NOTATKI Z WYKŁADÓW Z POWSZECHNEJ HISTORII PRAWA W DRUGIM SEMESTRZE

15.02.2013r.

Problem sojuszy politycznych, militarnych i ekonomicznych.

Takie sojusze bywają nazywane także mianem społecznych. Zawiązywanie sojuszy znane jest już od czasów najdawniejszych. W czasie II wojny światowej zawarto dwa takie sojusze – nie wynikały one z sympatii między państwami, narodami lecz z kalkulacji lub konieczności. Przykładem są Stany Zjednoczone i Związek Radziecki – dwa państwa przeciwnie ideologicznie.

W 962r. po raz pierwszy pojawiła się poważna propozycja odtworzenia Cesarstwa Rzymskiego przez Ottona I. Sojusz ten miał się opierać na takich założeniach jak ład europejski, równorzędna współpraca kilku najsilniejszych państw europejskich.

Po upadku Cesarstwa Rzymskiego wciąż poszukiwano „europejskiego lidera”. Za pierwszego z nich można uznać Karola Wielkiego. Później po Frankonii schedę tą próbowała przejąć część germańska. W Europie pojawiają się ówcześnie nowe twory państwowe (zwłaszcza Słowiańszczyzna: zachodnia, południowa i wschodnia).

Ottonowie myśleli o zawiązaniu sojuszu z nowopowstałymi państwami słowiańskimi, lecz np. Saksonia obrała wobec nich kurs agresywny i chciała je podbić (nieskutecznie). Po dołączeniu niektórych państw słowiańskich (np. państwa Polan) w orbitę państw zachodnich zaczęto posługiwać się nazwą Europa.

Za panowania Ottona III pojawiła się idea stworzenia czteroczłonowego (Galia, Germania, Roma, Sklawonia) państwa europejskiego na czele z Cesarzem Rzymskim Narodu Niemieckiego.

Pomału zaczął kształtować się podział na świat zachodu i wschodu. Początkowo miało to związek przede wszystkim z obrządkiem religijnym. Na wschodzie największe znaczenie miało Bizancjum, a później Rosja. Księstwo Moskiewskie wytworzyło inne wzorce kulturowe i polityczne. Różnica między tymi wzorcami względem Zachodu była spora. Polska oraz państwa bałtyckie były ostatnimi należącymi do Zachodu.

Kolejną próbą zorganizowania ogólnoeuropejskich sojuszy były czasy Napoleona, kiedy to państwa europejskie chciały się mu przeciwstawić. Później po napoleońskiej Francji ton działań w Europie znów zaczęły nadawać Niemcy. Silną pozycję miała także Anglia dzięki rozległym posiadłościom kolonialnym. Potęga Anglii trwała do 1945 roku.

Swoją mocarstwową pozycję w XIX wieku traci Rosja (przegrane wojny np. wojna krymska). Rosja przegrywa przede wszystkim wyścig ekonomiczny oraz technologiczny. Do XIX wieku mocnym, liczącym się państwem była także Turcja.

Spore przetasowanie nastąpiło po I wojnie światowej. Cesarstwo Niemieckie zostało przekształcone w Republikę Weimarską, wykorzystywaną ekonomicznie zwłaszcza przez Francję (okupowała przemysłowe okręgi Ruhry i Saary). Poza tym, państwo to obciążone było potężnymi kontrybucjami.

W latach 20. i 30. w Europie pojawiają się nowe problemy geopolityczne: ZSRR z Józefem Stalinem na czele i III Rzesza przewodzona przez Adolfa Hitlera. Izolacja dyplomatyczna tych państw doprowadziła do ich zbliżenia. Państwa te w 1939 roku zawarły sojusz wobec słabości mocarstw zachodnioeuropejskich, zwłaszcza Wlk. Brytanii i Francji.

