J.J. Rousseau
Ur. - 1712, zm. - 1788
Syn zegarmistrza z Genewy. Mając 16 lat opuścił Genewę. Był lokajem, muzykantem, przepisywał nuty. Przeszedł na katolicyzm by szukać poprawy sytuacji materialnej. Był wszechstronnie wykształcony, ale samouk.
W wieku 40 lat (1850) wziął udział w konkursie Akademii Vilo nt.: czy odrodzenie nauki i sztuk przyczyniło się do poprawy obyczajów? Odpowiedział rozprawą „O naukach i sztukach”- zaprezentował zachwianie pozytywnej wiary w postęp.
...”człowiek będąc z natury dobry ulega deprawacji żyjąc w świecie, który uważa się za cywilizowany”...
W kolejnym konkursie potwierdził tą tezę w „Rozprawa o pochodzeniu nierówności między ludźmi”: rozwój ludzkości prowadzi do jej rozwarstwienia i podziałów, a to do konfliktów społecznych i pogłębiającej się niesprawiedliwości.
1762r. - „Umowa społeczna”
zawiera treści koncepcji, projekcji Jean Jacques Rousseau nt. przejcia ludzi ze stanu naturalnego do formy państwowości (zwolennik demokracji).
Inne dzieła: „Uwagi o rządzie polskim” (1771r.), „Projekt konstytucji dla Korsyki” (1764r.), „Emil, czyli o wychowaniu” (1762r.); prace uczuciowe: epistolaria „Listy”, „Nowa Heloiza” (1761r.), „Wyznania” (1778r.), „Przechadzki samotnego marzyciela”
W „Umowie społecznej”:
zwolennik demokracji
zwolennik suwerennej władzy ludu, zapewniającej współdecydowanie i współuczestnictwo w rządach
zwolennik, prekursor idei naturalnego wychowania:
stan natury był okresem pomyślności jednostek;
życie ludzi to życie szczęśliwych, dzikich plemion,
życie nie przysparzało trudności i trosk (harmonia z naturą i sąsiadami);
nie znali własności prywatnej, a egoizm z natury
nie obawiali się niebezpieczeństwa ze strony innych- nie znali wojen
chcąc przeciwstawiać się klęską żywiłowym musieli skupiać się- osiadły tryb życia I stałym związkiem międzyludzkim (najtrwalsza i pierwsza forma życia społecznego to rodzina, grupa wytworem natury, a inne społeczności są wynikiem umowy społecznej)
rola własności prywatnej
...”ten, kto pierwszy ogrodził kawałek ziemi, i powiedział - to moje - i znalazł ludzi dość naiwnych, by mu uwierzyli, ten był pierwszym założycielem własności prywatnej.”...
powstanie własności prywatnej zdaniem J.J.R. doprowadziło do podziału ludzi na: biednych & bogatych, rządzących & rządzonych, wolnych & niewolnych
własność prywatna stała się początkiem zawiści ludzkiej, zamętu, wojen i konfliktów- przekształcenie szczęśliwego okresu w czas nieszczęścia i zamętu. W wyniku czego powstały organizacje (potem państwa), które muszą istnieć, bo nie można się cofnąć do stanu poprzedniego.
Powstała organizacja miała bronić ludzi słabych, ubogich przeciwko silnym i bogatym, możnym, ale z czasem władza stała się instrumentem ludzi możnych- rządy despotyczne
Był to czas gorszy od natury, bo dzielił na niewolników i panów. Wyjaskrawił nierówności między ludźmi od własności prywatnej, a osiągając stan szczytowy mogła usunąć ją i przywrócić ład.
Właściwe relacje miała regulować „umowa społeczna”
...”każdy z nas oddaje wspólnocie całą swoją osobę, moc, wolę swą pod najwyższe kierownictwo woli powszechnej, a my wszyscy przyjmujemy każdego człowieka, jako równego członka społeczności”...
Określenie owego „członka społeczności” było powstaniem osoby publicznej.
