Autoprezentacja zawodowa jako forma komunikacji

Spis treści.

Wstęp

Wstęp

To, jak jesteśmy odbierani przez innych, wrażenie jakie wywołujemy i pozostawiamy w świadomości naszej widowni jest dla nas bardzo ważne w życiu prywatnym. W życiu zawodowym, szczególnie wtedy, gdy nie zajmujemy ważnego, publicznego stanowiska, podchodzimy do wizerunku naszej osoby mniej emocjonalnie, wychodząc z założenia, że praca wykonywana w celach zarobkowych niewiele ma wspólnego z okazywaniem ogółowi naszych cech charakteru: wielowymiarowości i twórczości myślenia, energii w działaniu, życzliwości, stanowczości - i wielu innych, różnie ocenianych cech, składających się na naszą, szeroko rozumianą osobowość. Ale czy to założenie jest słuszne? Czy rzeczywiście nasz wygląd, charakter, osobowość jest mniej ważna w pracy? A może należałoby postawić inne pytanie: Dlaczego właśnie my nie zajmujemy ważnego, publicznego stanowiska?

Może brakuje nam mądrości? Nie mamy talentu? Brak nam pewności siebie, pracowitości, łatwości nawiązywania kontaktu? Rozejrzyjmy się: czy na pewno mądrość, wykształcenie, pracowitość, talent, dar wymowy itd. - są konieczne i wystarczające do osiągnięcia sukcesu? Analiza tych zagadnień na pewno doprowadzi nas do wniosku, że również w pracy, a pod pewnymi względami nawet przede wszystkim tam, powinniśmy zwracać uwagę na wrażenie, jakie wywieramy i starać się je kształtować. Powagę i prawdziwość tego stwierdzenia niech potwierdzi cytat z książki "Jak tworzyć własny wizerunek" Eleri Sampson:

"Pracując ciężko, będąc sumiennym, godnym zaufania, punktualnym, nie zasłużysz na awans. Wykonując dobrze swoją pracę, robisz po prostu to, co do ciebie należy i za co ci płacą. Własny wizerunek, prezencja i styl są czynnikami, które decydują o tym, jak daleko zajdziesz."

Rozdział 1. Istota oddziaływania wizerunku

Nie można zrozumieć praktycznego znaczenia wizerunku bez zaznajomienia się z niektórymi zagadnieniami teoretycznymi dotyczącymi komunikacji niewerbalnej.

1. Rola pozajęzykowego porozumiewania się

Komunikacja niewerbalna służy nam do porozumiewania się nie tylko poza znaczeniem słownym, słownikowym. Rola komunikacji niewerbalnej jest głębsza, porozumiewając się gestem, mimiką, przestajemy często panować nad własnymi emocjami, wolą. To, co przekazujemy jest często różne od tego, co chcielibyśmy przekazać, jest odbiciem naszej podświadomości. Według Argyle'a komunikacja pełni pewne, określone funkcje.

1.1. Komunikowanie interpersonalnych postaw i emocji

Kody niewerbalne służą przede wszystkim odzwierciedlaniu stosunku człowieka do jego otoczenia, zwłaszcza społecznego. Wzajemne ustosunkowanie się ludzi przejawiane jest takimi znakami jak wyrazy twarzy, ton głosu, spojrzenia czy choćby przyjmowane odległości. To tylko niektóre z gamy środków, poprzez które wysyłamy i odbieramy informacje takie jak sympatia - antypatia, zainteresowanie - brak zainteresowania, partnerstwo - dominacja - uległość. Można powiedzieć, że na poziomie niewerbalnym mamy do czynienia przede wszystkim z komunikacją emocjonalną. Komunikowanie werbalne jest natomiast głównym sposobem przekazywania informacji innego rodzaju.

