Teoria funkcjonowania ST

We współczesnych państwach oprócz innych władz publicznych funkcjonuje ST czyli część sektora publicznego , charakterystyczne jest to ze działa on na szczeblach lokalnych , regionalnych i posiada określone kompetencje , dochody i źródła zasilania na zadania publiczne

Nauka o ST powstała we Francji po rewolucji w 1789 roku .Podstawową JST jest Gmina. Wykształciły się 2 grupy poglądów dotyczących funkcjonowania ST

Teorie ST

-neutralistyczna

ST jest instytucją niezależną całkowicie od państwa. Gminy posiadają samoistne prawo bytu a państwo nie powinno ingerować w jej funkcjonowanie .Władza samorządowa to czwarta władza w państwie. Gmina jest starszą instytucją niż Państwo gdyż gminy powstały na bazie parafii.

-państwowa

w latach dwudziestych i trzydziestych XX wieku zaczęła dominować państwowa teoria samorządu ,która zakłada ze instytucja ta może istnieć wyłącznie z woli Państwa w celu wypełniania jej powierzonych przez państwo zadań

Nurty teorii państwowej

Nurt1 państwo w celu realizacji zadań tworzy obok rządowego aparatu administracyjnego swoje organy lokalne , które nie są podporządkowane hierarchicznie administracji rządowej a ta niezależność stanowi o istocie ST -ten nurt jest nurtem dominującym

Nurt 2 organy lokalne i terytorialne które jednak powstają w zależności od administracji rządowej

Przyjęte przez poszczególne państwa modele ST zawierają zarówno elementy teorii naturalistycznej tj.

1 wybieranie w tajnych wyborach władz ustawodawczych i wykonawczych

2 brak hierarchicznego podporządkowania organów lokalnych administracji rządowej

3 zagwarantowanie sądowe ST samodzielności prawnej i finansowej jak również elementy teorii państwowej m.in.

-ograniczenie kompetencji ST wyłącznie do spraw lokalnych

-samodzielność cen w granicach określonych ustawowo przez Państwo

Samorząd Terytorialny

Można określić jako zdecentralizowany nie podporządkowany władzy państwowej władze publiczną z własnymi wybieranymi organami ustawodawczymi i wykonawczymi

Decentralizacja ma miejsce wtedy gdy przekazywane są zadania, obowiązki , kompetencje oraz środki na rzecz organów które nie są podporządkowane hierarchicznie władzy państwowej

Zasadnicze argumenty przemawiające za determinacje :

1 administracja jest bliżej obywatela a wiec lepiej rozumie jego potrzeby

2 obywatele mają współudział w sprawowaniu władzy

3 ze względu na mniejszą skale obywatele mają słabszą dostępność do organów lokalnych

4 wzrasta efektywność wykorzystania środków publicznych

Skoro ST jest zdecentralizowany , nie podporządkowany hierarchicznie administracji rządowej częścią administracji publicznej to musi posiadać pewne cechy z których ta niezależność mogła by wynikać .Cechom tym przypisuje się ważne znaczenie , są one określone w ustawach zasadniczych poszczególnych państw

Podstawowe cechy ST

-posiadanie niezawisłych organów władzy

-kompetencje do stanowienia własnych przepisów prawa

-samodzielność w sprawach majątkowych oraz własne źródła dochodów

Istotną cechą ST jest posiadanie osobowości prawnej .Poszczególne szczeble wyposażone są w osobowość prawną a konsekwencją osobowości prawnej jest samodzielność finansowa , zdolność zaciągania zobowiązań a także posiadanie własnego majątku przez poszczególne JST. Cechą samorządności jest niezawisłość organu ST .Organy te powinny pochodzić z demokratycznych wyborów ponieważ tylko taki wybór gwarantuje im niezależność od administracji rządowej. Powinny to być organy pełniące funkcję stanowiącą oraz wykonawczą a co do cechy samodzielności w tym samodzielności finansowej wynika ona bezpośrednio z osobowości prawnej . Jest zagwarantowana ST sądownie w ustawach konstytucyjnych a polega na zapewnieniu poszczególnym szczeblom samorządu własnego majątku .Istota samodzielności wprowadza się do dostosowania odpowiednich źródeł dochodów do zakresu realizowanych zadań.

Zadania ST

Własne: Zlecone:

-obligatoryjne -za porozumieniem

-fakultatywne -z mocy ustaw

Zadania własne obligatoryjne :

-Bezwzględna realizacja przez ST

Zadania własne fakultatywne:

-JST może je realizować gdy ma na nie środki

Zadania zlecone z mocy ustaw :

-muszą być realizowane przez ST obligatoryjnie , zlecane są tylko przez administrację rządową. Jednostka zlecająca kontroluje wykonywanie zadania.

Zadania zlecone z porozumienia :

-przyjmowane są do realizacji przez ST po uprzednim podpisaniu porozumienia z przelewającym zadanie organu administracji rządowej lub innych JST .Jednostka nie ma obowiązku przyjęcia zadania i gdy nie przyjmuje nie podpisuje porozumienia .

