Joanna Maciejewska

Kierunek: farmacja

Grupa B, d

Temat: Stres i traumatyczne doświadczenie a zdrowie.

1. Definicja stresu.

Pojęcie stresu nie jest jednoznaczne i dlatego bywa w różny sposób definiowane.

1. Definicja stresu wg Hansa Seyla - zjawisko biologiczne, stanowiące niespecyficzny sposób reakcji organizmu na stawiane mu wymagania: fizyczne, psychiczne lub somatyczne. Może być ono traktowane jako następstwo każdego wydarzenia, wobec którego staje człowiek.

2. Pojęcie stresu wg Richarda Lazarusa i Suzan Folkman. Badacze mówią o stresie dopiero wtedy, gdy człowiek jest pewny, że nie poradzi sobie z wymogami danej sytuacji i że nie dysponuje dostatecznymi możliwościami skutecznej obrony przed zagrożeniami.

2. Stres jako konstrukt. Interakcyjny model stresu.

1. stres - synteza kilku elementów wchodzących ze sobą interakcje

2. Interakcyjny model stresu - schemat

Stresor- przyczyna zdarzenia

Stres - skutek zdarzenia.

3. Kategorie stresorów według Lazarusa i Cohena

▪ kataklizmy - wypadki zdarzające się kilku osobom lub całym społecznościom jednocześnie, zwykle są nieprzewidywalne, (np. klęski żywiołowe, wojny, skażenia chemiczne); ludzie zmagający się z tego rodzaju stresorami dzielą stres z innymi, którzy przechodzą te same trudności oraz otrzymują pomoc i wsparcie ze strony społeczeństwa i rządu

▪ stresory osobiste - dotyczą poszczególnych osób, są to takie zdarzenia, jak: śmierć bliskiej osoby, choroba, utrata pracy, niezdanie egzaminu; mogą, lecz nie muszą być przewidywalne; wymagają dużych wysiłków do poradzenia sobie ze stresem

▪ stresory drugoplanowe - codzienne problemy życiowe, które denerwują ludzi i im przeszkadzają, należą do nich, np.. hałas w miejscu pracy, głośna muzyka, korek w ruchu ulicznym

4. Ocena poznawcza

Proces oceny zagrożenia wg Lazarusa ma dwie podstawowe formy. Są to:

- ocena pierwotna - odnosi się do zdarzenia, dotyczy wpływu, jaki będzie miał stresor; zadajemy sobie pytanie - jaką cenę za to zapłacę?; zdarzenie, które wiąże się z krzywdą, stratą lub zagrożeniem będzie oceniane jako stresujące

- ocena wtórna - dochodzi do niej wówczas, gdy sytuację uznajemy za stresową, tu zadajemy sobie pytanie - jak mogę poradzić sobie ze stresorem?; oceniamy własną zdolność wykorzystania zasobów odporności za stres i zdolności poradzenia sobie z nim.

e) Zasoby odporności na stres wg Antonovskyego

Zasoby odporności na stres - wszystkie te rzeczy, którymi dysponujemy i które umożliwiają nam poradzenie sobie ze stresorami i naszymi reakcjami na nie:

• materialne - pieniądze i wszystko, co można za nie kupić, np.: jedzenie, mieszkanie, lekarstwa

• fizyczne - pozytywne cechy człowieka, np: atrakcyjność, zdrowie, siła

• intrapersonalne - siły wewnętrzne, które pomagają człowiekowi pogodzić sobie z wydarzeniami życiowymi, np. samoocena

• informacyjne i edukacyjne - wiedza, wykształcenie

• kulturowe - kultura, daje poczucie koherencji - stopień trwałego poczucia pewności, że życie ma sens

6. reakcja krótkotrwała - doraźna odpowiedź na stresor, bezpośrednia reakcja na stresujące wydarzenia życiowe; można ją również opisać jako pobudzenie

7. eustres, dystres i efekty neutralne

• eustres - pozytywne następstwa stresu; siła umożliwiająca człowiekowi skuteczne działanie w chwili kryzysu, mobilizuje do działania, zwiększa energię, pozwala pokonać przeszkody, np. w czasie egzaminów stres zmusza do większego wysiłku, poprawia się koncentracja, zwiększa wydajność pracy mózgu

• dystres - negatywne następstwa nadmiernego lub długotrwałego stresu, np: apatia, niepokój, niezdolność do skutecznego działania; stres może powodować uszkodzenia układu immunologicznego, sprawiając, że osoba żyjąca w stresie będzie bardziej podatna na choroby.

• efekty neutralne - z wieloma stresorami człowiek sobie radzi tak, że nie wywierają one na niego żadnego wpływu

8. najbardziej stresujące wydarzenia wg T. Holmesa

Uczeni amerykańscy opracowali skalę pomiaru najbardziej stresujących wydarzeń, punktując je od 100 w dół.

Tabela wydarzeń życiowych jako źródła stresu

Zdarzenie	Skala siły wpływu
Śmierć współmałżonka Rozwód Separacja Śmierć bliskiego członka rodziny Kara więzienia Własna choroba Małżeństwo Utrata pracy Zmiana stanu zdrowia członka rodziny Ciąża, poród Śmierć bliskiego przyjaciela Kredyt ponad 10 000 dolarów Wybitne osiągnięcia osobiste Zmiana miejsca zamieszkania Zmiana szkoły Urlop Boże Narodzenie	100 73 65 63 63 63 53 50 44 40 37 31 28 20 20 13 12

3. Traumatyczne doświadczenia i ich wpływ na zdrowie

Negatywny wpływ na zdrowie człowieka mogą mieć zdarzenia traumatyczne, do których należą kataklizmy lub katastrofy.