1.2. Samoprezentacja

Poprzez ubiór, fryzurę, sposób wypowiadania się, różne rekwizyty czy ogólniej styl zachowania ludzie wysyłają komunikaty dotyczące tego kim są lub kim chcieliby by być. Innymi słowy poprzez różne niewerbalne środki informują (często niezamierzenie) o swoim statusie społecznym, ekonomicznym, osobowości, poglądach politycznych oraz innych aspektach swojej osobowości. Bardzo często ludzie grają pewne role, czyli pokazują się innymi (na ogół lepszymi, mądrzejszymi, bogatszymi, bardziej pewnymi siebie) niż są w rzeczywistości.

1.3. Rytuał

Kody niewerbalne odgrywają ważną rolę w rytuałach. Dobrze wszystkim znanym rytuałem społecznym jest witanie się i żegnanie. Podczas przywitania w kulturze polskiej mężczyźni podają sobie ręce (jeśli odległość pomiędzy osobami na to pozwala), uśmiechają się do siebie oraz nawiązują kontakt wzrokowy. Inny wariant przywitania to podniesienie ręki lub zdjęcie nakrycia głowy oraz ukłon, kiedy odległość jest zbyt duża aby podać sobie dłonie. Zachowania tego rodzaju są powielane, ogólnie przyjęte i służą jednak podtrzymywaniu dobrych relacji z innymi. Inne rodzaje rytuałów to promocje, immatrykulacje, honorowe wręczanie nagród, gdzie także obowiązują określone normy, na przykład dotyczące strojów czy sposobów zachowywania się.

1.4. Podtrzymywanie komunikacji werbalnej

Znaczenie wypowiedzi nie zależy tylko od samej treści słów. Nastrój wypowiedzi, jej wartość estetyczna i emocjonalna zależy również od takich czynników jak akcent, ton głosu, szybkość oraz płynność mówienia. Wypowiedź staje się przez to bardziej kompletna co czyni ją bardziej zrozumiałą i łatwiejszą do odczytania w warstwie merytorycznej. Poza tym podczas mówienia ludzie gestykulują a na ich twarzach widać emocjonalny stosunek do tematu. Są to także informacje, które mogą być pomocne w odczytaniu znaczenia wypowiedzi.

1.5. Regulacja konwersacji

Podczas rozmowy dwu lub więcej osób musi zostać ustalony porządek mówienia. Trudno wyobrazić sobie rozmowę kiedy obie osoby mówią jednocześnie. Taki porządek ustalany jest często właśnie znakami niewerbalnymi takimi jak nabieranie powietrza i otwarcie ust, aby za chwilę zabrać głos, skinienia głową, podniesienie ręki oraz inne. Kiedy już jedna osoba zabrała głos oczekuje ona reakcji słuchacza. Słuchacz natomiast chcąc dać do zrozumienia, że aktywnie uczestniczy w interakcji kiwa głową kiedy zgadza się z mówiącym lub kręci głową na znak niezgody. Tak czy inaczej przekazując on mówiącemu informacje zwrotne o swoim zaangażowaniu, czyni to właśnie przy pomocy kodów niewerbalnych.

2. Dlaczego wizerunek jest taki ważny

Komunikacja niewerbalna pełni ważne funkcje w naszym życiu codziennym, ma wpływ na odczucia, stosunek emocjonalny do osób, wartości, problemów. Ponieważ chcemy być odbierani pozytywnie przez określonych ludzi z naszego otoczenia, należy zastanowić się czy mamy jakiś wpływ na ten pozawerbalny obraz swojej osoby. Odpowiedź jest oczywiście pozytywna, a przyczyna takiego stanu rzeczy są określone czynniki.

2.1. Potęga własnego stylu

Osobisty styl ma wpływ na osoby podejmujące decyzje dotyczące kariery. Przełożeni w organizacji bardzo często muszą podejmować szybkie decyzje dotyczące podziału pracy, obowiązków, kompetencji. Bez przerwy poszukiwane są osoby o określonych walorach, które mogłyby sprostać zmieniającym się dynamicznie warunkom pracy. Menadżerowie kierują się przy tym najczęściej bezpieczeństwem firmy, a więc przewidywaną skutecznością działań kandydata, możliwością pracy w stresie, skutecznością w negocjacjach, zatem cechami osobowości ocenianej osoby, wrażeniem, jakie roztacza, jej wizerunkiem.