Problematyka poziomów organizacyjnych ST

W miarę wzrostu cywilizacyjnego i gospodarczego świata mamy do czynienia z poszerzeniem się zakresu zadań licznych . Skoro Państwo podejmuje się finansowaniu nowych zadań pewne części zadań muszą być wykonywane przez ST . We współczesnych Państwach ST działa na dwóch bądź trzech poziomach organizacyjnych .Kraje o 2-szczeblowej strukturze ST to Dania , i Irlandia a o 3-szczeblowej strukturze ST występuje w takich państwach jak Włochy , Francja, Hiszpania, Polska

• 2004

2425 gmin 2413gmin

Miasta na prawach powiatu -65

Powiaty :1999-308 powiatów 2004-314 powiatów

Województw -16

Kompetencje gmin :

Sprowadzają się do realizacji zadań o charakterze lokalnym , oświaty, opieki społecznej , ładu przestrzennego , transportu lokalnego ,zaopatrzenia w wodę czyli zadania socjalno -kulturalno-oświatowe .

Kompetencje powiatu:

Stanowią uzupełnienie zadań realizowanych przez gminy czyli finansowanie opieki społecznej ,utrzymywanie dróg powiatowych

Kompetencje regionów i województw :

Regiony mają zasadniczo inne zadania niż gminy i powiaty .Nie zajmują się finansowaniem konkretnych zadań natomiast kształtują politykę rozwoju danego regionu w zakresie ekonomicznym , wchodzą w relacje z administracją rządową.

Kierunki zmian we współczesnym ST

Wraz ze wzrostem wydatków publicznych ,rośnie znaczenie ST .Wzrastającym wydatkom nie towarzyszy jednak proporcjonalny wzrost dochodów publicznych i aby przeciwdziałać kryzysowi finansów lokalnych w JST dokonuje się przekształceń organizacyjnych a także zmian w sposobie podejmowania decyzji .Przykładem podejmowanych w tym zakresie działań może być :

-prywatyzacja zadań publicznych i jest ona jednym ze sposobów racjonalizacji wydatków publicznych i p[Olega na przekazaniu zadań publicznych do realizacji sektorowi prywatnemu. Realizacją zadań zajmuje się podmiot prywatny , jednak nadal jest to zadanie publiczne którego obowiązek świadczenia spoczywa na władzy lokalnej ale dzięki prywatyzacji usług dostarczane są na zasadzie konkurencji co obniża koszty

Formy organizacyjne przekazywania podmiotom prywatnym do realizacji usług lokalnych:

-zawieranie kontraktów z firmami prywatnymi ,które polegają na podpisaniu umowy miedzy przedsiębiorstwem prywatnym a organem ST na dostarczenie określonych usług.Za pomocą kontraktowania świadczone są usługi w zakresie remontów i utrzymania dóbr , oczyszczenia miasta ,utrzymania zieleni budynków komunalnych ,świadczenia usług komunikacyjnych .

-udzielanie koncesji dla firm prywatnych , obejmują one zaopatrzenie w wodę i energię elektryczną .

-podejmowanie wspólnych przedsięwzięć firm publicznych i prywatnych w formie spółek o kapitale mieszanym ,publicznym i prywatnym .

-udzielanie pomocy finansowej firmom prywatnym i zachęcanie ich do wykonywania niektórych usług .

-kierowanie pomocy finansowej do konsumentów usług świadczonych na zasadach rynkowych zamiast do wytwórców usług .

-wspomaganie działalności organizacji o charakterze samopomocowym .

System zasilania finansowego jednostek samorządowych

ST będzie realizował zadania gdy będzie wyposażony w źródła finansowania .ST dysponuje środkami z 4 źródeł:

-podatki i opłaty

-wpływy z praw majątkowych i majątku

-dotacje ogólne i celowe

-środki pochodzące z kredytów , pożyczek i obligacji

Dotacja ogólna to subwencja .

Dotacja ma charakter celowy ,podlega zwrotowi niewykorzystana , podlega ścisłej kontroli ze strony organów który udzieli tej dotacji .

Subwencja ma charakter ogólny ,może być wykorzystana na różne cele w zależności od potrzeb , nie podlega zwrotowi , nie podlega kontroli .

Modele zasilania finansowania JST

Model 1 -dochody JST pochodzą z podatków i opłat oraz z majątku czyli dochody własne a państwach w których ten model występuje : to Austria, Dania, Szwecja .

Model 2-opiera się na dotacjach celowych i ogólnych a występuje w Holandii.

Model 3 -to model mieszany a kraje to Polska, Niemcy ,Francja.

