Historia filmu francuskiego
Orle lata 30-te
Europa z dużym niepokojem przyglądała się temu, co dzieje się w Niemczech. W 1934 roku Francja stanęła przed realnym zagrożeniem puczu profaszystowskiego wojskowego. Wtedy, Francuzi o bardzo różnych poglądach zjednoczyli się i w 1935 powstał Front Ludowy - o zabarwieniu lewicowym, ale skupiał ludzi, którzy chcieli bronić wolności człowieka. Powołany został rząd lewicowców, który zupełnie inaczej spojrzał na stronę kultury. Od początku wygłaszano hasła “Otwórzmy szeroko drzwi kulturze“. Kultura ma być dostępna dla wszystkich. Znalazło to odbicie w tematyce filmowej, bohaterach czarnego realizmu psychologicznego.
Okolice 1935 roku to także sprzyjająca rozwojowi kina francuskiego sytuacja: czas po kryzysie ekonomicznym. Kryzys ekonomiczny początkowo nie dotknął kina - ale dał się zauważyć w latach 1934, 1935. Kinematografia zarówno w Ameryce, jak i Europie przetrzymała najgorsze lata (29-33), ale później nastąpiło wyczerpanie przemysłu filmowego. We Francji największe wytwórnie (Pate i Gaumond) przestały produkować filmy. Zajmowały się dystrybucją, co otworzyło możliwości dla bardzo małych przedsiębiorców, którzy właśnie teraz będą mogli zdecydować się na realizację filmów. Szansą dla francuskiego kina był też rynek brytyjski. Tam poza kinem dokumentalnym nie było ciekawej oferty. Brytyjskie kino fabularne było dość słabe, więc chętnie kupowano filmy francuskie.
W tym czasie powstało kilkaset wytwórni - duży odsetek plajtował po realizacji jednego filmu.
utworzenie „Ciné - Liberté” dla upowszechniania filmów postępowych, a nawet zakazanych przez cenzurę: Louis Aragon, André Malraux, Louis Bunuel, Joris Ivens, Louis Jouvet, Ernest Hemingway,
Jean Renoir
francuski reżyser, scenarzysta i producent filmowy, także plastyk i literat. Syn malarza impresjonisty A. Renoira. Ze sprzedaży płócien malarskich ojca zebrał kapitał, który ulokował w przemyśle filmowym, a żonie (modelce ojca A. Heuchling) powierzył główne role w pierwszych filmach,
osiągnął sukcesy w kinie dźwiękowym, stając się czołowym przedstawicielem francuskiego realizmu,
„Toni” (1934)
dramat włoskiego emigranta, zakochanego w hiszpańskiej robotnicy,
Toni, przybyły z Włoch do Prowansji w poszukiwaniu pracy, zawiera znajomośc z Marią, ale później zakochuje suę w Hiszpance Józefie. Ona jednak wiąże się z brutalnym Albertem i poślubia go.Toni żeni się z Marią, ale małżeństwo nie jest szczęśliwe. Pewnego dnia Toni jest świadkiem, jak Józefa morduje męża i usiłuje uciec z kuzynem. Ponieważ Toni ciągle ją kocha, bierze winę na siebie ...
przełom- , film uznany za prekursora neorealizmu:
wiarygodność,
brak makijażu,
twarda fotografia Claude Renoire'a,
osadzenie akcji w nie retuszowanym plenerze.
„Zbrodnia pana Lange” 1936
najbardziej klasyczny film Renoir'e
Pracownicy wydawnictwa po zamknięciu ich szefa-kryminalisty zakładają dobrze prosperującą spółdzielnię. Gdy po jakimś czasie szef pojawia się, zabija go pisarz Lange, pragnący ochronić kolektyw przed zagrożeniami.
Film jest jednoczesnie tragikomedią i politycznym manifestem, stworzonym przez Jeana Renoira dla francuskiego Frontu Ludowego.