1. Kataklizmy i katastrofy - sytuacje, w których istnieje poważne zagrożenie życia i zdrowia, sytuacje w których dochodzi do konfrontacji ze śmiercią, psychicznym lub fizycznym cierpieniem. Zdarzenia te pojawiają się niespodziewanie i trudno je przewidzieć, stanowią duże zagrożenie dla życia i zdrowia jednostki, grup społecznych, powodują przeżycia ekstremalne, wykraczające poza ramy dotychczasowych doświadczeń człowieka. Budzą lęk, przerażenie, panikę lub lękowe zahamowanie aktywności.

• kataklizmy - wydarzenia, takie jak: trzęsienie ziemi, huragany, powodzie

• katastrofy - zdarzenia spowodowane działalnością ludzi i zjawiskami technologicznymi, np.: zamachy terrorystyczne, awarie elektrowni atomowych, katastrofy budowlane, wypadki komunikacyjne

Kataklizmy i katastrofy ze względu na siłę rażenia i ogrom zniszczeń powodują doświadczenia traumatyczne wywołujące uraz czyli traumę.

2. Skutki stresu traumatycznego wg Fran Morris

• Konkretne zaburzenia psychiczne - symptomy stresu pourazowego, depresja, stany lękowe, panika

• Niespecyficzne poczucie dystresu - zniechęcenie, rezygnacja, apatia

• Problemy i dolegliwości zdrowotne - zaburzenia snu, pokryzysowy wzrost konsumpcji alkoholu, leków, narkotyków, papierosów

• Chroniczne trudności życiowe

Problemy życiowe doświadczalne przez ofiary oraz inne osoby zamieszkujące tereny ogarnięte kryzysem - przyrost obowiązków w domu i pracy, trudności finansowe, konflikty z innymi ludźmi, problemy z likwidowaniem szkód i powrotem do normalności

• Straty w zasobach psychospołecznych - pokryzysowe obniżenie się u osób poszkodowanych poczucia wsparcia społecznego przez ofiary; poczucie osłabienia więzi społecznej; pesymizmu

• Problemy specyficzne dla dzieci i młodzieży - nadmierna zależność od dorosłych, częste napady złości, lęk przez separacja, zachowania agresywne, drobna przestępczość oraz inne problemy z prawem.

1. Zespoły stresu pourazowego

W wyniki doświadczenia stresu traumatycznego może dojść do powstania charakterystycznego zespołu zaburzeń na które składają się;

• Reakcje utrzymujące w psychice treści wydarzeń traumatycznych, powracające przykre wspomnienia w postaci myśli i obrazów, koszmarne sny na temat zdarzenia, poczucie powtarzającej się traumy, uczucie intensywnego lęku w sytuacjach przypominających wydarzenie

• Reakcje unikania bodźców kojarzonych z traumą to: unikanie rozmów, wspomnień na temat traumatycznych zdarzeń, unikanie miejsc i czynności przypominających traumę, uczucie obojętności wobec ludzi

• Zaburzenia wegetatywne i pobudzenia: zaburzenia snu, drażliwość, gniew, wybuchowość, kłopoty z koncentracją, nadmierna czujność.

4. Stres społeczny a choroba.

1. zmiana społeczna - „stres współczesnego życia” - problemy urbanizacji i industrializacji, które mogą prowadzić do częstych zachorowań, zgłasza w populacjach nieprzygotowanych do tych doświadczeń

2. migracje ludności - migracje ludności ze wsi do miasta, z jednego kraju do drugiego, zgłasza imigracje do obcych kultur powodują występowanie zaburzeń zdrowia psychicznego

3. utrata bliskiej osoby - w wyniku badań prowadzonych w Wielkiej Brytanii stwierdzono większa umieralność w wieku 55 lat i powyżej w okresie 6 miesięcy po śmierci żony, powodem były choroby serca; natomiast utrata męża bywa dla kobiety przyczyną powstających problemów psychologicznych, np: poczucia osamotnienia

4. praca - według powszechnej opinii stres w pracy wpływa na powstawanie chorób serca , jednak badania nie potwierdzają tej opinii

5. rola zdarzeń życiowych

• śmierć bliskiej osoby, utrata pracy, przejście na emeryturę itp. może mieć związek z występowaniem chorób fizycznych, takich jak: wrzody dwunastnicy, pokrzywka, występowanie zaburzeń fizycznych

1. zdarzenia życiowe a choroba psychiczna - zdarzenia życiowe nie powodują choroby, wpływają raczej na prawdopodobieństwo jej powstawania; uczucie beznadziejności, brak poczucia pewności siebie, negatywna samoocena wywołana zdarzeniem życiowym mogą prowadzić do depresji

2. wsparcie społeczne - pomoc ze strony rodziny, sąsiadów, przyjaciół, silne więzi kulturowe stanowią tzw. czynnik ochronny, zmniejszający wpływ zdarzeń życiowych, wyzwalających podatność na choroby.

Bibliografia:

Kanciasty K., Klęska żywiołowa czy katastrofa społeczna?, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Sopot 2003.

Mietzel G., Wprowadzenie do psychologii, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2001.

Oniszczenko W., Stres to brzmi groźnie, Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1993.

Radmacher S., Sheridan Ch., Psychologia zdrowia. Wyzwanie dla biomedycznego modelu zdrowia, Instytut Psychologii Zdrowia, Warszawa 1998.

Sęk H., Wprowadzenie do psychologii klinicznej, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa 2001.

Stresor

Reakcja krótkotrwała

Ocena poznawcza

Zasoby odporności

na stres

Eustres

Dystres

Efekty neutralne

Wtórna

Pierwotna

---