Problematyka finansowania JST

Procedura opracowywania i uchwalania budżetu JST uregulowana jest w ustawie o finansach Publicznych w dziale 4

Budżet JST to fundusz rozpatrywany w trzech aspektach jako:

-fundusz gromadzenia i wydawania środków pieniężnych przez JST

-plan finansowy w ramach którego są gromadzone i wydawane środki p. JST

-norma prawna uchwalana przez najwyższy organ przedstawicielski danej jednostki upoważniającej organ wykonawczy do gromadzenia dochodów i dokonywania wydatków

	W gminie	W powiecie	W województwie
Organ stanowiący	Rada gminy	Rada powiatu	Sejmik wojewódzki
Organ wykonawczy	Wójt , burmistrz lub prezydent miasta	Zarząd powiatu	Zarząd województwa

Planowanie i udzielenie budżetu

Przygotowanie projektu uchwały budżetowej oraz inicjatywa zmian tej uchwały są wyłączną kompetencją zarządu JST. Zarząd ma obowiązek przedstawienia i projektu uchwały budżetowej Regionalnej Izbie Obrachunkowej w celu zaopiniowania oraz organowi stanowiącemu JST do 15 listopada roku poprzedzającego rok budżetowy .

Regionalna Izba Obrachunkowa

Instytucja państwowa cen niezależna merytorycznie od administracji rządowej powołana do sprawowania nadzoru nad gospodarką finansową .JST ma prawo do uchylenia sprzecznych z prawem uchwał JST w sprawach finansowych .

Do jej zadań należy również m .in.

. -wydawanie opinii o projekcie budżetu i o sprawozdaniu z jego wykonania

-opiniowanie wniosków komisji rewizyjnej w sprawie absolutorium

-przeprowadzenie przynajmniej raz na 4 lata kompleksowej kontroli finansów JST.

-ustalenie budżetu JST jeśli organ stanowiący nie uczynił tego przed upływem 31 marca roku budżetowego .Od decyzji nadzoru RIO JST mogą się odwoływać do Naczelnego Sądu Administracyjnego . W Polsce funkcjonuje obecnie 17 RIO , w większości przypadków obraz ich działalności obejmuje jedno województwo .

Projekt Uchwały Budżetowej powinien dodatkowo zawierać szczegółowe informacje na temat mienia komunalnego .Uchwałę budżetową podejmuje organ stanowiący w JST. Przed rozpoczęciem roku budżetowego ale nie później niż do 31 marca roku budżetowego . Jeżeli budżet nie jest uchwalony przed rozpoczęciem roku budżetowego to obowiązuje projekt uchwały budżetowej do 31 marca roku budżetowego .Praktyka dopuszcza również trzy możliwości :

-prorogację budżetu czyli uchwalenie budżetu który obowiązywał w roku poprzednim na rok następny

-prowizorium budżetowe czyli ustalenie budżetu skróconego czyli prowizorycznego zazwyczaj na kilka miesięcy ale tylko wtedy gdy jest prowizorium budżetu państwa

-prolongate budżetu czyli możliwości wykonywania budżetu przez okres kilku miesięcy na podstawie projektu przygotowanego przez zarząd . Jeżeli budżet nie jest uchwalony przed 31 marca obowiązuje projekt uchwały budżetowej do 30 kwietnia roku budżetowego

Budżet JST ustala RIO w zakresie obowiązkowych zadań własnych i zadań zleconych

Wykonanie budżetu

Za wykonanie budżetu odpowiada zarząd, zarząd ma obowiązek przebierania wszystkich informacji niezbędnych do przygotowania planów finansowych jednostek podległych w terminie do 7 dni od dnia przelecenia projektu organowi stanowiącemu . Jednostki podlegle zobligowane są do przygotowania własnych planów finansowych w terminie do 30 dnia od dnia wysłania informacji ale nie później niż do 22 grudnia roku poprzedzającego rok budżetowy .W terminie do 21 dni uchwalenia budżetu zarząd opracowuje układ wykonawczy budżetu JST.

Zarząd ustawowy sprawuje nadzór nad budżetem , kontrola zarządu musi objąć w każdym roku budżetowym co najmniej 5 % wydatków jednostek podległych .

Kompetencje zarządu

W trakcie wykonywania budżetu zarząd może zmienić plan dochodów i wydatków w związku z wprowadzonymi w trakcie roku budżetowego zmianami kwot dotacji celowych .Zarząd może również przenieść wydatki z rezerw budżetowych zgodnie z planowanym przeznaczeniem wydatków. Może również zmienić plan dochodów JST w wyniku zmian kwot subwencji pochodzących z rezerw przy czym rezerwa ogólna nie może przekroczyć 1% planowanych wydatków a suma rezerw celowych nie może przekroczyć 5% planowanych wydatków

Źródła finansowania deficytu budżetowego :

-sprzedaż papierów wartościowych czyli emisja długu samorządowego

-kredyt zaciągany w bankach krajowych

-pożyczka

-prywatyzacja majątku JST

-nadwyżka budżetowa z lat ubiegłych

-nowe środki finansowe na rachunku bankowym

Ogólne zasady zaciągania zobowiązań

JST mogą zaciągać kredyty i pożyczki oraz emitować papiery wartościowe na:

-pokrycie występującego w ciągu roku niedoboru budżetowego JST

-finansowanie wydatków nie znajdujących pokrycia w planowanych dochodach JST

Zaciągnięte kredyty i pożyczki oraz wyemitowane papiery wartościowe podlegają spłacie bądź wykupowi w tym samym roku , w którym zostały zaciągnięte lub wyemitowane .

---