„Życie do nas należy” 1936
pełnometrażowy plakat polityczny popierający komunistów (zrealizowany na zamówienie partii);
wiele ujęć inscenizowanych na dokumentalne połączonych z archiwaliami
„Towarzysze broni” 1937
uważany za najlepszy film francuski,
realizowany przy wyraźnym widmie II wojny światowej.
francuski dramat o losach jeńców francuskich w niemieckim obozie podczas I wojny światowej , ukazanie tamtejszych podziałów klasowych i zróżnicowania
„Marsylianka” 1938
pierwszy poważny film o rewolucji z 1789 r.,
finansowany przez lud francuski (sprzedaż „cegiełek”), nie był to jednak film wybitny - zbyt teatralny i patetyczny
Oddział 500 ochotników z Marsylii ciągnie do Paryża, by ratować rewolucję w walce z monarchią króla Ludwika XVI-ego i Marii Antoniny. Ich "Marsylianka" staje sie hymnem bojowników i zdobywającego przewagę ludu...
„Bestia ludzka” 1938
Zrealizowany pod koniec rządów Frontu Ludowego,
mroczna, błyskotliwie zrealizowana opowieść o ułomności człowieka.
Maszynista kolejowy Lantier odczuwa żądzę zabijania. Nawiązuje stosunki z Séverine, żoną zawiadowcy stacji Roubauda, która chce się pozbyć męża. Lantier, stopniowo przez nią nakłaniany do popełnienia morderstwa, zabija w afekcie ukochaną. Następnego dnia wyskakuje w akcie desperacji z pędzącego pociągu i ginie,
początek drugiego nurtu lat 30-tych, „czarnego romantyzmu osamotnionych”. Na pół dokumentalne sceny z życia dworców i szlaków kolejowych.
„Reguły gry” (1939)
ostatni film wielkiego okresu Renoira,
rozczarowanie i dezaprobata dla rządów Daladiera. Rządząca elita ukazana jako powierzchowna, leniwa, pozbawiona ludzkich uczuć, zakłamana, fałszywa.
Publiczność nie zrozumiała filmu; Renoir wyjechał w 1940 do Hollywood, lecz nie dorównał latom swojej świetności
***
inne filmy także noszą pieczęć epoki Frontu Ludowego:
„Wielka wygrana” Juliena Duvivier (szczęśliwcy, którzy wygrali na loterii to grupa bezrobotnych z nędznego hoteliku)
„Kapitan Mollenard” Roberta Siodmaka (wymierzony programowo przeciw „dwustu rodzinom” rządzącym gospodarką Francji)
„Nadzieja” André Malraux (doświadczenia lotnika z wojny domowej w Hiszpanii; zakazany do 1945 r.)
oczywiście nurt bliski życiu, historii i rzeczywistości był tylko drobną częścią skomercjalizowanej kinematografii
Czarny romantyzm egzystencji przegranych
drugi nurt kina francuskiego, zwany przez ówczesnych krytyków „realizmem poetyckim”:
Oczekiwania społeczne co do bohaterów się zmieniły - chciano innych bohaterów - nie z wyższych sfer, ale zejście “na dół”, do grup społecznych w j akiś sposób pokrzywdzonych.
BOHATER. Był z ludu. Był mieszkańcem małych miasteczek albo podmiejskich dzielnic. Skąd ten czarny realizm, psychologizm? Bardzo często porównuje się te filmy z neorealizmem - ale to błąd. Czarny realizm polega na tym, że ci bohaterowie są w wyglądzie zewnętrznym bardzo zwyczajni, plebejscy, ze środowisk robotniczych, bohaterowie głównie ze środowiska robotniczego, pesymistyczna tonacja, bohater rozczarowany i przegrywający życie, jego samotność i bezradność wobec zrządzeń losu
Sukcesy „czarnego romantyzmu” przypadają na okres klęski Frontu Ludowego
Upadek Francji w 1940 upatrywano też w „demobilizującym” wpływie filmów „czarnego romantyzmu”
„Wielka gra” Feyder'a (1934)
zdradzony elegant zaciąga się do Legii Cudzoziemskiej i napotyka identyczną do zdradliwej ukochanej prostytutkę.
Odcięcie od tradycji patriotycznych panegiryków na cześć wojsk kolonialnych.
Marcel Carné
„Ludzie za mgłą” 1938
adaptacja Préverta z melodramatycznej powieści Pierre Mac Orlana.
