Wprowadzenie
do psychologii klinicznej i zdrowia.
W 4. Stres pourazowy (PTSD)
.
Krystyna Drat-Ruszczak
SWPS Sopot
sem. letni 2006
Stres pourazowy: opis
oð
The New York Times *** Sep.12, 2001 N.R. Kleinfield
oð
Budynki płoną i walą się, zaś obserwatorzy szukają
ulotnego bezpieczeństwa
oð
 Horror nadszedł wraz z wybuchem zimnego niedowierzania,
którego pierwszą oznaką były trzęsące się podłogi, gwałtowne
wybuchy i pękające szyby. Ogromna, płonąca dziura w pierwszej z
dwóch bliz
niaczych wież urzeczywistniała się w niepojęty
sposób. W chwilę potem, to samo stało się z drugą wieżą. Widok
spadających w przepaść ciał, niektórych w płomieniach, był
bezlitosny.
oð
Ostatecznie potężne wieże zredukowały się do niczego. Słupy
gęstego dymu gnały przez ulice dolnego miasta, przybierając
kształt tornada.
oð
Każdy dz
więk alarmował. W górze pojawił się samolot. Czy to
jeszcze jeden? Nie, to był myśliwiec. Ale przyjaciel czy wróg?
Ludzie drżeli o swe życie ale nie wiedzieli dokąd iść. Czy powinni
uciekać na północ, na południe, na wschód czy na zachód? Zostać
w domach, czy wyjść na zewnątrz? Chowali się pod samochodami i
jeden za drugim. Niektórzy rozważali skok do rzeki.
.
Stres pourazowy: definicja
oð
Tym, którzy próbowali uciec z epicentrum zawalonych wież World Trade
Center, w końcu zaświtała okropna myśl: nigdzie nie byli bezpieczni.
oð
W tych kilku panicznych godzinach wczorajszego poranka, ludzie z
Dolnego Manhattanu byli świadkami czegoś niewyrażalnego,
nieporównywalnego i nie do pomyślenia. Nie wiem jak wyglądają
bramy piekła, ale chyba muszą wyglądać właśnie tak -
powiedział John Maloney, szef ochrony firmy Internetowej z WTC.
 Jestem weteranem wojennym z Wietnamu ale nigdy nie widziałem
czegoÅ› podobnego
oð
PTSD/def.
DÅ‚ugo utrzymujÄ…ce siÄ™ (miesiÄ…cami lub latami), uporczywe
symptomy ekstremalnego zdarzenia stresujÄ…cego takiego jak
wojna, przemoc (gwałt) katastrofy naturalne (np. powódz
,
trzęsienie ziemi) lub technologiczne (np. skażenie
radioaktywne). Zdarzenie to wykracza poza zwykłe ludzkie
doświadczenie i powoduje uraz psychiczny czyli traume.
oð
Zdarzenie jest niezwykłe nie dlatego, że jest rzadkie, ale dlatego, że
przekracza zwykłe zdolnosci adaptacyjne.
Stres pourazowy: definicja
oð
Zdarzenia traumatyczne wiążą się z zagrożeniem zdrowia lub
życia, bądz
też polegają na bliskim osobistym zetknięciu się z
przemocą i śmiercią. Konfrontują z poczuciem skrajnej
bezradności i przerażenia.
oð
PTSD psychologicznie jest zdarzeniem pozbawiajÄ…cym
o d w a g i i z a u f a n i a.
oð
Urazowi towarzyszy zawsze: uczucie intensywnego strachu,
bezradności, utraty kontroli i zagrożenia
unicestwieniem. Reakcje urazowe pojawiajÄ… siÄ™ kiedy
podjęcie działania nie jest możliwe. Jeśli nie są możliwe ani
opór ani ucieczka  system samoobrony ulega
przeciążeniu i dezorganizacji.
oð
Traumatyczne wydarzenia powodują głębokie, trwałe zmiany w
fizjologicznym pobudzeniu, uczuciowości, zdolnościach
poznawczych w tym  pamięci.
Stres pourazowy: objawy
2. Nadmierne pobudzenie: nadmierna czujność (wypatrywanie
niebezpieczeństwa), koszmary senne, dolegliwości
psychosomatyczne. Poirytowanie, wybuchy agresji.
3. Wtargnięcia :niezależne od osoby, natrętne powracanie
wspomnień, opisywane jako  fiksacja na urazie . Wspomnienia
te:

sÄ… obrazowe, niewerbalne, pozbawione kontekstu
sÄ… obrazowe, niewerbalne, pozbawione kontekstu
( nadrealistyczne ).
( nadrealistyczne ).

Są  zamrożone  nie przepracowane i nie zintegrowane
Są  zamrożone  nie przepracowane i nie zintegrowane
4. Zawężenie: zmiany świadomości: spostrzeganie zdarzeń z
pozycji obserwatora, zobojętnienie, oddalenie, Inaczej:
zaburzenie poczucia rzeczywistości (odrealnienie).

