Dyskursy we współczesnej pedagogice.
Dyskurs- jest rozumiany jako sposób poznawania etapami, przez kolejne pośrednie rozumowanie tworzące pewien logiczny ciąg. Etapy dyskursu to cykl operacji intelektualnych, zmieniających do wyodrębnienia poszczególnych części jakiejś całości, uchwycenia jej wewnętrznej natury oraz wzajemnych odniesień pozwalających na sformułowanie wniosków o charakterze syntetycznym. Poznawanie poprzez rozumowanie jest przeciwieństwem poznania instytucyjnego, ujmowanego w jednym akcie bezpośrednio i w całości.
Na aktualne filozoficzne znaczenie dyskurs duży wpływ wywarli: G. W. Leibniz oraz I. Kant.
Ze względów poznawczy, a także z uwagi na implikacje pedagogiczne, jest dyskurs w ujęciu
J. Habermasa, który wyróżnia dyskurs:
Teoretyczny, kiedy uwzględnione są twierdzenia.
Praktyczny, kiedy uwzględnione są normy.
Celem dyskursu jest doprowadzenie do porozumienia (konsensusu) uczestników interakcji społecznych w zakresie spornych między nimi roszczeń.
Każdy dyskurs podlega ogólnym zasadom:
Zasadzie rzeczywistości, dotyczącej treści tego, co jest komunikowane.
Zasadzie kooperacji, odnoszącej się do sposobów wyrażania treści.
Dyskursywne myślenie to wywód polegający na przechodzeniu od jednego ogniska do drugiego, z których każdy wiąże się logicznie z poprzednim. Do polskiej pedagogiki pojecie dyskursu wprowadzili Z. Kwieciński, T. Szkudlarek, L. Witkowski.
Terminologia we współczesnej myśli pedagogicznej:
Współczesna myśl pedagogiczna, jest odzwierciedleniem współczesnej epoki, dominujących w niej systemów czy konstelacji wartości;
Wychowanie i myśl pedagogiczna są ściśle związane z poszczególnymi narodami i państwami;
Definiowanie pojęć nie tylko sprzyja pogłębionej dyskusji ale także pozwala opanować myślą różnorodność zjawisk przez łączenia je w grupy wedle najogólniejszych kategorii.
Poszerzający się przedmiot badań pedagogiki:
W obszar zainteresowań pedagogiki tradycyjnie wchodziły wszelkie zjawiska i procesy zachodzące w szkołach i innych instytucjach wychowawczo – edukacyjnych, zajmujących się głównie dziećmi i młodzieżą.
Obecnie również obszary życia społecznego, związane dotychczas z innymi dyscyplinami naukowymi, (np.: psychologia, socjologia, politologia, etyka) a połączone jest to ze zmianą sposobu patrzenia na zjawisko edukacyjne (jako efekt szerszych procesów społecznych).
Zmianą w podejściu do przedmiotu badań pedagogiki związana z metarefleksją nad pedagogiką (pedagogika włączyła teorię krytyczną do swoich rozważań, zastanawiając się nad własną tożsamością).
Rozwój pedagogicznej myśli krytycznej- badania inspirowane teoriami m.in. P. Bondieu, B. Bernsteina, M. Foncanlta- prace pisane w nowym , nieobecnym wcześniej nurcie; nurcie krytyczny oraz badania nad np.: szkołami alternatywnymi.
Podejmowane przez przedstawicieli innych dyscyplin wiedzy badań nad edukacją oraz konieczność uwzględniania całej złożoności współczesnego świata (wielokulturowości).
Obiektem poznania pedagogicznego jest rozwijający się człowiek, jednostka zmierzająca do swego człowieczeństwa, jednostka biologiczna, psychiczna, społeczna. Działająca samodzielnie i w grupie społecznej, funkcjonująca w określonym środowisku kulturowym, przyrodniczym, etnicznym, wyznaniowym, cywilizacyjnym.