Zawarta przez wszystkich i na równych prawach umowa (zgodnie z zasadą egalitaryzmu) utrwala powszechność ludzi. Umowa przekształca wolność naturalną w wolność cywilną, a ta i w wolność polityczną (chronioną przez prawo i instytucję państwa). Wprowadza w miejsce instynktu jednostki stanu natury sprawiedliwość. Zyskuje wolność społeczna i właśność tego, co posiada. Pakt umowy społecznej wywołuje problem zwierzchnictwa i egzekutywy (absolutny charakter- wynika to z woli powszechnej będącej zawsze, wszędzie i nieodwołalnie).
Umowa społeczna a wola powszechna
...”tak jak człowiek ma absolutną władzę nad swoimi członkami ciała, tak ciało polityczne dzięki woli powszechnej ma władzę absolutną nad jego członkami”...
wola powszechna wyraża wspólny interes ciała politycznego, ale nie jest to wola większości,
wola większości sumą woli indywidualnych, a wola powszechba nie polega na liczbie głosów, a na wspólnym interesie wszystkich.
Konstrukcja umowy społecznej pozwala na zachowanie wolności dzięki równośco wszystkich członków społeczeństwa. Jest intersem ogółu.
Powstanie państwa na mocy społecznej nie daje odpowiedzi jak ma to państwo działać i jak manifestować ma wolę powszechną
W stanie natury ludzie postępują w sposób dowolny. Każdy ma prawo i każdy ma sankcję, więc niktnie ma prawa. Można mówić o tylko uprawnieniach jednostki i braku uch realizacji, bo nie ma sankcji.
Prawo pojawia się jako konsekwencja umowy społecznej
normy, reguły i zachowania- prawo
normy mają być generalne i abstrakcyjne
prawo: swoista norma podstawowa wywodząca się od suwerena, wola powszechna
akty normatywne zwierzchnika- akty wykonawcze i dekrety- podstawą państwa. Twórcą praw tylko lud.
Grupy praw:
prawa polityczne- (fundamentalne) prawa rządu
p.cywilne- istota praw cywilnych to regulacja praw między jednostkami, i nimi a państwem- zasadą wolność człowieka
p. karne- sankcje wszytskich innych praw
p. zwyczajowe- najważniejsze- prawa opinii, które ...„tworzą prawdziwą konstytucję państwa zapisane w sercach obywateli”...
podmiot suwerenności przystępujący do umowy lud, on jest nosicielem suwerenności w państwie, której nikomu nie może przekazać- jest niezbywalna.
Władza może być przeniesiona, ale nie wola.
Formy państwa:
nie jest istotna
wymienia: monarchię, arystokrację, demokrację
sprawujący władzę jest pod kontrolą suwerena (społeczeństwa)
nie porównuje znanych form ustrojowych. Wg niego w danym czasie, w różnych sytuacjach różne formy mogą być najlepsze
...„jest rzeczą przeciwną naturalnemu porządkowi, by wielka liczba rządziła, a mała była rządzona”...
Państwo:
dla dobra obywateli może ingerować w ich życie, ograniczając np. wielkość własności, by nie doprowadzić do zbyt dużego rozwarstwienia społeczeństwa
może określać kierunki nauczania i wychowania (patriotyzm)
religia - dwa rodzaje:
teologiczna
obywatelska
łączenie religii szkodzi jednej i drugiej
za rozdzieleniem Kościoła od państwa
religia jest konieczna państwu, bo powiązana z etyką tworzy stabilność państwa (jej podstawy)
postulat uproszczenia wiary do podstawowych dogmatów (bez ich prezentacji), miałaby ona wtedy być podstawą religii społecznej
Choć nie nigdzie nie zaznaczył wprost jakiego systemu jest zwolennikiem, to analizując jego pracę można wywnioskować, że jego politycznym ideałem jest demokracja z drobnymi właścicielami o podobnym statusie materialnym.