od 16 r.ż., jeśli zawarły małżeństwo) i nie są ubezwłasnowolnione
b) ograniczona zdolność do czynności prawnych - osoby małoletnie, które ukończyły 13 lat, a także osoby częściowo ubezwłasnowolnione
c) brak zdolności do czynności prawnych - osoby poniżej 13 r.ż. oraz osoby całkowicie ubezwłasnowolnione

125. Przedstaw typologię sankcji prawnych.
Rodzaje sankcji:
- karne - mają charakter represyjny i polegają na odebraniu lub ograniczeniu dostępu do dóbr uznawanych za cenne i pożądane, np. życia, majątku, wolności; w polskim prawie kary dzieli się na zasadnicze i dodatkowe
- egzekucji - polegają na zmuszaniu adresata nieprzestrzegającego normy prawnej do zrealizowania takiego stanu rzeczy, który istniałby, gdyby norma była przestrzegana; sankcje egzekucji mogą mieć postać:
* egzekucji sądowej (stosowane przez sądy i komorników)
* egzekucji administracyjnej (stosowane przez urzędy skarbowe, ZUS)
- nieważności - polegają na tym, że jeżeli czynność prawna została wadliwie dokonana, to nie wywołuje skutków prawnych; działania objęte sankcją nieważności są traktowane jako nieważne

126. Przedstaw sankcje karne.
Sankcje karne dzielą się na:
- kary:
* grzywna
* ograniczenie wolności
* pozbawienie wolności
* 25 lat pozbawienia wolności
* dożywotnie pozbawienie wolności
- środki karne:
* pozbawienie praw publicznych
* zakaz zajmowania określonego stanowiska
* zakaz wykonywania określonego zawodu
* zakaz prowadzenia pojazdów
* obowiązek naprawienia szkody
* nawiązka, świadczenie pieniężne
* podanie wyroku do publicznej wiadomości

127. Omów rodzaje prawa i cechy dobrego prawa.
Rodzaje prawa:
- naturalne (zbiór norm obowiązujących niezależnie od tego, czy zostały potwierdzone i uznane przez władzę państwową)
- pozytywne (zbiór norm ustanowionych przez władzę publiczną, obowiązujących w danym państwie)
- precedensowe (oparte na wcześniejszych przypadkach prawnych)
- zwyczajowe (normy prawne trwale i jednolicie wykonywane w przekonaniu, że są obowiązującym prawem)
Cechy dobrego prawa:
- prawo nie działa wstecz
- prawo jest przejrzyste (zrozumiałe)
-prawo jest stabilne (bez gwałtownych zmian)
- prawo zapewnia poszanowanie praw człowieka
- prawo jest możliwe do spełnienia

128. Wymień rodzaje kar i omów funkcje kary.
Rodzaje kar:
- administracyjna -niepodporządkowanie się normom prawa administracyjnego
- kryminalna - konsekwencja popełnienia przestępstwa, którą jest określona przez prawo karne dolegliwość (np. ograniczenie wolności)
- za wykroczenie - konsekwencja popełnienia wykroczenia, którą jest określona przez prawo wykroczeń (np. pozbawienie prawa jazdy)
- dyscyplinarna - nakładana przez organy dyscyplinarne, np. przez sąd koleżeński
- w prawie cywilnym - może być określoną w umowie konsekwencją niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania i nazywana jest wtedy karą umowną
Funkcje kary:
- metodyczne narzędzie ochrony (obawa przed karą paraliżuje ludzi złej woli)
- pokuta za przeszłość
- narzędzie obrony społecznej
- zmiana postępowania winowajcy
- odstraszenie możliwych naśladowców winowajcy
- zachowanie nienaruszalnej spójności społecznej poprzez podtrzymanie świadomości wspólnej w całej jej witalności

129. Przedstaw zadania i uprawnienia policji.
Zadania:
- ochrona życia i zdrowia ludzi oraz mienia przed bezprawnymi zamachami godzącymi w te dobra;
- ochrona bezpieczeństwa i porządku, zapewnienie spokoju w miejscach publicznych, w transporcie i komunikacji publicznej, w ruchu drogowym i na wodach;
- wykrywanie i ściganie sprawców przestępstw i wykroczeń
- działania profilaktyczne (prewencyjne) w celu ograniczenia popełniania przestępstw i wykroczeń a także wszelkim zachowaniom kryminogennym, współpraca w tym zakresie z innymi podmiotami;
- kontrola przestrzegania przepisów porządkowych i administracyjnych obowiązujących w miejscach publicznych, a także związanych z działalnością publiczną;
Uprawnienia:
- legitymowania osób w celu ustalenia ich tożsamości (z uzasadnieniem)
- zatrzymywania osób na zasadach określonych w przepisach Kodeksu postępowania karnego i innych ustaw;
- zatrzymywania osób stwarzających zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego i mienia;
- przeszukiwania osób i pomieszczeń na podstawie przepisów Kodeksu postępowania karnego i innych ustaw;
- dokonywania kontroli osobistej, a także przeglądania zawartości bagaży i sprawdzania ładunku w portach i na dworcach oraz w środkach transportu lądowego, powietrznego i wodnego, w razie istnienia uzasadnionego podejrzenia popełnienia czynu zabronionego pod groźbą kary;
- obserwowania i rejestrowania obrazu zdarzeń w miejscach publicznych, a w określonych przypadkach, także i dźwięku,

130. Omów prawa obywateli w kontaktach z policją.
- w czasie kontroli drogowej: prawo do poznania przyczyny zatrzymania i poznania podstawowych danych policjanta (stopień, imię i nazwisko)
- w czasie przeszukania mieszkania: prawo okazania dokumentu, który wyraża zgodę sądu na przeszukanie
- w czasie kontroli osobistej: prawo wykonania tej czynności przez policjanta tej samej płci co zatrzymany
- w czasie przeszukania bagażu: prawo obecności w tej czynności

---