Do poznania i badania tych procesów, ich efektów oraz uwarunkowań niezbędne jest wiedza interdyscyplinarna.
Nauk filozoficznych (aksjologia, etyka)
Nauk psychologicznych
Nauk socjologicznych
Wiedza pedagogiczna ma konkretny cel tj. służba na rzecz edukacji, wychowania i kształcenia dla dobra rozwojowego każdego i całego czł. Działalność naukowo- badawcza na służyć nie tylko tworzeniu nowej wiedzy, ale także przyczyniać się do rozwiązywania aktualnych problemów i konkretnej zmiany.
Paradygmat- wzorowana teoria, model, wzór, przykład o zasadniczym znaczeniu dla danej nauki, która umożliwia badaniom określonej dziedziny przyjęcie założeń umownych za pewne i skupienie się na rozwiązaniu konkretnych problemów. Twórcą paradygmatu jest Thomas Kuhn !!
Każdy paradygmat zdaniem Kwiecińskiego ma:
Filozofie społeczną
Postać negatywną
Postać pozytywną
Sposób rozumienia samej edukacji i podejścia do tradycji zmian
Pedagogika jest nauką wieloparadygmatyczną. Przyjmując przesłanki metodologiczno- teoretyczno- empiryczne.
Pedagogiczno- krytyczno- emancypacyjne
Pedagogiczno- humanistyczne i filozoficzne.
Paradygmat w pedagogice specjalnej:
Biograficznego ujmowania niepełnosprawnych
Pozytywnego myślenia i życiowego ukierunkowania osób niepełnosprawnych
Autorewalidacji
Pomocy pomagającemu
Pojęciowy
Dorota Klus- Stańska współczesna Dydaktyka funkcjonalno- behawiorystyczne
Józef Kuźnia Nauka o szkole
Mieczysław Malewski Teorie andragogiczne
Z jednej strony ogólne twierdzenia paradygmatów, jakie zaznacza się w obrębie poszczególnych paradygmatów, umożliwia świeże spojrzenie na praktykę edukacyjną.
Szkoła naukowo- pedagogiczna to pewna formacja intelektualna, społeczność badaczy skupionych w około mistrza założyciela.
Cechy wyróżniające szkołę naukową:
Wspólne miejsce
Wspólny temat
Wspólna metoda badań
Wspólne zasady teoretyczne
Poczucie przynależności do szkoły u jej przedstawicieli
Kierunek naukowy- pedagogiki:
W filozofii zbiór poglądów lub systemów
Pojawienie się rozprzestrzenienie kierunku wiąże się z konkretną osobą, szkołą i jej miejscem
Badając kierunki pedagogiczne, stajemy się refleksyjnymi turystami.
Doktryna naukowo – pedagogiczna
Doktryna- ogół poglądów, twierdzeń, założeń z określonej dziedziny wiedzy właściwych danemu myślicielowi lub szkole. Twierdzenia nawiązują do dorobku kultury, a takie określają wnioski przyjmowanych założeń.
Myśl pedagogiczna- (K. Poznański) termin rozumiany nie tylko jako tzw. teorie, ale również praktykę jako wyraz określonej koncepcji, doktryny lub planów, gruntownie przemyślanych zamierzeń edukacyjnych, które znalazły wyraz w postaci ustaw, instrukcji, zarządzeń i programów kształcenia.
Ideologia- oznacza całokształt poglądów na świat i życie ludzkie właściwie danej grupie społecznej, danemu kierunkowi politycznemu, ekologicznemu, artystycznemu itd.
Ideologie edukacyjne- są podstawą do różnorodnych działań praktycznych w edukacji bądź wyznacznikiem określonych zachowań społecznych i przyjmowanych wartości, poglądów czy wyobrażeń o edukacji.