Dezerter spotyka cudowną dziewczynę, więzioną przez szefa bandy, „miłość szalona” typowa dla surrealistów, łączy postaci szukające lepszego świata. Jednak siły zła uśmiercają dezertera. Mgła obciążająca bezwyjściowością konflikt czystego uczucia ze sprzysiężonym złem nadawała intensywną jedność emocjonalną całemu widowisku.
„Hotel du Nord” 1938
czołowy przedstawiciel przedwojennego nurtu w kinie francuskim, tzw. poetyckiego realizmu.
Obraz ukazuje nam zawikłane losy młodej pary, Pierre'a i Renee. Poznajemy ich w momencie, kiedy nie godząc się na bezsens świata, próbują popełnić podwójne samobójstwo. W tym celu na jedną noc wynajmują pokój nr 16 w tytułowym hotelu. Pierre strzela do Renee, jednak sam powodowany strachem ucieka z miejsca wypadku. Świadkiem sytuacji był tajemniczy Edmond, również mieszkaniec hotelu, mimo tego, puszcza Pierre'a wolno. Wkrótce okazuje się, że Renee została tylko zraniona, a po powrocie do zdrowia, zostaje zatrudniona w miejscu tragicznego wydarzenia. Stopniowo, Edmond wykazuje coraz większe zainteresowanie piękną Renee, jednak ta, wciąż nie może zapomnieć o swojej miłości do "zdradzieckiego" Pierre'a, oczekującego obecnie w areszcie na proces sądowy.
„Brzask”
Melodramat Marcela Carné uchodzi za arcydzieło poetyckiego realizmu. Film wykorzystuje konsekwentnie techniczne możliwości przenikań i montażu w dramatycznym przebiegu akcji w oblężonym pokoju.
Jeden z ważniejszych filmów francuskiego "czarnego romantyzmu" z wielkim Jeanem Gabinem w roli przegranego, skazanego na klęskę bohatera, dla którego już nie ma ucieczki.
Francois siedzi w zabarykadowanym pokoju, obserwowanym i ostrzeliwanym przez policję; rozmyśla, jak z dnia na dzień stał się mordercą. Wspomina miłość do pięknej Francoise, rywalizację z treserem zwierząt Valentinem i uwikłanie w niejasną relację z jego asystentką Clarą. Osamotniony morderca w retrospekcji wspomina jak do morderstwa doszło. Świat zaszczutego bohatera, odciętego od świata, zacieśniał się dławiąco na naszych oczach. Samobójstwo bohatera.
„Pépé le Moko” 1937 Julien Duvivier
stałe upodobanie do melodramatu, psychologizmu, poetyzacji wspomnień.
najbardziej kasowy przedwojenny film francuski - zaliczony został do czołowych utworów francuskiej szkoły realizmu poetyckiego.
Bohaterem jest gangster, ukrywający się w algierskiej Kasbie po udanym napadzie na bank w Tulonie. W żyjącej własnym życiem arabskiej dzielnicy nic mu nie grozi. Uciekiniera nęka jednak tęsknota za krajem, a potęguje ją jeszcze romans z piękną kobietą, artystką paryskich kabaretów. Pepe porzuca bezpieczny azyl i próbuje powrócić do Francji... (nawiązuje do „Wielkiej gry” koncepcją Afryki - ucieczki i więzienia jednocześnie; finał to śmierć Pépé, ściganego włamywacza, przed kratą oddzielającą go od wolności)
„Jej pierwszy bal” - upływ czasu ukazujący głupotę zachwytów młodości, demaskacja prawdy.
Podsumowanie: film francuski lat 1934-1939:
ośmieszenie kalkowania teatru,
dźwięk jako cenny budulec treści i formy filmu,
zwiększenie roli scenarzysty,
nie można już było chronić niedostatków aktorstwa - wprowadzenie dialogów
szybkie zmiany miejsc akcji, akcja w plenerze,
jednak zachowanie arystotelesowskich, teatralnych reguł kompozycji
Rene Clair
dziennikarz i krytyk filmowy,
pasjonowało go środowisko zwykłych, szarych ludzi w wielkim mieście.