Utrzymywanie wspomnień poza świadomością jest ochroną
przed bólem nie do zniesienia.
2. i 3. pojawiają się naprzemiennie - uniemożliwiają integrację
traumatycznego wydarzenia, pogłębiają poczucie
nieprzewidywalności i bezradności
Stres pourazowy:
skutki psychologiczne
oð
Zdarzenie traumatyczne to takie, które nie może być
które nie
włączone do schematu siebie w relacji ze światem.
Powoduje, że zburzone zostają założenia jednostki co do:
1. Bezpieczeństwa w świecie (podstawowego zaufania -
1. Bezpieczeństwa w świecie (podstawowego zaufania -
przekonania, że sprawy potoczą się dobrze)
przekonania, że sprawy potoczą się dobrze)
2. Pozytywnej wartości siebie (w tym nietykalności)
2. Pozytywnej wartości siebie (w tym nietykalności)
3. Naturalnego porzÄ…dku rzeczy
3. Naturalnego porzÄ…dku rzeczy
oð
Efektem jest poczucie wyalienowania = zerwania związków
z innymi: doświadczenie całkowitego porzucenia, samotności:
 jednostka ma wrażenie, że jest wyrzutkiem ludzkiego i boskiego
systemu opieki i ochrony, które są niezbędne do życia

Tzw.  okaleczone Ja (utrata szacunku do siebie, poczucie
winy i niższości ponieważ działania jednostki, niezależnie od
jej odwagi i zdolności okazały się niewystarczające, by obronić
się przed nieszczęściem)

Uraz znacznie głębszy jeśli zdarzeń nie można wytłumaczyć
wyższymi wartościami lub celami

w stos. do innych: oscylacja pomiędzy wycofywaniem się z
bliskich związków a rozpaczliwym lgnięciem do innych.
Stres pourazowy: Kto jest
odporny? Rola społeczności
oð
Nikt, jeśli zdarzenie jest drastyczne i przekracza pewną granicę
oð
Osoby, które:
1. Posiadają duże umiejętności społeczne (towarzyskość,
umiejętność komunikowania się  najsłabsze objawy u tych, którzy
przetrwali dzięki współpracy z innymi)
2. Działają aktywnie (strategia zadaniowa, wykorzystanie każdej
możliwości celowego działania w porozumieniu z innymi)
3. Przekonane o możliwości kontroli własnego losu
oð
Warunkiem odzyskania wiary w sens świata jest
podzielenie się traumatycznym doświadczeniem z
innymi ludz
mi. Na to czy ofiara poradzi sobie z urazem ma
wpływ reakcja społeczności. Konieczne jest:

przyjęcie do wiadomości  publiczne potwierdzenie
traumatycznego zdarzenia  żeby nie zostało zapomniane (medale,
pomniki, pochody, krzyże przydrożne)

zadośćuczynienie  podjęcie przez społeczność jakiejś formy
działania; wymiar sprawiedliwości nie może być wrogi wobec
ofiary.
Stres pourazowy:
Etapy powrotu do zdrowia
ETAPY PROCESU POWROTU DO ZDROWIA
4. Bezpieczeństwo (uczenie się zaufania)

nazwanie problemu (informacja)

przywracanie poczucia kontroli (kontrola nad ciałem i
otoczeniem, sen, jedzenie, bezpieczne warunki życia)

tworzenie bezpiecznego otoczenia (zwracanie siÄ™ o wsparcie
do tych, którym ufa;
6. Wspominanie i żałoba (integracja wspomnień)
7. Odbudowanie związków (ponowna integracja osobowości,
powrót do normalnego życia)
(Forma terapii przydatna na jednym etapie  mało przydatna lub
szkodliwa w innej fazie)
Stres pourazowy:
pomoc psychologiczna
debriefing -  wysłuchanie - forma psych. interwencji, która ma pomóc
ofiarom katastrof (także ratownikom) przepracować swoje reakcje (grupy do
10 osób w tym 2 liderów): 3 pierwszych dni od katastrofy
Badania fińskie: Katastrofa promu Estonia wrzesień 1994. Zginęło 859 osób
przeżyło 137
M.in..:
1. Skonfrontowanie uczestn. z rzeczywistością. Dokładna, realistyczna,
aktualna informacja o tym co się naprawdę zdarzyło. (Spekulacje hamują
proces zdrowienia)
2. Przetworzenie reakcji. Mówienie o doświadczeniach, wrażeniach,
uczuciach i myślach Ujmowanie w słowa  dzielenie się z innymi
uczestnikami. Dyskusja tendencji do atrybucji przyczynowych, poczucia
winy.
3. Przygotowanie na przyszłe reakcje: wzmacnianie p. bezpieczeństwa i
przewidywalności. Informacja o możliwych symptomach, podkreślanie
normalności takich R. i wzrostu ich tolerancji
4. Poczucie radzenia sobie  Analiza sposobów zwiększania poczucia
bezpieczeństwa w podobnych warunkach (na morzu, w metrze) m.in.. Udział
w ćwiczeniach ratowniczych ( z drugiej strony  podkreślanie codziennej,
normalnej aktywności
5. Zwiększenie poczucia więzi w grupie, która dzieliła to samo
doświadczenie Rozmowy z ludz
mi, którzy mieli podobne przeżycia.
Informacje dla członków rodzin
Jak ze stresem urazowym poradzić sobie
i swojej rodzinie
Internetowa Informacja APA
(American Psychological Asociation)
Co zdarza sie ludziom po wydarzeniu traumatycznym?