Wielka Brytania i Francja pozostawały w bliskim zbliżeniu, reszta państw europejskich elastycznie modelowała swoje pakty.

W czasie II wojny światowej istotny był sojusz tzw. Wielkiej Trójki: USA, ZSRR i Wielkiej Brytanii. Później do tego grona dołączyła Francja. Po drugiej stronie stanęły Niemcy, Japonia oraz Włochy (nie miały silnej pozycji w tym sojuszu). Ważki wpływ na rozwój tych sojuszy miała nauka: wynalazki takie jak radio, telewizja umożliwiły przekazywanie informacji szerokiej rzeszy ludzi. Rozszczepienie atomu umożliwiło skonstruowanie bomby atomowej i tzw. szybkie zakończenie wojny.

Sojusz Wielkiej Trójki był wielkim zagrożeniem dla państw – sygnatariuszy tzw. Paktu Trzech (Niemiec, Włoch, Japonii). Otto Skorzeny dostał zlecenie dokonania zamachu na przywódców Wielkiej Trójki podczas konferencji w Teheranie.

Po II wojnie światowej pozycję supermocarstwa zyskało ZSRR, a Europa podzielona została na dwie strefy wpływów. Zaczęły powstawać liczne sojusze i organizacje zrzeszające państwa, a te, które powstały po zachodniej stronie żelaznej kurtyny istnieją do dziś (np. NATO). Na zachodzie powstało EWWiS, później EWG. Kilka lat wcześniej w Europie Zachodniej wdrożony został Plan Marshalla. Blok wschodni również tworzył takie organizacje m.in. RWPG czy tzw. Układ Warszawski (układ podpisano w warszawskim Pałacu Namiestnikowskich – dziś pod nazwą Pałacu Prezydenckiego).

01.03.2013r.

Problemy w Europie po 1990 roku.

Lata wcześniejsze wytworzyły swoisty układ sił w Europie. Ogromne kontrybucje nałożone na Niemcy po I jak i II wojnie światowej wyjątkowo je wyczerpały, zwłaszcza ekonomicznie. Państwa Wielkiej Trójki, a później Czwórki podjęły liczne działania wobec Niemiec, takie jak choćby podział tego państwa na 4 strefy okupacyjne czy politykę „czterech D”. Po II wojnie światowej wymagano wypełnienia od siebie nawzajem postanowień (zwłaszcza na linii Alianci – ZSRR). W 1945 roku świat podzielono na Zachód i Wschód.

Na Wschodzie prym wiodło ZSRR. Ówczesne Chiny były „karłem” gospodarczym i nie miały silnej pozycji, aby mieć wpływ na bieg światowej polityki. Dyplomatycznie to Stalin zyskał najwięcej na podstawie powojennych ustaleń.

Zaś na zachodzie pojawiło się wiele poważnych problemów. W Niemczech Amerykanie, Anglicy i Francuzi przez zbyt silną nazyfikację nie mieli komu przekazać władzy. W końcu w 1949 przekazano ją w wyniku wyborów Konradowi Adenauerowi. W Europie Zachodniej wystąpiły także problemy gospodarcze (w Anglii pojawił się głód). Mimo tych trudności Zachód był w większości demokratyczny (wyjątek stanowiły faszystowskie Hiszpania i Portugalia).

Takie status quo trwało do początku lat 80. , pomimo wystąpienia wielu przeszkód – w bloku wschodnim kryzysowymi były lata 1953, 1956, 1968.

W Europie powstały wtedy dwa główne sojusze: Europejska Wspólnota Węgla i Stali, zrzeszająca państwa Europy Zachodniej oraz Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej, która była organizacją pod dyktando ZSRR (w jej ramach wprowadzono m. in. specjalną walutę – rubel transferowy). Powstały też sojusze militarne – NATO, które opierało się na zobowiązaniu do wzajemnej obrony i Układ Warszawski, którego naczelnym dowódcą był zawsze marszałek rosyjski.

