FILOZOFIA POZYTYWNA:

• zajmuje się wyłącznie przedmiotami rzeczywistymi, dostępnymi zmysłom;

• stroni od badania tajemnic i rzeczy urojonych;

• rozważa tylko tematy pożyteczne - chce służyć polepszaniu życia;

• ogranicza się do przedmiotów, o których można uzyskać wiedzę pewną, stroni od tematów prowadzących do sporów;

• zajmuje się kwestiami ścisłymi, unikając mglistych;

• pracuje pozytywnie - nie ogranicza się do negatywnej krytyki;

• wyrzeka się spekulacji, korzysta tylko z faktów fizycznych;

• unika twierdzeń absolutnych - zastępuje je względnymi;

• w naukach przyrodniczych upatruje wzór naukowego poznania;

• nie korzysta z faktów psychicznych - nie posiadamy takiej wiedzy, bo nie można być jednocześnie podmiotem i przedmiotem poznania - nastawienie obiektywne, antypsychologiczne;

• nie zaprzecza ani nie twierdzi niczego o sprawach wykraczających poza fakty;

• pozytywizm to postawa zdrowego rozsądku.

ROZWÓJ LUDZKOŚĆI:

• pozytywne rozumienie świata jest najdoskonalszym tworem ludzkim;

fundamentalne prawo rozwoju umysłowego ludzkości - 3 fazy:

• teologiczna (fetyszyzm, politeizm, monoteizm):

• jest stanem tymczasowym i przygotowawczym,

• zjawiska tłumaczone są poprzez odwołanie do duchów i bóstw,

• poszukiwanie przyczyn wszechrzeczy,

• dążenie do wiedzy bezwzględnej,

• antropomorfizm,

• rządzi się uczuciami,

• uczucia wytwarzają fikcję - mitologia,

• może być jednak konsekwentną wiarą,

• metafizyczna, abstrakcyjna:

• jest odmianą pierwszej fazy,

• jest fazą przejściową,

• ma charakter destrukcyjny,

• ma na celu doprowadzić do stanu ostatniego - pożądanego,

• tłumaczenie zjawisk za pomocą abstrakcyjnych pojęć, haseł i idei,

• rządzi się intelektem,

• intelekt wytwarza fikcję - metafizykę,

• zawsze jest niekonsekwentną filozofią,

• jej wyrazem są: reformacja, filozofia oświecenia, rewolucja.

• pozytywna:

• stwierdza tylko fakty,

• wyrzeka się mitologii i metafizyki,

• to faza najwyższa i ostateczna.

STWIERDZANIE I PRZEWIDYWANIE FAKTÓW:

• jedynie fakty są rzeczą dostępną dla umysłu;

• naczelne prawo nauki - nie wypowiadać twierdzeń innych niż opartych na faktach;

• fakty są materiałem do dalszych poszukiwań;

• zadaniem nauki jest opracowanie materiału i ustalenie stałych związków (podobieństwa lub następstwa) między faktami, czyli ustalenie praw;

• doszukiwanie przyczyn jest zadaniem niewykonalnym - nauka nie powinna się tym zajmować;

• na podstawie znajomości praw rządzących faktami nauka może przewidywać dalsze fakty: Savoir pour prevoir - zdobywać wiedzę aby móc przewidywać;

• prawdziwa nauka opiera się na doświadczeniu, a z czasem dąży do zastąpienia go przewidywaniem - Comte był przeciwnikiem empiryzmu;

• Comte nie był teoretykiem poznania, lecz metodologiem - skoro znamy fakty obiektywne, to zbędne jest stawianie pytania o teorię poznania.

KLASYFIKACJA NAUK:

• abstrakcyjne - mówią o ogólnych prawach rządzących faktami przyrody, zajmują się procesami kształtującymi rzeczy (matematyka, astronomia - nauka o ruchu, fizyka i chemia - nauka o ciałach, biologia - nauka o ciałach żywych, socjologia - nauka o człowieku);

• konkretne - mówią o konkretnych zespołach, w jakich fakty te występują w doświadczeniu, zajmują się samymi rzeczami (np. mineralogia, botanika, zoologia);

• ogólność nauk jest odwrotnie proporcjonalna do ich złożoności (matematyka - nauka najogólniejsza, traktuje o faktach najprostszych; socjologia - nauka najmniej ogólna, traktuje o faktach najbardziej złożonych);

• za czasów Comte'a socjologia jeszcze nie istniała, sam ją budował;

• Comte korzystał w socjologii z metody historycznej - dochodzenie do wniosków ogólnych przez porównanie znanych historycznie form istnienia ludzkiego i sprawdzanie wniosków przez ogólne rozważania natury biologicznej;

• społeczeństwo jako organizm - wszystkie składniki są od siebie zależne;

• podział socjologii na dwa działy: statystyka społeczna - nauka o porządku społecznym, dynamika - nauka o postępie.