Trzy typy ideologii edukacyjnej:
Konserwatywna
Liberalna
Lewicowa
Klasyfikacji współczesnej myśli pedagogicznej: dla nauczycieli konieczne są odpowiedzi na tak zasadnicze pytania, jak: jaka wiedza jest najbardziej wartościowa? Jaką wiedzą należy przekazywać? Jakimi kryteriami należy się posługiwać przy doborze treści nauczania? Jaki rodzaj wiedzy jest ważny dla rozwoju osobistego, a jaki może przynieść korzyści społeczeństwu?
Nauczyciele powinni dysponować kryteriami do waloryzowania ich zaistnienia i rozpoznawania ich zróżnicowanych przesłanek.
Znajomość różnych koncepcji edukacji może ułatwić analizowanie poddawanie krytycznej ocenie polityki oświatowej rządu czy władz samorządowych.
Bogdan Nawroczyński Współczesne prądy pedagogiczne.
Dzieła wybrane A. Mańka- Stanikowa
O istnieniu prądów pedagogicznych stanowi ideał pedagoga oraz ludzie dla których on stał się naczelną wartością.
Ludwik Chmaj Prądy i kierunki w pedagogice XX wieku
Kazimierz Sośnicki Rozwój pedagogiki zachodniej na przełomie XIX w. – podał definicję kierunku pedagogicznego.
Stefan Włoszyn Nauki o wychowaniu w Polsce w XX w. Próba syntetycznego zarysu na tle powszechnym. S.W. przedstawił:
Systematyczny zakres ewolucji zróżnicowanych stanowisk teoretycznych jak i systemów wychowawczych
Idee tych systemów na tle dziejów powszechnych
Przedstawicieli teoretyków i realizatorów oraz ich źródłowe stadia i artykuły poświęcone wybranym nurtom.
Gerald Lee Gutek – filozof amerykański Filozoficzne i ideologiczne podstawy edukacji.
Yues Bertrand
Hans Benner
G. Flores d’ Arcais- pedagog włoski
Heinz- Herman Kruger Wprowadzenie w teorie I metody nauk o wychowaniu.
Pedagogika nie dysponuje takimi konstruktami teoretycznymi , za pomocą których badacz mógłby analizować wybrane paradygmaty w sposób całkowicie bezosobowy.
W literaturach wskazuje się na dwa podejścia do analizy dyskursów:
Diagnostyczne, rekonstruujące, mające na celu uwzględnienie wierne oddanie podstawowych przesłanek i ich znaczeń w zgodzie z zawartymi interakcjami ich twórców.
Podejście krytyczne do treści i znaczeń analizowanych dyskursów, mające na celu uchwycenie interesujących w nim badacza kategorii czy określonych reakcji.
Czynniki subiektywny (podejście badacza do czytającego tekstu)
Egzemplifikacje prądów pedagogicznych
Gender- płeć społeczna, płeć kulturowa, tożsamość płciowa, równość między kobietami i mężczyznami. Gender studia, ideologia gender. WHO stworzenie przez społeczeństwo role, zachowania, aktywności i atrybuty jakie dane społeczeństwo uznaje za odpowiednie dla mężczyzn i kobiet.
John Money- jako pierwszy użył gender
za:
Równouprawnienie kobiet
Dziedzina nauk
Nie istnieje ideologię gender wymyślił Kościół
Socjologia płci to jest bardzo poważna dyscyplina nauk społecznych o wielkiej przydatności politycznej
Przeciw:
Jest ideologią
Prowadzi do rozkładu społeczeństwa, próby seksualizacji dzieci, wprowadzenie moralnego relatywizmu
Wskazują na ideowe i historyczne związki ideologii gender z marksizmem
Głąboko destrukcyjny charakter zarówno wobec osoby jak i relacji międzyludzkich i całego życia społecznego
Jest próbą zrównoważenia różnego typu związków, która jest poważnym osłabieniem małżeństwa jako wspólnoty mężczyzny i kobiety oraz rodziny, na małżeństwie zbudowanej.