Problem potęgi ZSRR: państwo to posiadało wielki potencjał militarny i było w stanie zając całą Europę w ciągu dwóch tygodni. Dysponowało również największym arsenałem nuklearnym na świecie. Odwilż geopolityczna nastąpiła w 1953 roku po śmierci Stalina – zgładzono Ławrientija Berię, a władzę objął Nikita Chruszczow. Chruszczow potępił stalinizm i stał się bardziej otwarty na nowinki techniczne, gospodarcze. Za jego przywództwa Austria stała się państwem neutralnym (Stalin nie chciał na to wyrazić zgody). Chruszczow nawiązał przyzwoite stosunki ze Stolicą Apostolską (radzieckie MSZ regularnie wysyłało papieżowi Janowi XXIII życzenia świąteczne). W samym ZSRR panowały co do niego mieszane uczucia, aż w końcu w 1964 roku władzę w wyniku intrygi objął Leonid Breżniew. Był on I sekretarzem mniej liberalnym, jednak to za jego przywództwa nastąpiła stabilizacja w bloku wschodnim. Stabilność ta zaczęła się chwiać w 1980 roku w wyniku strajków w Polsce. „Zdegenerowany” Breżniew (stary alkoholik) umiera w 1982 roku. W ZSRR pojawiają się problemy ekonomiczne, jak również z objęciem schedy po Breżniewie (następni I sekretarze Andropow i Czerdienko rządzili bardzo krótko).

Problemy ekonomiczne i polityczne ZSRR tworzyły coraz większy dystans w wyścigu technologicznym z USA. Gospodarka centralnie sterowana przestała być efektywna. Doktryna „gwiezdnych wojen” Ronalda Reagana. Państwa bloku wschodniego zmuszone były się otworzyć na Zachód.

Przełomowym był rok 1989, kiedy to zapaść polityczna i gospodarcza państw Wschodu doprowadziła do przemian w tych krajach (Okrągły Stół w Polsce, rewolucja w Rumunii). Przez te przemiany pojawiły się jednak nowe problemy, takie jak choćby wycofywanie się wojsk radzieckich z państw satelickich (zwłaszcza z NRD, gdzie Niemcy musieli zapłacić za wycofanie się wojsk). Na szczęście przemiany w tych państwach przebiegły sprawnie – zjednoczenie Niemiec i transformacje gospodarek do typu kapitalistycznego trwały zaledwie kilka lat.

Rosja za czasów Michaiła Gorbaczowa była w fatalnej sytuacji gospodarczej, co spowodowało większą popularność tego męża stanu na Zachodzie aniżeli w ojczyźnie. W Związku Radzieckim wybuchły także problemy etniczne, a nawet narodowościowe (np. Czeczenia). Wszystkie te problemy prowadziły Związek Radziecki ku niechybnemu upadkowi mimo, że Gorbaczow czynił odważne zabiegi, by temu zapobiec.

W nowo powstałej Rosji i innych państwach pojawił się problem z nowymi urzędami, zwłaszcza prezydenta i premiera w wyniku czego doszło do poważnego spięcia na linii Gorbaczow – Jelcyn. W 1991 roku ten drugi pozbawił tego pierwszego władzy i w Białowieży podpisał układ rozwiązujący ZSRR. Powstała Wspólnota Niepodległych Państw. Na mapach świata pojawiły się nowe państwa i co za tym idzie nowe problemy. Trzeba było rozwiązać dotychczasowe organizacje oraz pojawiła się kwestia wywiezienia broni atomowej (zwłaszcza na Ukrainie).

Zmiany ustrojowe w państwach Europy Wschodniej po 1990 roku. Państwa byłego bloku wschodniego w zdecydowanej większości zwróciły się na Zachód. Rozpoczęła się demokratyzacja tych państw (warto podkreślić, że wybory w tych krajach często wygrywały partie postkomunistyczne). W 1992 roku wybuchła wojna w Jugosławii. Państwa te zaczęły dołączać do NATO oraz Unii Europejskiej. Pozycja międzynarodowa tych państw się wykrystalizowała i świat Zachodu się rozszerzył.