jego filmy nieme były nacechowane poetyckim nastrojem, pogodną melancholią, i Clair zachował ten styl w swych pierwszych filmach dźwiękowych,
'Ostatni Miliarder' 1934 odważnie podejmujący problemy dyktatury i kryzysu, nieco mniej błyskotliwy od poprzednich, doznał takiego niepowodzenia u publiczności, że Clair opuścił Francję. Od 1940 do 1947 mieszka w Hollywoodzie, gdzie kręci cieszące się powodzeniem filmy m.in. 'Ożeniłem się z czarownicą' (1942). Ponieważ reżyser zamieszkuje w Hollywoodzie, w pażdzierniku 1940 kolaborujący z Niemcami rząd Vichy odbiera mu obywatelstwo francuskie. Dały znać o sobie problemy z kręgami prawicowymi z lat 30. Po wojnie utworami takimi jak 'Milczenie jest złotem' (1947), 'Wielkie manewry' (1955) czy 'Porte des Lilas' (1957), utrzymuje swą pozycję mistrza kina francuskiego. Umiera 15 marca 1981 w Neu-illy-sur-Seine pod Paryżem.
'Pod dachami Paryża' 1930 (zob. Film dźwiękowy)
'Milion' 1931 (zob. Film dźwiękowy)
'14 lipca' 1932
Ubogie paryskie przedmieścia i radosna atmosfera ludowej zabawy stały się dla René Claira tłem dla ukazania historii miłosnej. Śliczna kwiaciarka Anna kocha się w sąsiedzie, Jeanie. Ten nie dostrzega jej uczucia, rozmyślając o Poli, która go kiedyś porzuciła. Zajęty swoimi sprawami nie zwraca uwagi na zakochaną dziewczynę. Oboje spotykają się wreszcie na ulicznej zabawie zorganizowanej w przededniu święta 14 lipca.
'Antrakt' 1924
Zgodnie z założeniami ruchu 'cinema pur', który odrzuca filmy komercyjne, pozbawiając film wszelkich treści, która może wynikac jedynie z rytmu poruszających się obrazów,
składa się z nie związanych z sobą pojedynczych scen (m.in. dwaj szchiści, dwie osoby ciągnące armatę, a także tancerz, który zostaje zastrzelony)
Rene Clair dba wyłącznie o to, by w zabawny sposób wprawić w ruch przedmioty, ludzi i kamerę.
Jean Vigo
zmarł w wieku zaledwie 29 lat, jeszcze przed premierą swojego pierwszego pełnometrażowego filmu - Atalanty.
Tworzył filmy niezwykłe, przesiąknięte radością z zabawy w kino. Jego filmy były cenzurowane, szczególnie " Pała ze sprawowania". Wszystkie filmy stworzył na podstawie własnego scenariusza.
Gaumont - dystrybutor filmów Vigo.
"A propos Nicei" 1930
Miejska symfonia, esej dokumentalny, rozbudowany portret miasta,
Film rozpoczyna się niewinnie jako konwencjonalny przewodnik turystyczny, który w trakcie trwania przeradza się w satyryczny, uszczypliwy portret Nicei położonej na Lazurowym Wybrzeżu. Krytyka szczególnie dotyka majętnych mieszkańców miasta. Karykatura, złośliwość ukazana w filmowaniu.
"Pałę ze sprawowania"
"Atalanta" 1934
uważana jest za jeden z najlepszych filmów lat przedwojennych,
Marice Jaubert skomponował muzykę,
Boris Kaufmann brat Jigi Viertowa, operator wszystkich filmów Vigo,
Michael Simon - gra ojca Jules
Świeżo upieczone małżeństwo - kapitan Jean (Jean Dasté) i Juliette (Dita Parlo) wychodzą z kościoła zaraz po uroczystości. Zamiast na przyjęcie weselne kierują się w stronę rzecznego portu, by wyruszyć w rejs do Paryża na barce L'Atalante. Wśród załogi, nie przyzwyczajonej do obecności kobiety na pokładzie, narasta napięcie. W Paryżu udają się no nocnego klubu, gdzie Juliette, flirtując z pewnym mężczyzną, doprowadza do bójki. Kobieta, zafascynowana nocnym życiem Paryża, opuszcza Jeana, on zaś, wściekły, postanawia jej nie szukać.
1