Wg. Ideologii gender nie istnieje różnica między mężczyzną a kobietą. Męska czy żeńska tożsamość nie są wpisane w naturę, w rzeczywistość, ale są jedynie przypisane kulturze, są wynikiem konstrukcji jednostki. Spełniając zadanie i funkcje społeczne. Gender jest przedmiotem bardzo ożywionej dyskusji w wielu europejskich krajach i reakcji często ostrzejszych niż w Polsce.
E. Jackowska. Koncepcje gender w Problematyka gender- mity a rzeczywistość. Koncepcja i wyniki badań, Szczecin 2012, s. 23. Gender można postrzegać jako ideologiczny dyskurs, który miąłby na celu dokonanie reinterpretacji, funkcjonujących aktualnie pojęć dotyczących takich rzeczywistości jak:
natura, płeć, tożsamość, orientacja seksualna, małżeństwo, macierzyństwo, relacje między płciami, norma, prokreacja oraz dążyłby do destabilizacji przyjętych za tradycyjne modeli i relacji między osobami i płciami. Oddziałuj się to w innej wolności przyjętej jako miejsce wartości. Mówiąc i ideologii gender musimy pamiętać, że nie jest ona ideologią jednolitą. Jest różnorodnym zbiorem refleksji i pozycji.
W zeszycie
Literatura:
L. Kopciewicz Pedagogiczne teorie i feministyczne 2011 rewizje – Johan Dewey, Paula Freire, s. 27-40
W. Kojs edukacja i pedagogika w społeczeństwie wiedzy s.31-37 2012chawanna t. 2 (39)
J. Kuźma nauka o szkole- teorie i wizje przyszłej szkoły, t.5 s.41 nr 2 s. 15-52, 2013 roczniki pedagogiczne
Nadzieja nauczyciela – wychowawcy:
być wychowawcą to być mistrzem i świadkiem;
praca wychowawcy jest przede wszystkim pracą nad nadzieją człowieka;
ten, w kim „pokładam mą nadzieję”, jest powiernikiem nadziei;
wychowanie: przestrzeń nadziei.
Nadzieja w relacjach wychowawczych:
relacje osobowe- miłości, wiary i nadziei- tworzą środowisko autentycznie ludzkie;
działanie i bytowanie „wspólnie z innymi”, we wspólnocie społecznej;
tworzenie relacji powiernictwa;
twórcze współbycie edukacyjnej wspólnoty.
Potencjał rozwojowy wychowanka:
nadzieja zawsze oznacza korzystną możliwość, zdarzenie;
dynamice nadziei podkreśla się ścisły związek między postawą nauczyciela i postawą wychowanka;
nadzieja chrześcijańska ma charakter osobowy. Światło Objawienia otwiera horyzonty poznania człowieka i może prowadzić do prawdziwej mądrości.
Samowychowanie:
nadzieja jest ciągłym przekonaniem o możliwości realizacji własnego rozwoju;
samowychowanie rozpoczyna się już w dzieciństwie, rozwija się w młodości i stabilizuje się w okresie życia dorosłego,
stawanie się wychowawcą samego siebie jest jednym z podstawowych wskazań chrześcijaństwa.
Nadzieja w sytuacji wychowawczej:
sytuacja wychowawcza jest tworzona przez to wszystko, co otacza człowieka,
wychowują jedynie ci, którzy mają nadzieję. Do tego należy dodać: wychowują, kształtując nadzieję wychowanków;
sytuacja wychowawcza staje się przestrzenią i bogactwem form w dynamice procesu wychowania.
Potrzeba nadziei we współczesnym świecie:
w nadziei jest ukryty wybór
odkryć, co tu i teraz jest możliwie najwłaściwszą odpowiedzią na istotną nadzieję drugiego
dobre struktury pomagają, ale same nie wystarczą, trzeba odkryć obecność drugiego człowieka;
połączenie braterstwa i nadziei;
nadzieja nie prowadzi nigdy do bierności, ale do dzielenia się i zaangażowania osobistego i wspólnotowego.