Sztuka renesansu karolińskiego - protoromanizm

Na sztukę Europy Zachodniej, a następnie środkowej, złożyły się różnorodne wpływy. Najpierw na rodzimą kulturę plemion zamieszkujących Europę nałożyły się wpływy antyczne, których nośnikami byli rzymianie. Następnie uwidoczniły się tu wpływy germańskich Franków. Tu przeniknęła również religia chrześcijańska. Władca franków, Chlodwig w 507r. przyjął chrześcijaństwo. Religia chrześcijańska rozwijała się głównie dzięki zakonowi benedyktynów. Jej powszechność i dominacja zaczęły się w X w. Zadaniem duchowieństwa było w tym czasie nauczanie podstawowych zasad wiary ludu nie umiejącego czytać i pisać, nie znającego łaciny, przywiązanego do starych, pogańskich obrzędów. Szczególną rolę pomocniczą pełniła tu sztuka, która unaoczniała podstawowe zasady wiary. Była to tzw. Biblia Pauperum, czyli biblia dla ubogich, nie umiejących czytać. Szczególną cześć oddawano szczątkom świętych (relikwiom) i odbywano masowo pielgrzymki do miejsc, gdzie były przechowywane. Najpopularniejszym kościołem pielgrzymkowym w tym czasie był Santiago de Compostella (kościół św. Jakuba). W klasztorach działały szkoły miniatorskie. Największym szacunkiem, oprócz mistrzów sztuki iluminatorskiej, cieszyli się wówczas architekci, których uważano za rzemieślników. W średniowieczu budowle i świątynie wznoszono na cześć i chwałę bożą, dlatego artyści pozostają dla nas bezimienni. Artyści skupieni byli w cechach. Swoje dzieła podpisywali umownym znakiem kamieniarskim - gmerkiem.

Renesans karoliński

W dniu Bożego Narodzenia 800r. Karol Wielki został koronowany na cesarza przez papieża Leona III. Jego państwo rozciągało się od środkowego Dunaju po Marchię Hiszpańską i Lombardię. Karol Wielki podjął próbę wskrzeszenia Cesarstwa Rzymskiego. Stworzył jednocześnie program odnowy kulturalnej i artystycznej. Sztuka otrzymała określone funkcje: dydaktyczne i reprezentacyjne, mające na celu wzmacniać państwo i religię. Wiązała się z tym konieczność wprowadzenia do sztuki form czytelnych, powszechnie zrozumiałych, wyrażających się w jednolitym stylu. W architekturze sakralnej dominował typ bazyliki z transeptem i absydą. W niektórych kościołach występowało obejście (ambit). W fasadzie zachodniej dominowały 2 monumentalne wieże na planie kwadratu tzw. westwerk. Kościoły romańskie były, zatem kościołami orientowanymi (presbiterium skierowane było na wschód). Kościoły wznosili w tym czasie benedyktyni. Zakony te pomyślane były jako zorganizowane społeczności, wyposażone we wszystko, co zapewniało im samowystarczalność (młyny, piece, ogrody warzywne, sady, warsztaty rzemieślnicze, stajnie, szpitale, szkoły, winnice, kuchnie, jadalnie, kwatery dla pielgrzymów, latryny, łaźnie i cmentarze). Rozwiązanie takie zastosowano m.in. w klasztorze w Sankt Gallen. Najbardziej znanym kościołem w dobie renesansu karolińskiego był kościół św. Ryszarda zwany Centulą. Znany jest on z rysunków, opisów i wykopalisk. Zbudowany w latach 790-799 przez świeckiego opata Angilberta. Była to trójnawowa bazylika z transeptem, kwadratowym presbiterium, zamkniętym półkolistą absydą. Po stronie zachodniej znajdował się westwerk. Na przecięciu nawy głównej z transeptem i westwerkiem wznosiły się 2 wieże. Stolicą swego państwa uczynił Karol Wielki Akwizgran, gdzie swemu architektowi Eudesowi z Metsu nakazał wznieść zespół pałacowy z przylegająca do niego kaplicą pałacową. Kaplica zbudowana jest na planie ośmiokąta, otoczona osiemnastobocznym obejściem. Centrum nakrywa monumentalna kopuła. Wnętrze dwukondygnacyjne, bogato dekorowane porfirem, marmurem i granitem o różnych barwach. Kolumny zwieńczone są korynckimi kapitelami, które za zezwoleniem papieża Hadriana, sprowadzono z Rzymu do Rawenny.

Sztuka romańska - X- XIII w.

Rozwijała się wówczas głównie architektura sakralna. Modułem w konstruowaniu kościołów było kwadratowe przęsło. Materiałem budowlanym są monumentalne głazy kamienne. W kościołach dominuje układ bazylikowy.

Plan kościoła romańskiego:

Rodzaje sklepień romańskich

Portal romański

Okna romańskie

Okna romańskie: a) jednodzielne, b) biforium, c) triforium, d) rozeta

Fryz arkadowy

---