ZADANIE FILOZOFII:

• odrzucenie filozofii;

• wszystkie zjawiska podlegające badaniu są rozdzielone pomiędzy nauki, dla filozofii nic nie zostaje;

• odrzucenie metafizyki - przyczyn i celów zjawisk nie da się dociekać;

• odrzucenie teorii poznania - dociekanie o tym, czy i jak możliwe jest poznanie jest niepotrzebne;

• odrzucenie logiki - zajmuje się ona abstrakcyjnymi dociekaniami oderwanymi od faktów;

• odrzucenie psychologii - nie można być obserwatorem i obserwowanym równocześnie;

• filozofia ma tylko jedno zadanie - teoria nauki (tylko zadanie encyklopedyczne, bez badania założeń czy zasad nauki);

• odrzucenie materializmu - materia (tak jak i dusza) to fikcja metafizyczna;

• odrzucenie sceptycyzmu, bo poddaje w wątpliwość wszystko (pozytywizm wątpi tylko w to, co jest poza doświadczeniem);

• odrzucenie probabilizmu, bo głosi że twierdzenia mogą być tylko prawdopodobne, a przecież nauka stwierdza prawa niewątpliwe.

SPOŁECZNE ZALEŻNOŚCI NAUKI:

• wiedza o faktach i ich związkach jest pewna, ale względna - zależna od naszego organizmu i sytuacji;

• nie istnieje nic bezwzględnego - oto jedyna prawda bezwzględna;

• wiedza zależy od warunków indywidualnych i społecznych;

• jednostka jest abstrakcją, rzeczywistością tylko społeczeństwo;

• nauka zmierza do ujednolicenia zjawisk w jeden obraz świata - jednak zjawiska te są tak różnorodne, że nauka może osiągnąć ten jednolity obraz tylko subiektywnie - nauka czerpie jedność z potrzeb człowieka: nie z wszechświata, ale z człowieka/ludzkości.

POLITYKA POZYTYWNA:

• Comte poszukiwał doskonałego dla ludzkości ustroju;

• człowiek powinien stale się doskonalić - powinno się to odbywać w granicach prawa;

• hasło filozofii praktycznej: Vivre pour aut rui - żyć dla innych;

• ludzkość jest celem ostatecznym (a nie jak w chrześcijaństwie Bóg);

• główne hasła: ludzkość, porządek i postęp;

• należy świat całkowicie zreorganizować na nowych podstawach filozoficznych;

• postęp jest rozwojem porządku;

• warunkiem postępu jest porządek;

• porządek oznacza, że struktura ma pewne cechy, które muszą pozostać nienaruszone.

2a. AUGUST COMTE (1798-1857)

Leszek Kołakowski, Filozofia pozytywistyczna: Ogólna charakterystyka pozytywizmu (roz. 1)
August Comte, Rozprawa o duchu filozofii pozytywnej: paragrafy 1-12 i 22.

5

HISTORIA MYŚLI SOCJOLOGICZNEJ - ĆWICZENIA

PISMA

Jego głównym dziełem było sześciotomowe Cours de philosophie positive - Kurs filozofii pozytywnej (1830-1842), a plany reform społecznych i religijnych zawarł w Système de politique positive (1851-1854). W 1817 został sekretarzem Claude Henri Saint-Simona z którym współpracował do 1824. Zarys filozofii pozytywnej zawarł już w artykule z 1822 zatytułowanym "Plan badań naukowych niezbędnych do reorganizacji społeczeństwa".

BIOGRAFIA

August Comte urodził się na południu Francji w Montpellier, a kształcił się w Paryżu, w niedawno otwartej Szkole Politechnicznej. Był pierwszym w dziejach filozofem, który przeszedł studia techniczne. Po skończeniu ich mieszkał w Paryżu i utrzymywał się z lekcji matematyki.
Od 1818 roku żył w bliskich stosunkach z wielkim utopijnym reformatorem społecznym Saint-Simonem; później stosunki z nim zerwał.
Już w 1826 roku w prywatnym kursie wyłożył zarys swojego systemu - słuchało go grono słuchaczy niewielkie, ale obejmujące ówczesnych wybitnych uczonych, matematyków i przyrodników.
Atak choroby umysłowej nie pozwolił mu tego kursu dokończyć. Po dwóch latach mógł jednak powrócić do pracy.
Od 1832 roku był na Politechnice repetytorem analizy i mechaniki, a od 1837 - egzaminatorem. Mimo starania nie uzyskał poważniejszej pozycji akademickiej, a od 1848 roku utracił i tamto skromne stanowisko.
Przekonanie, że nauka wymaga całkowitej reformy i że jest on powołany, by ją przeprowadzić, poróżniło go z urzędowymi przedstawicielami nauki. Później żył już tylko z subwencji przyjaciół i uczniów.
Od 1845 roku jego zainteresowania naukowe przeszły w społeczne, metafizyczne, religijne: jego zamierzenia reformatorskie objęły całą organizację świata. Zaczął głosić „religię ludzkości”.

---