Typowe reakcje: szok (nagłe, intensywne zaburzenie stanu
emocjonalnego doświadczane jako oszołomienie lub ogłuszenie) i
zaprzeczanie (nie dopuszczanie do świadomości informacji o
zdarzeniu).

Intensywne i nieprzewidywalne uczucia: lęk, nerwowość, irytacja,
zmiany nastroju

Będące pod wpływem traumy myśli i zachowania (wtargnięcia 
flashback), trudn.z konc.uwagi, zaburzenia snu, jedzenia, pocenie
siÄ™

Napięte relacje interpersonalne (kłótnie, konflikty lub wycofanie,
izolacja);

Symptomy fizyczne (bóle głowy, nudności, bóle w klatce
piersiowej)

Nawrót objawów w rocznice (miesiące) wydarzeń
Jak ze stresem urazowym poradzić sobie i
swojej rodzinie
Internetowa Informacja APA
(American Psychological Asociation)
Jak moge pomóc sobie i swojej rodzinie? (1)
Øð
Daj sobie czas na ozdrowienie. Przewiduj, ze będzie to trudny
okres w twoim życiu. Pozwól sobie rozpaczać nad stratą. Staraj się
być cierpliwy wobec swoich zmiennych emocji;
Øð
Poproś o wsparcie ludzi, którzy się o ciebie troszczą, którzy
będą cię słuchać i empatyzować z twoją sytuacją. Pamiętaj, że
jeśli są to Twoi bliscy lub także byli świadkami traumy, to ich
zdolność udzielenia wsparcia może być słabsza; Komunikuj o
swoich doświadczeniach w jakikolwiek sposób, który
przynosi ci ulgę  rozmawiaj z rodziną, z przyjaciółmi lub pisz
dziennik;
Øð
Dowiedz siÄ™ gdzie funkcjonujÄ… lokalne grupy wsparcia Znajdz

grupę prowadzoną przez właściwie wyszkolonych i
doświadczonych profesjonalistów. Grupa pomoże ci stwierdzić, że
inni, w tych samych okolicznościach wykazują podobne reakcje;
Jak ze stresem urazowym poradzić sobie i swojej
rodzinie
Internetowa Informacja APA
(American Psychological Asociation)
Jak mogę pomóc sobie i swojej rodzinie? (2)
Øð
Dbaj o zdrowe zachowania, które zwiększą twoją zdolność
radzenia sobie z nadmiernym stresem. Jedz dobre, urozmaicone
posiłki i dużo wypoczywaj. Jeśli będziesz mieć trudności ze snem,
ulgę mogą przynieść ci techniki relaksacji. Unikaj alkoholu i
narkotyków.
Øð
Ustal rozkład dnia (posiłki w stałych godzinach, program ćwiczeń
fizycznych). Zajmuj siÄ™ hobby lub czymkolwiek co ciÄ™ cieszy, by
odpocząć od codziennych obowiązków.
Øð
Unikaj poważnych decyzji życiowych (jak zmiana zawodu lub
pracy) ponieważ są one bardzo stresujące.
Jak ze stresem urazowym poradzić sobie i swojej
rodzinie
Internetowa Informacja APA
(American Psychological Asociation)
Jak zadbać o szczególne potrzeby dzieci?
Øð
Dzieci mogą przejawiać regresję (moczyć się, ssać kciuk, itp), mogą mieć
koszmarne sny lub bać się spać samemu. Popadać w zły humor, wycofywać
się, izolować.
Øð
Rodzice lub opiekunowie mogą zrobić kilka rzeczy, w tym:
Øð
Spędzać z dzieckiem więcej czasu i pozwolić mu być zależnym od siebie,
przez kilka miesięcy po traumie (np. pozwolić dziecku kurczowo trzymać
się opiekuna). Fizyczne wyrażanie emocji jest dla dzieci b. ważne,
szczeg.po traumie.
Øð
Planować ćwiczenia, które mogłyby rozładować napięcie, szczególnie
niewerbalne, jak rysowanie, które ułatwia podzielenie się uczuciami i
myślami.
Øð
Starsze dzieci zachęcać do rozmowy o tym co myślą i czują. Pomaga to
obniżyć zmieszanie i lęk związany z traumą. Na pytania odpowiadać
słowami zrozumiałymi dla dziecka. Powtarzać zapewnienia, że się o nie
troszczy, rozumie ich lęki i zmartwienia;
Øð
Zapewnić regularność takich aktywności jak jedzenie, zabawa, chodzenie
spać, aby odbudować poczucie bezpieczeństwa i normalności.