Państwa z orbity byłego ZSRR otworzyły się gospodarczo. Miały z tym jednak niekiedy potężne problemy. Szczególnie Polska miała te problemy (ogromna inflacja, brak towarów w sklepach). Skuteczny okazał się tzw. plan Balcerowicza. Później w Polsce zaczęto reformować prawo, zmieniono konstytucję. Niestety, do dziś niektórych problemów nie rozwiązano np. bezrobocia (w komunizmie go praktycznie nie było) czy prywatyzacji. Widać także różnice w rozwoju infrastrukturalnym (pomagają tutaj dotacje UE).

To, co działo się w Europie miało też wpływ na państwa na innych kontynentach. Stosunki polityczne, handlowe (handel bronią) uległy przemianowaniu. Obecnie mamy już nieliczne socjalistyczno – totalitarne państwa (Koreańska Republika Ludowo – Demokratyczna, Syria). Światowe bieguny polityczne ulegają zmianom (coraz silniejsza pozycja Chin i słabsza Rosji).

Obecne problemy Europy Zachodniej:

- są to społeczeństwa wielokulturowe (jest to widoczne we Francji i Wielkiej Brytanii)

- problemy autonomiczne w Wielkiej Brytanii i Hiszpanii

- Hiszpania i Portugalia na drogę demokracji wkroczyły dopiero w latach 70. (wcześniej autorytarne rządy odpowiednio Franco i Salazara)

- problemy z podziałem terytorialnym w Niemczech i we Włoszech (wynika to z historii tych państw)

- liczne antagonizmy między narodami sąsiedzkimi (Anglicy – Francuzi; Szwedzi – inne narody skandynawskie)

15.03.2013r.

Zagadnienia na egzamin z powszechnej historii prawa:

1.Sparta jako państwo

2.Ateny jako państwo

3.Charakterystyka Rzymu

4.Państwo Frankońskie

5.Charakterystyka feudalizmu- państwa feudalne

6.Państwo Kijowskie

7.Niemcy w wiekach XVI-XVIII (stosunki społeczno-gospodarcze ,instytucje państwowe, charakterystyka państwa )

8.Rosja w wiekach XVI-XVIII

9.Anglia w wiekach XVI-XVIII

10.Anglia w XIX wieku

11.Francja w dobie rewolucji i dyktatury napoleońskiej

12.Powstanie Stanów Zjednoczonych i konstytucja

13.Rewolucja bolszewicka w Rosji

14.Charakterystyka rewolucji ekonomicznej w Anglii i wynalazki

15.Odkrycia geograficzne (Hiszpania ,Portugalia ,Francja -gdzie miały posiadłości, wpływy)

16.Dekolonizacja po 1945 roku ,skutki II wojny światowej

17.Wybuch i przebieg ,sojusze w I wojnie światowej ,stosunki społeczne ,powstanie nowych państw

18.Faszyzm

19.Nazizm

20.Komunizm

21.Francja po II wojnie światowej ---> Charles de Gaulle (stworzenie nowoczesnej Francji)

22.Anglia po II wojnie światowej --->Winston Churchill

23.Niemcy po II wojnie światowej ---> powstanie RFN i NRD ,zjednoczenie Niemiec

24.Sytuacja społeczno -polityczna w Europie po 1989 roku -rozpad komunizmu, rozpad ZSRR, powstanie WE ,zmiany geopolityczne w Europie

25.Systemy gospodarcze w Europie – EWG ,Wspólnota Węgla i Stali ,RWPG

26.Systemy militarne -NATO i nieistniejący Układ Warszawski

27.Nowa przynależność geopolityczna państw Europy wschodnie