2.2. Wierzymy w to, co widzimy

Ludzie oceniając drugą osobę często nie przyjmują do świadomości, że mogą się mylić, że ich odczucia mogą być manipulowane poprzez kształtowanie wizerunku, jakiego oczekiwali. Zewnętrzne cechy bardzo łatwo przekonują widownię, że dana osoba "taka jest rzeczywiście". Widać to bardzo wyraźnie w polityce, szczególnie podczas kampanii przedwyborczych. Politycy oraz specjaliści kształtujący ich wizerunki nawet nie ukrywają, że w pocie czoła pracują nad swym obrazem z uśmiechem uprawiając jogging, ściskając dzieci, spotykając się z chorymi w szpitalach. Opinia publiczna i tak wybiera polityków "dobrze zareklamowanych".

2.3. Pierwsze wrażenie

Ze względu na brak czasu, opieramy się na pierwszym wrażeniu. Często, przy dokonywaniu oceny, wyboru, wiemy, że można by podjąć decyzję bardziej przemyślaną, optymalną. Ale ciągły pośpiech uniemożliwia to. Dlatego wrażenie pierwszej chwili nie musi wynikać z naiwności oceniającego; może być jedynym dostępnym kryterium wyboru wtedy, gdy nie dysponuje on czasem na podjęcie decyzji.

2.4. Poszukiwanie ambasadora

Ludzie, którym udało się zrobić karierę są zgodni co do tego, jak wielkie znaczenie mają walory reprezentacyjne. Współczesny rynek pełen jest towarów i usług o podobnych zakresie, kształcie, jakości, cenie. Walka o klienta rozgrywa się zatem coraz częściej na poziomie wpływania na jego odczucia, zaspokajania jego innych potrzeb: komfortu, estetyki, reprezentacji; na budowaniu w nim wrażenia, że ma do czynienia z ludźmi wyjątkowymi.

2.5. Pozytywne Wyróżnianie się

Konkurencję można znaleźć wszędzie i o każdej porze, również w pracy. Najlepszym sposobem przekazania otoczeniu informacji o naszej unikalności i wartości jest wyróżnienie się spośród innych. Kandydaci na stanowisko, którzy przychodzą na rozmowę kwalifikacyjną są oceniani nie tylko pod kątem przygotowania i doświadczenia. Na decyzję o wyborze konkretnego kandydata będzie miało wpływ również to, czy potrafił on pokazać swoje cechy i predyspozycje.

2.6. Dobrze jest dobrze wyglądać

Wygląd nie zawsze musi być standardowy, a zatem nijaki. Dobrze wyglądać to także mieć swój naturalny styl, unikalny i łatwo odróżniany. Swoboda w kształtowaniu swego wizerunku może mieć wpływ na autentyczność, spontaniczność osoby. Odkrycie sposobu wyrażania swej indywidualności może nam pomóc w kształtowaniu kariery zawodowej.

Rozdział 2. Motywy kształtowania własnego wizerunku

Dlaczego chcemy dobrze się zaprezentować w pracy, odpowiednio ukształtować swój służbowy wizerunek? Z pewnością chcemy w ten sposób zrealizować jakieś swoje cele, doprowadzić do zaspokojenia naszych potrzeb w związku z wykonywaną pracą, szansami, które ona niesie, odbywającymi się tam procesami. Według piramidy potrzeb Maslowa najniżej w hierarchii potrzeb plasują się potrzeby fizjologiczne: pragnienie, głód, seks; wyższe potrzeby to zapewnienie bezpieczeństwa; kolejne to potrzeba akceptacji, przynależności do grupy, miłości; wyżej pojawiają się potrzeby osobiste: szacunku dla siebie, niezależności; na szczycie piramidy potrzeb Maslowa znajduje się samorealizacja.

