Socjologia formalna( inaczej socjologia czysta) nie zajmuje się jedynie pojęciem interakcji. Znamienne dla niej jest to, że jej przedmiotem są nie fakty społeczne jako takie, lecz tylko pewna ich strona, którą  Simmel określa mianem formy.

Forma  jest ogólnym, abstrakcyjnym pojęciem, które obejmowałoby różnorodne, konkretne zjawiska w całym ich historycznym, psychologicznym, czy kulturowym zróżnicowaniu. Zjawiska te są  takie same, gdy patrzymy na nie z określonego dystansu( z określonej perspektywy poznawczej)

Powodem takiego rozumowania Simmla jest stwierdzenie, że w społeczeństwie ludzkim można wyróżnić jego:

-          treść - wszystko to, co jest podstawą lub okazją do oddziaływania na innych i ulegania   ich oddziaływaniu. Są  to więc miedzy innymi popędy, pożądanie, cele, skłonności, fizyczna obecność.

Treść jest to tworzywo procesu uspołecznienia, które samo w sobie nie ma charakteru społecznego.

-          formę - powstaje ona gdy jednostki kierujące się potrzebami tworzą jedność, która może te potrzeby  zaspokoić. Ta jedność opiera się na wzajemnym oddziaływaniu.

Formy są przedmiotem badania socjologii czystej.

W grupach społecznych można wyróżnić identyczne pod względem formalnym sposoby odnoszenia się jednostek względem siebie. Są to:

-          stosunki podrzędności i nadrzędności

-          rywalizacja

-          naśladowanie

-          podział pracy

-          tworzenie się stronnictw

-          reprezentowanie

-          konsolidacja wewnętrzna

Te formy mogą być identyczne, mimo że kryje się za nimi odmienna treść. Ale może wystąpić również odwrotna sytuacja - treść może pozostawać bez zmian, zaś formy mogą być różnorodne.

Jako przykład socjologii formalnej Simmel podaje  zjawisko towarzyskości.

Towarzyskość jest szczególnym momentem uspołecznienia. Występuje ona wtedy, gdy formy uwalniają się od treści i zyskują własne życie. Atrakcyjność tego zjawiska wynika z samego jego istnienia.. Nawiązanie kontaktów miedzy osobami jest wtedy  wartością sama w sobie, a nie jest wynikiem zaistnienia wspólnych celów czy konieczności.

Ponieważ w życiu towarzyskim nie są ważne konkretne motywacje sprzyjające łączeniu się jednostek, duże znaczenie jest przypisane dobrej formie.

Simmel określa towarzyskość jako zabawową formę uspołecznienia.

- Specjalnym typem zachowania w towarzystwie jest kurtuazja. Związana jest ona z pojawieniem się w grupie jednostek wybitnych, które zakłócają równość, do jakiej dążą jednostki. Kurtuazja przejawia się w tym, że owe wybitne jednostki poprzez swoje postępowanie stawiają się na równi z resztą grupy. Towarzyskość bowiem wymaga oddziaływania na siebie osób równych. To właśnie sprawia, że ludzie by być w towarzystwie, muszą zmodyfikować swoje wewnętrzne i zewnętrzne znaczenie tak, by stać się równi towarzysko.

- Według Simmla  „ Życie towarzyskie jest grą, w której każdy postępuje tak „jak gdyby” wszyscy byli równi, a zarazem, jak gdyby każdy był szczególnie ceniony przez pozostałych”¹

Wyrażenie „ gra towarzyska” ma tu głębsze, podwójne znaczenie. Gra się w nią bowiem w towarzystwie, ale też za jej pośrednictwem gra się w towarzystwo.

- Simmel wskazuje także formę gry wykształconą przez erotykę - jest nią kokieteria.

Sedno kokieterii opiera się na przemiennej zgodzie i odmowie.

Właściwa dla stosunków towarzyskich kokieteria występuje dopiero wówczas, gdy mężczyzna poddaje się grze stosowanej przez kobietę, gdyż niezbędny jest tu element wzajemnego oddziaływania.

- Podobnie staje się w przypadku rozmowy. W realnym życiu ludzie wypowiadają się w celu przekazania pewnej określonej treści. W życiu towarzyskim zaś rozmowa jest sztuką rozmawiania. Staje się ona celem samym w sobie. Gra ta opiera się tylko na formie, treść więc nie może wysuwać się na pierwszy plan.

Rozmowa w życiu towarzyskim jest formą partnerstwa.

---