Jakie nasze potrzeby są realizowane w pracy? Na pewno różne, w zależności od rodzaju pracy i od stosunku pracownika do niej. Tak jak potrzeby, podobnie różne są również cele, które chcemy osiągnąć. W związku z powyższym optymalne zaprezentowanie własnej osoby nie jest jednoznaczne, identyczne dla różnych podmiotów - zależy od celów, jakie stawia sobie jednostka, i które chce zrealizować w pracy.

Generalnie autoprezentacja jest nastawiona na otoczenie, kształtowanie naszego obrazu w oczach ogółu, widowni. W zależności od tej widowni można dokonać podziału ze względu na adresatów prezentowanego wizerunku.

1. Oddziaływanie na kierownictwo

Chęć zrobienia wrażenia na przełożonych, kierownictwie. Może ono mieć kilka przyczyn:

1. ambicja zawodowa, potrzeba awansu, poprawa swego miejsca w hierarchii służbowej,

2. potrzeba kształtowania organizacji według swojej wizji, modyfikacja firmy, rozwiązań stosowanych do tej pory,

3. zarobienia większych pieniędzy,

2. Oddziaływanie na współpracowników

Kształtowanie wizerunku wobec równorzędnych w hierarchii służbowej, współpracowników. Poprzez kształtowanie odpowiedniego wizerunku możemy uzyskać pewne korzyści, np. możemy kształtować

1. współpracę, wspólną realizację zadań, zwiększenie wygody i sprawiedliwości w wykonywaniu pracy,

2. psychiczny komfort pracy, zaufanie,

3. wykorzystanie kompetencji współpracownika do realizacji pewnych zadań,

4. podwyższanie poziomu przedmiotu pracy - jakości, terminowości, kosztów.

3. Oddziaływanie na podwładnych

Odpowiednia prezentacja własnej osoby może pomóc nam również w stosunkach z podwładnymi i, w rezultacie, w uzyskaniu pewnych celów, np.

1. odpowiednie kształtowanie postaw podwładnych,

2. motywowanie ich do działań,

3. kształtowanie kultury organizacji.

4. forsowanie swojej idei, doprowadzenie do zmian.

4. Oddziaływanie na kontrahentów

Chcemy wpłynąć na decyzje klientów, kontrahentów, zewnętrznych wobec organizacji osób, poprzez właściwe zaprezentowanie swojej osoby.

1. Handlowiec,

2. Zaopatrzeniowiec,

3. Akwizytor,

Często nie da się odgraniczyć wymienionych motywów kształtowania własnego wizerunku, szczególnie, gdy z racji pełnionej funkcji te pozornie różne spojrzenia na świat organizacji, przenikają się. Na przykład zastępca dyrektora handlowego musi jednocześnie dbać o odpowiednie motywowanie podległych handlowców, dobre stosunki ze średnią kadrą kierowniczą, kształtować swój wizerunek w oczach wyższego kierownictwa oraz dobrze rozumieć się z klientami firmy.

Zakończenie

Kształtowany przez nas wizerunek własny nie może być oderwany od kontekstu, w jakim chcemy się zaprezentować. Inaczej będzie wyglądał żołnierz, inaczej akwizytor sprzętu sportowego, jeszcze inaczej polityk. Podejmując decyzję o korekcie naszych cech zewnętrznych należy brać pod uwagę zarówno zwyczaje organizacji jak i jej charakter. Organizacja konserwatywna, nastawiona na kultywowanie tradycyjnych zwyczajów (np. związek kombatantów) będzie w mniejszym stopniu akceptować takie cechy, jak kreatywność, nastawienie na zmiany, twórczość, budowanie nowych rozwiązań organizacyjnych na gruzach starych. Te same cech mogą być niezbędne, aby być w ogóle zauważonym w innej organizacji (np. teatr awangardowy).

Literatura

1. Argyle M.: Psychologia stosunków międzyludzkich. Warszawa: PWN 1991.

2. Sampson E.: Jak tworzyć własny wizerunek. Warszawa: Dom wydawniczy ABC 1996.

Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl

8

---